1

FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
ANG PANITIKAN NG PILIPINAS 5.  PARABULA- katha mula sa bibliya.
6.  PABULA- kwentong may aral at hayop ang pangunahing tauhan.
7. TALAMBUHAY- akda sa kasaysayan ng buhay ng isang tao.
 Depinisyon Ng Panitikan
8.  SANAYSAY- akdang tumatalakay sa isang paksa at naglalayong
maglahad ng opinyon o pananaw.
 ito ay ang katipunan ng mga akdang nasusulat na makilala sa
9.  TALUMPATI- binibigkas sa harap ng madla.
pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag, aestetikong
10.  BALITA- naglalahad sa mga pang araw-araw na mga pangyayari sa
anyo, pandaigdigang kaisipan at kawalang-maliw (Webster, 1974)
lipunan, pamahalaan, industriya at iba pang paksang nagaganap sa
 ito ay katumbas ng “literatura” sa wikang kastila at literature sa
buong bansa.
wikang Ingles.  Ito ay mula sa salitang Latin na “litera” na ang ibig
11.  ANEKDOTA- kwento ng pangyayari ay hango sa tunay na
sabihin ay “letra o titik” (Mateo, 1996)
karanasan, nakawiwili at kapupulutan ng aral.
  ito ay isang salamin ng lahi (Bisa, 1987)
12. EDITORYAL- isang sanaysay na naglalahad ng kuro-kuro opinyon ng
isang editor.
 Anyo Ng Panitikan 13.  KASAYSAYAN-   itoy tala o mga nakasulat tungkol sa mga
pangyayari ng nakaraan.
1. Anyong Tuluyan-   ang anyo ng panitikan na patalata o ang 14.  MITOLOHIYA- kwento hinggil sa pinagmulan ng sansinukuban,
karaniwang takbo ng pangungusap ay gumagamit ng payak at diyos at diyosa at iba pang mga mahiwagang nilikha.
direktang paglalahad ng kaisipan. 15.  ULAT- nasusulat bunga ng isinasagawang pananaliksik, pagsusuri,
2. Anyong Patula- ang anyo ng panitikan na pataludtod, may sukat at pag-aaral at iba pa.
tugma o at gumagamit ng masining at matalinghagang salita.
  Mga Uri Ng Anyong Patula

 Mga Uri Ng Anyong Tuluyan 1.  TULANG LIRIKO- tulang naglalahad ng mga masidhing damdamin,
imahinasyon at karanasan ng tao at kadalasang inaawit.
1.  NOBELA- mahabang salaysay na nahahati sa mga kabanata. 2.  TULANG PASALAYSAY- nagsasalaysay ng mga pangyayari sa
2.  MAIKLING KWENTO- maikling katha na nagsasalaysay ng pang paraang pataludtod
araw araw na buhay na may iilang tauhan lang, pangyayari at may 3. TULANG PADULA- tulang sinadyang isulat upang itanghal sa
isang kakintalan. entablado
3.  DULA- sinasadula at tinatanghal sa tanghalan. 4.  TULANG PATNIGAN- tula ng pagtatalo, pangangatwiran at
4.  ALAMAT- nagsasalaysay sa pinagmulan ng isang bagay. tagisan ng talino.
“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo
 2
FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
 Iba't-Ibang Uri Ng Tulang Liriko Senakulo - pagtatanghal tungkol sa paghihirap at kamatayan ni Hesus
Tibag - ang paghahanap nina Reyna Elena at Constantino sa krus na
 Pastoral - naglalarawan ng tunay na buhay sa kabundukan pinag pakuan ni Hesus
 Dalit - awit na pumupuri sa diyos o sa mahal na birhen Panunuluyan - nagpapakita ng paghahanap ng matutuluyan nina Maria at
 Pasyon - aklat na naglalarawan ng pasakit at pagdurusa ni Hesukristo Jose para doon isilang ang sanggol na si Hesus 
Oda - nagpapahayag ng papuri at masiglang damdamin tungkol sa
isang paksa.  Iba't Ibang Uri Ng Tulang Patnigan
 Elehiya - madamdaming tula tungkol sa patay
 Soneto - tulang binubuo ng 14 na taludtod Duplo - paligsahan sa pangangatwiran na kadalasang masaksihan sa
 Kanta - madamdamin na tulang liriko na ang karaniwang pinapaksa ay paglalamay sa patay
tungkol sa pag-ibig, pag-asa at kaligayahan Balagtasan - tagisan ng talino sa pamamagitan ng katwiran sa
Panubong - mahabang tula ng pagpaparangal o paghahandog sa isang pamamaraang patula
taong nagdaraos ng kaarawan o kapistahan Karagatan - tula tungkol sa isang prinsesa na sadyang humulog sa isang
singsing sa dagat.  Kung sino man ang lalaking makakakuha ng
 Iba't Ibang Uri Ng Tulang Pasalaysay singsing ay pakakasalan niya.

Epiko - mahabang tula tungkol sa magiting na pakikipagsapalaran at

kabayanihan ng isang taong may pambihirang katangian IMPLUWENSYA NG PANITIKAN SA DAIGDIG
Awit - tulang maromansa kung saan nakaharap sa mga
pakikipagsapalaran ang mga tauhan at hango sa tunay na buhay  Aklat Ng Mga Araw - batayan ng pananampalataya ng mga Intsik
Korido - tulang maromansa kung saan ang mga tauhan ay may  Aklat Ng Mga Patay - naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at
kakayahang supernatural tumatalakay sa mitolohiyang Ehipto
Awit Ni Rolando - salaysay dito ang gintong panahon ng
 Iba't Ibang Uri Ng Tulang Padula Kristiyanismo sa Pransiya
Bibliya - ang pinaka batayan ng pananampalatayang
Zarzuela - dulang musikal na karaniwang binubuo ng tatlong akto Kristiyano
tungkol sa pag-ibig, kasakiman at poot. Canterburry Tales - naglalarawan ng pananampalataya at pag-uugali
Moro-Moro - nagpapakita ng hidwaan at labanan ng kristiyano at di- ng mga Ingles noong unang panahon.
kristiyano Divina Comedia - nagpapahayag ng pananampalataya at pag-
uugali ng mga Italyano noong unang panahon
“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo

FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
El Cid Campeador - naglalarawan sa katangian ng mga Kastila at
kasaysayan ng Espanya
Iliad At Odyssey - nagsasalaysay sa mitolohiya at alamat ng
Gresya
Isang Libo At Isang Gabi - naglalarawan ito sa pamahalaan at lipunan ng
Arabya at Persya.
Koran - batayan ng pananampalataya ng mga Muslim
Mahabharata - pinakamahabang epiko ng buong daigdig na
naglalarawan sa kasaysayan ng pananampalataya
sa India
Uncle Tom's Cabin - nagbukas sa mga mata ng Amerikano sa
kaapihan ng mga lahing itim at naging simula ng
paglaganap ng demokrasya sa buong daigdig  2.  Ayoweng- inaawit sa pagkabyaw ng tubo
IBA'T IBANG YUGTO NG PANITIKAN SA PILIPINAS
1.  Panitikan bago dumating ang mga Kastila
2.  Panitikan sa panahon ng mga Kastila
3.  Panitikan sa panahon ng propaganda at himagsikan
4.  Panitikan sa panahon ng mga Amerikano
5.  Panitikan sa panahon ng mga Hapones
“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
3
PANITIKAN SA PANAHON NG REPUBLIKA
HANGGANG SA KASALUKUYAN
 PANITIKAN BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA 
 Alibata o Baybayin ang tawag sa unang sistema ng pagsusulat ng
mga sinaunang Pilipino.
 Mga Awiting Bayan
1. An-anoy- inaawit habang ang mga magsasaka ay gumagawa ng pilapil
sa kanilang bukirin
3.  Daeleng- awit tungkol sa mga pista pagdiriwang
4.  Dalit o Himno- awit sa pagpuri at pagsamba. Ito ang isa sa
pinakamatandang awit ng pagdalangin sa birhen.
5. Danyo- awit sa pagsasamba o pananampalataya
6. Diona- awit sa panliligaw o kasalan
7. Dung-aw- awit na nagpapahayag ng kalungkutan at pagdurusa
8. Hiliraw at Panambat- mga awit sa pag-iinuman
9. Indonalin at Kutang - mga awiting panlansangan. Awit ng lasing na
naglalayong magpatawa, magpasaring o manukso
10. Kalusan- isang uri ng “lundawit” (awit sa lunday)
11. Kumintang- sa simula ito’y awit sa pakikidigma (battle song) subalit
sa paglakad ng panahon ang diwang ito’y nawala at sa halip ay naging
sayaw at awit sa pag-ibig.
12.  Kundiman at Balitaw- awit ng pag-ibig
13.  Maluway- awit sa sama-samang paggawa
14.  Mayeka- isang awit na panggabi ng mga Igorote
15.  Oyayi- awit sa pagpapatulog ng bata o panghehele sa sanggol
― Teodoro Agoncillo
 4
FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
16. Panilan- inaawit sa pagkuha ng bahay-pukyutan EPIKO NG MGA BISAYA
17.  Papag- inaawit sa tuwing may bayuhan ng palay  Hinilawod- kasaysayan ng pag iibigan ng mga Bathala ng mga taga
18.  Salagintok- awit sa pakikipagkaibigan Iloilo, Antique at Aklan. Pinakamahaba at pinakamatandang epiko ng
19.  Sambotani- awit sa tagumpay Panay.
20. Soliranin- awit sa paggaod ng bangka  Lagda- kalipunan ng mga kautusan ng pamahalaan.
21.  Umbay- awit sa paglilibing  Maragtas- kasaysayan ng mga nagsitakas na sampung datung
Malay. Dahil sa kalupitan ni Sultang Makatunaw ng Borneo.

EPIKO NG BIKOLANO
 EPIKO BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA  Ibalon at Aslon- hulwaran ng mabuting pamumuhay ng mga taga
Bikol.
EPIKO NG IFUGAO
 Alim- kahawig ng Ramayana ng India. Nagpakasal ang magkapatid EPIKO NG ILOKANO
na sina Bugan at Wigan.  Biag Ni Lam-Ang- buhay ni Lam-ang.  Ito ay isang akda ni Pedro
 Hudhud- pakikipagsapalaran ni Aliguyan ng Gomhandam Bukaneg, ito ang pinakasikat na epiko ng mga Ilokano

EPIKO NG MUSLIM
 Bidasari- pinagmalupitan ang dalagang si Bidasari; patay kung araw
at buhay kung gabi.
 Bantugan- isang prinsipe na ubod ng tapang at lakas.  Namatay siya
at muling nabuhay.
 Indarapatra at Sulayman- itinuturing na alamat ng Mindanao. 
Namatay si Sulayman at muling nabuhay. 

EPIKO NG TAGALOG
 Kumintang- kasaysayan ng pagsusugo ng Haring Soledan sa kanyang
tatlong anak na sina Bagtas, Mandukit at Dikyaw.

“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo
 5
FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
 PANITIKAN SA PANAHON NG MGA KASTILA   Moro Moro- dula tungkol sa paglalaban ng mga Muslim at mga
Kristiyano.
MGA AKDANG PANRELIHIYON AT PANG KAGANDAHANG  Zarsuela- dulang musikal na karaniwang binubuo ng tatlong akto
tungkol sa pag-ibig, kasakiman at poot.
ASAL
 
 Doctrina Christiana - ang kauna-unahang aklat na nailimbag sa
Pilipinas. TULANG MAROMANSA
 Nuestra Señora Del Rosario- ang ikalawang aklat na nalimbag sa
Pilipinas at naglalaman ng talambuhay ng mga santo.  Awit- tulang maromansa kung saan nakaharap sa mga pakikipag
 Barlaan at Josaphat - ang kauna-unahang nobela na nailimbag sa sapalaran ang mga tauhan at hango sa tunay na buhay
Pilipinas   Halimbawa:  Florante At Laura,  Bahay Ni Segismundo
 Urbana at Feliza- aklat na sinulat ni Padre Modesto De Castro at  Korido- tulang maromansa kung saan ang mga tauhan ay may
ito ay naglalaman ng mga pangaral tungkol sa kagandahang asal at kakayahang supernatural. 
wastong pag-uugali Halimbawa:  Ibong Adarna,  Don Juan Tenoso,  Bernardo Carpio

MGA ANYO NG DULA SA PANAHON NG KASTILA

 
 Karagatan- isang tulang patnigan at hango sa isang alamat ng isang
dalagang naghulog ng singsing sa dagat at ang sinumang binatang
makakakita nito ay siyang pakakasalan ng dalaga.
 Duplo- isinasagawa sa patulang pagtatalo at higit na
pinahahalagahan ang kahusayan sa paghabi ng mga taludtod.  Ito ay
ginagawa sa bakuran ng namatayan.
 Juego De Prenda- karaniwan ding ginagawa ito sa lamay ng patay
na kung saan ang mga babaeng kasali sa larong ito ay binabansagan
ng pangalan ng mga bulaklak, punong kahoy naman sa kalalakihan.
Sinisimulan ito sa paghahanap ng hari ng kanyang alagang ibon

“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo
 6
FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
 PANITIKAN SA PANAHON NG PROPAGANDA AT  PANITIKAN SA PANAHON NG MGA AMERIKANO
HIMAGSIKAN
Ilan sa mga Kilalang Manunulat:
 Tatsulok Ng Kilusang Propaganda 1. JOSE CORAZON DE JESUS- ang Makata ng Pag-ibig at Hari ng
Balagtasan sa kanyang panahon. Mga akda: Isang Punongkahoy,
Mangagagawa, Bayan Ko.
1.  Jose Rizal- ang “Dakilang Manunulat” ng kilusang propaganda.  Ilan
2. ALEJANDRO ABADILLA- kilala siya dahil sa kanyang tulang
sa kanyang mga akda: Sa Aking Mga Kabata,  Noli Me Tangere, El
“Ako ang Daigdig”.
Filibusterismo,  at Mi Ultimo Adios
3. AMADO HERNANDEZ- ang Makata ng Manggagawa. Mga akda:
2.  Marcelo H. Del Pilar- ang “Dakilang Political Analyst” ng kilusang
Isang Dipang Langit, Bayang Malaya, Ibong Mandaragit, Luha ng
propaganda.  Ilan sa kanyang mga akda : Caingat Cayo, Dasalan At
Buwaya.
Tocsohan at Sagot Ng Espanya Sa Hibik Ng Pilipinas
4. ILDEFONSO SANTOS- napabantog dahil sa kanyang tulang Ang
3.  Graciano Lopez Jaena- ang “Dakilang Mananalumpati” ng kilusang
Guryon. Iba pang mga akda: Gabi, Tatlong Inakay at Sa Tabi ng
propaganda.  Ilan sa kanyang mga akda: Fray Botod,  El
Dagat.
Bandolerismo Sa Pilipinas at Ang Anak Ng Prayle.
5. DEOGRACIAS ROSARIO- ang Ama ng Maikling Kwento sa
Pilipinas. Mga akda: Dahil sa Pag-ibig, Walang Panginoon, Ang
 Mga Manunulat Sa Panahon Ng Himagsikan Geisha, Dalawang Larawan at Bulaklak ng Inyong Panahon.
6. SEVERINO REYES- ang Ama ng Zarsuelang Tagalog. Mga akda:
1. Andres Bonifacio- ang “Ama Ng Demokrasyang Pilipino”.  Ilan sa Walang Sugat, Mga Bihag ni Kupido, Huling Pati, Halik ng Isang
kanyang mga akda:  Huling Paalam ,  Katapusang Hibik Ng Pilipinas  at Patay at Kalupi.
Pag-Ibig Sa Tinubuang Lupa 7. LOPE K. SANTOS- ang Ama ng Balarila. Mga akda: Banaag at
2. Emilio Jacinto- ang “Utak Ng Katipunan”.  Ilan sa kanyang mga akda: Sikat, Panginggera
Ang Kartilya Ng Katipunan, A La  Patria at  Liwanag At Dilim
3. Apolinario Mabini- ang “Utak Ng Himagsikan”.  Ilan sa kanyang mga
akda:  Ang Himagsikang Pilipino, El Liberal  at El Verdadero Decalogo

“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo
 7
FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
 PANAHON NG MGA HAPONES SAGISAG PANULAT NG MGA PILIPINONG MANUNULAT
Ilan sa mga Kilalang Manunulat:
EMILIO AGUINALDO- Rosalia Magdalo, Magdalo
 LIWAYWAY ARCEO- mga akda: Uhaw ang Tigang na Lupa, Canal VIRGILIO ALMARIO- Rio Alma
dela Reina at Ang Mag-anak na Cruz. CECILIO APOSTOL- Catulo, Calipso, Calypso
 JULIAN BALMACEDA- mga akda: Sino Ba Kayo, Dahil sa Anak, Ang FRANCISCO BALTAZAR- Balagtas
Palabas ni Suwan. ANDRES BONIFACIO- Agapito Bagumbayan, Maypagasa,
 FRANCISCO RODRIGO- mga akda: Sa Pula, Sa Puti Magdiwang
 NARCISO REYES- mga akda: Lupang Tinubuan FELIPE CALDERON- Simuon, Elias
 N.V.M. GONZALES- akda: Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan JOSE CORAZON DE JESUS- Huseng Batute, Pusong Hapis,
Luksang Paruparo
JOSE DELA CRUZ- Huseng Sisiw
EPIFANIO DELOS SANTOS- G. Solon
N.V.M. GONZALES (Nestor Vicente Madali)- N.V.M. Gonzales
 PANITIKAN SA PANAHON NG REPUBLIKA HANGGANG MARCELO H. DEL PILAR- Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat,
SA KASALUKUYAN Siling Labuyo, Kupang, Haitalaga, Patos, Carmelo, D.A. Murgas, L.O.
Crame, D.M. Calaro, Hilario, M. Dati
Mga Kilalang Manunulat: SEVERINO REYES- Lola Basyang
 GENOVEVA EDROZA MATUTE-mga akda: Ako’y Isang Tinig, FERNANDO MA. GUERRERO- Fluvio Gil, Florisel
Kwento ni Mabuti AMADO HERNANDEZ- Amante Ernani, Herininia dela Rivera, Julio
 TEODORO AGONCILLO- akda: Maikling Kwentong Tagalog Abril
 ELPIDIO KAPULONG- akda: Planeta, Buwan at Mga Bituin EMILIO JACINTO- Dimas-ilaw, Pingkian
 AMADO HERNANDEZ- akda: Luha ng Buwaya NICK JOAQUIN- Quijano de Manila
 LIWAYWAY ARCEO- akda: Nagbabagang Paraiso GRACIANO LOPEZ JAENA- Bolivar, Diego Laura
 DOMINADOR MIRASOL- akda: Mga Halik sa Alabok GEN. ANTONIO LUNA- Taga-ilog
 LUALHATI BAUTISTA- akda: Bata, Bata, Paano ka Ginawa?, JUAN LUNA- J.B., Buan
Gapo, Sakada, Dekada ’70 at Bulaklak ng City Jail APOLINARIO MABINI- Bini, Paralitico, Katabay
JOSE PALMA- Ana-haw, Esteban Estebanes, Gan Hantik
JOSE MARIA PANGANIBAN- Jomapa, J.M.P.
PASCUAL H. POBLETE- Anak-Bayan

“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo
 8
FILIPINO 5:
PANITIKANG PILIPINAS
MARIANO PONCE- Nanding, Tikbalang, Kalipulako
DR. JOSE RIZAL- Jose Rizal, Dimasalang, Laong-Laan, Agno,
Calambeño
LOPE K. SANTOS- Anak-Bayan, Doctor Lukas, Lakandalila
DR. PIO VALENZUELA- Madlang-Away
JOSE GARCIA VILLA- Doveglion

“Ang panitikan ay hindi sarili ng iilang tao lamang; yaoý pag-aari ng sino mang may tapat na pagnanasang maghain
ng kanyang puso, diwa't kaluluwa alang-alang sa ikaluluwalhati ng sangkatauhang kinabibilangan niya.”
― Teodoro Agoncillo