TARİH ..II.

Dönem Lozan
Tanzimat Barış Konferansı’nın
Fermanı ve Dönemin Toplanmas
Gelişmeleri

Özet

1. Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattıhümayunu)

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattıhümayunu), Mustafa Reşit Paşa tarafından
hazırlanmış, padişah Abdülmecit'in onayı ile 3 Kasım 1839 yılında ilan edilmiştir.
Bu tarihten 1876 (I. Meşrutiyet’in ilanı) yılına kadar geçen dönem, Osmanlı Devleti’nde
Tanzimat dönemi olarak adlandırılır.

Fermanın Hazırlanma Nedenleri

 Milliyetçilik akımının etkisini azaltmak
 Avrupalı devletlerin azınlık haklarını bahane ederek, Osmanlı iç işlerine
karışmasını önlemek
 Ülkede birlik ve beraberliği sağlamak

Tanzimat Fermanı - Abdülmecit

Tanzimat Fermanı’nın Bazı Maddeleri

 Müslüman ve Hristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve mal güvenliği devletin
güvencesi altında olacaktır.
Yorum: Din ayrımı yapılmaksızın, devlet herkese eşit şekilde davranacaktır.
 Mahkemeler herkese açık olarak yapılacak ve hiç kimse yargılanmadan
cezalandırılmayacaktır.
Yorum: Kanun gücü, padişahın da üzerinde bir güç olarak kabul edilmiştir
(Kanun üstünlüğü).
 Askerlik tüm Osmanlı halkı için geçerli olacak ve belli bir süreye bağlanacaktır.
Yorum: Askerlik, vatan hizmeti olarak görülmüştür. Bu durumdan, daha önceleri
cizye vergisi ödeyerek askere gitmek zorunda olmayan azınlıklar memnun
kalmamıştır.
 Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır.
Yorum: Osmanlı halkı vergi konusunda eşit hâle getirilmeye çalışılmıştır.

1/5
TARİH ..II. Dönem Lozan
Tanzimat Barış Konferansı’nın
Fermanı ve Dönemin Toplanmas
Gelişmeleri

Özet

 Herkes mal ve mülk edinebilecek, miras olarak bırakabilecektir.

Yorum: Mülkiyet hakkı güvence altına alınmıştır.

Tanzimat Fermanı’nın Önemi

Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti'nde anayasal düzene geçişin ilk aşaması olup,
gayrümüslimlere verilen haklar ile kişisel özgürlüklerin genişlemesini sağlamıştır.

2. Tanzimat Döneminde Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen

Değişimler: Yönetim
Merkezî Yönetim
 II. Mahmut döneminde başvekalete çevrilen, sadrazamlık eski hâline getirilmiştir.
 Şeyhülislamın siyasi yetkileri azaltılmaya devam edilmiştir.
 Yüksek mahkeme işini gören ve yönetmelik hazırlayan meclisler oluşturulmuştur.

Taşra Yönetimi
Tanzimat döneminde taşra yönetiminde kolaylık sağlamak için 1840 yılında çıkarılan
nizamname ile taşra yönetiminde bazı değişiklikler ve düzenlemeler yapılmıştır.

Osmanlı Devleti 1871 yılında çıkardığı farklı bir nizamname ile yeniden taşra yönetimde
değişiklikler ve düzenlemeler yapmıştır.

2/5
TARİH ..II. Dönem Lozan
Tanzimat Barış Konferansı’nın
Fermanı ve Dönemin Toplanmas
Gelişmeleri

Özet

3. Tanzimat Döneminde Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen

Değişimler: Hukuk ve Eğitim
Hukuk Alanındaki Değişimler
Tanzimat Fermanı ile mahkemelerin herkese açık olması ve kimsenin yargılanmadan
ceza almaması için kanun üstünlüğü anlayışı kabul edilmiştir. Tanzimat döneminde daha
önce var olan mahkemelerin yanında yeni mahkemelerde açılmıştır.

Uyarı: Tanzimat döneminde hukuk sisteminde yapılan reformları, mahkemelerin

çıkardığı kanunları ve yargı kararlarını yayımlamak için Ceridei Mahâkim gazetesi
çıkarılmıştır.

Eğitim Alanındaki Değişimler

1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (Genel Eğitim Düzeni)’nin bazı
maddeleri:
 Her mahalle ve köyde en az birer sıbyan okulu bulunacaktır. Müslüman ve
gayrimüslim okulu ayrı olmak üzere okulların eğitim süresi dört yıldır. Devam
mecburiyeti kızlar için 6 - 10, erkekler için 7 - 11 yaşları arasındadır.
 500 evden fazla olan bir kasaba halkının hepsi Müslüman ise yalnız
Müslüman, hepsi Hristiyan ise yalnız Hristiyan olanlara birer rüştiye okulu
açılır, kız okullarının öğretmeni kadın olur.
 Darülfünun; felsefe ve edebiyat, hukuk, tabi ilimler ve matematik eğitimine
yönelik üç fakülteden oluşacak, dersler halka açık olacaktır.
 Okullarda (azınlık ve yabancı okulları) ahlak kurallarına ve devlet politikasına
aykırı ders okutturulmaması, ders programları ve kitaplarının Maarif Nezareti
ya da mahallî maarif idaresi ve vali tarafından tasdik edilmesi, resmî izin
verilmesi gerekmektedir.
Mahmut Cevad İbnü’ş - Şeyh Nâfi, Maârif-i Umûmiye Nezâreti
Tarihçe-i Teşkilât ve İcraatı, s. 405 - 425 (Kısaltılmıştır.).

3/5
TARİH ..II. Dönem Lozan
Tanzimat Barış Konferansı’nın
Fermanı ve Dönemin Toplanmas
Gelişmeleri

Özet

İlköğretim

İlköğretimde; Maarif Nezareti’ne bağlı olarak açılan Mekteb-i İptidailer Batı

tarzında eğitim vermiş ve Evkaf Nezareti’ne bağlı olan Sıbyan Mektepleri ise
geleneksel düzende eğitim vermiş okullardır.

Ortaöğretim

Ortaöğretim; Rüştiyeler, askerî okullara öğrenci yetiştirmek amacıyla açılmış

eğitim kurumlarıdır. İdadiler, yüksek okullara öğrenci yetiştirmek amacıyla
açılmıştır. Sultaniler, Fransız eğitim kurumları model alınarak kurulmuş,
İdadilerden daha iyi düzeyde eğitim veren kurumlardır (Galtasaray, Darüşşafaka).

Yükseköğretim
Darülfünun adıyla üniversiteler ve Darülfünun'a öğrenci yetiştiren Darülmaarif
adıyla okullar açılmıştır.

Azınlık ve Yabancı Okullar

Osmanlı Devleti'nde, Tanzimat döneminden itibaren azınlık ve yabancı okulların
sayısında artış yaşanmıştır.

4/5
TARİH ..II. Dönem Lozan
Tanzimat Barış Konferansı’nın
Fermanı ve Dönemin Toplanmas
Gelişmeleri

Özet

4. Tanzimat Döneminde Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen

Gelişmeler: Ekonomi ve Edebiyat
Ekonomi Alanındaki Gelişmeler
 Yerli malı kullanımına özen gösterilmiştir.
 İlk Osmanlı anonim şirketi olan, Fevaidi Osmaniye Vapur Kumpanyası
kurulmuştur.
 1860 ylında İzmir - Aydın arasında ilk demir yolu hattı inşa edilmiştir. Daha sonra
bu hat, İzmir - Turgutlu - Manisa arasında genişletilmiştir.
Uyarı: Bu demir yolu hattı İngiltere desteği ile yapılmıştır.
 Abdülmecit döneminde ilk kâğıt para bastırılmış (kaime) ve 1863 yılında kadar
kullanılmıştır.
 Galata bankerlerine banka kurma hakkı verilmiş ve Bankı Dersaadet kurulmuştur.
 Kapanan Bankı Dersaadet yerine 1863 yılında Osmanlı Bankası kurulmuştur.
 Memleket Sandıkları uygulaması başlamıştır.
 Bu dönemde ilk dış borç İngiltere’den 1954 yılında alınmıştır.
Uyarı: Osmanlı Devleti’nin, bu tarihten sonra aldığı borçlar daha da artacaktır.
Devlet zaman içinde bu borçları ödeyemez duruma gelecektir.

Edebiyat Alanındaki Gelişmeler

 İlk özel gazete; Tercümanı Ahval'dir.
 İlk yarı resmî gazete; Ceridei Havadis'tir.
 İlk makale; Tercümanı Ahval Mukaddimesi'dir.
 İlk çeviri; Yusuf Kâmil Paşa tarafından Fransızcadan çevrilen, Telemaque'tır. Bu
eseri Fenolan yazmıştır.
 İlk roman; Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'tır.
 İlk edebî roman; İntibah'dır.
 İlk realist roman; Araba Sevdası'dır.
 İlk natüralist roman; Karabibik'dir.
 İlk mizah dergisi; Diyojen'dir.
 İlk öykü; Küçük Şeyler'dir.
 İlk tarihi roman; Cezmi'dir.

5/5