1.

Pochodzenie nosówek:
 odziedziczone
 ściągnięcie
 wzdłużenie
a) Odziedziczone:
pie. połączenia dyftongiczne:
em, en, im, in, > ę
om, on, am, an, um, un > ǫ
przed spółgłoską i w wygłosie
pie. sonanty
ṃṇ
ṃ’ ṇ’
przed spółgłoską
b) Kontrakcja:
mojejǫ > mojǫ
Sobojǫ > sobǫ
Ženojǫ>
c) Wzdłużenie:
Dǫbъ > dǫb
dǫba> dębu
krǫgъ
krǫga

2. Zasady przy rekonstrukcji.

Pierwsza: ‘ę, ‘ą < *ę

ę, ą < *ǫ

Druga:

ę < *krótka

ą < * długa
więza : v’ęza < *vęza

WĘZEŁ < vǫz + jer tylny + l + jer tylny

3. Proszę zrekonstruować podane wyrazy:

pęta
pięta
męka
mąka
bąk
wiązać
węch
ciężar
dębina
gęś
gęsty
mięso
pięść
piąstka
dziąsło
gęba
dzięcioł
piątek
sęp
święty

4. Rozwój samogłosek nosowych w okresie staropolskim:

a) wartość artykulacyjna:
ps. ę
ps. ǫ
b) stan do końca XIII w.
 c) zmiany w tym okresie:
 przegłos
 opozycja iloczasowa – wzmocnienie
 obniżanie artykulacji

Efekt: …………..
ę ą
………….
ǫ …… …………..
…………..

Bulla gnieźnieńska: Gamba, Gansawa, Balowans, Radenta

d) zmiany w XIV i XV w.

………

………. …………………..

………

……… ……………………….

Dowód na taką wymowę mamy w zabytkach:

 a) Kazania świętokrzyskie:
b) Psałterz floriański:
c) Żywot św. Błażeja:
d) Biblia szaroszpatacka
e) Roty

f) Rozwój samogłosek nosowych w okresie średniopolskim (po zaniku

iloczasu)

g) Ewolucja nosówek na wykresie

h) Oboczność mie, cie, sie // mię, cię, się

i) Zjawiska anomalii w rozwoju nosówek:

 nazalizacja (wtórna nosowość)

stpol. teskny > tęskny
stpol. čestovać > čęstovać

*medja > miedza // między

 denazalizacja (odnosowienie)
stpol. rękojęść > rękojeść
 dialektyzacja

ĆWICZENIA:

1. Jaka jest geneza oboczności samogłosek nosowych w parach

czasowników typu: wziął, wziąłeś // wzięła, wzięłaś?
2. Formy wzięłem, pragnęłem powstały w wyniku ……….
3. Jakim nosówkom prasłowiańskim odpowiadają samogłoski
nosowe w wyrazach: a) dąb; b) dębina
4. Jakim nosówkom prasłowiańskim odpowiadają samogłoski
nosowe w wyrazach: a) kęs; b) kąsek
5. Jakim nosówkom prasłowiańskim odpowiadają samogłoski
nosowe w wyrazach: a) męka; b) mąka
6. Jak w świetle historii polskich samogłosek nosowych można
ocenić neologizm Marian Załuckiego:
W Polsce dzieci tylko jedzą,
Dorosły – zakansza?
7. Czym można wyjaśnić różnice między nazwą osobową
Sędomir a pochodną od niej nazwą miejscową Sandomierz?
8. O czym świadczy nazwa Santok?
9. Jaki archaizm fonetyczny kryje litera ą?
10. Proszę wskazać rodowód samogłosek nosowych w wyrazach z
Psałterza floriańskiego (Psalm I). - 3 wersety