Skala temperatur(stałe punkty):

Skale termometryczne Przyporządkowanie określonych wartości liczbowych pewnym temperaturom

stanowi podstawę do określenia skali temperatury.
Do określenia skali temperatury są potrzebne stale punkty termometryczne odpowiadające stanom
cieplnym, w których zachodzą ściśle określone zjawiska, jak np.: zmiana stanu skupienia pewnych
ciał.
Punktom tym przypisuje się wartości liczbowe. Podział na części przedziału między stałymi punktami
termometrycznymi tworzy skalę termometryczną, umożliwiającą wyrażenie temperatury za pomocą
liczby i jednostki miary.

Wykorzystywane obecnie skale temperatury:

Celsjusza, Farenhajta, Można tu uwzględnić kelwiny jednak nie są to stopnie. (1 Kelwin- 1 stopniu
Celsjusza)

Rozszerzenie skal temperatury poza podany zakres (0-100°C; 32-212°F) odbywa się sztucznie,
ponieważ zastosowane ciało termometryczne ma swój niezmienny stan skupienia w tym przedziale.
Zależność między obu skalami przedstawia się następująco:

gdzie: tc-temperatura wyrażona w skali Celsjusza, tp - temperatura wyrażona w skali Fahrenheita.

Mierniki temperatury (podział)
Stykowe -> Elektryczne -> Czujniki generacyjne/ Czujniki parametryczne
->Nie elektryczne -> Rozszerzalnościowe -> Rozszerzalność liniowa/Objętościowa(Dylatacja,Bimetal,szklane ,manometrycieczowe)
-> Ciśnieniowe -> Gazowe/Parowe -> Prężność gazów/Prężność par
Bezstykowe
Zasada działania termometrów nieelektrycznych:
Rozszerzalnościowe:
Ich metoda działa oparta jest o zjawisko rozszerzalności objętościowej cieplnej
materiałów ,które znajdują się w stanie ciekłym w zamkniętej szklanej rurce. Najczęściej
takie termometry spotykamy to rtęciowe i alkoholowe. Powinniśmy tu wspomnieć jeszcze o
zjawisku rozszerzalności liniowej-bimetal. Jest to element składający się z trwale ze sobą
połączonych dwóch metali o różnych właściwościach, które posiadają różne współczynniki
rozszerzalności cieplnej liniowej. Przy wzroście temperatury jeden metal „rozszerza się”
oddziaływując na drugi.

Ciśnieniowe
przy stałej objętości mierzymy ciśnienie i poprzez wyznaczenie parametru gazu wyznacza się
temperaturę.

Zasada działania termometrów elektrycznych:

Układ termometru elektrycznego składa się z czujnika, zwanego często przetwornikiem,
układu pomiarowego do pomiaru właściwości przetwornika zależnej od temperatury i
przetworzenia jej na sygnał elektryczny oraz układu odtwarzającego w postaci np.
elektrycznego przyrządu wskazówkowego lub cyfrowego.
Ze względu na charakter sygnału z czujnika, czujniki można podzielić na:
• generacyjne - ogniwa termoelektryczne, w których zmiana temperatury powoduje
powstawanie siły elektromotorycznej SEM (zwanej też siłą termoelektryczną).
• parametryczne - wykorzystują zmiany jednego z parametrów elektrycznych, wywołanych
zmianą temperatury, np.: rezystywności, przenikalności magnetycznej, przenikalności
dielektrycznej.
Sposoby pomiaru siły termoelektrycznej
Metoda bezpośrednia Metoda pośrednia
Wychyleniowa Kompensacyjna zerowa

Zasada pomiaru temperatury termometrem termoelektrycznym polega na pomiarze siły

elektromotorycznej, jaka powstaje w układzie zamkniętym, utworzonym przez spojenie
dwóch różnych metali, a powstałe złącza mają różne temperatury Spojone metale tworzą
ogniwo termoelektryczne zwane termoelementem, a powstająca SEM powodująca przepływ
prądu w obwodzie nosi nazwę siły termoelektrycznej – STE.
Metoda bezpośrednia (wychyleniowa)- siłę mierzy się za pomocą miliwoltomierza
wywzorcowanego w jednostkach temperatury. Szybki i wygodny sposób pomiaru.
Miliwoltomierz jest wzorcowany dla określonej wartości rezystancji termoelementu ii
przewodów łączących.
Metoda pośrednia (kompensacyjna zerowa)-Metoda bardzo dokładna ,wykorzystywany tu
jest galwanometr(miernik ,który mierzy niewielkie wartości natężenia prądu), czym po
przez metodę pośrednią polegającą na wyprowadzeniu zależności po przez wzór, możemy
wyznaczyć nawet niewielkie zmiany temperatury

Prawo Trzeciego Metalu

Jeżeli wprowadzimy w obwód metal ( po między dwa inne metale), którego końce będą
miały tą samą temperaturę, to nasz wprowadzony metal nie wpłynie na wartość
wypadkowej siły termoelektrycznej (Warunek ta sama temperatura metali). Jest to bardzo
ważne zjawisko ,gdyż stosuje je w termoparach (Termometrach termoelektrycznych), gdyż
aby zmierzyć występującą siłę termoelektryczna lub propocjonalne do niej napięcie należy
wprowadzić miernik, a jego przewody oraz obwód wewnętrzny miernika będą działały
niczym trzeci metal.
Obudowy czujników
Zalety:
Dobre przewodnictwo cieplne, czym łatwiej temperatura jest oddawana materiału
mierzonemu sondzie mierniczej
Im jest większa rezystancja, tym mierniki mogą być mniejsze
Mała bezwładność cieplna
Dobra odporność na uszkodzenia mechaniczne
Ochrona sondy miernika przed działaniem czynników materiału mierzonego
Wady:
Nagrzewanie się takiej obudowy
Obudowana sonda materiałem zabezpieczającym (błąd pomiarowy)

Cechy materiałów stosowanych:

- możliwie dużą wartością współczynnika termicznej zmiany rezystancji, co zapewnia dużą
zmienność rezystancji z temperaturą
- możliwie dużą rezystywnością, co gwarantuje małe wymiary czujnika,
- stabilnością w czasie właściwości fizycznych;
- łatwością obróbki;
- odpornością na korozję,
- powtarzalnością własności fizycznych materiału wyjściowego,
- ciągłością charakterystyki rezystancyjno-temperaturowej i niewystępowaniem histerezy
materiału.
Metody przedłużania czujników temperatury
Stosowanie połączeń na większe odległości
Czujniki termorezystancyjne przetwarzają temperaturę na rezystancję. Przewody elektryczne również
mają swoją rezystancję. Dlatego im dłuższy obwód pomiarowy tym większa rezystancja w szeregu z
rezystorem pomiarowym czujnika. A rezystancja szeregowo połączonych rezystorów się sumuje. Przy
dokładnych pomiarach należałoby jeszcze uwzględnić temperaturę przewodów, która również
zmienia rezystancję. Tu dla kilku kilometrów zmiana temperatury może wynieść kilka stopni. Dlatego
aby uniknąć problemów z tym związanym stosuje się dodatkowe przewody. Dlatego na większe
odległości możemy spotkać czujniki trójprzewodowe. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania
tego rozwiązania jest konieczność podłączenia czujnika takimi samymi przewodami. Dzięki takiemu
zastosowaniu dostajemy przewód porównawczy przez który sterownik może skompensować
rezystancje przewodów. Polega to na dwukrotnym pomiarze rezystancji. Pierwszy pomiar
wykonywany jest między przewodami, na których podłączony jest rezystor czujnika, a drugi między
przewodami bez czujnika.

Połączenia czujników:

Dwuprzewodowe

Trójprzewodowe

Czteroprzewodowe

Oznaczenia czujników elektrycznych

Czujniki oporowe
Charakterystyki czujników elektrycznych:

PTC- Czujniki metalowe rezystancyjne jest to wymiar liniowy lub lekko nieliniowy rosnąca
wraz ze wzrostem temperatury
NTC – Czujniki półprzewodnikowe są to o ujemnym współczynniku temperatury, wraz z
temperaturą rezystancja takiego czujnika maleje

Wzorcowanie i sprawdzanie termometrów

Wzorcowanie polega na ustaleniu poziomu odchyleń pomiarowych czujnika temperatury lub

czujnika i przetwornika. W urządzeniach pomiarowych w czasie dokonywania pomiaru
ustalana jest różnica pomiędzy temperaturą wskazywaną przez termometr pomiarowy a
wartością referencyjną. Nie dokonuje się żadnych zmian w samym termometrze ( urządzeniu
pomiarowym).Kalibracja czujników temperatury odbywa się na dwa sposoby: kalibracja w
stałych punktach pomiarowych oraz kalibracja według metody porównawczej. Za takie
punkty możemy przyjąć np. Dwa charakterystyczne stałe punkty wody- wrzenia(100oC) i
topnienia( OoC). Drugi rodzaj wzorcowania, tj. metody porównawczej, polega na pomiarze
temperatury przy pomocy termometru wzorcowego, który wartość referencyjną
temperatury. Po pomiarach dostaje taki termometr odpowiednią klasę dokładność
Punkty stałe międzynarodowej skali temperatury i szereg pomocniczy
Skala temperatur przyporządkowuje określone wartości liczbowe pewnym temperaturom.
Do określenia skali temperatur potrzebne są stałe punkty termodynamiczne, odpowiadające
odtwarzalnym stanom równowagi międzyfazowej, jak np. zmiana stanu skupienia pewnych
substancji. Punktom tym przypisane są pewne wartości liczbowe. Międzynarodowy komitet
miar przyjął za podstawową jednostkę Kelwiny, a jako szereg funkcji pomocniczych stopnie
Celsjusza lub Farenhajty. Punktami stałymi uznane zostały określone przemiany
pierwiastków, a dokładnie ich zmiany stanu skupienia( Temperatura ,jaka jest potrzebna ,aby
doprowadzić do np. wrzenia wody, ,wrzenia wodoru, wrzenia tlenu, topnienie galu,
krzepnięcie złota ,krzepnięcie miedzi i wiele innych) Za umowne 0K przyjmuje się
temperaturę w której cząsteczki uzyskują najniższą z możliwych energii.
Pomiar temperatury cieczy i gazów w ruchu i spoczynku, ciał stałych
Gaz w spoczynku ,ma małe współczynnik wymiany ciepła i pomiar jest
temperatury jest nie możliwy, należy wymieszać i spowodować ruch/przepływ
gazu (wiatraczek). Natomiast jeżeli jest ciecz w spoczynku ,może wystąpić
zjawisko stratyfikacji-rozwarstwienie się cieczy.

Pomiar temperatury ciał stałych

1. Dobry kontakt czujnika termometrycznego z miejscem pomiaru
2. Uwzględnienie przewodzenia cieplnego tulei ochronnej czujnika
Pomiar temperatury cieczy znajdującej się w
spoczynku
1. Można stosować dowolne termometry
2. Dobre współczynniki przejmowania ciepła
3. Występuje uwarstwienie (stratyfikacja) z
powodu zmiany gęstości cieczy wraz z
temperaturą
Pomiar temperatury gazów znajdujących się w
spoczynku
1. Mały współczynnik przejmowania ciepła-
wywoływanie wymuszonego przepływu
gazu omywającego czujnik termometru.
2. Wymiana ciepła przez promieniowanie- stosowanie ekranu by temu zapobiec.
Pomiar temperatury cieczy znajdującej się w ruchu
1. Zabezpieczenie czujnika przed działaniem sił naporu hydrodynamicznego
2. Umiejscowienie czujnika we właściwym przekroju
Skokowa i liniowa zmiana temperatury
Jakie czynniki wpływają na stałą czasową czujników temperatury?Zgodnie ze wzorem:
τ=cw*m/α*s na stałą czujnika wpływają: cw-ciepło właściwe materiału czujnika;m- masa
czujnika; s-pole pow. czujnika; α - jednostkowy wsp. wymiany ciepła. Wszystkie teparametry
są dla czujnika bez obudowy. Stałe czasowe silnie zależą od konstrukcji czujnika iwarunków
pracy czujników (od ułamków sek. do minut). Decydujący wpływ ma wymiana ciepłamiędzy
czujnikiem a ośrodkiem wymiany (zależy od wsp. przejmowania ciepła α – które jest
silniezależne od temperatury).
a)środowisko
b)temperatura otoczenia
c)wilgotność powietrza
d)warunki fizyko-chemiczne w środowisku otaczającym
e)pojemność cieplna czujnika (c)
f)powierzchnia styku ośrodka (A)
Na stałą czujnika wpływają wszelkiego rodzaju osłony (przed zniszczeniem czy zabrudzeniem)
oraz wypełniacze wprowadzone między osłonę i czujnik. Np. termoelement: bez osłony(stała
czasowa kilkanaście sekund) z osłoną (kilkadziesiąt sekund) z wypełniaczem (2-3 minuty)

Bezstykowy pomiar temperatury

Pirometr- urządzenie służące do bezdotykowego pomiaru temperatury

Pirometry ze znikającym włóknem

Obserwator dokonuje porównania luminacji włókna lampy sterowanej rezystorem
przesuwnym z luminacją obiektu. Temperatura sczytywana jest z amperomierza
wyskalowanego w jednostkach temperatury dla jednakowej luminacji obiektu i włókna
(obraz włókna zlewa się z obrazem obiektu).
Pirometry
Pirometry są przyrządami służącymi do bezstykowego pomiaru temperatury
wykorzystując promieniowanie temperaturowe wysyłane przez ciało lub ośrodek badany
w zakresie fal widzialnych i podczerwieni (0.4-20μm). Rodzaje pirometrów:
p. całkowitego promieniowania –
p. radiacyjne w których detektor nagrzewa się przez padające promieniowanie,
p. pasmowe – wykorzystujące pewne pasmo promieniowania a sygn. wyj. powstaje w
wyniku działania strumienia świetlnego na detektor fotoelektryczny,
p. dwubarwne – bazują na pomiarze stosunku natężenia promieniowania dla dwóch
długości fal. Działanie pirometrów optycznych opiera się na pomiarze ilości energii
wypromieniowanej z nagrzanego obiektu.

Rodzaje Manometrów:

Manometr służy do pomiaru ciśnienia cieczy i gazów. Wyróżniamy następujące typy

manometrów:

 hydrostatyczne (cieczowe): U-rurka

 sprężynowe: ze sprężyną rurkową (Bourdona), z przeponą falistą lub sprężystą oraz
mieszkowe
 dzwonowe
 elektryczne: tensometryczne, piezoelektryczne i indukcyjne
 tłokowe: techniczne i obciążnikowo-tłokowy (manometr wzorcowy)
 puszki manometryczne: mieszki sprężyste i puszki membranowe.

Manometry cieczowe- wady i zalety

Zalety:
 Prostota budowy, prostota działania
 Nie potrzebują dużo miejsca (małe wymiary)
Wady:
 Wskazania zależne są od cieczy manometrycznej, która musi posiadać odpowiednie
właściwości:
a)mały zakres rozszerzalności objętościowej- najczęściej są to metody pośrednie ,które
można wyliczyć ze wzorów, gdzie najważniejszymi parametrami jest różnica wysokości cieczy
manometrycznej( jak również gęstość) przy zmianach temperatury, manometr przy złym
dobraniu cieczy może się rozszerzać ,czym zaburzy pomiar i wprowadzi dodatkowy błąd
pomiarowy.
b)Ciecz nie może się mieszać z innymi materiałami, zmieszanie może spowodować kolejne
zmiany wysokości cieczy
 Ingerencja w układ, Manometr musi być połączony z układem.
Wzorzec niskiego ciśnienia i wysokiego ciśnienia
Skalowanie przyrządów do pomiaru ciśnienia

Jako wzorzec używa się ciśnienia barometrycznego. Ciśnienie większe od niego uważa się za
nadciśnienie ,a mniejsze podciśnienie. Natomiast za ciśnienie absolutne uważana jest próżnia
,czyli najmniejsze ciśnienie.
- metoda bezpośrednia - porównanie wskazań z wzorcami ciśnienia
- metoda pośrednia - porównanie wskazań z przyrządami uznawanymi za wzorzec, mierzący
ciśnienie z tego samego źródła co badany.

Wzorce ciśnienia do metody bezpośredniej:

- cieplne - poziom ciśnienia jest ustalony przez ustawienie ściśle określonej temperatury,
- grawitacyjno-cieczowe (dokładne manometry cieczowe)
- grawitacyjno-obciążnikowe
Duże ciśnienia
(praska rucholca) Do skalowania manometrów ,mierzących nadciśnienia stosuje się
manometr tłokowy- w przyrządzie tym ciśnienie równoważone jest zewnętrznymi siłami
działającymi na tłok (obciążony tłok działa przez siły grawitacyjne na ciecz mierzoną).
Wykorzystując tu podstawowe prawo ciśnienie=siła/ pole powierzchni. Wyznaczymy takowe
ciśnienie. Im więcej odważników tym większa siła i większe ciśnienie

Wzorzec składa się z:

•I dwóch zespołów pomiarowych ciśnieniomierza obciążnikowo-tłokowego ołącznym
zakresie pomiarowym: (3,5∙10-3÷ 7,0) MPa, ciśnienie absolutne iwzględne, medium: gaz;
•II trzech zespołów pomiarowych ciśnieniomierza obciążnikowo-tłokowego ołącznym
zakresie pomiarowym: (0,2 ÷ 250) MPa, ciśnienie względne, medium:olej

Małe ciśnienia
Możemy zmierzyć poprzez zastosowanie u-rurki ,bądź przy użyciu podstawowego prawa :
równanie clapeyrona
 Manometry:

1. Recknagla (małe ciśnienia, kilku dziesięciu Paskali, do kilku kilopaskali)

2. Grawitacyjny (wysokie ciśnienia, 0,2-3000MPa)

3. Przetworniki indukcyjne (25MPa)

4. Sprężyste (0,1-0,4MPa)

5. Z rurką Bourdona(podciśnienie – 2000MPa)

6. Puszkowe (bardzo małe ciśnienia, 0,1MPa)

7. Mieszkowe (0,05-0,5MPa)

8. Cieczowe (małe ciśnienia, do kilku kilopaskali 0,2MPa)

9. Przetwornik tensometryczny (1000MPa)

10. Z wiotką przeponą 4MPa

11. Membranowy (1600Pa-2,5MPa)

12. Z przeponą sprężystą 4MPa

13. Przetwornik pojemnościowy (35MPa)

14. Ascania (1470-2451Pa)

15. Przemysłowy czujnik pizorezystancyjy (0-100Pa) (0-40Mpa)

Przetworniki ciśnienia:

Czujniki ciśnienia wykorzystują zjawiska zmiany parametru wraz z ciśnieniem:

• rezystancji przewodnika (np. piezorezystancyjne),
• przewodności cieplnej,
• natężenia prądu jonowego,
• lepkości
• pojemności,
• indukcyjności,
• przemieszczenia (mechaniczny).

Zasada działania czujnika mechanicznego - sprężyste odkształcenie elementu sprężystego -

czujnika.

Zamianę odkształcenia na wielkość łatwą do obserwacji wykonywana jest w przetworniku.

Typy przetworników:
• mechaniczny,
• rezystancyjny,
• pojemnościowy,
• indukcyjny,

Jest tu najczęściej wykorzystywana

membrana która oddziaływuje na różne elementy.

Manometr
Z Przetwornikiem Pojemnościowym

W czujnikach pojemnościowych wykorzystywane jest zjawisko

zmiany pojemności kondensatora wraz ze zmianą odległości
między jego okładzinami.
Manometr
Z Przetwornikiem tensometrycznym

Elementem pomiarowym jest sprężysta płaska płytka o sztywności

dobranej do zakresu pomiarowego zamocowana na krawędzi
nieodkształcalnego korpusu.
Na przeponie naklejony jest czujnik tensometryczny, którym
współcześnie jest tensometr półprzewodnikowy cienkowarstwowy.
Powodem zmiany rezystancji jest odkształcenie się materiału
półprzewodnika wraz z przeponą. Towarzyszy temu zmiana
rezystywności materiału półprzewodnikowego tensometru znana jako
zjawisko piezorezystancji.

Zastosowanie czujników tensometrycznych:

wymaga stosowania dwóch lub czterech tensometrów połączonych w układzie mostka
Wheatstone'a, przy czym w układzie dwóch jeden jest odkształcany a drugi nieodkształcony
stanowi kompensację temperaturową. W układzie czterech dwa pełnią rolę kompensacji
temperatury. Tensory są czułe na zmiany temperatury.

Manometr
Z Przetwornikiem Indukcyjnościowym

Przepona manometrów z przetwornikiem

indukcyjnościowym powinna znacznie się odkształcać aby rdzeń
ferromagnetyczny przetwornika przemieszczał się wyraźnie w
względem uzwojenia cewki zmieniając indukcyjność.

Cewki zasilane prądem do 100 kHz w układzie różnicowym. Zakłócenie (temperatura, zmiany
zasilania) jednakowo wpływa na obie cewki i możliwa jest jego kompensacja.
Manometr
Z Przetwornikiem mechanicznym.

ciśnieniomierzami ze sprężyną rurkową składają się z wygiętej w łuk lub wielu zwojów rurki,
zwanej od nazwiska konstruktora Eugène Bourdona rurką Bourdona. Jeden koniec rurki jest
zamocowany do obudowy i przez niego doprowadza się do rurki ciśnienie, drugi zamknięty
koniec połączony jest z układem wskazującym ciśnienie wykonanym zazwyczaj jako układ
przekładni. Rurka pełni jednocześnie rolę sprężyny powrotnej. W wygiętej rurce ciśnienie
wywiera większe parcie na powierzchnię zewnętrzną łuku rurki niż na powierzchnię
wewnętrzną łuku, co powoduje, że rurka prostuje się nieco pod wpływem wzrostu ciśnienia.
Zmiana wygięcia powoduje zmianę położenia zamkniętego końca połączonego ze
wskazówką.

Eksploatacja przyrządów do pomiaru ciśnienia

Należy zwracać uwagę na:
- posługiwanie się przyrządem o właściwym zakresie pomiarowym,
- przystosowanie przyrządu do współpracy z czynnikiem mierzonym,
- zachowanie szczelności i wytrzymałości podłączeń,
- zabezpieczenie obserwatora przed rażeniem odłamkami uszkodzonego przyrządu.

Podłączenie manometrów do instalacji sposoby ,armatura

Do armatury możemy zaliczyć:

Rurke syfonowa ,rurke syfonową pętlicową (Zabezpieczenie termiczne, zabezpieczenie przed

pulsacja medium) - W rurce syfonowej tworzy się kondensat i oddziela gorące medium od
urządzenia pomiarowego. Przed pierwszym podłączeniem rurki syfonowej powinna ona
zostać wypełniona wodą lub innym odpowiednim płynem.

Zawory- Za pomocą zaworów możemy wyrównać ciśnienia ,jak i oddzielić ciśnienie od

miernika, mogą one odpowietrzać manometr ,jak i oczyszczać linie dopływu. Możemy
również łączyć ciśnienia. Wysokość umiejscawiania względem przewodu ,a miejscem
mierzonym.
Podział Przepływomierzy pod względem wielkości mierzonej

 objętość, masa – liczniki przepływu

 strumień przepływającego płynu - strumieniomierze
 prędkość przepływu płynu – anemometry

Liczniki przepływu

Przepływomierze są przyrządem pomiarowym do pomiaru przepływu cieczy, wyznaczającym

strumień objętościowy lub masowy medium przepływającego przez rurociąg czy kanał.
Przepływomierze można podzielić na trzy grupy oparte o:

 oddziaływanie mechaniczne
 zjawiska falowe
 oddziaływanie pola elektromagnetycznego

Przepływomierze ( rodzaje, zasada działania, cechy ,sposób montażu)

Do przepływomierzy wykorzystujących oddziaływania mechaniczne zaliczamy

przepływomierze:

 ciśnieniowe w tym:
o zwężkowe (jak kryzy, dysze czy zwężka Venturiego)
o oraz inne generujące występowanie różnicy ciśnień (jak rurka Pitota czy
Prandtla)
 rotametry
 turbinowe
 oscylacyjne
 wirowe
 masowe

Liczniki przepływu (wykład5)

1. Pojedyńczy zbiornik wzorcowy

2. Podówjny zbiornik wzorcowy
3. Licznik nieckowy
4. Licznik komorowy ( płyn pod ciśnieniem do 10MPa, 1dm3/h-3000m3/h płyn,
10dm3/h do 30 000 m3/h dla gazów)
5. Liczniki Puszkowe (do cieczy do 3MPa , 0,05-100m3/h)
6. Liczniki Bębnowe/komorowe (0,25-12m3/h dla cieczy , 0,3-15 000m3/h dla gazów)
Przepływomierze zwężkowe

1. Przepływomierz z kryzą (2… 20 000m3/h)

Zasada działania:

Wykorzystywane jest zjawisko w którym na skutek wbudowania w prostym odcinku

wewnątrz rurociągu elementu spiętrzającego między jego strony dopływową i odpływową
powstaje różnica ciśnień proporcjonalna do natężenia przepływu

 Prostopadle do kierunku przepływu wstawia się płytkę (kryze) z otworem ,którego

średnica nie powinna być większa od średnicy przekroju poprzecznego kanału
 Zaleta: niski koszt , prosta instalacja, do większości cieczy i gazów jednofazowych, w
pewnych zakresie do mieszanin dwufazowych (gaz-ciecz,gaz-pył)
 Wada: ingerencja w układ , bezpośredni kontakt elementu z medium, przepływ
turbulentny ,stały spadek ciśnienia -co wiąże się z koniecznością montażu
dodatkowego czujnika, kryza z czasem się zużywa, co jakiś czas konieczna jest
kalibracja kryzy ,gdyż przez zanieczyszczenia może ona się lekko przemieścić przez
przepływające zanieczyszczenia ,potrzebują odcinek prosty, wymaga odcinki proste,
niska zakresowość, specjalna kryza do danego zakresu, duże straty ciśnienia (opór
miejscowy), mała odporność na korozję lub erozję

2. Przepływomierz z rurką Venturiego

Zasada działania:

Do przekroju poprzecznego rury wprowadza się przewężenie ,osiągającą najmniejszą

średnice w środku zwężki. Wykorzystywane jest zjawisko w którym na skutek wbudowania w
prostym odcinku wewnątrz rurociągu elementu spiętrzającego między jego strony
dopływową i odpływową powstaje różnica ciśnień proporcjonalna do natężenia przepływu

 Zaleta: Bezproblemowy pomiar cieczy czystych ,jak i zanieczyszczonych, brak części

ruchomych
 Wady: Wysokie koszty wykonania zwężki, duże rozmiary, wymaga odcinki proste,
niska zakresowość.

3. Rurka Pitota / Rurka prandla

Zasada działania:
Przyrząd ustawia się równolegle do kierunku przepływającej strugi cieczy ,a drugi
koniec rurki jest pod kątem 90 stopni skierowany. Powstająca w ten sposób wysokość
strugi cieczy jest proporcjonalna do natężenia przepływu
 Zaleta: Większa dokładność od są uśredniających wyniki, znikoma strata ciśnienia,
uniwersalny- do większości cieczy i gazów jednofazowych
 Wady: wprowadza zaburzenia przepływu, aby pomiar był dokładny potrzeba około
odległości na stabilizacje strugi, długi czas jednego , potrzebują odcinek prosty,
prostopadłe do osi przewodu
 Montaż Wymagane odcinki proste ,prostopadłe do osi przewodu

W przewodzie otwartym rurka pitota mierzy ciśnienie dynamiczne ,a w zamkniętym

przewodzie ciśnienie całkowite

4. Przepływomierz rotorowe (Dla cieczy: do 3,5MPa 0,05-576m3/h , Dla gazów: do

8MPa, 20- 30 0000m3/h) z zajęć 10- 2 000m3/h

Zasada działania:

Przepływający płyn napędza turbinę, zwykle osiową, z prędkością obrotową proporcjonalną

do strumienia. Liczba obrotów jest proporcjonalna do objętości gazu, jaka przepłynęła,
wystarczy więc przenieść obroty turbiny na liczydło mechaniczne, aby umożliwić pomiar
objętości

Zalety: Wysoka dokładność, duża zakresowość, można nimi mierzyć ciecze lepkie, do gazów i
płynów, odporność na pulsacje strumienia, nie wymagają prostych odcinków,mierzy objętość
,strumień można wywnioskować z obrotów

Wady: Duża wrażliwość na zanieczyszczenia (elementy są bardzo dopasowane), ingerencja w

układ, najdokładniejszy ,ze wszystkich przepływomierzy, odporność na pulsacje strumienia
Zakres: 10-2*104m3/h

Montaż: Nie wymaga prostych odcinków pomiarowych

5. Licznik Cieczy łopatkowy

Zasada działania :

Pod wpływem różnicy ciśnień na wlocie i wylocie ciecz napiera na wysuniętą z wirnika część
łopatki ,która jest zamocowana na sprężynie i powoduje obrót wirnika ,który napędza za
pośrednictwem przekładni zębatej mechanizm liczący. Pomiar polega na odmierzaniu
objętości cieczy przez poruszające się łopatki

Wady: Mała dokładność ok 1%-stały błąd wynikającą z ruchu wyciągania łopatek i łopatki
przez zastosowanie takiej budowy nie dolegają bardzo szczelnie do krańca obudowy.
Przepuszczając tym część strugi

6. Przepływomierz kapilarny (Dla małych przepływów)

Polega na pomiarze różnicy ciśnień poprzez manometr.
Uniwersalny ,mało stosowany przez małe średnice przepływomierza ,nadający się tylko dla
małych przepływów ,nie wymaga odcinków prostych
 7. Liczniki Wirnikowe (do 25MPa 0,00025-11 000m3/h dla cieczy 0,12- 252 000m3/h dla gazów)
Zasada działania:
Proporcjonalność liczby obrotów wirnika do ilości przepływającego płynu
Zależne od konstrukcji : skrzydełkowe( najczęściej stosowane) ,śrubowe, turbinowe (najmniej
dokładne)

Zalety: Tanie ,małe opory, prostota – im większy strumień ,tym większe obroty
Wady: Zakres 1:100

Licznik skrzydełkowy:
Co jakiś czas (ok. 5 lat) należy go zmienić ,gdyż wyrabiają się łożyska
Stosowanie wielu otworów dopływowych i odpływowych na całym obwodzie -zmniejsza to
zużycie wirnika
Zakres 3-150m^3/h
Błąd pomiaru 2-5%

Śrubowe (ponad 1500m3/h do dużych przepływów 2% błędu)

8. Przepływomierz turbinowe (kilkudziesięciu MPa do 180 000m3/h dla gazów,

36 000m3/h dla cieczy)

Zasada działania:

Przepływający płyn napędza turbinę, zwykle osiową, z prędkością obrotową proporcjonalną

do strumienia. Liczba obrotów jest proporcjonalna do objętości gazu, jaka przepłynęła,
wystarczy więc przenieść obroty turbiny na liczydło mechaniczne, aby umożliwić pomiar
objętości Prędkość obrotowa jest proporcjonalna do strumienia i objętości.

Zalety: Wysoka dokładność, najdokładniejsze, duża zakresowość, można nimi mierzyć ciecze
lepkie, odporność na pulsacje strumienia.
Wady: Duża wrażliwość na zanieczyszczenia (elementy są bardzo dopasowane), płyn
powinien być czysty lub starannie filtrowany

Montaż:

- kierunek dowolny,

- wymaga odcinków prostych przed urządzenie,

-obsada przedniej piasty turbiny jest zwykle wykonywana w postaci prostownicy strumienia, co umożliwia
skrócenie odcinka dolotowego nawet do 2D.
9. Rotametr
Do 40MPa

Zasada działania:

Stożkowa rurka szklana z naniesiona podziałką ,w której znajduje się pływak- zmiana
strumienia powoduje wzniesienie się pływaka w rurce. Unoszenie się pływaka spowodowane
jest dzięki różnicy ciśnień między stroną napływową ,a odpływową pływaka. Wewnątrz
pływak swobodny lub prowadzony

Zalety: Można stosować w lekko zanieczyszczonych cieczach(nie dla pływaka

prowadzonego), nie wymagają prostych odcinków, prosty i tani przyrząd do pomiaru
małych i średnich strumienia płynów. stożkowa rurka do pomiaru gazów i mało
lepkich cieczy, czystych lub lekko zanieczyszczonych
Wady: Instalacja w pionowym przewodzie, przepływ tylko do góry, dla tylko małych i
średnich wartości strumienia, mało lepkie ciecze,

Montaż:
Tylko w pionowym przewodzie, przepływ tylko do góry, nie wymaga prostych odcinków
dolotowych

10. Przepływomierze wirowe (1,6-4MPa 0,7-1720 m3/h dla cieczy 15-16 1000m3/h dla
gazów)

Zasada działania:

W środku rury znajduje się przegroda zakłócająca przepływ. Za przegrodą znajduje się
czujnik pomiarowy , który rejestruje różnice ciśnień powstające w przepływającej
cieczy, gdy ciecz przepływa przez przegroda tworzą się wiry , zmiany ciśnienia
odpowiadają częstotliwości przepływających wirów

Zalety: uniwersalny pomiar parametrów cieczy ,gazy i pary, szeroki zakres temperatur,
zerowy wpływ zmian ciśnienia, gęstości ,temperatury
Wady: odporny tylko na lekko zanieczyszczone ciecze i gazy, minimalna lliczba Reynoldsa
około 5000 siła bezwładności musi przezwyciężyć siłe lepkości
Do przepływomierzy działających w oparciu o zjawiska falowe zaliczamy przepływomierze:

 ultradźwiękowe
 optyczne - wykorzystujące efekt Dopplera

11.Przepływomierze ultradźwiękowe

Zasada działania:

Dla cieczy
Pracują w oparciu o zasadę różnicy czasu przejścia wiązki
ultradźwiękowej. Działanie urządzenia polega na wysyłaniu i
odbieraniu impulsów ultradźwiękowych przez parę sond oraz
badaniu różnicy czasu przejścia sygnału. Ważne jest iż fale
dźwiękowe przemieszczające się w kierunku zgodnym z ruchem
cieczy, mają wyższą prędkość propagacji.

Zalety: Nie zawierają elementy zaburzające układ – nie powoduje

strat ciśnienia. Są bezinwazyjne ,zakłada się je na rury. Mogą być
stosowane do pomiarów cieczy i gazów czystych, a przy
odpowiedniej instalacji są w dużym stopniu odporne na
zanieczyszczenia czy osady. Niski koszt montażu

Wady: Wysoki koszt samego przepływomierza, trudna

niejednokrotnie do oszacowania dokładność pomiaru, do cieczy
czystych, lub do płynów zanieczyszczonych (dwufazowe
dopplerowskie)

Montaż: wymaga odcinki proste, na rurociągach poziomych całkowicie

wypełnionych, rurociągi pionowe z przepływem do góry, dla małych
średnicach przewodu należy wydłużyć czas przesyła fali ,dlatego odbija
się promień w rurze
12.Przepływomierze elektromagnetyczne
(0,005-6 600m3/h , max 4MPa)
Zasada działania

Zasada działania przepływomierza elektromagnetycznego polega na wykorzystaniu prawa

indukcji elektromagnetycznej Faradaya – w przewodniku poruszającym się w polu
magnetycznym indukowana jest siła elektromotoryczna proporcjonalna do natężenia pola
magnetycznego i prędkości ruchu przewodnika. Tutaj rolę przewodnika pełni przepływająca
przewodząca ciecz. Przepływomierz tworzy rura pomiarowa o izolowanej elektrycznie
powierzchni oraz cewki generujące pole magnetyczne i elektrody mierzące różnicę
potencjałów. Wytwarzane za pomocą prądu stałego o zmiennej biegunowości pole
magnetyczne gwarantuje stabilność punktu zerowego, co czyni pomiar niezależnym od
właściwości medium, np. w przypadku cieczy wielofazowych i niejednorodnych lub cieczy o
niskiej przewodności.

Zalety: Ciecze mogą być czyste, obojętne chemicznie, jak również zanieczyszczone i
agresywne chemicznie, nie powodują spadku ciśnienia i nie mają części ruchomych

Wady: nie mogą być stosowane do pomiaru cieczy dielektrycznych w przemyśle

petrochemicznym i transporcie ropy naftowej, dla poprawnego działania wnętrze
przepływomierza musi być wyłożone dielektrykiem, wymaga odcinki proste, z czasem
na elektrodach osadza się osad, obecnie stosuje się układy eletrodzwiekowe ,które
obmywają z osadów

Montaż: wymagane odcinki proste ,orientacja dowolna

13.Przepływomierze Coriolisa (pomiar strumienia masy, możliwość pomiaru gęstośći)

Zasada działania

W czujniku przepływomierza objętościowego znajdują się dwie rury w kształcie litery

U wprawiane w wibracje o tej samej częstotliwości. Gdy ciecz przepływa przez układ
pojawiające się przy tym siły Coriolisa powodują cykliczne odkształcanie rurek.
Wielkość odkształcenia jest zależna od wielkości siły Coriolisa, a ta jest wprost
proporcjonalna do prędkości przepływającej masy, dzięki której można wyliczyć
przepływ masowy.

Zalety: Do wszystkich rodzajów cieczy, możliwy jest pomiar gazów, zarówno w postaci
lotnej ,jak i ciekłej , Nawet płyny nienewtonowskie, znikomy wpływ
 gęstości ,lepkości , ciśnienia ,temperatury, nie wpływają na niego zaburzenia profilu
prędkości
Wady:

Montaż: W każdej pozycji, nie są wymagane odcinki proste, konieczne jest

stosowanie podpor i wsporników ze względu na wagę i wibracje przepływowe

14.Przepływomierze Termiczne

Zasada działania:

Organ pomiarowy przepływomierza składa się z dwóch czujników temperatury, jeden z nich
mierzy temperaturę płynu, zaś drugi jest podgrzewany. Temperatura drugiego czujnika zależy
od intensywności chłodzenia przez opływającą strugę, a więc od jej prędkości

Zalety: Nadają się do pomiaru w bardzo szerokim zakresie strumienia masy

Wady: Stosowane są głównie do bezpośredniego pomiaru strumienia masy czystych,
suchych gazów.

Zwiększenie zakresu mierniczego liczników skrzydełkowych:

 Stosowanie liczników sprzężonych

 Licznika głównego o dużej przepustowości i niewielkich oporach
hydraulicznych
 Licznika bocznego o małej przepustowości
 Zaworu zmiennego obciążenia
Układ równoległy-oba liczniki mają oddzielne
mechanizmy liczące -suma wskazań
Układ szeregowy -wspólny mechanizm liczący
napędzany przez licznik, który w danej chwili wskazuje większy strumień przepływu

Wymagania dotyczące instalacji z zwężką

*Przepływający płyn musi wypełnić cały odcinek zwężki
*Prosty odcinek przed i za (10D przed zwężka i 4D za zwężką)
*Otwory muszą być kołowe ,nie mogą zawierać deformacji
*Powierzchnia wewnętrzna zwężki powinna być czysta ,wolna od osadów ,wżerów
 15. Przepływomierz oscylacyjny
Zasada działania- występuje tu element drgający wykorzystujący przepływ karmana.
Struga oddziałuje na drgający element i powoduje ,tu ruch cykliczny elementu
drgającego. Np. dołączany jest do niego układ halla ,który zmienia pole
magnetyczne . Impulsy spowodowany drganiem elementu są proporcjonalne do
prędkości

Nie jest powszechnie stosowany w przemyśle ,ze względu na to ,że cały układ
znajduję się w płynie ,co powoduje spadki ciśnień -mało się go stosuje

16. Prędkościomierz Doplerowski -Przepływomierz laserowy LDA

Dwie wiązki w której jedna jest nie przesunięta , druga przesunięta , po przez soczewki łączą
się. W miejscu złączenia powstają wiązki interefencyjne , szerokość prążków jasnych i
ciemnych tworzą obszar pomiarowy, odbite światło pada na detektor i na fotopowielacz .
Sygnał generowany przez cząstki wpadające w prążki, im szybsza cząstka ,tym większa
częstotliwość zmiany promienia odbitego -większa szybkość

Wada: Przestrzeń przy pomiarze musi być przezroczysta, nie mogą być stalowe ramki,
mierzona jest prędkość miejscowa

17. Gazomierze komorowe miechowe (6-100m3/h, błąd 2-3%)

 18. Przepływomierz laserowy PIV(metoda obrazowa)
Wiązkę lasera przepuszcza się przez soczewkę ,która rozprasza światło na mały
obszar. Zostają zrobione 2 zdjęcia tej płaszczyzny w bardzo krótkim czasie zrobione
po sobie. Procesor graficzny porównuje dwa zdjęcia – porównuje przesunięcia cząstki
na zdjęciu. Poprzez znany czas po miedzy wykonywanymi zdjęciami ,można określić
prędkość. W płynach ,które nie posiadają takowych cząstek ,dodaje się cząstki
„osiewe”,które przemieszczają się na takowych zdjęciach

Przepływ w kanałach otwartych:

7. Koryto Venturiego, Koryto Parshall’a

Jeżeli mamy przepływ rwący można mierzyć w jednym miejscu, jeśli mamy
przepływ łagodny w dwóch
Zalety: dla cieczy czystych ,jak i zanieczyszczonych

3. Przelew mierniczy
Kąt przelewu zmienia zakresowość
Wada: Dla cieczy czystych, nie mogą być zanieczyszczone

Pomiar prędkości miejscowej

Anemometr - jest urządzeniem pomiarowym służącym do pomiaru prędkości

przepływu wiatru, gazów i powietrza. Umożliwia także pomiar wielu innych
dodatkowych parametrów, takich jak temperatura czy ciśnienie. Anemometry mogą
służyć jako podręczne, mobilne narzędzia pomiarowe oraz duże urządzenia
stacjonarne współpracujące z rozległymi układami wentylacyjnymi.
Anemometr łopatkowy (wiatraczkowy)

Najpopularniejszą grupą urządzeń do pomiaru przepływu są anemometry wiatrakowe (znane

również jako anemometry skrzydełkowe lub wiatraczkowe). Wiatraczki (łopatki) osadzone są
na stałe lub w obudowie i podłączone za pomocą przewodu do licznika obrotów. Taka
budowa zapewnia większą elastyczność i wygodę w wykonywaniu pomiarów. Anemometry
te bardzo dobrze nadają się do pomiaru bardzo małych prędkości.

Anemometr cieplno-oporowy

Mierzone medium przepływa i ochładza podgrzewany ciągle element grzejny w sondzie.

Wykorzystując zmianę odbioru ciepła elementu podgrzewanego elektrycznie (opór
elektryczny elementu grzejnego), dokonywany jest pomiar. Na tej podstawie miernik jest w
stanie wyznaczyć bardzo dokładnie prędkość powietrza.

Anemometr mierzy, oprócz szybkości przepływu, temperaturę powietrza i wiele innych

wielkości. Do pomiaru temperatury konieczny jest czujnik temperatury. Taki anemometr ma
szczególnie zwartą budowę i często zawiera wysięgniki teleskopowe, które mogą dotrzeć do
elementów systemów przepływu powietrza z pewnej odległości. Anemometr cieplno-
oporowy jest szczególnie wrażliwy i może mierzyć niskie prędkości powietrza, gdzie zakres
pomiarowy zaczyna się już od 0,15 m/s.

Anemometr dźwiękowy lub ultradźwiękowy

Pomiar prędkości wiatru polega na wysyłaniu impulsów akustycznych, które następnie są

odbierane przez miniaturowy odbiornik. Anemometry ultradźwiękowe mierzą czas
potrzebny impulsowi ultradźwiękowemu na przebycie drogi od jednego sensora
(przetwornika – ang. transducera) do drugiego. Należą do urządzeń nieposiadających części
ruchomych, są odporne na wahania temperatur i oblodzenie. Są też bardziej wytrzymałe
mechanicznie od modeli czaszowych, dzięki czemu nadają się doskonale do montażu na
turbinach wiatrowych.

Wybór odpowiedniego anemometru

Nowoczesne anemometry charakteryzują się wieloma zróżnicowanymi funkcjonalnościami,

takimi jak:

 rozpoznawanie kierunku przepływu,

 wielopunktowy pomiar w czasie,
 obliczenia średniej,
  zerowanie,
 współpraca ze smartfonami / aplikacjami.

Przed dokonaniem zakupu warto zastanowić nad okolicznościami, w jakich urządzenie będzie
najczęściej wykorzystywane i pod tym kątem dokonać wyboru.

Anemometry łopatkowe najlepiej sprawdzą się podczas prostego pomiaru prędkości wiatru

w ogrodzie lub do określania prądów powietrznych budynków.

Dokładnych pomiarów niskich prędkości wiatru można dokonywać za pomocą

termoanemometru który jest nieco bardziej wrażliwy niż anemometr wiatraczkowy. Do
pomiaru objętości przepływu dużych systemów transportu powietrza (systemy odsysania
spalin lub innych gazów niebezpiecznych) należy użyć anemometrów wraz z dodatkowymi
akcesoriami (np. lejkami), dzięki którym przepływ powietrza zostanie całkowicie zmierzony.

Interfejsy Danych
Interfejs Analogowy

Napięciowy

Główne wady: Spadek napięcia na przewodach ( stosowanie krótkich przewodów,

konieczność zewnętrznego zasilania)

Zasada działania polega na reprezentowaniu mierzonej wartości wielkości fizycznej poprzez

napięcie generowane przez dzielnik napięcia w urządzeniu

Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest napięcie 0-10V

Prądowy

Lepszy sposób od interfejsu napięciowego.

Zalety: Duża odporność na zakłócenia , możliwość równoległego wykorzystania linii

dwuprzewodowej do zasilania urządzenia oraz transmisji danych pomiarowych, nie wrażliwy
na długość przewodów

Zasada działania polega na reprezentowaniu mierzonej wartości wielkości fizycznej poprzez

prąd pobierany przez urządzenie pomiarowe. Zwykle wartości maksymalnej zakresu
pomiarowego przypisuje się natężenie 20mA,a wartości minimalnej natężenie 4mA

Interfejs Cyfrowy
Zasada działania polega na reprezentowaniu mierzonej wielkości fizycznej , jako cyfry(0-1),
które są następnie wyświetlane lub przechowywane w systemach elektronicznych.

Ten interfejs ma wiele zalet , łatwiej jest przechowywać informacje w formie cyfrowej i
często zajmują one mniej miejsca, możliwość edycji danych, bezpieczeństwo.

Protokół RS232 (FullDuplex)

Protokół w którym transmisja odbywa się szeregowo asynchronicznie (Sterownik-

odbiornik),a informacja przesyłana jest w „paczkach informacji”. Tylko między dwoma
urządzeniami8

Układ 3 liniowy (Tx,Rx,GND) (nadawanie ,odbiór ,masa)

Napięcie pracy: Logiczne 1 (-12V)

Logiczne 0 (+12V)

Zwiększenie wartości napięć i zastawanie napięć o obydwu znakach pozwoliło zwiększyć

odporność sygnału na zakłócenia i przesyłać informacje na większe odległości

Odległości do 15m z szybkością do 115kbitów/s

Urządzenie

DTE- końcowe urządzeniem przysłanej informacji (Master)

DCE- Pośredniczy między urządzeniem DTE ,a siecią telekomunikacyjną (Slave)

Ramka daych:

 Od 5 do 9 bitów danych
  Musi mieć bit startu i stopu
 Może mieć bit parzystości lub drugi bit stopu
 - stan nieaktywny linii odpowiada logicznej 1, - każdy bajt jest przesyłany niezależnie, - bajt
jest poprzedzony bitem START (stan 0),
 - przesyłane są bity danych w kolejności od najmłodszego do najstarszego,
 - bajt kończy bit stopu (stan 1), - przed bitem stopu może wystąpić bit parzystości,
 - bity mają jednakowy czas trwania określony przez stronę wysyłającą, strona odbierająca
odmierza czas od zbocza 1-0 na początku bitu start i próbkuje stan w połowie długości bitu;
 - wykrycie wartości 'l' w połowie bitu START jest interpretowane jako "fałszywy start",
 - wykrycie wystąpienia 'O' pół odstępu czasu po rozpoczęciu bitu STOP jest interpretowane
jako "błąd ramki" (framing error).

Kontrola parzystości:

Metoda wykrywania przekłamań/błędów w transmitowanych wiadomościach. Do wysyłanej

wiadomości dodawany jest bit kontrolny ,który jest sprawdzany przez sterownik, bit
parzystości 1 określa ,że w wiadomości liczba jedynek jest nieparzysta, a 0 oznacza ,że jest
parzysta
RS 485 (Half Duplex)

Różnica po miedzy RS232

Nie ma własnego protokołu. Inny sposób przesyła danych po przewodach, transmisja dla
wielu odbiorników ,większe odległości, odporność na zakłócenia.

1Linia danych ,komunikacja w obu kierunkach, jednak nie mogą być przesyłane jednocześnie

Cechy:

 Zasięg do 1200m,
 łączenie urządzeń za pomocą skrętki,
 odporność na zakłócenia ,
 Może działać wiele urządzeń 32 nadajniki i 32 odbiorniki (obecnie 256) urządzeń za
pomocą skrętki
 Sygnał przesyłany dwoma równoległymi liniami A i B, linie te mają przeciwne stany,
dzięki temu są odporne na zakłócenia
 Linie podpięte są pod zasilane, a na nich są terminatory

Transmisja na dwóch liniach danych własności, wiele urządzeń może być podłączonych do
magistrali, odporność na zakłócenia. Komunikacja w dwóch kierunkach. HALF Duplex
(połowiczne przesyłanie)

Magistrala

Urządzenie nie może przesyłać danych na długie prędkości-Nie może być w postaci
gwiazdy ,jedna linia.

Problemy długich magistrali:

 1. Odbicia fali-rozwiązanie terminatory(rezystory spinające linie), żeby uniknąć
zaburzeń w stanie wyłączonej, czyli ciszy na magistrali-to podciąga się napięcia do +
i - , po to żeby cały czas był jakiś stan podłączony.

2. Aby nie zwierać mas, stosuje się przetworniki DC/DC ,które izolują ,niczym
transformator bezpieczeństwa (o tej samej ilości zwoi po stronie wtórnej, jak i
pierwotnej)

3. Różnica napięć na masach – stosowanie optoizolatorów

RS 422(Full Duplex)

Protokół typu Master-Multi Slave

1 nadajnik i do 10 odbiorników

Cechy:

 Zasięg do 1200m,
 łączenie urządzeń za pomocą 2 skrętek,
 odporność na zakłócenia ,
 Może działać wiele urządzeń 1nadajnik-10urządzeń

Oparty jest na protokole 485 ,jest to podwójny,równoległy protokół, podwójnie wykonana

linia,

Różnicą tu jest Full Duplex (całkowite przesyłanie) Dwie pary skrętek połączonych z RS485
Jedna skrętka do nadawania(stanu wysokiego) ,druga do odbierania. Dodatkowo Jeden układ
485 jest zasilany ,a drugi połączony do masy. RS422 poprawia szybkość przesyła danych w
dwóch kierunkach. 1 przewód wspólnej masy powoduje zakłócenie sygnału dlatego stosuje
się separację galwaniczną

Podsumowanie
- konieczność stosowania terminatorów eliminujących odbicie fali na końcach magistrali - musi być
magistrala
- każde urządzenie może być nadajnikiem lub odbiornikiem lub pełnić obie te funkcje - nadajniki są
trzy stanowe
- stan niski ,,0", wysoki „1”, wysokiej impedancji (odłączenie się od linii),
- stan wysokiej impedancji przyjmowany jest po zakończeniu transmisji.
- RS 485 - HALF DUPLEX (przesyłanie danych w dwóch kierunkach ale nie jednocześnie - jedna linia
danych w 2 przewodach odbiorniki stale podłączone są do linii)
- RS 422 - FULL DUPLEX użycie dwóch par skrętek (2 x RS 485) - Problem z połączeniem masy
urządzeń magistrali ze względu na możliwość uzyskania dużych odległości przesyłu - stosowanie
separacji galwanicznej. - Przewód wspólnej masy bez separacji może powodować zakłócenia sygnału.

HART

Typ master-slave

Implementacja protokołu cyfrowego na protokole analogowym ,na pętli

prądowej ,do obsługi nowoczesnych urządzeń

Zbudowany na bazie pętli prądowej (4-20mA) o określonej częstotliwości. Zmiennna

sinusoidalna wprowadzona ,ma wartość średnią równą 0,dlatego nie powinna wpływać na
linie

Możliwość podpięcia się pod linii danych analogowych ,gdyż cyfrowy sygnał nie zakłóca
sygnału analogowego. Jednak przy użytku większej ilości odbiorników ,należy zastosować
tylko cyfrową komunikację.

Modulowanie częstotliwości w systemie HART za pomocą FSK: Logicznej „1” przypada

1200Hz ma logicznemu „0” 2200Hz

Ramka 10-30 Bajtów

SPI

Master-Slave

Protokół na krótsze odległości, Komunikacji trzema liniami ,dwustronna

Szybkość 2,1Mb/s

Szeregowy interfejs urządzeń peryferyjnych

Sposób transmisji danych, do połączeń wewnątrz urządzeń (np. układ scalony-układ scalony)

Komunikacja poprzez SPI odbywa się synchronicznie za pomocą 3 linii:

MOSI (ang. master output slave input) - dane dla układu peryferyjnego(wyjście mastera),

MISO (ang. master input slave output) – dane z układu peryferyjnego(wejścia mastera),

SCK (ang. serial clock) lub (SCLK) - sygnał zegarowy (taktujący).

Układ Master ,wielu Slave

-sterowane sa specjalna linia ss lub cs (slave select ,chip select)

Ograniczenie co do ilości sterowania jest do ilości wejść układu Mastera

Możliwość adresowania przy wielu odbiornikach, ograniczenie odbiorników stanowi ilośc

wyprowadzeń na masterze
Ramka posiada 8 ,albo 16 bitów . Może być tu kilka masterów , po linii sck nie zakłócają
siebie

W interfejsie SPI wyróżnia się cztery tryby pracy, gdzie układy konfiguruje się pod względem
momentu próbkowania. Tryb 0 i 3 charakteryzuje się tym, dane na linii MISO próbkowane są w
momencie zbocza narastającego, a MOSI oTadającego, lecz w trybie 0 stan spoczynkowy linii CLS jest
niski, a w trybie 3 wysoki. Tryby 1 i 2 próbkują dane na liniach MOSI i MISO odwrotnie. Stan
spoczynkowy linii CLK dla trybu 1 jest niski, a dla trybu 2 wysoki.

I2C

IIC - Inter Integrated Circuit bus (Mogą być stosowane kilka master’ów)

MASTER-SLAVE

Magistrala między układami scalonymi, przeznaczona do komunikacji wewnątrz urządzeń

elektronicznych

Najważniejsze własności magistrali I2D:

· Magistrala 2 przewodowa w skład której wchodzą sygnały:
1. SDA-(serial data line), DANE
2. SCL-(serial Clock), ZEGAR
• Każdy dołączony do magistrali układ ma unikalny adres.
Adresowanie:
7 bitowe (128 urządzeń)
10 bitowe (1024 urządzeń)

•Magistrala dopuszcza istnienie wielu układów typu Master. Stosowany jest arbitraż.
• Magistrala jest szeregowa, dwukierunkowa, zorientowana na transmisje 8 bitowe. · Szybkości
magistrali: standard mode - do 100kbit/s, fast-mode - do 400 kbit/s, high-speed mode - do 3.4
Mbit/s.
• Zasięg do kilku metrów
Słaba 1 i mocne 0

Gdy na linii zegara jest stan niski ,są zmieniane dane ,gdy na zegarze jest stan wysoki, na linii danych
musi być utrzymywany dany stan

Inne własności:
• Małe zużycie mocy
• Odporność na zakłócenia
• Szeroki zakres napięć zasilania
• Szeroki zakres temperatur pracy
9bajt potwierdzający (bajt 1-0) bit wiadmość

Arbitraż W systemie IPC może dojść do sytuacji, w której więcej niż jedno urządzenie zechce przejąć
kontrolę nad łączem. Zdefiniowano więc specjalną procedurę arbitrażową, która wyłania jedno
urządzenie MASTER spośród urządzeń rywalizujących o sterowanie transmisją. Arbitraż wykorzystuje
dwie własności magistrali. Po pierwsze jednostka wystawiająca określony poziom na linii SDA może
sprawdzić czy stan ten został rzeczywiście osiągnięty. Po drugie magistrala implementuje słabą
jedynkę i mocne zero. Tak więc gdy dwa rywalizujące urządzenia MASTER wystawiają swój adres na
magistrale, zwycięża to o niższym adresie, gdyż zero jest mocniejsze niż jeden. Widzące to urządzenie
o wyższym adresie musi wycofać się z rywalizacji
Występują trzy główne tryby pracy magistrali:
• MASTER pisze do SLAVE
• MASTER czyta ze SLAVE
• Tryb mieszany – kierunek zmienia się w czasie transmisji.

1-Wire (One wire)

Jest typowym asynchronicznym interfejsem szeregi wym.

przepustowość transmisji danych - standardowo
16 kbps w trybie regular
115,2 kbps w trybie overdrive.
1-Wire jest podobne do interfejsu I2C, lecz z uwagi na pojedynczą linię komunikacyjną jest zarówno
wolniejszy, jak i tańszy. Interfejs 1-Wire jest zazwyczaj używany do komunikacji pomiędzy niewielkimi
urządzeniami, takimi jak: termometry cyfrowe np. DS18S20, instrumenty metrologiczne, sterowniki
ładowania akumulatorów. Jego nazwa wywodzi się z faktu, że komunikacja na magistrali odbywa się
za pomocą jednej linii danych oraz linii masy, która stanowi poziom odniesienia dla sygnału.
Tryb pasożytniczy ogranicza ilość urządzeń
Sposób połączenia :
Adres 64-bitowy
8bit suma kontrolna ,48 bit numer seryjny, 8bit rodzaj urządznia
1)3przewodowa
Linia danych
Linia zasilania
Linia masy

2)Pasożytniczna

Linia danych+Zasilanie
Linia masy

Sposób transmisji danych

Stałe czasowe
480 us -reset
15 us- logiczna 1
60us – logiczne 0

1 informacja - slot

Adresowanie:
Wystawienie odpowiedniej ramki

Profibus

Zadanie: Łączenie urządzeń

Master -stacja główna ,który zarządza siecią urządzeń
Połączenie odbywa się w standardzie elektrycznym RS-485
  2 typy z tego protokołu mają za zadanie wymiany danych pomiędzy hostami,
natomiast dwa pozostałe (dekoncetracje pomiaru) zbliżenie kart pomiarowych do
samych obiektów badanych.
 Stała ramka w której są określone bity danych. 1 bajt danych adres
urządzenia ,funkcja jest wysyłana, polde danych (zmienne), suma kontrolna

Profibus DP- Transmisja realizacja jest w technologii RS-885

Profibus PA- Transmisja realizowana jest innymi technologiami, niż RS-485

MBP(Mncheste Codded Bus powered)- Sterowanie napędów z wykorzystaniem

technologii RS, dla stacji iskrobezpiecznej

PROFIsafe-redukuje prawdopodobieństwo błędów w transmisji danych przy

pomocy RS-485

RS485-IS- 4 przewodowe medium w strefach zagrożonych wybuchem

Skalowanie sygnału- Jeśli spodziewana wielkość pomiarowa jest rzędu stałego i

nieznacznie się zmienia ,a chcemy zobaczyć ile wwynosi to zmienia się, wtedy
możemy zadać ,ze wielkość 4-20mA będzie generowana tylko w zakresie
oczekiwanego pomiaru. Możemy dzięki temu z duża dokładnością oczekiwać
wyniku pomiaru

ModBUS

Master-Slave

Dedykowany do sieci automatyki przemysłowej

Pierwsze urządzenia abzowały na RS232, obecnie stosuje się RS 485 -

zwiększając tym odległość i szybszą transmisje
W instalacji może występować tylko jedno urządzenie typu Master, a wiele
slave