មេរៀនទី ៣

Lesson 3
អាស៊ត
ី កាបុកស៊ី
លិច

1-អាស៊ត
ី កាបុកស៊ល ិ ( Carboxylic
ី ច Acid)៖
1-1 និយមន័យ (Formula)៖ អាស៊ី តកាបុកស៊ី លិចគឺជាសមាសធាតុ

ី ដែលមានបង្គំុកាបុកស៊ី ល(-COOH)ក្នុងម៉ូលេគុល
សររាង្គ

រូបមន្តទទៅ
ូ ៖ R-COOH ដែល R អាចជាអ៊ី ដ្រូសែន អាចជា

រ៉ាឌី កាល ់អ៊ី ដ្រូកាបួឆ្អែតមិនទាន់ឆ្អែត និងប្រហើ រ

ម៉ូណូអាស៊ី តកាបុកស៊ី លិចឆ្អែត ៖ CnH2n+1-COOH

1-2 នាមវលី (IUPAC) ៖

ក-អាស៊ី តគ្មា នខ្នែង ៖ អាស៊ី ត+ ឈ្មោ ះខ្សែកាបូន+ណូអ៊ិ ច

រូបមន្ត ប្រភព នាមវលីធ្លា ប់ប្រើ នាមវលី IUPAC
HCOOH ស្រមោចភ្លើង អាស៊ីតផរមិច មេតាណូអ៊ិច
CH-COOH ទឹកខ្មេះ អាស៊ីតអាសេទិច អេតាណូអ៊ិច
CH3-CH2-COOH ទឹកដោះគោ អាស៊ីតប្រូប្យូនិច ប្រូប៉ា ណូអ៊ិច
CH3-(CH2)2-COOH ប័រ អាស៊ីតប៊ុយទីរ ីច ប៊ុយតាណូអ៊ិច
CH3-(CH2)3-COOH អាស៊ីតវ៉ាលេរ ិច ប៉ង់តាណូអ៊ិច
CH3-(CH2)4-COOH ទឹកដោះពពែ អាស៊ីតកាប្រូអ៊ិច អ៊ិចសាណូអ៊ិច
CH3-(CH2)5-COOH អាស៊ីតអេណង់ទិច អិបតាណូអ៊ិច
CH3-(CH2)6-COOH ទឹកដោះពពែ អាស៊ីតកាព្រីលិច អុកតាណូអ៊ិច
CH3-(CH2)7-COOH អាស៊ីតប៉េឡាកកូនិច ណូណាណូអ៊ិច
CH3-(CH2)8-COOH ទឹកដោះពពែ អាស៊ីតកាព្រិច ដេកាណូអ៊ិច

ខ-អាស៊ី តខ្សែខ្នែង ៖

-រើសខ្សែ C វែងជាងគេហើ យមានបង្គំុ -COOH

-កាបូននាទីជាកាបូនលេខ 1 ជានិច ្ច

គីមីថ្នា ក់ទី ១១ -1- រៀបរៀងដោយ ជា គាវណ្ណ

 -អាស៊ី ត+លេខខ្នែង+ឈ្មោ ះខ្នែង+ឈ្មោ ះខ្សែC+ណូអ៊ិ ច

Ex; CH3-CH2-CH2-COOH អាស៊ី តប៊ុយតាណូអ៊ិ ច

CH3-CH-CH2-CH2-COOH អាស៊ី ត 2-មេទីលប៉ង ់តាណូអ៊ិ ច

CH3
គ-ប៉ូលីអាស៊ី ត ៖ ចំពោះឌី អាស៊ី ត ទ្រីអាស៊ី ត អាចហៅតាម IUPAC

ដោយបន្ថែមពាក្យ ឌី អអ
ូ ច ៊ិ ទ្រីអអ
ូ ច ៊ិ ……។

Ex: HOOC−CH 2−COOH អាស៊ី ត 1,3-ប្រូប៉ានឌី អអ

ូ ិច
៊ រ ឺ អាស៊ីតម៉ាឡូនិច

HOOC−¿ អាស៊ីត 1,4-ប៊ុយតានឌី អអ

ូ ច ៊ិ រ ឺ អាស៊ីតស៊ច
ុ ស៊ីនិច

ំ ូងជាអង្គធាតុរាវ ចាប់ពី
1-3 លក្ខណៈរូប (Physical Property)៖ តួដប

កាបូន 10 ឡើងទៅជាអង្គធាតុរង
ឹ ។

អាស៊ីតកាបុកស៊ីលិចមានសី តណ
ុ ្ហ ភាពរពុ
ំ ះខ ្ពស់ជាងអាល ់កុល

ដែលមានម៉ាសម៉ូលប្រហែលគ្នា (ដោយសាអាស៊ីតរលាយ

ក្នុងទឹកច្រើនជាងអាលើកុល។

1-4 លក្ខណៈគីមី (Chemical Property) ៖

+¿¿

ក-ភាពជាអាស៊ីត ៖ R−COOH + H 2 O R−COO

−¿+ H 3O ¿

ខ-ប្រតិកម្មដច
ូ អាស៊ីតរ៉ែ ៖
2 CH 3 −COOH + Mg → ¿
2 CH 3 −COOH +CaCO2 →¿
R−COOH +NaOH → R−COONa+ H 2 O

គ-បំលែងពីអាស៊ីតទៅអាស៊ីលក្លរួ ៖
R−COOH + PCl5 → R−COCl (ណូ អ៊ី លក្ល ួ រ)+ HCl+ POCl 3
R−COOH + SOCl2 → R−COCl + HCl+SO 2

ឃ-បំលែងទៅជាអានីឌ្រត
ី អាស៊ីត ៖
R−COOH + HOCO−R P4 O10 R−CO−O−CO−R+ H 2 O
→

គីមីថ្នា ក់ទី ១១ -2- រៀបរៀងដោយ ជា គាវណ្ណ

ង-បំលែងពីអាស៊ីតជាអេស្ទែ ៖
R−COOH + R1 −OH R−COO−R1+ H 2 O

ច- ប្រតិកម្មជំនស
ួ
R−CH 2−COOH +¿ Cl−Cl p R−CHCl−COOH + HCl
→

ឆ-ប្រតិកម្មរេដុកម្ម
R−COOH +¿ H 2 → R−CHO+ H 2 O
R−CHO+ H 2 → R−CH 2 OH

2- ទង្វើអាស៊ីតកាបុកស៊ីលិច
2-1 អុកស៊ីតកម្មអាល់កុលថ្នា ក់ទី I រ ឺ អូកស៊ីតកម្មអាល់ដេអ៊ីត

អាក ុលថ្នា ក់ទ1

ី ៖ 2CH 3−CH 2 OH +O2 → 2 CH 3 −C HO +2 H 2 O
2 CH 3 −C HO +O2 → 2 CH 3 −C OOH
−¿ ¿
-អុកស៊ីតកម្មដោយអ៊ីយង
ុ ៉ Cr 2 O2−¿¿
7 នង
ិ MnO4 ក្នងមជ្ឈដ្ឋា
ុ នអាស៊ីត

ឧទាហរណ៍ ៖
3+¿+ 7H O ¿

x1
2
−¿ → 2Cr ¿

2−¿+14 H + ¿+6 e ¿
¿
Cr 2 O 7

CH 3−CH 2 OH → CH 3−C HO +2 H +¿+¿¿ 2 e−¿¿ x3

3 CH 3−CH 2 OH +Cr 2 O 7
2−¿+¿ ¿
8 H +¿¿ → 3 CH 3−C HO+2 Cr
3+¿ ¿
+7 H 2 O

ករណីអុកស៊ី តករលើស 2 CH 3 −CH 2 OH

3+¿+ 7H O ¿

x2
2
−¿ → 2Cr ¿
+ ¿+6 e ¿

Cr 2 O2−¿+14
7
H ¿

CH 3−CH 2 OH → CH 3−C OOH +4 H +¿+¿¿ 4 e−¿¿ x3

3 CH 3−CH 2 OH + 2Cr 2 O 7
2−¿+¿¿
16 H
+¿→ ¿
3 CH 3−C HO+ 4 Cr
3+¿ ¿
+11 H 2 O 2 CH 3 −CH 2 OH

2-2 អុកស៊ីតកម្មលើខ្សែខ្នែងនៃអ៊ីដ្រូកាបូប្រហើរ

- CH3 + 3[O] K 2 Cr2 O→2 /H 2 SO4 -COOH + H2O

3- អាស៊ត
ី កាបុកស៊ល
ី ច
ិ សំខាន់ៗ

គីមីថ្នា ក់ទី ១១ -3- រៀបរៀងដោយ ជា គាវណ្ណ

 អាស៊ីតកាបូនិច(គ្មា នស្ថេរភាព)

3-1 អាស៊ីតផរមិច ៖ H-COOH +[O]HO-CO-OH  C2O + H2O

ប្រតិកម្មកញ្ចក់ឆុ ះ្ល រ៉េអាក់ទប

ី តូឡង ់ ( AgNO3 / NH3 , H2O )
H-COOH + Ag2O HO-CO-OH +2Ag
0
ទង្វើ NaOH + CO t→ H-COONa H 2 SO 4 H-COOH + NaHSO4
→

3-2 អាស៊ីតអាសេទិច
CaC 2 + H 2 O C2 H 2 + H 2 O CH 3 CHO +O2 / Mn2+¿ ¿ CH −COOH
3
→ → →

លំហាត់

1-ចូរសរសេររូបមន្តនៃអាស៊ី តដូចតទៅ ៖

ក.អាស៊ី ត 2,3-ឌី មេទីលប៉ង ់តាណូអ៊ិ ច

ខ.អាស៊ី ត 2,2-ឌី ករ្ល ប្រ

ូ ូប៉ាណូអ៊ិ ច

គ.អាស៊ី ត 2-អ៊ី ដ្រុកស៊ី ប្រូប៉ាណូអ៊ិ ច

ឃ.អាស៊ី ត 3,4-ឌី អេទីល-2-មេទីលអិ ចសាណូអ៊ិ ច

2-ចូរឲ្យឈ្មោ ះសមាសធាតុដច
ូ តទៅ ៖

ក.CH3-CH-CH2-COOH ខ. CHCl2-CH2-COOH
CH3
គ.CH3-CH-CH-COOH ឃ. CH=C-COOH
Br CH3 CH3
3-ល្បាយអាស៊ី តអាសេទិច និង អេតាណុលមួយមាន លក្ខណៈ

ដូចតទៅ ៖

ក.បំភាយឧស័ន
្ម អ៊ី ដ្រូសែន 0,3moL នៅពេលធ្វើប្រតិ. ជាមួយ Zn ។

ខ.បំភាយឧស័ន
្ម អ៊ី ដ្រូសែន 0,3moL នៅពេល

ធ្វើប្រតិ.ជាមួយលោហៈNa។ គណនាចំនន
ួ ម៉ូលអាកុល

នៅក្នុងល្បាយ។

គីមីថ្នា ក់ទី ១១ -4- រៀបរៀងដោយ ជា គាវណ្ណ

4-អាស៊ី តសររាង្គ
ី មួយ ដែលមានមាឌ 200mL កំហាប់ 1mol/L មាន

ប្រតិកម្មបន្សាបគ្រប់គ្រាន់លម
្ម ជាមួយកាល ់ ស្យូមអ៊ី ដ្រុកស៊ី ត

(Ca(OH)2) ; 22,2g ។

តើអាស៊ី តនេះមាន បង្គំុកាបុកស៊ី លប៉ុន្មា ន ?

សមីការ៖ 2 R−¿  Can ¿

5-អំ បិលកាល ់ស្យូមរបស់ម៉ូណូអាស៊ី តកាបុកស៊ី លិចឆ្អែត មួយមាន

កាល ់ស្យូម 2g ក្នុងអំ បិល 7,9g ។ (C n H 2 n=+1 ¿ 2 Ca

តើអាស៊ី តនេះមានរូបមន្តដច
ូ ម្តេច ?

5-តើគេត្រូវប្រើសូដ្យូមអ៊ី ដ្រុកស៊ី តប៉ុន្មា នក្រាម ដើម្បី បន្សាបទឹកខ្មេះ

50mL ដែលមានដង ់ស៊ី តេ 1,056g/mL (ទឹកខ្មេះគឺជាសូ.ទឹក 5%នៃ

អាស៊ី តអាសេទិច )

ិ
6-ការវភាគឌី អាស៊ី តកាបុកស៊ី លិចមួយបង្ហា ញថាមាន

C=40,7% ,O=54,2%,H=5,1% ។បើគេយកអាស៊ី តនេះ2,36g ទៅធ្វើ

ប្រតិកម្មបន្សាបជាសូ.KOH ដែលមានកំហាប់ 0,2mol/L គេត្រូវប្រើ

អស់200mL។ តើអាស៊ី តនេះមានរូបមន្តដច

ូ ម្តេច ?

7-ម៉ូណូអាស៊ី តកាបុកស៊ី លិចឆ្អែតមួយ មានម៉ាស M=116g/moL ។ ក.

កំណត់រប
ូ មន្តម៉ូលេគុលរបស់អាស៊ី ត

ខ.សរសេររូបមន្តស្ទើ លាតនៃអ៊ី សមែ

ូ និងហៅឈ្មោ ះ

8-ប្រតិកម្មចហេ
ំ ះសព្វ 0,72g នែម៉ូណូអាស៊ី តកាបុកស៊ី លិចមួយ

គេទទួលបាន CO2=1,32g និង H2O=0,02moL ។

កំណត់រប
ូ មន្តម៉ូលេគុល រូបមន្តស្ទើ លាត ព្រមទាង
ំ ហៅឈ្មោ ះ ។

9-ក.គណនាម៉ាសអាស៊ី តអាសេទិច ដែលមាននៅក្នុង ទឹកខ្មេះ បាន

គីមីថ្នា ក់ទី ១១ -5- រៀបរៀងដោយ ជា គាវណ្ណ

មកពី ល្បឿងស្រា 1L ដែលមានកំរត
ិ 100 G

ខ.គណនាមាឌខ្យល ់ (នៅល.ខ.ធ)ដែលត្រូវប្រើសម្រាប់ ល្បឿងស្រា

ខាងលើ ។ ម៉ាសមាឌអាល ់កុលគឺ 0,8g/mL

ខ្យល ់មាន អុកស៊ី សែន 20% ទិនផ

្ន លនៃប្រតិកម្មគ1ឺ 00%

10-ដើម្បីបន្សាប 15mL នៃសូ.ម៉ូណូអាស៊ី តសររាង្គ

ី ឆ្អែតគេ

ចា ំបាច់ប្រើ 20mL នៃសូ.NaOH 0,3M។ ក.គណនាកំហាប់

ជាម៉ូលនៃសូ. ម៉ូណូអាស៊ី ត សររាង្គ

ី ឆ្អែត ។

ខ.បើគេយកសូ.ដែលទទួលបានទៅ សម្ងួតគេទទួល បាន

អំ បិលស្ងួត 0,492 g ។ចូរកំណត់រប

ូ មន្តម៉ូលេគុលនៃ អាស៊ី តនេះ ។

11-គេអាចទទួលបាន អាស៊ី តអាសេទិចប៉ុន្មា នតោន ពី 100 តោននៃ

ថ្មសុ យដែលមានកម្រិ
្អ តមិនសុទ ្ធ 4% ។បើ គេឧបមាថាទិនផ
្ន លនៃ

ប្រតិកម្មគឺ 100% ។

12-គណនាមាឌអេទីឡែនចា ំបាច់ដែលត្រូវប្រើ ដើម្បី ទង្វើអាស៊ី ត

អាសេទិច 3 តោន បើគេឧបមាថាទិនផ

្ន ល នៃប្រតិកម្ម 100% ។

13-គេឲ្យ 6g នៃម៉ូណូអាស៊ី តសររាង្គ

ី ឆ្អែត មានអំ ពើ

ជាមួយសូ.NaOH;1M គេចា ំបាច់ប្រើសូ.NaOH នេះអស់ ចំនន

ួ 100mL ។

កំណត់រប
ូ មន្តម៉ូលេគុលនៃអាស៊ី តនេះ ។

ចប់

សូមអរគុណ!

គីមីថ្នា ក់ទី ១១ -6- រៀបរៀងដោយ ជា គាវណ្ណ