BIOLOGIA: SKÓRA – POWŁOKA CIAŁA & APARAT RUCHU

1. Układy narządów i ich funkcje w organizmie:

Nazwa układu Najważniejsze elementy Główne funkcje
układu
Skóra  Naskórek  Ochrona ciała
 Skóra właściwa  Odbieranie bodźców
 Wytwory naskórka ze środowiska
(włosy, paznokcie,  Regulowanie
gruczoły) temperatury ciała
Układ szkieletowy  Kości  Utrzymywanie ciężaru
 Połączenia kości (np. ciała
stawy)  Ochrona narządów
wewnętrznych
 Magazynowanie soli
mineralnych
Układ mięśniowy  Mięśnie  Umożliwianie ruchu
oraz pracy narządów
wewnętrznych
Układ pokarmowy  Przewód pokarmowy  Pobieranie, trawienie i
 Gruczoły trawienne wchłanianie pokarmu
 Usuwanie
niestrawionych
resztek pokarmowych
Układ krwionośny  Serce  Transportowanie
 Naczynia krwionośne substancji (np. gazów
wypełnione krwią oddechowych)
 Udział w reakcjach
obronnych organizmu
Układ limfatyczny  Naczynia limfatyczne  Transportowanie
wypełnione limfą niektórych substancji
 Narządy limfatyczne odżywczych, głównie
(np. węzły chłonne) tłuszczów
 Udział w reakcjach
obronnych organizmu
Układ oddechowy  Drogi oddechowe  Dostarczanie tlenu do
 Płuca organizmu
 Usuwanie CO2 z
organizmu
Układ wydalniczy  Nerki  Usuwanie szkodliwych
 Drogi wyprowadzające produktów przemiany
ciecz materii
 Udział w regulacji
ilości wody i soli
mineralnych w
organizmie
Układ nerwowy  Mózgowie  Odbieranie bodźców i
 Rdzeń kręgowy reakcja na nie
 Nerwy  Regulowanie i
  Narządy zmysłów koordynowanie pracy
pozostałych układów
Układ hormonalny  Gruczoły (np.  Udział w regulowaniu
tarczyca) procesów życiowych
za pomocą hormonów
Układ rozrodczy  Narządy płciowe  Umożliwianie
wewnętrzne (np. rozmnażania się
Jądra, jajniki)  Wykształcenie
 Narządy płciowe zewnętrznych cech
zewnętrzne płciowych
2. Homeostaza – w miarę stabilne warunki wewnętrzne. Polega to na
zachowaniu na odpowiednim poziomie parametrów, np. temperatury ciała,
ciśnienia tętniczego.
Utrzymywanie homeostazy jest warunkiem zdrowia.
MECHANIZMY OBRONY ORGANIZMU PRZED
Wychłodzeniem Przegrzaniem
- zwężenie skórnych naczyń krwionośnych – - rozszerzenie skórnych naczyń
ograniczenie przepływu krwi krwionośnych – zwiększenie przepływu
- zmniejszenie wydzielania potu krwi
- pojawienie się dreszczy - zwiększenie wydzielania potu; parowanie
- zwiększenie wytwarzania ciepła poty z powierzchni skóry
- zmniejszenie częstości oddechów - zwiększenie częstości oddechów;
parowanie wody przez drogi oddechowe
3. Wykaż hierarchiczną budowę organizmu człowieka:
Komórka nerwowa / neuron, zbudowana jest z ciała komórki z jądrem komórkowym oraz
wypustek – krótkich dendrytów i najczęściej pojedynczego, długiego aksonu.
Komórki nerwowe – neurony, wraz z odżywiającymi i chroniącymi je komórkami
glejowymi tworzą tkankę nerwową.
Jednym z narządów zbudowanych z tkanki nerwowej jest mózg, który z odchodzącym od
niego pniem tworzy mózgowie.
Całe mózgowie wchodzi w skład układu nerwowego, który dzieli się na ośrodkowy i
obwodowy. Jego funkcjami są odbieranie i reagowanie na bodźce. Układ nerwowy
odpowiada również za pamięć i inteligencję.
Układ nerwowy działa współdziała z innymi układami narządów tworząc organizm.
4. Wyjaśnij pojęcia tkanka i narząd. Podaj przykłady tkanek i narządów:
Tkanka – zespół komórek o podobnej budowie i wspólnym pochodzeniu, pełniący
określoną funkcję w organiźmie. Przykłady: mięśniowa poprzecznie prążkowana, kostna.
Narząd – zespół tkanek, które współpracują ze sobą w pełnieniu określonych funkcji w
organiźmie. Przykłady: serce, żołądek, kończyna.
5. Wyjaśnij, dlaczego układ odpornościowy często nie jest traktowany
jako oddzielny układ narządów:
Na układ odpornościowy składają się wszystkie narządy układu limfatycznego oraz skóra.
 6. Wymień układy, które odgrywają szczególną rolę w utrzymywaniu
homeostazy i uzasadnij:
- układ nerwowy – odbiera bodźce i kontroluje pracę innych narządów.
- układ hormonalny – reguluje czynność innych narządów.
7. Funkcje skóry:
FUNKCJA OPIS
- zabezpieczenie przed czynnikami
OCHRONNA zewnętrznymi (promieniowaniem UV,
urazami)
- zabezpieczenie przed utratą wody.
- regulacja ilości ciepła, przez wydzielanie
TERMOREGULACYJNA potu, zwężanie i rozszerzanie naczyń
krwionośnych skóry
- udział w wydalaniu zbędnych lub
WYDALNICZNA szkodliwych produktów przemiany materii
(mocznika, nadmiaru wody)
WYDZIELNICZA - wydzielanie łoju i mleka
- synteza witaminy D3 z pochodnej
SYNTETYZUJĄCA cholesterolu pod wpływem promieni
słonecznych
- odbieranie bodźców z otoczenia dzięki
RECEPTOROWA obecności receptorów ciepła, zimna, dotyku
i ucisku
UDZIAŁ W WYMIANIE GAZOWEJ - pobieranie tlenu i usuwanie CO2

8.Budowa skóry:
- Naskórek – zbudowany z wielu warstw komórek nabłonkowych:
- nie przepuszcza wody, zawiera kreatynę
- warstwa rozrodcza wytwarza nowe komórki
- wytwarza: włosy, paznokcie, gruczoły
- zabezpiecza organizm przed utratą wody
- chroni przed promieniowaniem UV
- Skóra właściwa – warstwa skóry grubsza od naskórka:
- zabezpiecza organizm przed utratą wody
- bierze udział w termoregulacji
- odbiera bodźce z otoczenia
Pod skórą – tkanka podskórna – zbudowana głównie z tkanki tłuszczowej:
- jej grubość zależy od stanu odżywiania organizmu, a także od wieku i płci
- chroni przed niskimi temperaturami
9. Wytwory naskórka:
- Włosy – składają się z martwych komórek wypełnionych kreatyną. Biorą udział w
termoregulacji.
- Paznokcie – swoisty element skóry wszystkich ssaków naczelnych. Chronią przed
działaniem czynników mechanicznych.
Gruczoły i funkcje:
- Łojowe – wydzielają łój, chroniący włosy i skórę przed wysuszeniem. Pełnią też funkcje
ochronne, ponieważ ograniczają wnikanie drobnoustrojów chorobotwórczych przez skórę.
- Potowe – wydzielają pot, który składa się głównie z wody, soli mineralnych i zbędnych
substancji. Bierze udział w regulacji temperatury, wydalaniu substancji szkodliwych i
regulacji gospodarki wodnej organizmu. Jego kwaśny odczyn zapobiega rozwojowi
drobnoustrojów chorobotwórczych.
- Mlekowe – wydzielają mleko, którym karmione są noworodki. Mleko zawiera wszystkie
składniki niezbędne do rozwoju dziecka oraz przeciwciała warunkujące jego odporność.
10. Wyjaśnij, na czym polega profilaktyka chorób skóry:
Profilaktyka chorób skóry sprowadza się do stosowania zasad higieny. Najważniejszą
zasadą jest dokładne mycie. Dzięki kąpielom pozbywamy się nadmiaru potu, brudu i łoju.
Po myciu należy dokładnie wytrzeć skórę. Również dbanie o wytwory naskórka są bardzo
ważne (włosów i paznokci)
11. Podaj przykład czynników środowiska, które mogą spowodować
oparzenia skóry:
- gorąca woda, olej,
- środki chemiczne o działaniu żrącym,
- gorące przedmioty,
- promieniowanie słoneczne,
- promieniowanie RTG, UV.

12. Omów czynniki chorobotwórcze będące przyczynami chorób skóry:

- wirusy – np. wirus opryszczki, który powoduje opryszczkę wargową. Około 80%
populacji jest nosicielem tego wirusa, ale nie u każdego występują objawy.
- bakterie – paciorkowce, gronkowce, liszajec (u dzieci) – liszajec to nieliczna ilość
pęcherzyków na skórze.
- pasożyty – wszy głowowe, świerzbowiec. Wszawica – swędzenie i stan zapalny
owłosionej skóry.
13. Czerniak:
- przyczyna – częste ekspozycje na promieniowanie UV, oparzenia słoneczne, jasna
karnacja, przebyte zachorowanie na czerniaka

1. Część bierna aparatu ruchu – szkielet, część czynna – mięśnie

2. Noworodek ma około kości.
3. Wyjaśnij, dlaczego kości ludzi starszych są wrażliwsze na złamania niż
kości dzieci:
U osób starszych następuje zmniejszenie syntezy kolagenu, co osłabia odporność fizyczną
kości – stają się kruche i bardziej łamliwe.
4. Szkielet człowieka:
5. Kształty kości:
- Kości długie:
* kość udowa
* kość piszczelowa
* kość strzałkowa
* kość ramienna
* kość promieniowa
* kość łokciowa
* obojczyk
- Kości krótkie:
* kość nadgarstka
* kość stępu
- Kości różnokształtne:
* żuchwa
* rzepka
* młoteczek
* kręgi
- Kości płaskie:
* mostek
* kość biodrowa
* łopatka
6. Funkcje szkieletu:
- stanowi rusztowanie wielu narządów
- nadaje ciału kształt i wielkość
- ochrania niektóre narządy
- jest częścią bierną układu ruchu
- kości gromadzą sole mineralne, a więc jest magazynem pierwiastków
7. Rodzaje połączeń kości:
1) Połączenia ścisłe, (np. krążki międzykręgowe, kość krzyżowa)
2) Połączenia ruchome (stawy) (np. kolanowy, barkowy)
8. Rodzaje połączeń ścisłych:
1) Więzozrosty: łącznik -> tkanka łączna włóknista. Należą do nich szwy łączące kości
czaszki u dzieci oraz więzadła.
2) Chrząstkozrosty: łączą -> poszczególne kręgi kręgosłupa, tworząc tzw. krążki
międzykręgowe. Połączone za pomocą tkanki chrzęstnej.
3) Kościozrosty: występują m.in. w kości krzyżowej. Połączone tkanką kostną.
9. Budowa stawu i funkcje:
- Więzadła – wzmacniają torebkę stawową,
- Torebka stawowa – stabilizuje staw, odżywia go i produkuje płyn stawowy,
- Powierzchnia stawowa – jednej kości jest wypukła. W stawie łokciowym to nasada kości
ramiennej,
- Jama stawowa – przestrzeń wypełniona mazią – cieczą, która umożliwia ślizganie się
kości względem siebie i zapobiega ścieraniu się stawu,
- Powierzchnia stawowa – drugiej kości jest wklęsła. W stawie łokciowym to nasada kości
łokciowej.
10. Rodzaje stawów + przykłady + ruchy :
 Staw zawiasowy (kolanowy),
 Staw siodełkowaty (nadgarstkowo-śródręczny kciuka),
 Staw płaski (między kośćmi stępu),
 Staw obrotowy (między atlasem a obrotnikiem),
 Staw kulisty (biodrowy),
 Staw elipsoidalny (promieniowo-nadgarstkowy).
11. Podaj funkcje poszczególnych elementów szkieletu osiowego:
- Czaszka – ochrona mózgu i pozostałych narządów głowy.

- Kręgosłup – stanowi podporę dla osadzonych na nim

czaszki, obręczy kończyn oraz klatki piersiowej.
- Klatka piersiowa – ochrona serca i płuc,
a także udział w wykonywaniu wdechów i
wydechów (wentylacja płuc).
12. Rola mózgoczaszki i trzewioczaszki:
Mózgoczaszka – ochrona mózgowia,
Trzewioczaszka – ochrona początkowych
odcinków przewodu pokarmowego oraz dróg oddechowych,
a także narządów zmysłów.
13. Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią zatoki
przynosowe:
- biorą udział w nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza,
- zmniejszają wagę szkieletu trzewioczaszki,
- wpływają na zmianę barwy głosu.
14. Omów budowę kręgosłupa:
Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów połączonych krążkami międzykręgowymi. Kręgi
różnią się od siebie budową, wynikającą z ich położenia w kręgosłupie.
1) ATLAS (kręg szczytowy):
- pierwszy kręg szyjny – nie ma trzonu , składa się z dwóch łuków.
 2) OBROTNIK (kręg obrotowy):
- drugi kręg szyjny – ma trzon wyposażony w wyrostek (ząb).
3) TYPOWY KRĘG SZYJNY:
- kręgi 3-6 mają małe trzony, rozwidlone wyrostki kolczaste i niskie wyrostki stawowe.
Ostatni kręg szyjny ma długi wyrostek kolczysty, łatwo wyczuwalny przez skórę.
4) KRĘG PIERSIOWY
- są większe od kręgów szyjnych.

5) KRĘG LĘDŹWIOWY:
- największe ze wszystkich kręgów, mają trzony o kształcie nerkowatym.

6) KOŚĆ KRZYŻOWA:
- ma kształt klina.
7) KOŚĆ GUZICZNA (ogonowa):
- składa się z 4-5 zrośniętych kręgów.

15. Porównanie kręgu piersiowego i

lędźwiowego:

Kręg piersiowy Kręg lędźwiowy

Trzon jest okrągły Trzon jest masywny i
nerkowaty
Trzon posiada Trzon nie posiada
powierzchnie stawowe dołków żebrowych
dla żeber
Wyrostek kolczysty jest Wyrostek kolczysty jest
długi i pochylony ku wysoki i płaski, w
dołowi poziomie
Otwór kręgowy ma Otwór kręgowy ma
okrągły kształt trójkątny kształt
Pozostałe wyrostki są Pozostałe wyrostki są
grube i krótkie cienkie i grube
16. Budowa klatki piersiowej:
17. Krzywizny kręgosłupa:
Naturalne krzywizny to lordoza i kifoza.
Lordoza -> wygięcie kręgosłupa do przodu, odcinki szyjne i lędźwiowe.
Kifoza -> wygięcie kręgosłupa do tyłu, odcinki piersiowe i krzyżowe.
18. Budowa obręczy barkowej i kończyny górnej:

19. Budowa obręczy miedniczej i kończyny dolnej: