ROMANTYZM

Romantyzm (z fr. romantisme, od roman – powieść, opowieść) – szeroki nurt w kulturze, który dał nazwę epoce
w historii sztuki i historii literatury trwającej od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm rozwinął się
początkowo w Europie i wyrażał się w różnych obszarach kultury, m.in. poezji, malarstwie i muzyce.

Romanticus = niezwykły

 Tendencje preromantyczne zaczęły się w latach 70. XVIII stulecia w Anglii i Niemczech
 Początek romantyzmu jest uznawany jako wybuch rewolucji francuskiej 1789r.
 Koniec to Wiosna Ludów 1848-1849r.
 W literaturze polskiej początek 1822r. (Ballady i romanse A.Mickiewicz) a koniec 1863r. data wybuchu
powstania styczniowego

Najważniejsze daty i wydarzenia romantyzmu:

o Rewolucja francuska 1789 – 1799(skutki- zmiana mentalności całego pokolenia) – szukanie ukojenia w
naturze
o Rewolucja amerykańska 1775 – 1783
o Podboje Napoleona Bonapartego
o Rewolucja przemysłowa ( społeczny awans, majątek – miasta, ale też przerażały)
o Wyidealizowano obraz wsi i życia na łonie natury

Preromantyzm

a. W Niemczech (okres burzy i naporu)

- inspiracja folklorem, podaniach ludowych oraz twórczości Williama Szekspira
- ważny temat – dramat wybitnej jednostki, która przegrywa w zdarzeniu z bezdusznymi
konsekwensami społecznymi
- Cierpienia Młodego Wertera – Johann Wolfgang Goethe- 1774r.
- Zbójcy – Fryderyk Schiller – 1781r.
- Sturm und Drang – 1776r.
b. W Anglii
- bohaterowie: zbrodniarze, zbójcy lub samotnicy skrzywdzeni przez los i pragnący zemsty
- ukazywanie na tle malowniczego krajobrazu
- literatura gotycka
- „Zamczysko” 1764r.
- William Wordsworth i Samuel Taylor Coleridge – Ballady liryczne – 1798r.

Romantyczna wersja świata

1) Irracjonalizm - pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób,
przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym. Irracjonalizm był postawą
typową dla romantyzmu i modernizmu. Tajemnica, strach, baśnie, urojenia=strach (człowiek  istota
pełna sprzeczności)
2) Indywidualizm - zasada filozofii politycznej i etyki, zgodnie z którą jednostka ludzka uznawana jest za
najwyższe dobro. Np. George Gordon Byron
3) Bunt młodych – młodzi mieli misje odrodzenia świata, świadomość roli, własne idee i poglądy, bunt
przeciwko strukturom społecznym, ruchy rewolucyjne
4) Ludowość – przesycona fantastyka, wierzenia w ponadnaturalne siły wpływające na świat widzialny,
badania ludowych pieśni i legend, dwojakie znaczenie, wiedza o rodzimej historii i tradycji = wzorce
5) Naród – wspólnota połączona podobnymi wyobrażeniami, wartościami i tradycją, tożsamość = prawa,
obyczaje, mity i podania, źródło prawy  literatura narodowa
6) Historyzm - stanowisko filozoficzne i metodologiczne postulujące poznawanie rzeczywistości oraz
ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich
powstanie, rozwój i warunki dziejowe.
 7) Orientalizm – zainteresowanie dorobkiem Wschodu, podróże (Krym, Egipt, Liban, Palestyna),
przywożono dzieła, przekład utworów, Księga tysiąca i jednej nocy
8) Natura – coś absolutnego i czystego, panteistyczna  boski duch, organiczna całość, zjednoczenie z
żywiołem.

Romantyzm w Polsce :

 Spór romantyków z klasykami ( Kazimierz Brodziński – tkliwość i łagodność; Jan Śniadecki – klasyk,
matematyk; Adam Mickiewicz- romantyk, poeta)
 Bunt romantyków przeciwko politycznemu zniewoleniu ojczyzny
 Działania polityczno-spiskowe na rzecz wolności
 1830r. powstanie listopadowe
 Klęska=tematyka w polskiej literaturze
 Emigracja politycznej i kulturalnej elity Francja (Mickiewicz; Słowacki ; Krasicki )
 Hotel Lambert – obóz polityczny 1833r. -Paryż

Życie codzienne w romantyzmie

 Rewolucja przemysłowa – cała zachodnia Europa :

- obniżanie cen żywności i produktów przemysłowych – wzrost wydajności fabryk
- wydłużenie średniej życia o 15 lat
- wzrost liczby ludności w miastach; problemy społeczne i higieniczne
 Epidemia cholery 1830r.
 Publiczne zakłady kąpielowe
 Zwyczaj noszenia peruk
 Wynalazek kolei i parowców (szybsze i wygodniejsze podróże)
 Rewolucja informacyjna  telegraf, usługi pocztowe, znaczki – 1840r. Anglia
 Gorsety wyszczuplające, surdut, frak, kamizelka, krawat, cylinder
 Palenie cygar (specjalne wagony dla palaczy)
 Dandyzm – głoszenie kultu piękna, wyrafinowanej elegancji

Filozofia w romantyzmie :

a) Johann Gottfrieda Herder – naród jako wspólnota kulturowa, badania nad językiem, literaturą i
pieśniami ludowymi (duch danego narodu)
b) Metafizyka – dziedzina filozofii, która zajmuje się poznaniem natury bytu, przyczyny jego istnienia i
celu, do jakiego zdąża
c) Idealizm – przekonanie, że idea(myśl, świadomość) ma ca charakter pierwotny, a rzeczywistość
materialna – wtórna
d) Istotą człowieka jest wolność – J. Gottlieb Fichte
e) Filozofia Hegla:
o Dzieje świata są procesem kierowanym przez ducha dziejów
o Dzieje to logiczny proces, który prowadzi do coraz lepszych form organ. Społecznych i
większej wolności człowieka
o Wojny i rewolucje są koniecznym elementem rozwoju
f) Mesjanizm – wiara w powszechne zbawienie, które po okresie nieszczęść i katastrof dokona się za
sprawa wybranej przez Boga jednostki lub zbiorowości

Cechy kultury romantycznej :

- Historia – przeszłość – szukanie wzorców, tematy polityczne, narodowe

- Gotycyzm – nurt artystyczny, wywołanie emocji, strach, tajemnica

- orientalizm, duża ilość przyrody

- folklor, wierzenia i podania ludowe, wrażliwość, dzieci i starsi ( połączenie z siłami nadnaturalnymi)
- intuicjonizm, obcowanie ze sfera metafizyczna

- poeta wieszcz

- teksty polemiczne

Bohater romantyczny :

o indywidualizm
o osobiste przeżycia
o bunt przeciwko światu
o nieszczęśliwa miłość
o kieruje się intuicją
o samotnik i tajemniczy
o egotyzm ( skupienie uwagi na sobie)
o wrażliwość
a. bohater bajroniczny ( „Giaur”-Byron) – samotny, tajemniczy, podporządkowujący całe życie
wielkiej namiętności, realizacja jakiegoś celu
b. bohater werterowski ( „Cierpienia Młodego Wertera”) – wielka, pamiętna, nieszczęśliwa miłość,
determinuje jego los, bohater – samobójca
c. bohater reneistyczny ( „Rene”) – skupiony na sobie i własnych doznaniach, outsider
d. bohater faustowski („Faust”- Goethe) – dąży do poznania pełnej prawdy o świecie, odrzuca
wszelkie ograniczenia, gotowy zawrzeć pakt z diabłem

Gatunki w romantyzmie :

a) Ballada - gatunek synkretyczny, łączący w sobie cechy liryki (nastrojowość,

emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (dialogi, akcja), którego tematem są niezwykłe
wydarzenia. Jej nazwa pochodzi od włoskiego ballare (tańczyć), co wskazuje na włosko-prowansalskie
początki 
b) Powieść poetycka – pogranicze liryki i epiki, wierszowany, narrator subiektywny, niechronologiczna
fabuła, swoboda i luźna kompozycja, mroczna sceneria, zbuntowany bohater
c) Dramat narodowy(romantyczny) – dotyczy narodu, William Szekspir, elementy fantastyczne, nastrój,
brak zasady trójjednośći, niejednorodność stylistyczna, złamana zasada dekoru(patos z humorem),
elementy wzniosłe, komiczne wymieszane kategorie estetyczne, otwarta kompozycja, historyzm, wątki
narodowe
d) Poemat dygresyjny -  odmiana poematu epickiego powstała w epoce romantyzmu. Utwór
wierszowany, o charakterze fabularnym, o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, najczęściej związanej
prowadzącym cały tekst motywem podróży bohatera, a czasem również wątkiem romansowym.
1. „Król Olch” - Ballada (strona 30)
o Johann Wolfgang Goethe
o Ballada romantyczna – nastrój grozy i tajemniczości – szumi wiatr, cwał
o Literacka legenda jako źródło inspiracji, czerpanie z wierzeń i podań
o Dziecko widzi więcej niż ojciec ( większe połączenie ze sfera metafizyczną, dziecko jest jeszcze
czyste)
o Onomatopeje – wyrazy dźwiękonaśladowcze
o Ojciec to obserwator, który widzi jak odchodzi jego syn do krainy króla Olch
o Ballada to nie tylko wizja śmierci dziecka, miłości ojca, walki o życie, ale również dialog
romantyka ( dziecko, czuje i widzi więcej) z klasykiem (ojcem)  konflikt pokoleń o wizje
świata
o Liryka: postać fantastyczne, budowa stroficzna, rymy, dokładne, męskie, parzyste,
wewnętrzne przeżycia ojca i dziecka
o Epika: narrator- empatyczny
o Dramat: dialog, narastające emocje
 o Narrator – współczuje, subiektywny
2. „Romantyczność” – Ballada A. Mickiewicza (strona 77)
 Miejsce akcji: miasteczko, ryneczek, biały dzień
 Karusia – samotność, tęsknota po zmarłym ukochanym Jasieńku(duch) jako bohater
romantyczny:
- przeżywa nieszczęśliwą miłość  pragnie śmierci by być z Jasieńkiem
- samotność, nie ma wsparcia od Macochy
- egotyzm, bunt przeciwko śmierci ukochanego, wrażliwość
- indywidualizm (wiara w uczucia, dostrzeżenie rzeczy niewidzialnych)
 Narrator – identyfikowany z Mickiewiczem, ideały romantyczne
 Starzec – klasyk, przeciwnik romantyzmu, racjonalista (prawdopodobnie Jan Śniadecki)
 Prostota – mimo, że nie widzi ducha do którego krzyczy Karusia to jej wierzy
 Manifest programowy – utwór zawierający podstawowe hasła światopoglądu
 Liryka pokoleniowa – wypowiedź romantyków i klasyków
 Liryka: rymy dokładne, postać fantastyczna(Jasiu), wewnętrzne przeżycia(myśl o śmierci)
 Epika: fabuła, narrator
 Dramat: dialog (karusia; starzec) podział na role
3. „Lilije” – Ballada A. Mickiewicz (strona 87)
 Motyw winy i kary
 Wina:
- zdrada męża, który jest na wojnie
- boi się konsekwencji, ale nie żałuje
- zabicie męża
- okłamanie i skłócenie braci
- chce ponownie wyjść za mąż, bez żałoby po mężu
 Kara:
- nie może spać, zwidy, omamy
- strach, że ktoś odkryje prawdę
- słyszy różne dźwięki
- pokłócenie braci, zawalenie Cerkwii
- pół osierocenie dzieci i zapomniały ojca
 Kreacja Pani = samolubna, tajemnicza, kłamliwa, boi się konsekwencji, nie myśli o przyszłości,
ani o żadnych ludziach, fałszywa, manipuluje, antywzorzec dla romantyka, hipokrytka, zsyła
śmierć
 Pustelnik = człowiek bezstronny, wie bardzo dużo, bo nie tylko o zbrodni, jakiej się dopuściła
Pani, ale również bardzo dobrze wie ,co się stanie dalej. Można powiedzieć , że pustelnik jest
mędrcem wszechwiedzącym o wielkiej wiedzy życiowej i moralnej, proponuje wskrzeszenie
 Narrator: podmiot liryczny, trzeciosobowa, Stara się być obiektywnym( „zbrodnia
niesłychana”)
 „Jeśli szczerze żałujesz, zostanie ci wybaczone” – prawdy moralne Pustelnika
4. „Do M***” – liryki A. Mickiewicza (strona 100)
 Kontekst biograficzny – Maryla Wereszczakówna ( narzeczona hrabi Wawrzyńca Puttkamera)
 1823r. , erotyk
 Pomiot liryczny : Adam Mickiewicz, powodem do napisania było rozstanie z Marylą
 Wspomnienie chwil z ukochaną, którą wciąż kocha, zwraca się do niej
 Nostalgia, melancholia, tęsknota, smutek, trwałość pamięci
 11-zgłoskowiec, rymy krzyżowe, regularne
 Trwałość pamięci, egotyzm
 Ona musi pamiętać!, stan żałoby
 Skojarzenia – utwory, charfa, szachy
 Połączył ich bal (przywiązanie do miejsc)
 Romans w książce, ma jej przypominać o nim
  Miłość platoniczna- nie konsumować a igrać
5. „ Do *** na Alpach w Splugen” (strona 104)
 Żal, rozczarowanie, zazdrosny, urażona duma
 Zadaje sobie pytania: dlaczego ona go nie chce, czemu ma innego a nie jego?
 Nowy kochanek daje jej stanowisko społeczne, majątek, bale, tańce
 Egocentryczny romantyk ( po 6 latach ona powinna żałować), podejrzewa o zdradę i śmieje
się z tego
 Traktuje ich związek jako anegdotkę sugeruje, że jest zmienna, bezduszna, okrutna
 Pani nie ma uczuć, to ona wymazała miłość, klimat romantyczno – sentymentalny
 On jest lepszy, da jej prowadzenie przez życie, bezpieczeństwo, pocieszenie przez poematy
 Zdrobnienie= pokazanie tkliwości , wyrażanie emocji, czasem ironia
 Powinowactwo dusz, idylliczna wizja( życie blisko natury, nie materialne)
 Skrajne emocje; płacze; złość; tęsknota
6. „Niepewność” ( strona 103)
 Dylemat dotyczący uczuć do kobiety ( adresatki)
 Dystans humorystyczny
 Pytania retoryczne
 Zaprzecza zakochaniu, ponieważ nie ma objawów
 Poszukuje prawdy czy to miłość a może jednak przyjaźń
 Nie pamięta jej, ale ją czuje, nie udaje się do niej w zwątpieniu
 Bliskość ich jest dla niego przyjemnością
 Jest inspiracją, której nawet nie szukał
 Płynność, melodyjność pokazuje spokojne emocje, humor
7. „Dziady cz. II” – A. Mickiewicz
o Motyw winy i kary
a. Józio i Rózia – duchy lekkie; wina: podczas życia nie zaznali cierpienia i pracy; chcą:
doznać bólu, ziarna gorczycy; kara: nie mogą się dostać do nieba, bo nie zaznali bólu
(doświadczenie)
b. Widmo dziedzica – duch ciężki; wina: okrucieństwo, skąpstwo, katowanie poddanych,
brak litości, przyczynia się do śmierci głodowej; kara: nie może mieć niczego czym nie
chciał się dzielić, głód i pragnienie, ma cierpieć, aż do końca świata
c. Zośka – duch średni; wina: połowiczne życie bez miłości, unikanie pełni życia, 19 lat a
„lewituje” w innej czasoprzestrzeni; kara: ma latać między ziemia a niebem przez 2 lata
d. Widmo – ma dziurę w sercu, przylatuje do pani , ma zakrwawiona ranę
8. „Dziady cz. IV” – A. Mickiewicz ( strona 115)
 powstawała w latach 1821-22. Utwór został opublikowany w 1823 roku
 literatura buduje i kształtuje emocje bohatera Gustawa, buja w obłokach, cierpi bo umie
czytać „zbójeckie książki” (utożsamia się z Werterem, to wpływa destrukcyjnie na niego), nie
odróżnia literatury od fikcji, brak racjonalizmu; tworzy obraz miłości i kochanki idealnej, szuka
ideału, którego nie ma; jest niewolnikiem wyobrażenia o ideale
 Gustaw jako bohater werterowski – ubrany jak strach na wróble, uważa że gałązka jedliny jest
jego bratnią duszą(przyjaciel, pamiątka po ukochanej), nieszczęśliwa miłość, połączeni
łańcuchem dusz, boska miłość=sacrum(idea platońska), miłość przetrwa nawet śmierć, nie
chce małżeństwa; egocentryk, potępiony samobójca
 3 rodzaje śmierci:
a) Pospolita – starość, choroba, aluzje literackie do swoich tekstów
b) Z miłości – rozstanie, niespełniona miłość np. Maryla, ukochana
c) Wieczna – cierpienie za grzechy np. samobójstwo

 Monolog udramatyzowany, przywiązanie do miejsca, natury, wspólnych chwil

 Psychizacja krajobrazu – odzwierciedlenie stanu duszy bohatera ( ogród z ptakami, motylki –
radość; jesień- depresja)
  Kocha cierpi i tęskni po rozstaniu; zarzuca ukochanej zmienność, niestabilność(piękna
powłoka a dusza szkaradna)
 Ból istnienia, samotność ( gdy odwiedza dom rodzinny nie tam nikogo, tęskni po Maryli, ma
tylko gałązkę)
 Obłęd i szaleństwo  rozmawia z gałązka jak z żywym człowiekiem
 Wyznaje romantyzm, potępia klasyków; potępia księdza(próbuje wytłumaczyć dlaczego zgasła
świeca i wyznaje, że natura jest czasami nie do ogarnięcia przez ludzki umysł, potępia go, gdy
mówi, że Bóg odpuści jego grzechy)
 Wychwala, sakralizuje wybrankę, huśtawka emocji (zakrywał jej obrazek żeby ta „boska”
osoba nie zobaczyła jego nagości) raz ją kocha, raz obraża
 3 godziny: miłości; rozpaczy; przestrogi
 „kto za życia choć raz był w niebie, ten po śmierci nie trafi od razu”
 Zabił się, egotyzm, poddał się wina: brak walki, skupienie się tylko na sobie i swojej miłości
 Chce, aby ukochana chociaż trochę cierpiała po jego śmierci, chce być kimś ważnym dla niej
ale też żeby mu współczuła
9. „Ajudah” – A. Mickiewicz (strona 98)
 Motyw wędrówki – homo viator:
- emigracja
- odkrywanie uniwersalnych prawd życia i o świecie
- poznawanie siebie(autoanaliza) oraz świata i ludzi
- pielgrzymka
- dopełnienie edukacji
- styl życia
 Sonet – dwie pierwsze opisowe; 3 i 4 refleksyjne
 Fale mocno uderzają o skałę ( wojsko wielorybów) emocje, miłość, wydarzenia
 Pozostawia muszle, perły i korale  dzieła, skarby
 Siedzenie na skale ma pokazać wyższość
 Inspiracją są życiowe doświadczenia; pióra, bardon = symbol artysty
 Nieśmiertelne dzieła, pomnik Horacego „non omnis moriar”
 Laur = symbol zwycięstwa
 Podmiot liryczny: poeta ( proces tworzenia)
 Podstawa do uczucia, życiowe przeżycia
 Uplastycznienie, hiperbolizacja
 Elementy biograficzne  emigracja, ucieczka dzięki Listowi Lelewela, po procesie filomacko-
filareckim po 1823r.
10. „Stepy akermańskie” – A. Mickiewicz ( wydrukować)
 Akermany, step  skojarzenie z oceanem, piękna sceneria
 Podróż z kompanami ( element biograficzny) np. Karolina Sobańska
 Emigracja polityczna -
 Wyolbrzymienie ciszy  słychać żurawie z ojczyzny, która jest daleko, chce usłyszeć wołanie z
Litwy
 Motyw tęsknoty, samotności (obczyzna), opuszczony, zagubiony, emigrant
 Myśli są w ojczyźnie, rozczarowanie, że nikt go nie woła
 Zostawił rodzinę i przyjaciół w Litwie, brak powrotu, Nostalgia, Melancholia
 Oksymorony , porównania, metafory, hiperbolizacja(cisza)
 Motyw akwatywny, woda, element natury  Bóg się objawia
11. „Burza” A. Mickiewicz (strona 95)
 Adam Mickiewicz brał w wydarzeniach, które opisuje
 Wyrazy dźwiękonaśladowcze, onomatopeje – szz, ryk, rr
 Instrumentacja głoskowa – celowe uformowanie wypowiedzi, by głoski występowały z
większą częstotliwością niż przeciętnie, będą blisko siebie
 Mroczny, opis plastyczny wzrokowo-słuchowy
 Nie mała burza a burzora
  Niebezpieczna sytuacja, burza, statek się niszczy, tonie i ludzie panikują
 Pewna śmierć – zdarzenia opisywane z perspektywy obserwatora wydarzeń
 Zachód słońca, klimat, samemu w nocy w burzy
 Porównanie statku atakowanego przez żołnierzy, gdy mury już nie istnieją
 Śmierć jest praktycznie pewna
 Porównanie wielkiego żywiołu(świat, Bóg) z maleńkim człowiekiem(vanitas) – kruchość,
maleńkość
 Na statku znajduje się pielgrzym
 Wszyscy panikują, modlą się i żegnają a pielgrzym nie ma do kogo się żegnać, uważa że może
samotnie umrzeć, zazdrości tym co leżą, że nie wiedzą co się dzieje, zazdrości im bo sam wie
co go czeka, bezradność)
 Metafora, animizacja, personifikacja, onomatopeje, wszystkie sonety scala pielgrzym
12. „Bakczysaraj” – A. Mickiewicz (wydrukowane)
Pałac ogrodów
Była stolica chanów krymskich
Romantyczna ruina
Przeszłość :kolorowa
Teraźniejszość: ponura
Kultura vs natura
Pałac kiedyś: potęga i władza
Przemijanie, marność(vanitas), ulotność
Nieśmiertelność natury
13. „Do matki Polki” – A. Mickiewicz (wydrukowane)
 Inność syna – zamiast bawić się, woli się przygotować na walkę jako patriota
 Starzec zapala w dziecku patriotyzm (jest takim Halbanem)
 Polka nie ma kraju, więc jest dumna z postawy syna, jednak boi się, że go straci
 Pozwala go zahartować w trudnych warunkach przygotować
 Bycie Polakiem = przeklęty, przegrany
 Młody Polak wkracza na drogę podstępu
 Tragizm bycia matką
 Służba wobec ojczyzny to obowiązek  nie sława, a czyny
 Wysławia przegranych na wojnie (Mickiewicz)
 Dramat matki i syna (patriotyzm)
 Wybór między wartościami
14. „Hymn” – J. Słowacki (wydrukowane)
o Zobaczenie bocianów  myśl o ojczyźnie
o Podmiot: emigrant, pielgrzym (najprawdopodobniej Słowacki)
o *mała dziecina = małoletni Stasiu Januszewski krewny
o Adresat = bóg
o Modlitwa i monolog (Hymn- styl patetyczny, w imieniu zbiorowości)
o Nie jest to typowy hymn, nie jest pochwalny, w imieniu jednej osoby, żalący się, w centrum
uwagi jest podmiot
o Żali się Bogu, bo uważa go za powiernika i przyjaciela, konfesyjny(zwierza się)
o Nie kontempluje, uwielbia piękna świata stworzonego przez Boga
o Czuje się pusty, bez emocji (sprawia pozory), smutek, tęsknota do ojczyzny
o Nie wie czy w ogóle wróci i gdzie umrze ( tylko Bóg będzie wiedział gdzie umrze)
o Samotność za życia i śmierci
o Smutek: śmierć ojca, przyjaciela i kuzyna, nie poznał domu, bo musiał emigrować
o Bezsilność, sierota, niebezpieczeństwo, małość, zagubienie
o Motyw przemijania, marności, zmiany pokolenia
o Mimo, że jest poetą podlega tym samym zasadom co każdy
o Nie jest gotowy na śmierć, uważa że jako poeta jest „non omnis moriar”
15. „Testament mój” – J. Słowacki (strona 153)
 Ostatnie słowa do przyjaciół, Polaków
 Świat trwa a poeta umiera
 Otaczał się z ludźmi z odpowiednim systemem wartości
 Nie ma dziedzica ani do jego talentu ani rodu ( gdyby miał zostałby zapamiętany)
 Uważa, że w życiu nie został wystarczająco doceniony
 Cały czas myśli o ojczyźnie
 Matka ma odziedziczyć po nim wszystko, a przyjaciele mają ucztować, lecz gdy skończą mają o
nim pamiętać, mieć nadzieje na wolność oraz przekazywać idee z pokolenia na pokolenia, czy
edukować o wzorcach patriotycznych
 Pogodzenie ze śmiercią i przemijalnością ( wie już, że będą jego kontynuatorzy i zostanie
zapamiętany)
 Zostawia dzieło do dokończenia  ma być postawa tyrtejska ( służyć ojczyźnie)
 Dzieło zostają, aby je dać wzór postawy przynoszącej korzyść narodowi
 Naród ma być surowszy wobec siebie
 Ukazanie roli pieśni w życiu narodu
16. „Liryki Lozańskie” – A. Mickiewicz ( strona 139)
- 1839-1840r.
- trudności finansowe + chora żona
- emigracja, duże represje
-  Pobyt w Szwajcarii skłonił Mickiewicza do przemyśleń na temat celu własnej egzystencji oraz analizy
podjętych w przeszłości decyzji i działań. Inspiracją do stworzenia wiersza prawdopodobnie był pobyt
nad Jeziorem Genewskim. Poeta nawiązuje w utworze do motywu vanitas, podkreśla że ludzkie życie
jest kruche i ulotne, wszystkie dobra doczesne nieuchronnie przemijają.
a) „Polały się łzy me czyste…”
 Opowiada dojrzały mężczyzna ( Mickiewicz )
 3 etapy życia
 Dzieciństwo( sielskie, anielskie) – jest w ojczyźnie, ma rodzinę i przyjaciół,
bezpieczny i ma marzenia, arkadia
 Młodość ( górna i durna) – dzieła i wartości patriotyczne, miłość, przyjaźń,
wierzy w zwycięstwo(górna) ; jak mógł myśleć że się uda, zbyt wygórowana
(durna)
 Dojrzałość ( wiek klęski) – pretensje, wyrzuty sumienia, nie wróci do ojczyzny,
nie ma wielkiej miłości romantycznej
 Ujemny bilans
 Rozczarowanie, rozgoryczony, przygnębienie, załamanie
 Wyrzut smutku, łzy = dramaturgia, rozpacz nad sobą
 Klamra kompozycyjna
 Diagnoza, za duże oczekiwania wobec siebie
 Młodość górna i durna  porównanie do Matki Polki lub Konrada Wallenroda
b) „Nad wodą wielką i czystą”
Podmiot liryczny = Mickiewicz ( w domysle)
Skupia się na opisie natury – punkt wyjścia do refleksji nad życiem, przemijalności,
sensem ludzkiego życia
Pomimo niesprzyjającej pogody jezioro jest stałe bez wzruszenia
Autor uznaje, że należy mieć emocje i godzi się z przemijalnością życia i swoim losem czy
śmierci
Należy radzić sobie z problemami a nie je omijać, bo to one kształtują nasz doświadczenie
życiowe

17. „Cierpienia Młodego Wertera”

 a. Motywy literackie
- Cierpienie dominuje całkowicie życie młodego bohatera
- nieszczęśliwa miłość
- samobójstwo
- przemiana wewnętrzna
- bunt
- motyw szaleństwa

18. „Konrad Wallenrod”

a) motywy:

-miłość

-zdrada

-samotność

- wybieranie innych wartości nad inne o tej samej wadze

- samobójstwo

- walka

- ojczyzna; dom

- rola pieśni

19. „Dziady cz. III”

a. motywy

- motyw ojczyzny

- walki o wolność

- samotność

- przemiana

- wina i kara

- cierpienie

- poświęcenia

- postawa wobec Boga

- snu