H4 De basilica in Rome

1. De basilica, de vroegchristelijke kerk

Inleiding
1. Waarom bouwden de vroege christenen juist kerken op plaatsen waar martelaren gestorven waren?

Aansluiting bij de Romeinse basilica

2. Waarom gebruikten de christenen, toen ze eenmaal kerken mochten bouwen,
juist de Romeinse basilica als basis voor hun kerken en juist niet de tempels
van de (‘heidense’) Romeinse goden?
3. Wat betekent het woord ecclesia, waar het Italiaanse woord voor kerk, chiesa,
en het Franse église vanaf stammen, eigenlijk?
4. Wat is een baptisterium?

Interieur van de basilica’s

5. Benoem de onderdelen a t/m j op de plattegrond hiernaast. Gebruikt de
volgende termen: middenschip, koor, fontein, narthex, zijbeuk, cathedra,
apsis, altaar, atrium, ambo.
6. Waarom was het middenschip hoger dan de zijbeuken?
7. Wat is de herkomst van het woord priester?
8. Welke vorm voor het dak is kenmerkend voor de meeste basilica’s in Rome?

De bijeenkomst in de basilica
9. Bij welk onderdeel van de bijeenkomst mochten alle mensen aanwezig zijn?
10. Bij welk onderdeel mochten ongedoopte mensen niet aanwezig zijn?
11. Wat is een hostie?
12. Wat is volgens de katholieke leer het brood en de wijn echt
tijdens de eucharistieviering?
13. Welke betekenis heeft de eucharistie voor de gelovigen?

2. Mozaïeken
14. Waarom namen de christenen het gebruik om vloeren met mozaïeken te voorzien niet over van de
‘heidense’ Romeinsen?
15. Wat zijn tesserae?
16. a. Waarom gebruikten de christenen vaak ook steentjes voorzien van bladgoud?
b. Het staat niet in het boek, maar waarom zou het licht dat men destijds had, het effect van het goud
nog meer hebben versterkt?

Betekenis en functie van de mozaïeken

17. Welke functies hadden de mozaïeken in de kerken?
18. Wat voor kennis heb je nodig om achter de betekenis en functie van de mozaïeken te
komen?
19. De vier evangelisten zijn te herkennen aan symbolen. Bij wie horen leeuw, rund, mens en
adelaar? (Zie de symbolenlijst op blz. 187).
20. Waarvoor staat de rivier de Jordaan (meestal) op mozaïeken?
21. Door welke apostelen wordt Jezus heel vaak geflankeerd?
22. Wat is de betekenis van Bethlehem en Jeruzalem op mozaïeken?
23. De boogvormige wand voor de apsis werd ook vaak van mozaïeken voorzien. Hoe heet
deze wand?
24. Vaak werden aan weerskanten van het middenschip ook mozaïeken afgebeeld. Waaruit
kwamen de taferelen op die mozaïeken?
3. De San Clemente, een middeleeuwse basilica
25. In welke eeuw beleefden mozaïeken een revival?
26. Welke drie niveaus van bouwing van de San Clemente zijn hiernaast
afgebeeld?

De legende van de Heilige Clemens

27. Hiernaast zie je op een mozaïek links Petrus en rechts Clemens. Hij
houdt in zijn hand het anker vast. Waarnaar verwijst dit anker bij hem?

De vloer en de mozaïeken
28. Hoe heet het type vloer
dat je hiernaast ziet?
29. Wat is de Latijnse naam
voor de manier van het
leggen van de vloer?
30. Wat is een kerkvader?
Waaraan zijn ze op
mozaïeken te
herkennen?
31. Waarvoor staat de pauw?
32. Waarom zou God zelf niet worden afgebeeld, maar slechts zijn
hand?
33. Waarvoor staat Christus aan het kruis symbool?
34. Waarvoor staat de Boom des Levens in het Parijs op het mozaïek
in de San Clemente?
35. Waarvoor staan de vogels op het mozaïek?
36. Rechts zie je een afbeelding van Jezus op de triomfboog van de San
Clemente. In welke hoedanigheid is hier afgebeeld? (zie blz. 63)

Het Mithdrasheiligdom
37. Bij wie was de cultus van Mithras vooral populair?
38. Welke twee gegevens rond de geboorte van Mithras vertonen
parallellen met het christendom?
39. De afbeelding kan je helpen om vat te krijgen op
de kern van het Mithrasgeloof. Wie herken je op
de afbeelding?
40. Voor gewone Romeinen waren er vast
overeenkomsten tussen de Mithras- godsdienst
en het christendom. Noem zo’n overeenkomst.

De cultus van Mithras

41. In wat voor soort ruimten werd Mithras vereerd?
42. Welk verschil tussen het mithraïsme en het
christendom is er wat betreft de gelovigen?
43. Welke verklaring kun je bedenken voor het feit
dat het mithraïsme juist bij soldaten zo populair
was?