Klucz Odpowiedzi Do Zeszytu Cwiczen

1
„TAJEMNICE PRZYRODY” DLA KLSY 4

ZESZYT ĆWICZEŃ – klucz odpowiedzi
1. POZNAJEMY WARSZTAT PRZYRODNIKA
Nr
Oczekiwana odpowiedź
zadania
1. Przyroda i jej składniki
a) Elementy przyrody ożywionej: ludzie, rośliny, zwierzęta

Elementy przyrody nieożywionej: Słońce, powietrze, skały, woda
1.
b) Hasło: Przyroda – wszystko, co nas otacza, oprócz obiektów stworzonych
przez ludzi.
2. Odpowiedź indywidualna.
1. odżywianie się 4. wzrost i rozwój
3. 2. rozmnażanie 5. wydalanie
3. oddychanie 6. ruch
4. Ola nie ma racji. Hałda powstała na skutek działalności człowieka, nie jest więc częścią przyrody.
2. Jak poznawać przyrodę?
a) A. słuch B. dotyk C. węch D. wzrok E. smak

1.
b) cytryna – B, C, D, E; róża – B, C, D; skała – B, D; kot – A, B, D
Kolejno od lewej:
3. Niewłaściwe zachowanie – dzieci: 1, 4
Bezpieczne zachowanie – dzieci: 2, 3, 5
Pytanie Jak sól wpływa na rośliny?
Hipoteza Sól powoduje zamieranie roślin.
Przygotowanie materiałów Potrzebuję dwóch słoików wypełnionych do połowy
wodą, łyżki soli i dwóch tulipanów.
Przebieg doświadczenia Do jednego słoika wsypuję sól i dokładnie mieszam.
4. Następnie ten słoik oznaczam. Do obu słoików
wkładam po jednej roślinie.
Obserwacje Po czterech dniach tulipan w słoiku ze słoną wodą
usechł, a tulipan w słoiku z czystą wodą nie zmienił
wyglądu.
Wniosek Sól powoduje, że rośliny zamierają.
Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

2
3. Przyrządy i pomoce przyrodnika
a) mapa, lupa, notes, kompas, aparat fotograficzny, taśma miernicza, lornetka

b) Kolejno od lewej:
lornetka, mapa, taśma miernicza, lupa
1. c) notes – służy do robienia notatek, szkiców i zapisywania danych
kompas – wskazuje kierunki geograficzne
aparat fotograficzny – umożliwia ilustrowanie (dokumentowanie) obserwacji
i doświadczeń
2. mikroskop – C, D
lupa – A, B, E
4. Wykonanie preparatu i obserwacja zgodnie z instrukcją.
4. Określamy kierunki geograficzne
1. Hasło: Widnokrąg – linia pozornego zetknięcia nieba z powierzchnią Ziemi.
2. północ, zachód, południowym, północno-wschodnim, południowy wschód

a, b)
kompas gnomon
▶ Za jego pomocą można wyznaczyć kierunek północy. ■ ■
▶ Jego działanie zakłócają metalowe przedmioty. ■ □
▶ Nie można z niego korzystać w pochmurny dzień. □ ■
4 ▶ Można z niego korzystać bez względu na porę dnia. ■ □
▶ Kiedy wyznaczymy za jego pomocą północ, możemy
określić pozostałe kierunki geograficzne. ■ ■
▶ Jego najważniejszą częścią jest igła magnetyczna. ■ □
▶ Aby prawidłowo działał, musi leżeć poziomo. ■ □

3
▶ Może nim być każdy prosty patyk. □ ■

▶ Jest prostym przyrządem, który rzuca cień. □ ■
Sprawdź się. Podsumowanie działu 1

a) Składniki przyrody ożywionej: Ewa, mama, drzewa, ptaki
Składniki przyrody nieożywionej: chmury, słońce, woda, ziemia, kamyk
Wytwory działalności człowieka: fontanna
b)
Zmysł Narząd zmysłu Odbierane informacje
1. Wzrok oko kolor liści
Słuch ucho śpiew ptaków
Dotyk skóra zimne krople wody spadające na głowę
Węch nos zapach wilgotnej ziemi
c) Nie został opisany zmysł smaku. Indywidualne zakończenie opowiadania.

1) książek, obserwacji, internetu
2) kompasu
3) oddychanie, wzrost i rozwój
2.
4) wniosku
5) mikroskopu
6) południe
3.
2. POZNAJEMY POGODĘ I INNE ZJAWISKA PRZYRODNICZE
Nr
zadania
1. Substancje wokół nas
1. Indywidualna odpowiedź ucznia.
2. Od góry: kreda, plastelina, gumka

4
gazy ciecze ciała stałe

▶ Nie mają własnego kształtu. ■ ■ □
▶ Mają określony kształt. □ □ ■
3. ▶ Mogą być plastyczne, sprężyste lub kruche. □ □ ■
▶ Przyjmują kształt naczynia, w którym się znajdują. ■ ■ □
▶ Zajmują całą dostępną przestrzeń. ■ □ □
▶ Zajmują określoną ilość miejsca w przestrzeni □ ■ ■
4
Indywidualne dane uzyskane w czasie doświadczenia.
4.
Wniosek: W wyższej temperaturze gaz zajmuje więcej miejsca
2. Woda występuje w trzech stanach skupienia
Stan skupienia: stały; postać: lód

1. Stan skupienia: ciekły; postać: woda
Stan skupienia: gazowy; postać: para wodna
a) parowanie – B, topnienie – A, skraplanie – C, krzepnięcie – D
b)
2.
a)
3.
b) termometr C
c) 1. wielkość powierzchni parowania, 2. ruch powietrza
Obserwacje: Na talerzu zostało mniej wody.
4.
Wniosek: Im większa jest powierzchnia wody, tym więcej wody paruje.

5
3. Składniki pogody
1. Od góry: B, A, C, E, D
a) 1. śnieg
2. rosa
3. grad
4. szron
2.
5. szadź
6. deszcz
b) Hasło: Gołoledź – warstwa lodu tworząca się na ziemi, gdy temperatura powietrza spada
poniżej 0oC, a równocześnie pada deszcz.
a) A – szron, B – szadź, C – rosa
b) A – Powstaje z pary wodnej, która po zetknięciu z zimną powierzchnią zamienia
się w kryształki lodu.
B – Powstaje z kropelek wody tworzących mgłę, które po zetknięciu z zimną
3.
powierzchnią zamarzają w kryształki lodu.
C – Powstaje w wyniku skraplania pary wodnej po zetknięciu z zimną
powierzchnią
c) Od góry: C, B, A
4. Hasło: Zachmurzenie – stopień pokrycia nieba przez chmury.
Od B do A – z kierunku wschodniego, wiatr wschodni

Od C do D – z kierunku południowo-zachodniego, wiatr południowo-zachodni
5.
Od D do C – z kierunku północno-wschodniego, wiatr północno-wschodni
Od D do E – z kierunku północnego, wiatr północny
Huragan – bardzo silny wiatr, który zrywa dachy z domów, łamie drzewa i wyrywa je z
6. korzeniami. Powstaje, gdy różnica ciśnień między dwoma obszarami jest bardzo duża.
Zamieć – powstaje, gdy obfitym opadom śniegu towarzyszy silny wiatr.
4. Obserwujemy pogodę
a) temperatura powietrza, zachmurzenie, opady, ciśnienie powietrza, wiatr

b)
Składnik pogody Przyrząd Jednostka miary
meteorologiczny do
jego pomiaru
Temperatura powietrza termometr stopień Celsjusza (oC)
1. Zachmurzenie – –
Opady deszczomierz milimetr (mm)
Ciśnienie powietrza barometr hektopaskal (hPa)
Wiatr wiatromierz metry na sekundę (m/s) lub
kilometry na godzinę (km/h)
c) osady atmosferyczne

6
a)
3.
b) Od góry: w Rzeszowie, wiatr zachodni, w Gdańsku, w Szczecinie, we Wrocławiu,

w Rzeszowie
4. Na przykład: rolnik, pilot, kierowca
5. „Wędrówka” Słońca po niebie
1. A. wschód, B. górowanie, C. zachód, D. dzień, E. noc, F. doba
2. Kolejno: P, P, F, F, P
a) Kolejno od lewej: wiosna, lato, jesień, zima lub

3. jesień, lato, wiosna, zima
b) Kolejno: północnym, lata, zimy, lata, zimy
1. wiosna lato jesień zima
2. 21 marca, 22 czerwca, 23 września, 22 grudnia,
21 czerwca 22 września 21 grudnia 20 marca
3. Dzień i noc trwają Najdłuższy dzień w Dzień i noc trwają Najdłuższa noc w roku.
po 12 godzin. roku. po 12 godzin.
4. 4. Słońce wschodzi Słońce wschodzi na Słońce wschodzi Słońce wschodzi na
dokładnie na północnym dokładnie na południowym
wschodzie, a wschodzie, a wschodzie, a wschodzie, a zachodzi
zachodzi dokładnie zachodzi na zachodzi dokładnie na południowym
na zachodzie. północnym na zachodzie. zachodzie.
zachodzie.

7
1. Kolejno: P, P, P, P, P
a) zachmurzenie, temperatura powietrza, opady atmosferyczne (grad, deszcz), wiatr

2. b) wiatromierz, termometr, milimetr, km/h, oC
c) Zjawiska opisywane w tekście (grad, burza, tęcza) najczęściej występują latem.
1. termometr
2. pogoda
3. skala
4. chmury
5. przymrozek
6. parowanie
7. mgła
8. barometr
9. opady
3. 10. skraplanie
11. wiatr
12. szadź
13. osady
14. szron
15. hektopaskal
16. południe
17. tęcza
Hasło: Odkrywamy przyrodę
1) północ
2) 22 grudnia
3) 22 czerwca
4) śnieg, grad
5) topnienie
4.
6) hPa
7) skraplanie
8) Z obszaru o wyższym ciśnieniu atmosferycznym w kierunku obszaru o niższym ciśnieniu
atmosferycznym.
3. POZNAJEMY ŚWIAT ORGANIZMÓW
Nr
zadania
1. Organizmy mają wspólne cechy

8
a) Kolejno: F, F, P, P
1.
b) Odpowiedź indywidualna
2.
Informacja Numer Czynność życiowa

ilustracji
Uwalnianie energii z pokarmu. 6 oddychanie
Dostarczanie składników pokarmowych. 2 odżywianie się
Przemieszczanie się z miejsca na miejsce. 3 ruch
3.
Usuwanie niepotrzebnych lub szkodliwych 4 wydalanie
substancji.
Powiększanie rozmiarów oraz inne zmiany w 5 wzrost i rozwój
wyglądzie i funkcjonowaniu.
Wydawanie na świat potomstwa. 1 rozmnażanie się
2. Organizmy różnią się sposobem odżywiania
Potrafią samodzielnie wytwarzać pokarm.

Zużywają wodę i dwutlenek węgla w procesie fotosyntezy.
Korzystają z pożywienia, które znajdują w otoczeniu.
1. Mają w komórkach zielony barwnik – chlorofil.
Zjadają inne organizmy lub ich szczątki.
Czerpią pokarm z ciał innych żywych organizmów.
Należą do nich zwierzęta, grzyby i część bakterii.
2. Od lewej: fotosynteza, oddychanie
Hasło: Pasożyty – organizmy, które pobierają pokarm z ciał innych żywych organizmów,
3.
nazywanych żywicielami.
Gil jest roślinożercą, ponieważ żywi się częściami roślin.
4. Sowa jest mięsożercą, ponieważ żywi się mięsem innych zwierząt.
Wrona jest wszystkożercą, ponieważ żywi się mięsem innych zwierząt i roślinami.

9
5. Rację ma Marysia.
a) Ł – łańcuch pokarmowy
R – roślinożercy
D – destruenci
M – mięsożercy
K – konsumenci
6.
P – producenci
J – jeż
S – sieci pokarmowe
D – dżdżownica
b) Łoś europejski
a) Producenci: borówka czarna, dąb
Konsumenci: sowa, sarna, jeż, lis
Destruenci: dżdżownica, muchomor czerwony
b) M – sowa
7. R – sarna
W – lis, jeż
c) Gdyby zabrakło destruentów, szczątki roślin i zwierząt nie rozkładałyby się na prostsze
składniki i po pewnym czasie zabrakłoby np. soli mineralnych, niezbędnych roślinom do życia. Z
kolei bez roślin (producentów) niemożliwe byłoby życie zwierząt (konsumentów).
jeż lub lis
8.
borówka lub dąb
3. Rośliny i zwierzęta wokół nas
1. Rośliny pochłaniają dwutlenek węgla.

2. Rośliny wydzielają tlen w czasie fotosyntezy.
1. 3. Rośliny nawilżają powietrze.
4. Niektóre rośliny oczyszczają powietrze ze szkodliwych substancji.
5. Rośliny zdobią pomieszczenia.
Ozdobne rośliny Zioła i Rośliny rosnące w parkach i ogrodach

2. doniczkowe przyprawy drzewa krzewy rośliny zielne
fikus bazylia klon lilak tulipan
dracena szałwia wierzba forsycja dalia
3.

10
a)
Dzięcioł to duży ptak spotykany w lasach, a także w miejskich parkach i przydomowych ogródkach.
Odżywia się głównie drobnymi owadami, które wydobywa spod kory wyjątkowo długim, pokrytym
lepką śliną językiem. Jesienią i zimą, gdy zaczyna brakować pokarmu, je także owoce i nasiona.
Dzięki ostrym pazurom i silnie umięśnionym nogom sprawnie porusza się wśród gałęzi oraz
utrzymuje się na pniach.
1. W maju samica składa jaja w dziupli, którą pracowicie wykuwa wcześniej z samcem. Oboje rodzice
na przemian wysiadują jaja, a potem razem opiekują się potomstwem.
b) wydalanie, wzrost i rozwój, oddychanie
c) Dzięcioł jest wszystkożercą, ponieważ żywi się zarówno częściami roślin (owocami i
nasionami), jak i zwierzętami (głównie owadami).
Organizmy cudzożywne
roślinożercy mięsożercy wszystkożercy pasożyty destruenci
Żyją Odżywiają się szczątkami innych
2.
Zjadają inne organizmy. kosztem organizmów.
innych
żywych
organizmów.
Kątnik domowy – pożyteczne zwierzę, wszystkie pozostałe zanieczyszczają żywność.
3. Dżdżownica – destruent, pozostałe zwierzęta to pasożyty.
Wilk – drapieżca, pozostałe zwierzęta są wszystkożerne.
1) tlen, pokarm
2) tkanką
4.
3) rośliny, niektóre bakterie
4) łańcuch pokarmowy
4. ODKRYWAMY TAJEMNICE CIAŁA CZŁOWIEKA
Nr
zadania
1. Trawienie i wchłanianie pokarmu
1. Białka
2. wody
1. 3. cukry i tłuszcze; tłuszcze
4. soli mineralnych
5. witaminami

11
a) Od lewej: cukry, białka, tłuszcze

2.
b) Odpowiedź indywidualna.
a)
3.
b) Trawienie – rozkład składników pokarmowych, takich jak białka, cukry i tłuszcze, na bardzo małe
cząstki. Trawienie zachodzi w przewodzie pokarmowym przy udziale enzymów trawiennych.
Narząd Funkcja Kolejność

Gardło kierowanie pokarmu do przełyku 2
Jelito grube wchłanianie wody i formowanie kału 6
z niestrawionych resztek pokarmu
4. Jelito cienkie trawienie pokarmu i wchłanianie składników 5
pokarmowych
Jama ustna rozdrabnianie i wchłanianie pokarmu 1
Przełyk Transport pokarmu z gardła do żołądka 3
Żołądek Mieszanie i trawienie pokarmu 4
Mycie rąk przed posiłkami zmniejsza ryzyko niektórych chorób układu pokarmowego.
Jedzenie posiłków o stałych porach poprawia pracę układu pokarmowego.
Dokładne rozdrabnianie pokarmu w jamie ustnej ułatwia trawienie.
5.
Jedzenie warzyw i owoców oraz pieczywa gruboziarnistego ułatwia przesuwanie treści pokarmowej
wzdłuż przewodu pokarmowego, a także dostarcza wielu witamin.
2. Układ krwionośny transportuje krew

12
1.
b) Transportują krew z komórek ciała do serca.

Transportują krew z serca do komórek ciała.
Pełni funkcję pompy, dzięki której krew krąży w naczyniach krwionośnych.
Od lewej: Transportuje do komórek potrzebne im substancje, np. tlen.
2. Odprowadza z komórek szkodliwe substancje, np. dwutlenek węgla.
Uczestniczy w utrzymywaniu stałej temperatury ciała, czyli około 36–37oC.
Doświadczenie samodzielnie wykonane przez ucznia.
3.
Wniosek: Wysiłek fizyczny powoduje przyspieszenie pracy serca.
1. Unikanie dymu papierosowego
2. Ograniczenie spożycia soli
4. 3. Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych
4. Regularne ćwiczenia fizyczne
3. Układ oddechowy zapewnia wymianę gazową
a) Od lewej: jama nosowa, płuca, oskrzela, gardło, tchawica

1.
b) Krtań łączy gardło z tchawicą, jest także narządem głosu.
2. a, b)
c) oskrzela, płuca
a) Od góry: tlen, dwutlenek węgla

b) Tlen dociera do płuc z wdychanym powietrzem. W płucach tlen przenika przez
3. ściany pęcherzyków do krwi, która następnie transportuje go do wszystkich
komórek ciała. Z komórek ciała krew zabiera dwutlenek węgla i transportuje go
do płuc, skąd jest usuwany w czasie wydechu.
Ponieważ zapewnia to lepsze oczyszczenie, nawilżenie i ogrzanie wdychanego powietrza.
Ponieważ zapewnia to właściwą wilgotność powietrza.
4 Ponieważ zapewnia to dopływ powietrza bogatego w tlen.
Ponieważ zapobiega to groźnym dla życia chorobom układu oddechowego.
Ponieważ dzięki temu do płuc dostaje się świeże powietrze.
4. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch
1. a) i b)

13
staw barkowy
staw łokciowy
staw kolanowy
c) czaszka – mózg
klatka piersiowa – płuca i serce
d) kość płaska – łopatka, kość długa – kość udowa, kość krótka – kość śródręcza,
kość różnokształtna – kość kręgosłupa (kręg)
2. Szkielet: chroni narządy wewnętrzne, nadaje kształt ciału, stanowi rusztowanie ciała, umożliwia ruch.
Zachowania wpływające pozytywnie: poranna gimnastyka, jedzenie pierwszego i drugiego śniadania,

uczestniczenie w lekcjach WF-u.
3.
Zachowania wpływające negatywnie: noszenie plecaka na jednym ramieniu, noszenie zbyt małych
butów.
5. Układ nerwowy kontroluje pracę organizmu
1. Kolejno: P, P, P, F
Wzrok – Dojrzałe truskawki są czerwone.

2. Dotyk – Czerstwy chleb jest twardy.
Smak – Dojrzałe maliny są słodkie.
3. Od góry: 2, 5, 4, 1, 3
4. a)

14
b) Funkcje ochronne pełnią: brwi, powieki, rzęsy.

c) Łzy nawilżają i oczyszczają oczy.
Doświadczenie samodzielnie wykonane przez ucznia.
5. Wniosek: Ciałka czuciowe są rozmieszczone nierównomiernie w różnych częściach ciała.
Najliczniej występują na opuszkach palców.
1. Odpowiednia ilość snu.
2. Wypoczynek umożliwiający pokonanie stresu.
6. 3. Regularne mycie uszu i usuwanie z nich nadmiaru woskowiny.
4. Noszenie okularów z filtrem w słoneczne dni.
6. Układ rozrodczy umożliwia wydawanie na świat potomstwa
1. Kolejno: F, P, F, P, P, P
Od góry:
2. Narządy rozrodcze żeńskie – macica, pochwa
Narządy rozrodcze męskie – cewka moczowa, jądro
3. Od lewej: komórka jajowa – B, C, D, plemnik – A, E
Całe ciało myję trzy razy w tygodniu. –

Prysznic lub kąpiel należy brać codziennie, ponieważ pozwala to zadbać o higienę.
W toalecie publicznej nie siadam bezpośrednio na desce sedesowej. +

W toaletach publicznych należy stosować jednorazowe nakładki, aby uniknąć niektórych chorób
układu rozrodczego.
Podczas kąpieli pod prysznicem starannie myję intymne części ciała. +

4. Staranne mycie narządów płciowych zapobiega niektórym chorobom układu rozrodczego.
Po kąpieli w basenie kładę się na leżaku i czekam, aż kostium wyschnie. –

Po kąpieli w basenie kostium należy zmienić na suchy i czysty. Wilgoć sprzyja rozwojowi bakterii
i grzybów chorobotwórczych.
Noszę bieliznę wykonaną z naturalnych tkanin i zmieniam ją codziennie. +

Bielizna ze sztucznych tkanin sprzyja rozwojowi bakterii i grzybów. Bieliznę należy zmieniać
codziennie – zapobiega to rozwojowi bakterii i grzybów chorobotwórczych.

15
7. Dojrzewanie to czas wielkich zmian
Informacje dotyczące dojrzewania chłopców: C, G, H

1. Informacje dotyczące dojrzewania dziewcząt: B, D, F
Informacje wspólne: A, E, I
Produkty zawierające żelazo: jaja, brokuł, mięso wołowe
2. Dieta bogata w żelazo zapobiega występowaniu niedoboru tej substancji w organizmie. Jest to szcze-
gólnie ważne w przypadku dziewcząt, które w czasie miesiączki tracą żelazo z krwią.
4. Kolejno od lewej: –, +, –, +
1. A – cukry, B – tłuszcze, C – witaminy, D – woda, E – sole mineralne, F – białka

2. Kolejno: F, P, F, P, F
1) płucach
2) jelicie cienkim, żołądku, jamie ustnej
3) krótkie, długie, płaskie, różnokształtne
3.
4) dotyku, ciepła, zimna, bólu
5) macicy
6) jądrach
Janek oddychał szybciej, ponieważ płuca musiały dostarczyć większą ilość tlenu niezbędnego do
wytworzenia energii potrzebnej do pracy mięśni.
Janek miał szybsze tętno, ponieważ serce musiało szybko pompować krew zawierającą tlen nie-
4.
zbędny dla pracujących mięśni.
Janek miał wiekszy apetyt, ponieważ zwiększyło się zapotrzebowanie na składniki pokarmowe,
takie jak cukry i tłuszcze, które są źródłem energii dla pracujących mięśni.
a) Kolejno od lewej: B, A, E, D, C
A. Układ oddechowy pobiera z powietrza tlen i usuwa z organizmu dwutlenek węgla.
B. Układ szkieletowy stanowi rusztowanie dla ciała, umożliwia wykonywanie ruchów, chroni narządy
wewnętrzne.
C. Układ nerwowy odbiera i analizuje informacje z narzadów zmysłów, koordynuje pracę całego
organizmu.
5.
D. Układ krwionośny transportuje krew, a wraz z nią tlen i dwutlenek węgla oraz składniki pokarmowe.
Umożliwia także utrzymanie stałej temperatury ciała.
E. Układ pokarmowy umożliwia trawienie i wchłanianie pokarmu.
b) Ponieważ układy rozrodcze kobiet i mężczyzn są inaczej zbudowane, w ich skład wchodzą inne
narządy.

16
5. ODKRYWAMY TAJEMNICE ZDROWIA
Nr
zadania
1. Zdrowy styl życia
Regularne odżywianie się oznacza, że należy jeść co najmniej cztery posiłki dziennie o podobnej
porze.
Utrzymywanie siebie i swojego otoczenia w czystości oznacza, że trzeba wykonywać codziennie
1. poranną i wieczorną toaletę oraz sprzątać swój pokój.
Odpowiednia ilość snu oznacza, że powinno się spać około 9 godzin na dobę.
Właściwa aktywność fizyczna polega na ćwiczeniu 2–3 razy w tygodniu.
Unikanie szkodliwych zachowań oznacza, że nie należy palić papierosów i spożywać alkoholu.
2. a), b) Odpowiedzi indywidualne.
3. a), b), c), d) Odpowiedzi indywidualne.
a) 1. Spożywanie w nadmiarze cukrów i tłuszczów powoduje nadwagę lub otyłość.

2. Niewystarczajace spożycie białek u dzieci opóźnia ich wzrost.
4. b) białka – mleko, mięso
tłuszcze – olej, oliwki
cukry – pieczywo, makaron
▶ Próchnica zębów jest chorobą wywoływaną przez wirusy / bakterie / grzyby.
▶ Zęby należy szczotkować codziennie rano / co najmniej dwa razy dziennie / codziennie po kolacji.
5.
▶ Kontrolne wizyty u dentysty należy odbywać co trzy miesiące / raz na pół roku / wtedy, gdy
odczuwamy ból.
6. szczoteczka do zębów, kapcie, ręcznik, dezodorant kulkowy, szczotka do włosów
2. Choroby zakaźne i pasożytnicze
1. Klara – angina, Tymek – zatrucie pokarmowe, Zosia – grypa

2. np.: tężec, odra, świnka, różyczka, grypa
Z pożywieniem i wodą – salmonelloza, tasiemczyca
3. Przez uszkodzona skórę – tężec, borelioza
Z wdychanym powietrzem – angina, grypa
Sytuacje, których skutkiem może być zatrucie pokarmowe:
▶ Marta zapomniała umyć ręce przed obiadem
4.
▶ Adam ponownie zamroził lody, które roztopiły się w drodze ze sklepu do domu.
▶ Leszek zjadł biały ser, którego termin przydatności do spożycia minął dwa dni wcześniej.
1. Częste mycie rąk wodą z mydłem.
2. Używanie jednorazowych chusteczek do nosa.
5.
3. Częste wietrzenie pomieszczeń.
4. Unikanie kontaktów z osobami, które mają objawy zakażenia (katar, kaszel, gorączka).

17
3. Jak postępować w niebezpiecznych sytuacjach?
W czasie burzy:
▶ W domu: Zamknąć wszystkie okna i drzwi, nie korzystać z urzadzeń elektrycznych, przygotować
1. latarkę na wypadek przerw w dostawie prądu.
▶ W wodzie: wyjść jak najszybciej na brzeg.
▶ Na otwartej przestrzeni: przykucnąć, maksymalnie, zbliżając stopy do siebie.
2.
3. W kolejności od lewej: +, –, +, +
a)
Cechy Muchomor Gołąbek Czubajka Gąska
sromotnikowy zielonawy kania zielona
Pierścień w górnej części trzonu
obecny, brak obecny, brak
zrośniety z ruchomy
trzonem
Pochwa otaczająca podstawę trzonu

4. obecna brak brak brak
Kolor blaszek spodniej strony
kapelusza biały poczatkowo biały żółty
biały,
później
kremowy
b) czubajka kania
pochwa otaczająca podstawę trzonu
5. W kolejności od góry: bieluń dziędzierzawa, lulek czarny, wawrzynek wilczełyko
a) Kolejno: substancja trująca, substancja żrąca, substancja łatwopalna, substancja drażniąca

b) Znaki ostrzegawcze nie mogą przyciągać uwagi dzieci i wzbudzać ich zainteresowania.
Mogłoby to zwiększyć prawdopodobieństwo przypadkowego kontaktu z niebezpiecznymi
produktami, który może prowadzić do utraty zdrowia, a nawet życia.
6. Znaki ostrzegawcze nie powinny być podobne do tych, które są stosowane
na produktach spożywczych, lekach lub kosmetykach, ponieważ oznaczone nimi
produkty mogłyby zostać przypadkowo połknięte lub użyte w inny sposób,
niebezpieczny dla zdrowia.
7. Kolejno od lewej: A, C, B

18
4. Czym jest uzależnienie?
Doświadczenie wykonane indywidualnie.

2.
Wniosek: Białko pod wpływem alkoholu ścina się.
3. Kolejno: F, P, F, P, P, P
1. Prawidłowe odżywianie się,

2. Systematyczne ćwiczenia fizyczne.
3. Odpowiednia ilość snu.
1.
4. Utrzymywanie siebie i swojego otoczenia w czystości.
5. Unikanie ryzykownych zachowań.
6. Zachowanie odpowiednich proporcji między wypoczynkiem biernym a wypoczynkiem czynnym.
1) cukrów, tłuszczów zwierzęcych
2) idąc na spacer, jeżdżąc na rowerze
3) angina, grypa
2.
4) kleszcze, grzyby
5) muchomor sromotnikowy
6) nerwowy
3. Kolejno: P, P, F, P, P
paproć – nie jest rośliną trującą, znak ostrzegawczy ustawiony w niebezpiecznym miejscu – pozostałe
4. to znaki ostrzegawcze umieszczane na opakowaniach środków czystości, mrówka – nie żądli, tylko
gryzie, żmija zygzakowata – jedyny jadowity wąż
1. grzybica 2. Higiena 3. Borelioza 4. Bakterie 5. Pasożyty 6. Burza 7. oparzenie
5.
Hasło: Choroba – stan, w którym organizm nie funkcjonuje właściwie.
Salmonelloza – jeść tylko świeżą żywność, nieprzeterminowane produkty, przechowywać żywność
w odpowiedniej temperaturze, myć ręce przed posiłkiem, dokładnie myć owoce i warzywa.
Borelioza – chronić się przed ukąszeniem przez kleszcze.
Próchnica – ograniczyć jedzenie słodyczy, myć zęby co najmniej dwa razy dziennie, co pół roku
chodzić na wizyty kontrolne do dentysty.
6.
Grzybica – nie pożyczać grzebieni, ręczników, obuwia itp., używać klapek na basenie, dbać
o czystość skóry, szczególnie stóp.
Otyłość – ograniczyć jedzenie słodyczy i tłuszczów zwierzęcych, systematycznie ćwiczyć,
kontrolować masę ciała.
6. ORIENTUJEMY SIĘ W TERENIE

19
Nr
zadania
1. Co pokazujemy na planach?
1
Kolejno: P, P, P, F
2 biurko: 2 cm – długość, 1 cm – szerokość
ławki: 1 cm – długość, 1/2 cm – szerokość
regał: 5 cm – długość, 1/2 cm szerokość
3 cały ogródek: 20 m – długość, 10 m – szerokość
grządka z warzywami: 12 m – długość, 4 m – szerokość
altana: kwadrat o wymiarach 4 m na 4 m
rabatka z kwiatami: 14 m – długość, 2 m – szerokość
4
Od lewej: 1 : 15, 1 : 3, 1 : 5
2. Jak czytamy plany i mapy?

1 A – mapa, ponieważ przedstawia duży obszar Ziemi; świadczy też o tym skala.
B – plan, ponieważ przedstawia fragment miasta w niewielkiej skali.
2
Od lewej: brakuje legendy, brakuje skali
3
Od góry, od lewej: D, H, B, I, A, F, G, E, C
4
Kolejno: F, F, F, P, P, P, F
3. Jak się orientować w terenie?

1
a) południu, południowym zachodzie, północy b) wschodnim, północnym, zachodnim
2
C, D
3 a) Kolejno od góry: 3, 4, 1, 2
b) A – ponieważ wszystkie obiekty w terenie pokrywają się z obiektami widocznymi na mapie.
4
Kolejno: F, P, F
5 Zosia – Szczecin, Tomek – Kraków, Ewelina – Wrocław, Krzysiek – Tarnobrzeg

1.
Rzeczywiste wymiary pokoju Oli: długość – 3 m, szerokość – 2 m.
2 Wymiary Skala 1 : 1 Skala 1 :10 Skala 1 :30 Skala 1 :60
akwarium
Długość 120 cm 12 cm 4 cm 2 cm
Szerokość 60 cm 6 cm 2 cm 1 cm
3
Kolejno: F, F, F, P
4 1) plan, mapa
2) podzielić jego wymiary przez 10
3) 50 cm

20
4) zarys i rozmieszczenie najważniejszych obiektów, strzałkę wskazująca północ

5) z kierunkiem północnym na widnokręgu
5
7. POZNAJEMY KRAJOBRAZ NAJBLIŻSZEJ OKOLICY
1. Rodzaje krajobrazów
1.
np. leśny, górski
Na zdjęciu przedstawiony został krajobraz rolniczy / przemysłowy. Zaliczamy go do krajobrazów

2. naturalnych / kulturowych. Charakterystyczna dla tego krajobrazu jest przewaga lasów / pól
uprawnych. Zabudowa wsi i osad jest niska / wysoka, a sieć dróg gęsta / rzadka.
Klara: krajobraz miejski, wysokie budynki, gęsta sieć dróg
3. Tymek: krajobraz górski, duże różnice wysokości, głębokie doliny, nagie skały
2. Ukształtowanie terenu

21
1.
2. Od lewej: wzgórze, pagórek, góra
3. dolina – A, kotlina – C, wzniesienie – D, równina – B

a) Kolejno od lewej: 2, 1, 3
4.
b) A – szczyt, B – stok, C – podnóże
5. Od góry: dno doliny, koryto rzeczne, zbocze
3. Czy wszystkie skały są twarde?
a) Nazwy do wykreślenia:
1. granit, glina, wapień, less, piaskowiec
2. glina, piasek, less, żwir
1. 3. granit, piasek, wapień, żwir, piaskowiec
b) Od góry: 2, 1, 3
c) Od lewej: less, piasek, granit
Najżyźniejsza jest gleba na ilustracji A, ponieważ ma najgrubszą warstwę próchnicy, która zawiera
2.
składniki niezbędne do życia roślin.
Znaczenie gleby:
Dla człowieka – uprawa roślin, hodowla zwierząt roślinożernych
3.
Dla zwierząt – miejsce do życia, źródło pokarmu (rośliny, inne zwierzęta)
Dla roślin – źródło pokarmu (próchnica),
4. Wody słodkie i wody słone
Wody płynące (zielone ramki): strumień, potok, kanał śródlądowy, rzeka
1.
Wody stojące (niebieskie ramki): bagno, staw, jezioro
wody słone > wody słodkie
2. lodowce < morza + oceany
wody słodkie podziemne > wody słodkie powierzchniowe
Zdjęcie A – jezioro, zdjęcie B – staw. Jezioro ma naturalne, zaokrąglone kształty, natomiast staw ma
3.
kształty geometryczne, nadane mu przez człowieka.
1. woda
2. sól
3. rzeka
4.
4. strumień
5. oceany
6. powierzchniowe

22
7. potok
8. lodowce
9. morze
10. staw
11. bagno
Hasło: Wszechocean
5. Ocean Atlantycki
5. Krajobraz wczoraj i dziś
2. Od góry, od lewej: C, D, B, A
4. Odpowiedź indywidualna
6. Obszary i obiekty chronione
1. Kolejno od góry: parki narodowe, pomniki przyrody, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody.
Rezerwat przyrody Gipsowa Góra – ochrona czynna, ponieważ wykoszono trawy, usunięto drzewa,
wprowadzono wypas zwierząt – żadnej z tych działalności nie wolno prowadzić na terenie objętym
ochroną ścisłą.
3.
Jezioro Kacze Oko – ochrona ścisła, ponieważ zakazana jest tam praktycznie jakakolwiek
działalność człowieka. Nawet dostęp jest ograniczony tylko do dwóch oznakowanych szlaków
turystycznych.
Szliśmy razem z przewodnikiem wyznaczoną trasą. Byłem zły, bo Tomek i Michał cały czas
krzyczeli i głośno się śmiali, dlatego nie słyszałem, co mówił przewodnik. Gdy doszliśmy do
4. niewielkiego jeziora, przewodnik pokazał nam pomnik przyrody – olbrzymi, stary dąb. Dziewczyny
na pamiątkę zerwały z niego po kilka liści i ruszyliśmy dalej. Byłem już trochę zmęczony
i nie chciało mi się nieść pustej butelki po napoju, więc wyrzuciłem ją w gęste zarośla.
1) rolniczy, przemysłowy, miejski
2) pagórek, góra, wzgórze
1.
3) koryto
4) park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat przyrody

23
2.
a) Woda jest źródłem życia.

b) Woda pokrywa większą część powierzchni Ziemi niż ląd.
lite – granit, piaskowiec
3. zwięzłe – less, glina
luźne – piasek, żwir
4. Od góry, od lewej: D, A, B, C
Nazwa rezerwatu: Prządki

Co jest przedmiotem ochrony? grupa skał zbudowanych z piaskowca
Czy jest to rezerwat przyrody ożywionej, czy nieożywionej? rezerwat przyrody nieożywionej
Skąd pochodzi nazwa rezerwatu? Nazwa związana jest z legendą o dziewczętach zamienionych w
kamień za karę, że przędły len w święto.
5.
Nazwa rezerwatu: Hedera
Co jest przedmiotem ochrony? bluszcz
Czy jest to rezerwat przyrody ożywionej, czy nieożywionej? rezerwat przyrody ożywionej
Skąd pochodzi nazwa rezerwatu? Nazwa pochodzi od nazwy łacińskiej bluszczu – Hedera halix.
8. ODKRYWAMY TAJEMNICE ŻYCIA W WODZIE I NA LĄDZIE
1. Warunki życia w wodzie
Łodygi są cienkie i elastyczne – tak zbudowane łodygi nie stawiają oporu,

lecz łatwo poddają się ruchom wody, dzięki czemu nie są przez nią niszczone.
Widlasto rozgałęziające się liście – taka budowa liści sprawia, że nie stawiają
1. one oporu i woda swobodnie przepływa pomiędzy ich elementami, dzięki czemu
nie są przez nią niszczone.
Na okres zimowy opada na dno zbiornika – temperatura wody przy dnie
wynosi ok. 4°C, dzięki czemu roślina może przetrwać zimę.
2. Linia naboczna to narząd odbierający informację o kierunku i sile ruchów wody.

24
Opór wody jest mniejszy / większy niż opór powietrza.

Zimą najchłodniejsza woda znajduje się w górnej / dolnej warstwie zbiornika.
3. Zawartość tlenu w wodzie jest większa / mniejsza niż w powietrzu.
Głębokość, na którą dociera światło, zależy / nie zależy od przejrzystości wody.
Temperatura w zbiornikach wodnych zmienia się wolno / gwałtownie.
Delfin – A, B, D, F, H, K
4. Rozwielitka – C, E, G, J, L, Ł
Pstrąg – B, F, G, H, I, K
2. Z biegiem rzeki
Bieg rzeki: dolny

Kraina: leszcza
Szybkość płynącej wody: mała
Pokrycie dna: piasek i muł
Przykład rośliny i zwierzęcia: pałka szerokolistna, pływak żółtobrzeżek/nartnik
Bieg rzeki: środkowy

Kraina: brzany
Szybkość płynącej wody: średnia
1.
Pokrycie dna: żwir, piasek
Przykład rośliny i zwierzęcia: wywłócznik kłosowy, larwa ważki
Bieg rzeki: górny

Kraina: pstrąga i lipienia
Szybkość płynącej wody: duża
Pokrycie dna: kamienie
Przykład rośliny i zwierzęcia: zdrojek pospolity, kiełż zdrojowy/larwa chruścika/żyworódka
rzeczna
a)
temperatura wody jest
niższa
koryto jest węższe
W górnym woda płynie szybciej niż w biegu dolnym.
2. biegu rzeki dno jest bardziej
kamieniste
zawartość tlenu w
wodzie jest większa
b) Świat organizmów jest bogatszy w dolnym biegu rzeki, ponieważ siła płynącej wody w górnym
biegu jest duża, co uniemożliwia rozwój planktonu i utrudnia utrzymanie się roślin w podłożu.
Przyssawki służą pijawkom do przytwierdzenia się do podłoża (dzięki nim zwierzęta te mogą
przeciwstawić się np. ruchom wody), a gatunkom krwiopijnym – do wbicia się pod skórę ofiary.
Środkowa i tylna para odnóży nartnika służą mu do poruszania się po powierzchni wody. Nartnik
3. przesuwa je o kilkadziesiąt centymetrów za każdym uderzeniem. Ruch ten jest podobny do ruchu
wioseł.
Dzięki ciężkiej muszli małże łatwiej się utrzymują przy dnie zbiorników wodnych, a boczne
spłaszczenie muszli powoduje, że stawiają wodzie mniejszy opór.
3. Życie w jeziorze

25
a) Kolejno od lewej: strefa przybrzeżna, strefa wód głębokich, strefa otwartej toni wodnej
b) Ilość tlenu w wodzie zależy od jej temperatury – im woda jest zimniejsza, tym tlenu jest więcej.
1.
Prawdopodobnie więc najwięcej tlenu będzie w strefie wód głębokich, bo tam woda jest
najzimniejsza (nie ogrzewa jej słońce).
Składniki planktonu: oczlik, rozwielitka, skrętnica. Wszystkie te organizmy są mikroskopijnych
2.
rozmiarów i nie są w stanie przeciwstawić się ruchom wody.
a) Od góry od lewej: E, A, D, C, F, B
b)
Rośliny Rośliny przytwierdzone do dna
3. pływające
zanurzone o liściach pływających wynurzone
rzęsa moczarka grzybienie trzcina
ramienica grążel pałka
a) karaś, okoń, leszcz
b) W strefie przybrzeżnej: karaś
W strefie otwartej toni wodnej: okoń
W strefie wód głębokich: leszcz
c) Dzięki długim nogom i szyjom czaple łatwiej wyławiają w płytkich wodach przybrzeżnych
ryby, którymi się żywią.
4.
Rureczniki odżywiają się mułem i zanurzenie przedniej części ciała w mulistym dnie
ułatwia im pobieranie pokarmu.
Pokrycie sierści substancją tłuszczową chroni bobra przed przemoknięciem i wyziębieniem
w wodzie, w której głównie przebywa.
Błona pławna między palcami stóp u łabędzia powoduje, że jego kończyny działają
jak wiosła i ułatwiają pływanie.
4. Warunki życia na lądzie
Niska temperatura: A, B, G, H, J
1. Ograniczony dostęp do wody: D, E, F
Silny wiatr: C, I
a) Środowisko lądowe charakteryzuje się:
▶ dużymi / małymi wahaniami temperatury.
▶ łatwym/trudnym dostępem do światła.
2.
▶ niedoborem / nadmiarem wody.
▶ mniejszą / większą ilością tlenu niż środowisko wodne.
b) wiatr
3. Kolejno od lewej: C, A, B
▶ Kolor wiewiórek zależy od pory roku i miejsca ich występowania.

▶ Jesienią wiewiórki linieją, a w miejsce letniej sierści wyrasta im sierść zimowa –
4. jaśniejsza i gęstsza (ze względu na niższe temperatury).
▶ Zimą futro wiewiórek jest jaśniejsze, żeby mniej odcinało się od jaśniejszego tła,
np. po opadach śniegu.
Eukaliptus to roślina żyjąca w miejscach bardzo gorących, np. w Australii. Roślina ta zwraca liście
5.
krawędziami w kierunku słońca, chroniąc się przed zbyt silnym nasłonecznieniem.
5. Las ma budowę warstwową

26
Klara – korony drzew

Wojtek – ściółka
1.
Tymek – podszyt
Zosia – runo leśne
▶ największa wilgotność – ściółka
▶ najmniej światła – ściółka
▶ najsilniejszy wiatr – korony drzew
2. ▶ najwięcej światła – korony drzew
▶ najmniejsza wilgotność – korony drzew
▶ najmniejsze organizmy – ściółka
▶ najniższa warstwa – ściółka
a, b) Kolejno od góry:
pieprznik, borsuk (ściółka)
dzięcioł, kuna (runo leśne)
3.
konwalia, wij (podszyt)
kalina żmija, sarna (korony drzew)
Hasło: Poznaj las
4. Kolejno od góry: pieprznik jadalny, maślak, koźlarz czerwony
6. Od góry, od lewej: TAK, NIE, NIE, TAK
6. Jakie drzewa rosną w lesie?

Klara – jodła pospolita, Tymek – świerk pospolity, Zosia – modrzew europejski, Wojtek – klon
1.
zwyczajny, Marysia – brzoza brodawkowata, Dominik – buk zwyczajny
▶ Lasy zajmują około jednej trzeciej / jednej drugiej powierzchni Polski.
2. ▶ Większość lasów w naszym kraju to lasy iglaste / lasy liściaste.
▶ Drzewem dominującym w polskich lasach jest sosna zwyczajna / jodła pospolita.
4.
grab zwyczajny – jest jedynym drzewem liściastym: jodła pospolita – jest jedynym drzewem
5. iglastym; modrzew europejski – jako jedyne drzewo iglaste zrzuca igły na zimę: brzoza
brodawkowata – jako jedyna ma białą korę.
7. Na łące

27
Na różowo: firletka poszarpana, goździk kropkowany; na żółto: jaskier ostry, pierwiosnek lekarski;
1.
na fioletowniebiesko: szałwia łąkowa, dzwonek rozpierzchły.
stokrotka pospolita
pierwiosnek lekarski L
2.
knieć błotna
krwawnik pospolity
T
L
Przykładowe łańcuchy: koniczyna → konik polny → bażant → lis

3.
koniczyna → badylarka → kret → błotniak
świetlik łąkowy – roślina lecznicza stosowana w chorobach oczu
4. szczaw zwyczajny – roślina uprawna
koniczyna łąkowa – roślina pastewna, służy jako pasza dla bydła
8. Na polu uprawnym
▶ Zboża zaliczamy do traw.
▶ Nasiona zbóż zawierają dużo substancji odżywczych.
1. ▶ Zboża, które wysiewa się i zbiera tego samego roku, to zboża jare.
▶ Okres, kiedy rolnicy zbierają zboża z pól, to żniwa.
▶ Jesienią wysiewa się zboża ozime.
a) Kolejno od lewej: pszenica, owies, żyto, kukurydza, jęczmień
b) Mąka – pszenica, żyto
2.
Kasza – jęczmień, kukurydza
Płatki – kukurydza, owies

28
ogórek sałata marchew burak
3.
pomidor pietruszka cebula seler
Szkodniki: mszyce, gąsienice, stonka

4.
Zwierzęta pożyteczne: biedronka, myszołów, bażant
1) 4oC
2) 200 m
3) leszcza
1. 4) ściółka, runo, podszyt, korony
5) zięba, dzięcioł
6) cis pospolity
7) rzepak, len, słonecznik
Cechy środowiska Środowisko wodne Środowisko lądowe
Dostępność światła Światło dociera tylko do pewnej Zwykle wystarczająca
głębokości
Wiatr Nie występuje Występuje
2.
Zawartość tlenu Czasem zbyt mała, szczególnie w wodach Wystarczająca
ciepłych
Wahania temperatury Małe Duże
Dostępność wody Nieograniczona Ograniczona
3. Kolejno: F, P, P, F, P
4. niedobór wody, niska temperatura, niska temperatura, wiatr

1. W lesie liściastym dominują drzewa liściaste, a w lesie iglastym – iglaste.
5. 2. W lesie liściastym są bogatsze runo i podszyt.
3. W lesie liściastym opadają liście, przez co ściółka jest grubsza, bardziej wilgotna.
6. Od góry od lewej: brzoza, buk, jodła, świerk, dąb, sosna
Spójrz na to inaczej

29
▶ Na skrzyżowaniach białych pasów są białe kropki. Pojawiające się tam czarne kropki są
złudzeniem optycznym.
▶ Oba kwadraty mają te samą wielkość (2,7 cm x 2,7 cm), choć biały na czarnym tle wydaje
3.
się większy.
▶ Oba odcinki są tej samej długości (4 cm), choć ten zakończony strzałkami wydaje się
krótszy.

Klucz Odpowiedzi Do Zeszytu Cwiczen

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Klucz Odpowiedzi Do Zeszytu Cwiczen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

„TAJEMNICE PRZYRODY” DLA KLSY 4

1. POZNAJEMY WARSZTAT PRZYRODNIKA

1. Przyroda i jej składniki

a) Elementy przyrody ożywionej: ludzie, rośliny, zwierzęta

2. Jak poznawać przyrodę?

a) A. słuch B. dotyk C. węch D. wzrok E. smak

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

3. Przyrządy i pomoce przyrodnika

a) mapa, lupa, notes, kompas, aparat fotograficzny, taśma miernicza, lornetka

4. Wykonanie preparatu i obserwacja zgodnie z instrukcją.

4. Określamy kierunki geograficzne

1. Hasło: Widnokrąg – linia pozornego zetknięcia nieba z powierzchnią Ziemi.

2. północ, zachód, południowym, północno-wschodnim, południowy wschód

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

▶ Może nim być każdy prosty patyk. □ ■

Sprawdź się. Podsumowanie działu 1

c) Nie został opisany zmysł smaku. Indywidualne zakończenie opowiadania.

2. POZNAJEMY POGODĘ I INNE ZJAWISKA PRZYRODNICZE

1. Indywidualna odpowiedź ucznia.

2. Od góry: kreda, plastelina, gumka

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

gazy ciecze ciała stałe

2. Woda występuje w trzech stanach skupienia

Stan skupienia: stały; postać: lód

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

4. Hasło: Zachmurzenie – stopień pokrycia nieba przez chmury.

Od B do A – z kierunku wschodniego, wiatr wschodni

a) temperatura powietrza, zachmurzenie, opady, ciśnienie powietrza, wiatr

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

b) Od góry: w Rzeszowie, wiatr zachodni, w Gdańsku, w Szczecinie, we Wrocławiu,

4. Na przykład: rolnik, pilot, kierowca

5. „Wędrówka” Słońca po niebie

1. A. wschód, B. górowanie, C. zachód, D. dzień, E. noc, F. doba

a) Kolejno od lewej: wiosna, lato, jesień, zima lub

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

Sprawdź się. Podsumowanie działu 2

a) zachmurzenie, temperatura powietrza, opady atmosferyczne (grad, deszcz), wiatr

3. POZNAJEMY ŚWIAT ORGANIZMÓW

1. Organizmy mają wspólne cechy

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

Informacja Numer Czynność życiowa

2. Organizmy różnią się sposobem odżywiania

Potrafią samodzielnie wytwarzać pokarm.

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

3. Rośliny i zwierzęta wokół nas

1. Rośliny pochłaniają dwutlenek węgla.

Ozdobne rośliny Zioła i Rośliny rosnące w parkach i ogrodach

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

Sprawdź się. Podsumowanie działu 3

b) wydalanie, wzrost i rozwój, oddychanie

4. ODKRYWAMY TAJEMNICE CIAŁA CZŁOWIEKA

1. Trawienie i wchłanianie pokarmu

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

a) Od lewej: cukry, białka, tłuszcze

Narząd Funkcja Kolejność

2. Układ krwionośny transportuje krew

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2020

b) Transportują krew z komórek ciała do serca.

3. Układ oddechowy zapewnia wymianę gazową

a) Od lewej: jama nosowa, płuca, oskrzela, gardło, tchawica

a) Od góry: tlen, dwutlenek węgla

4. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch