Kat Planlarında Kotlu ölçülendirme ve Kot (nivo) İşaretleri

Kot, bir noktanın başlangıç kabul edilen yatay bir düzleme göre yüksekliğini gösteren
ölçüdür.

Kotlu ölçülendirme, her türlü plan, kesit ve görünüşlerde, yapı elemanlarının detay
resimlerinde, çizgisel ölçülendirme ile gösterilemeyen düşey uzaklıkların, şakulün üst
(planlarda) ve ön (kesit ve görünüşlerde) görünüşünün sembolize edilerek
gösterildiği, yalnızca düşey mesafelerin (yükseklik - kot farklarının) belirtilmesinde
kullanılan ölçülendirme biçimidir.

Planın arsaya uygulanmasında, yani aplikasyonunda, arsanın tabi zemin kotları ve

eğimi, planlanan yapı elemanlarının, birbirlerine göre yükseklikleri mutlaka
bilinmelidir.

Mimari tatbikat planlarında, her planın ait olduğu katın kotu, belirtilmiş bir sıfır kotuna
göre ifade edilir. Sıfır kotu olarak, çoğunlukla yolun kaldırım taşı üstü veya bahçe giriş
yolu üstü kabul edilir. Bu sıfır noktasının üstündeki katların kotları artı, altındaki
katlarında eksi işaretini taşırlar.

Binaların aplikasyonunda kabul edilecek kot, belediye tarafından verilen bina

cephesine ait yol kotudur. Belirlenen bu kot, projelerde röper noktası olarak
adlandırılır ve bu noktadan geçen yatay düzlem, kıyas düzlemi olarak kabul edilir.

Kotlu ölçülendirme plan, proje ve resimler üzerinde, uygulayıcıya gerekli düşey

boyutların ölçüsü hakkında bilgi verilmesini sağlar. Böylece çizilen yapı projelerinde,
yapıya ait kat, bölüm ve elemanların düşey mesafeleri kabul edilen bir yatay düzleme
göre ifade dilmiş olur.

Kotlu ölçülendirmeyi oluşturan elemanlar:

Kot sembolü: Plan, kesit ve görünüşlerde şakulün üsten ve önden görünüşünü

sembolize eden, çizimin ölçeğine göre değişen ebatta, eksenleri belirtilmiş, belli
kısımları taranmış tam daire (planlarda) ve üçgen (kesit ve görünüşlerde)
biçimindeki semboldür.

Kot sınır çizgisi: Sadece kesit ve görünüşlerde, kotu verilecek noktanın

seviyesini, yani kotlandırılan yatay düzlemi belirten çizgidir.

Ölçü rakamı: Kotu verilen noktanın belirlenen kıyas düzlemine göre düşey
ölçüsünü ifade eden rakamlardır.

Planda kot sembolü planın ölçeğine göre değişik ebatta, eksenleri belirtilmiş, belli
kısımları taranmış tam daire biçimindeki semboldür. 1/50 ölçekte 5-7 mm çapında
çizilir.
Çizilen daire eksenleri 2- 3 mm dışa devam eder. Ölçü rakamı yazılacak eksen kısmı,
istenirse daha uzun bırakılır. Bu semboller değişik şekillerde taranarak ifade
zenginliği kazandırılır.

Planlarda kullanılan kot sembolleri aşağıda gösterilmiştir.

Ölçü rakamları, başlangıç kabul edilen kıyas düzlemine göre toplanarak ifade edilir,
sembolün 1-2 mm üstüne ve sağına yazılır. Rakamların yüksekliği çizimin ölçeğine
göre rahat okunabilecek yükseklikte olmalıdır. Bu yükseklik 1/50 ölçekte 3-4 mm dir.

Kotlu Ölçülendirme Kuralları

Projeyi çizen, denetleyen ve uygulayacak olanlar, gerekli olan ölçüleri ilk bakışta
bulabilmelidir.
Çizilecek resmin özelliğine göre uygun kot sembolü kullanılmalıdır (yatay kot, düşey
kot sembolü).
Kot sembolleri, resmin ölçeğine uygun büyüklükte çizilmelidir.
Kot ölçü rakamları kot sembolü üzerine, uygun yazı yüksekliği seçilerek, düzgün bir
şekilde yazılmalıdır.
Kot farklılığı bulunan tüm yüzeylerde kotlandırma eksiksiz olarak yapılmalıdır.
Aynı kota sahip noktalarda, kotlu ölçülendirme tekrarı yapılmamalıdır.
Yapının esas girişi önündeki zemin veya tretuvar kotu başlangıç (± 0.00) kabul
edilmelidir. Tüm yüzeyler başlangıç kotuna (± 0.00) göre kotlandırılmalıdır.
Başlangıç kotunun üstünde kalanlar (+), altında kalanlar (-) işareti ile gösterilmelidir.
Kotlar, başlangıç kotuna göre toplanarak yazılmalıdır.
Çizgisel ölçülendirme ile kotlu ölçülendirmedeki ölçü rakamları birbiri ile tutarlı
olmalıdır.

Planlarda yatay kotlar, merdiven başlangıç ve bitiş yerlerinde, kot farkı olan tüm
yüzeylerde (mahallerde) rakamları rahat okunabilecek biçimde düzenlenmelidir.

Her katın kot işareti olmakla beraber aynı katta değişik kotlar bulunursa, buralara da
ayrı kot işareti koyulur ve değerleri yazılır. Kot farkı olmayan veya olan katlarda, kat
kot işareti planının kolay izlenebilmesi için çoğunlukla merdiven başları veya sonları
sahanlıklarına konur. Asansör var ise, asansör kapısı önünde de kot işareti
bulunmalıdır.

Çeşitli yerlerde nivo işaretleri

Plandaki nivoların ifadesi, ayrıca, kesit resimlerindeki nivo işaret ve kotları ile
tamamlanır. Kesit resimleri konusunda anlatılacağı üzere, kesitlerde nivoların
belirtilmesinde kullanılan işaretler farklıdır.
Kesit Yerleri: Kesit resimleri, yapının düşey düzlemlerde kesilerek, ara kesitin bu
düzlem üzerine iz düşülmesi ile elde ettikleri için, resimlerin anlaşılması ve kolay takip
edilmeleri için, kesit düzlemini geçirildiği yerin de planlarda açıkça gösterilmesi
gerekir.

Kesit resimlerinin A-A, B-B, 1-1 veya 2-2 gibi isimleri de kesitlerin alındığı yerlerde
aynen ifade edilir. Şekilde ifade edildiği gibi kesit alındığında bakılan yön veya iz
düşürülen tarafta gösterilir.

Mahya hatları: Tek katlı yapıların zemin katları veya çok katlı yapıların son katları
planı üzerinde, çatıya ait bilgi vermek için, çatının mahya ve saçak altlarını yer yer
gösterilr.
Çatının oturtuluşu hakkında fikir verir; İşçilerin çatıyı kavraması kolaylaşır; statik
hesapları için ağırlığın verileceği yerleri gösterir; malzeme metrajı için gerekli bilgiyi
ve tesisatla ilgili su depolarının nerelere konulabileceği hakkında bilgi sağlar.

Teknik Bilgi: Mimari tatbikat planlarında, her fikrin çizimle belirtilmesi mümkün
olmayabilir. Veya çizimle belirtilen durumun ayrıca yazı ile tamamlanması da
gerekebilir. Bazen de çizilmiş olan plan elemanlarının, daha detaylı hazırlanmış detay
resimlerine bakılması gereği, ait olduğu yerde ifade edilmek istenebilir. Ayrıca; kapı,
pencere, dolap gibi elemanların, taşıdıkları tip numaralarının yanlarında
gösterilmesi gerekebilir. Bütün bu hususlar için mimari tatbikat planlarında, konunun
özelliğine göre tercihen ait olduğu yerde, yazı ile tamamlayıcı bilgi verilir.

Pafta Tablosu: Mimari tatbikat projelerinin her paftasında çizimle ilgili bir takım
bilgileri vermek için genellikle, bir pafta tablosu bulunduğundan, plan paftalarında da
aynı tablo bulunur.

Bu tabloda, proje konusu, yapı sahibi, paftanın ismi, ölçeği, numarası, hazırlanış
tarihi, paftayı çizenin, kontrol edenin ve yapı mimarının ismi yazılıdır.

Bu tablolar, çoğunlukla paftanın sağ alt köşesinde bulunur. Böylece paftanın ozalit
kopyası çıkartıldığı ve dosyaya konmak üzere katlandığı zaman, bu tablo katlanmış
paftanın dışta kalan birinci yüzünde kalmış olur.
Pafta tablosu ile her paftanın neye ait olduğunu, ölçeğini, dosyadaki sırasını
belirtmek mümkün olur.

Şablon:

Kat Planı Çiziminde İş Sırası:

Bir binaya üstten bakıldığı zaman iç bölümlerini, duvar kalınlıklarını ve diğer

ayrıntılarını görmek mümkün olmaz. Bu nedenle yatay kesit olan planlar çizilir.
Planlar bir projenin en önemli resmidir. Esasen proje tasarımına ve net olarak
çizimine de kat planlarının çizilmesi ile başlanır.

Bir binanın planları çizilirken yatay olarak geçirilen hayali kesme düzeyleri genellikle
döşemeden 150 – 160 cm. yukarıdan geçirilir ( veya döşemeden itibaren kat
yüksekliğinin 1/3 veya 2/3 kadar mesafeden yalnız kapı ve pencereleri kesmek
şartıyla).
Çizilecek planın ölçeğine göre resmin kaplayacağı alanı bulunuz ve çizim kâğıdının
boyutlarını belirleyiniz. Çizim kâğıdının boyutlarını belirlerken ölçülendirme ve
yazıların kaplayacağı alan ile çerçeve için bırakılacak boşluk ve antedi hesaplamayı
unutmayınız. Belirlediğiniz resim kâğıdını çizim masasına, kuralına uygun biçimde
bağlayınız.

Bir binanın kat planlarının çizilmesinde takip edilecek iş sırası ve uygulaması gereken
hususlar aşağıdaki gibidir.

a) Planda hiç kapı, pencere yokmuş gibi düşünerek tüm duvarları ölçeğine uygun
olarak çiziniz.
b) Var ise merdivenleri, balkon ve terasları çiziniz.
c) Planda olması gereken kapıların yerlerini belirleyip oralara isabet eden duvar
kısımlarını siliniz.
d) Tüm pencerelerin yerlerini belirleyip oralara isabet eden duvar kısımlarını siliniz.
e) Duvar üzerinde açtığınız kısımlarda açılış yönleri ile birlikte kapıları sonra da
pencereleri çiziniz.
f) Hacimlerde gösterilmesi gereken sabit eşyaları çiziniz.
g) Hacimlerin içlerinden enine ve boyuna birer ölçü çizgisi geçerek boyutlarını
yazınız.
h) Dış ölçü çizgilerini çekip üzerine ölçülerini yazınız.
ı) Hacimlerin içlerine isimlerini ve net alanlarını yazınız.
i) Tefrişi yapınız.
j) Merdivenlerin çıkış yönlerini ok işaretleriyle belirleyip basamakları numaralayınız.
k) Düşey kesit yerlerini belirleyiniz.
l) Bu projelerde ayrıntılar ifade edilmediğinden kullanılacak gereçler ve yapılarak işler
için mahal listesini hazırlayınız.
m) Paftanın adını ve kullandığınız ölçeği yazınız.
n) Resmi tarayınız.
 Konut projelerinin plan eskizlerinin hazırlanmasında aşağıda belirtilen hususlara
dikkat edilmelidir.

1- Bir dairede bulunması gereken hacimler gece ve gündüz bölümü hacimleri diye iki
grupta toplanır. Gece bölümünde yatak odaları ile banyo, diğer odalar ise gündüz
bölümünde bulunur.
2- Tüm hacimlerin kapıları antre veya hole açılmalı, hacimden hacime geçiş
yapılmamalıdır.
3- Örf ve adetlerimize göre misafirlerimizi ağırlayacağımız salon evin en manzara
kısmında ve daire giriş kapısına yakın bir yerde olmalıdır.
4- Tuvaleti hem ev sakinleri hem de misafirler kullanacağından salona, dolayısıyla
daire giriş kapısına yakın bir yerde koymak gerekir.
5- Mutfak daire girişine ve yemek yenecek hacme yakın olmalıdır. Eğer hazırlanan
projede ayrı bir yemek odası var ise mutfak ile yemek odası yan yana ve birbirine
yakın olmalı, eğer yemek salonda yenecekse mutfak salona, oturma odasında
yenecekse oraya yakın olmalıdır.
6- Hacimleri yerleştirirken mutlaka yön durumunu göz önüne almamız gerekir. Güneş
olması gereken hacimler belirlenip bunlar güney, güney batı, güney doğu yönlerine,
güneşe ihtiyacı olmayanlar diğer yönlere yerleştirilmelidir.
7- Hacimleri birbirine bağlayan antre ve hol alanlarını mümkün olduğu kadar az alan
işgal edecek şekilde düzenlemek gerekir. Böylece kullanılacak alan miktarını
arttırmış oluruz.
8- Hacimlerin boyutlarının belirlenmesinde yönetmeliklerde belirtilen hususları ve
hacimlerde bulundurulması gereken eşyaları göz önüne almak gerekir.
9- Hazırladığınız eskize içten ve dıştan hacimlerin ebatları ve binanın oturumu
hakkında bilgi verecek miktarda iç ve dış ölçüsü çekilmelidir.

Kaynaklar:
- Fatin Uran, Mimarlık Bilgisi, Cilt 1.
- http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%C3%87izgisel%20Ve%20Kotlu
%20%C3%96l%C3%A7%C3%BClendirme.pdf