Indywidualny Projekt Kariery

„Indywidualny Projekt Kariery”

Pakiet testów i kwestionariuszy

- wersja testowa

Warszawa - kwiecień 2007 r. 1

Autor – Katarzyna Rewers

Podręcznik dla doradców zawodowych

do Testu Zainteresowań Zawodowych

1. Wstęp
Test Zainteresowań opracowano na zlecenie Komendy Głównej Ochotniczych Hufców Pracy
w ramach Projektu „Indywidualny Projekt Kariery - Portfolio dla młodzieŜy”
współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach SPO RZL
2004-2006, Działanie 1.1. Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy. Jest
on zaprojektowany i przystosowany do specyfiki działalności doradców zawodowych OHP
pracujących ze specyficznym rodzajem klientów (młodzi ludzie w wieku 15-24 lat) i zapewnia
wsparcie doradców w rozwiązywaniu wielu problemów psychospołecznych młodzieŜy.
Test Zainteresowań przeznaczony jest do badania młodzieŜy uczącej się w gimnazjum i
szkołach ponadgimnazjalnych oraz absolwentów tych szkół. Test ten stanowi narzędzie dla
doradcy zawodowego wspierające proces poradnictwa karierowego, umoŜliwiające określenie
obszarów zainteresowań pod kątem działalności zawodowej.

2. Narzędzie
Test zainteresowań jest narzędziem słuŜącym do badania kierunków i poziomu zainteresowań
zawodowych, będących postawą do określania preferowanych obszarów zawodowych przez
jednostkę. Test Zainteresowań skonstruowany został w oparciu o teorię rozwoju zawodowego
J.L. Hollanda. W wyniku badania określa się trzy poziomowy profil dominujących
zainteresowań zawodowych. Test Przeznaczony jest dla uczniów i osób młodych w wieku (15-
25 lat). Zgodnie z rozwojowym ujęciem zainteresowań zawodowych w teorii Hollanda,
badanie testem moŜe być stosowane powtórnie, jednak z zachowaniem odstępu czasowego
(min. 3 miesiące). Test nie posiada Ŝadnych ograniczeń stosowania wobec badanych, jednak
trudności z jego wypełnianiem mogą mieć osoby o obniŜonej normie intelektualnej. Zalecane
jest wówczas wspólne wypełnianie testu z doradcą zawodowym, którego zadaniem jest
wyjaśnienie niejasności i wątpliwości oraz motywowanie osoby badanej do wykonania zadań.

Test Zainteresowań Zawodowych moŜe byś stosowany do badań indywidualnych i grupowych.

Test składa się z:
1. Arkusza testowego zawierającego:
- metryczkę, gdzie naleŜy podać dane: imię i nazwisko, wiek, data badania, płeć,
- instrukcję z informacją o przedmiocie badania oraz sposobie zaznaczania odpowiedzi w
Teście,
- zestawu 80 stwierdzeń opisujących 6 kategorii zainteresowań zawodowych.
2. Tabeli wyników oraz opisu 6 kategorii zainteresowań.
3. Karty Indywidualnego Profilu Zainteresowań.

Kategorie zainteresowań zawodowych badane Testem.

I. TECHNICZNE – obejmują zainteresowania związane z posługiwaniem się

narzędziami, maszynami i urządzeniami technicznymi, a takŜe ich wytwarzaniem.

1
 Często związane z posiadaniem umiejętności manualnych. Dotyczą uprawiania
sportu oraz zajmowania się zwierzętami i roślinami.

II. POZNAWCZE – obejmują zainteresowania naukowe, ukierunkowane na

analizowanie i zrozumienie zjawisk i pozyskiwanie nowej wiedzy. Związane z
wyjaśnianiem problemów i zadań oraz poszukiwaniem rozwiązań.

III. ARTYSTYCZNE – obejmują zainteresowania kulturą i sztuką, związane z

twórczym wyraŜaniem uczuć, rozwijaniem wyobraźni i odkrywaniem nowych form
wyrazu. Przejawiają się w podejmowaniu róŜnorodnej działalności kulturalnej
dotyczącej muzyki, literatury, plastyki, fotografii, tańcu i innych.

IV. SPOŁECZNE – obejmują zainteresowania problematyką społeczną oraz

działaniami ukierunkowanymi na zajmowanie się ludźmi: uczenie, opiekowanie się,
doradzanie. Związane z umiejętnościami komunikowania się i empatii.

V. MENEDśERSKIE – obejmują zainteresowania przedsiębiorcze/biznesowe i

związane są z zarządzaniem i organizacją zespołami ludzkimi. Cechują osoby
posiadające potrzebę osiągania sukcesu oraz gotowość do podejmowania
odpowiedzialności i ryzyka. Wymagają umiejętności przekonywania i wpływania
na innych oraz samodzielności i determinacji w działaniu.

VI. BIUROWE- obejmują zainteresowania urzędnicze, związane z przestrzeganiem

ustalonych zasad i norm. Związane są z preferowaniem stałych stylów zachowania i
planowaniem działań. Cechują osoby mające łatwość operowania danymi i
liczbami.

3. ZałoŜenia teoretyczne Testu

W opracowaniu Testu Zainteresowań Zawodowych opierano się na definicji zainteresowań
podaną przez Antoninę Gurycką, która opisuje zainteresowania jako względnie trwałą
obserwowalną dąŜność do poznawania otaczającego świata, przybierającą postać
ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu, przejawiającą się w
selektywnym stosunku do otaczających zjawisk, to znaczy:
- w dostrzeganiu określonych cech przedmiotów oraz związków, zaleŜności między nimi, a
takŜe wybranych problemów;
- w dąŜeniu do ich zbadania, poznania, rozwiązania oraz w przeŜywaniu róŜnorodnych uczuć
(pozytywnych i negatywnych) związanych z nabywaniem i posiadaniem wiedzy. 1

Analizując zagadnienia zainteresowań naleŜy zwrócić uwagę na zaleŜność między aktywnością

poznawczą a zainteresowaniami. Relacja ta ma charakter sprzęŜenia zwrotnego, tzn.
zainteresowanie pobudza aktywność jednostki i jednocześnie aktywne działanie związane z
przedmiotem poznania, pobudza zainteresowanie.
Ponadto stan zainteresowania określonym działaniem lub przedmiotem wywołuje niezbyt silne
pozytywne pobudzenie emocjonalne, które sprzyja aktywności poznawczej. Zainteresowania
wiąŜą się z procesem motywacyjnym. Wzbudzenie motywacji (uświadomienie i identyfikacja
potrzeby) wywołuje ukierunkowane działanie osoby. Jednostki wykazujące określone

1
A. Gurycka „ Rozwój i kształtowanie zainteresowań”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1989,
str. 33-34

2
zainteresowania zazwyczaj charakteryzują się zwiększonym poziomem motywacji do działania
w danym obszarze zainteresowań.

Warta podkreślenia jest występująca zwłaszcza w młodszym wieku (13-16 lat) częsta
zmienność zainteresowań i niestałość w ich przejawianiu. Tendencja ta związana jest z
okresem rozwojowym, w którym jednostka pozyskuje nowe informacje i róŜnorodną wiedzę o
otaczającym świecie oraz zdobywa nowe doświadczenia, które często inicjują bardziej
intencjonalne działania. Działania te mogą przekształcać się w trwalszą działalność w postaci
nowych zainteresowań. Po tym okresie eksploracji następuje zazwyczaj okres krystalizacji
zainteresowań i zakres ukierunkowanej działalności osoby ma bardziej trwały charakter.

W poradnictwie zawodowym jedną z najwaŜniejszych teorii opisującą wpływ zainteresowań na

działalność zawodową osoby przedstawił J.L. Holland. Test Zainteresowań Zawodowych
opracowano na podstawie jego teorii rozwoju kariery zawodowej. Holland określa
zainteresowania zawodowe jako „ekspresję osobowości”, te aspekty osobowości człowieka,
które decydują o wyborze działalności edukacyjno-szkoleniowej i zawodowej.

Typologiczna teoria karier zawodowych została opracowana przez Hollanda w celu

wyjaśnienia wpływu czynników osobowościowych i środowiskowych na decyzję zawodową
człowieka, jego stabilizację przebiegu pracy oraz miała stanowić podbudowę dla metod
przydatnych w rozwiązywaniu problemów zawiązanych z planowaniem kariery zawodowej.2
W wyniku badań grup zawodowych i analizy statystycznej wyodrębnił 6 kategorii osobowości
zawodowych oraz odpowiadające im rodzaje środowisk zawodowych.
W swojej teorii i opartej na niej typologii osobowości sformułował 7 załoŜeń wyjaśniających
wzajemne powiązania i relacje występujące pomiędzy kategoriami osobowości (w tym
zainteresowań), środowisk pracy oraz posiadanymi przez osobę doświadczeniami
(kompetencjami).

ZałoŜenia teorii J.L. Hollanda ( w skrócie).

1. ZałoŜenie pierwsze.
W zbiorowości ludzkiej moŜna wyodrębnić sześć typów osobowości, które stanowią pewien
konstrukt teoretyczny. Są to typy:

Realistyczny – typ charakterystyczny dla osób preferujących pracę przy wykorzystaniu

maszyn, urządzeń i narzędzi. Często związanej z wykonywaniem pracy na zewnątrz,
niewymagającej wielu umiejętności społecznych.

Badawczy – typ charakterystyczny dla osób preferujących pracę naukowo-badawczą.

Ukierunkowaną na rozwiązywanie problemów i zadań, wymagających stałego analizowania
informacji, formułowania hipotez, weryfikowania tez i wyciągania wniosków. Często
związany z brakiem uzdolnień przedsiębiorczych.

Artystyczny – typ charakterystyczny dla osób zainteresowanych twórczym i artystycznym

wyraŜaniem treści i emocji. Związany z posiadaniem uzdolnień artystycznych i brakiem
predyspozycji dotyczących ustabilizowanej i uregulowanej przepisami pracy zawodowej
(konwencjonalnej).

2
Zestaw do samobadania ZdS. Podręcznik dla doradców zawodowych. MPiPS, KUP, 1998

3
Społeczny – typ charakterystyczny dla osób ukierunkowanych na pracę z innymi: niesienie
pomocy, opiekowanie się, nauczanie, wychowywanie, doradzanie. Osoby takie posiadają
uzdolnienia i umiejętności społeczne, często brakuje im umiejętności technicznych.

Przedsiębiorczy – typ charakterystyczny dla osób zainteresowanych dąŜeniem do osiągnięcia

zysków lub działaniem w zakresie zarządzania organizacją, zakładem pracy i osiągania
zakładanych rezultatów. Wymaga wielu predyspozycji i umiejętności w zakresie kierowania
zespołami, reprezentowania na zewnątrz i negocjowania. Wykazuje częsty brak uzdolnień
badawczych.

Konwencjonalny – typ charakterystyczny dla osób preferujących uporządkowane działania w

ramach określonych zasad i przepisów. Posiada uzdolnienia urzędnicze i rachunkowe. Brakuje
mu uzdolnień artystycznych.

2. ZałoŜenie drugie.
W środowisku nie występują czyste typy osobowości; tzn. kaŜda osoba posiada wszystkie
typy osobowości o określonym natęŜeniu. MoŜna określić dla kaŜdej osoby typy dominujące,
decydujące o indywidualnym profilu osobowości (tzw. kod sumaryczny osoby).

3. ZałoŜenie trzecie.
Odpowiednio wyróŜnia się sześć typów środowisk pracy: realistyczne, badawcze, artystyczne,
społeczne, przedsiębiorcze i konwencjonalne. Środowiska te skupiają ludzi o cechach
osobowości, umiejętnościach typowych dla zawodów realistycznych.

4. ZałoŜenie czwarte.
KaŜdy indywidualny profil osobowości (kod sumaryczny, składający się z trzech typów
dominujących) powstaje w wyniku kształtowania się w trakcie rozwoju osobniczego: cech,
zainteresowań zawodowych, nabytych doświadczeń oraz oddziaływania środowiska.

5. ZałoŜenie piąte.
Profil osobowości ewaluuje i zmienia się w trakcie Ŝycia jednostki. Nie tworzy się tylko we
wczesnej młodości, ale moŜe zmieniać się pod wpływem rodzaju oddziaływań
środowiskowych i wykonywanych czynności o charakterze zawodowym.

6. ZałoŜenie szóste.
Jednostka dąŜy do uzyskania zgodności swoich preferencji osobowościowych (zainteresowań,
uzdolnień, umiejętności) ze odpowiadającym mu środowiskiem pracy. Tzn. osoba o typie
osobowości realistycznej będzie dąŜyła do osiągnięcia realistycznego środowiska pracy, a np.
unikała artystycznego środowiska pracy.

7. ZałoŜenie siódme.
Osoba o wysokim poziomie zintegrowania swoich cech indywidualnych z wykonywanym
zawodem i środowiskiem pracy uzyska podstawy do kształtowania swojej toŜsamości
zawodowej i będzie dąŜyła do uzyskania sukcesu zawodowego i wysokiego poziomu osiągnięć
zawodowych.

Zdaniem J.L. Hollanda wybór zawodu jest sposobem ekspresji motywacji i cech
indywidualnych jednostki, dlatego osoby poszukują środowiska, które pozwala im rozwijać
zdolności i umiejętności, wyraŜać przekonania i wartości oraz podejmować role zgodne z ich

4
cechami osobowości3. Zainteresowania zawodowe jako waŜny element cech osobowości w
decydujący sposób ukierunkowują poczynania jednostki i nadają im charakter intencjonalnego
działania, stanowiącego podstawy do kształtowania preferencji zawodowych i wyboru
przyszłej działalności zawodowej.

4. Psychometryczne właściwości Testu Zainteresowań

4.1. Moc dyskryminacyjna pytań
4.2 Rzetelność
4.3 Trafność
4.3.1 Trafność wewnętrzna
4.3.2 Trafność zewnętrzna

5. Normalizacja

6. Badanie i obliczanie wyników

6.1 Zasady przeprowadzania badania

Przed przeprowadzeniem badania doradca zawodowy winien zadbać o przygotowanie
odpowiednich warunków organizacyjnych (wyodrębnione, dobrze oświetlone pomieszczenie z
miejscem do pisania, z zapewnieniem braku zakłóceń w przebiegu badania – obecności osób
postronnych, telefonów itp.). Osoba badana jest informowana przez doradcę o celu
przeprowadzenia testu w kontekście planowania kariery zawodowej.
Przed przystąpieniem do badania naleŜy wypełnić metryczkę podając dane osobowe. Następnie
doradca odczytuje na głos instrukcję testu przy jednoczesnym czytaniu jej „ w myślach” przez
osobę badaną. Doradca upewnia się, Ŝe badany dobrze zrozumiał polecenie. W razie
wątpliwości udziela potrzebnych wyjaśnień.
Test polega na zakreśleniu na formularzu zawierającym 80 stwierdzeń, tych z którymi osoba
badana się zgadza i jej odpowiedz brzmi „tak”.
Badanie Testem zainteresowań nie ma limitu czasowego. Przeciętny czas potrzebny na
udzielenie odpowiedzi wynosi ok. 10-12 min.

6.2 Obliczanie wyników

Osoba badana po zakreśleniu w formularzu testowym stwierdzeń, z którymi się zgadza
przenosi swoje odpowiedzi do Tabeli Wyników. Tabela zawiera numery poszczególnych
stwierdzeń w 6 kategoriach zainteresowań. Zadaniem osoby badanej jest dokonanie
sumowania swoich zakreśleń w poszczególnych kategoriach. Następnym krokiem w celu
ustalenia profilu trzech dominujących kategorii zawodowych jest przepisanie trzech
najwyŜszych wyników w kolejności od najwyŜszego w miejsce cyfr 1. 2. i 3.

W celu wykreślenia indywidualnego graficznego profilu zainteresowań naleŜy wartości

uzyskane w poszczególnych kategoriach zainteresowań przenieść na Kartę Indywidualnego
Profilu Zainteresowań i w odpowiednich słupkach opisujących daną kategorię zaznaczyć liczbę
odpowiedzi.

7. Interpretacja wyników
Doradca zawodowy ustala jakość wypełnienia testu i sposobu obliczenia wyników przez osobę
badaną. NaleŜy zwrócić uwagę, czy nie było pomyłek i przeoczeń przy przenoszeniu

3
poz. Cyt. Zestaw do samobadania ZdS. Podręcznik dla doradców zawodowych. MPIPS, KUP, 1998.

5
zaznaczonych odpowiedzi z formularza testowego na Tabelę Wyników. Sprawdzenia wymaga
czynność sumowania zaznaczonych odpowiedzi w poszczególnych kategoriach.
Przystępując do interpretacji wyników naleŜy zwrócić uwagę na ogólną liczbę udzielonych
odpowiedzi. Mała ogólna liczba odpowiedzi (poniŜej 20 pkt) moŜe świadczyć o trudnościach
osoby badanej w sprecyzowaniu swoich zainteresowań, braku zainteresowań lub niskiej
motywacji do wypełniania testu i/lub niezrozumieniu celowości badania.

Uzyskane trzy najwyŜsze wyniki w poszczególnych kategoriach informują o rodzaju najsilniej

reprezentowanych zainteresowań u osoby badanej. Wynik najwyŜszy informuje o
dominującym typie zainteresowań zawodowych.
Indywidualny Profil Zainteresowań umoŜliwia określenie zróŜnicowania poziomu pomiędzy
wszystkimi 6 kategoriami zainteresowań.
Wynik minimalny dla poszczególnej kategorii wynosi - 0 pkt., wynik maksymalny - 10 pkt.
Uzyskanie wyniku w poszczególnej kategorii zainteresowań:
b) 0-2 pkt. odpowiada niskiemu poziomowi zainteresowania,
c) 3-4 pkt. poniŜej średniego poziomu zainteresowania,
d) 5 pkt. odpowiada średniemu poziomowi zainteresowania,
e) 6-7 odpowiada powyŜej średniego poziomu wyniku
f) 8 -10 pkt. odpowiada wysokiemu poziomowi zainteresowania.

8. Zastosowanie Testu Zainteresowań w poradnictwie zawodowym.

Test jest jednym z narzędzi wykorzystywanych w procesie oceny potencjału zawodowego
klienta i dokonywania na tej podstawie planowania kariery zawodowej. W praktyce doradczej
zastosowanie Testu Zainteresowań w powiązaniu z rozmową doradczą oraz pogłębionym
wywiadem nt. zainteresowań stanowi wyczerpującą podstawę do określania preferowanych
zawodów i charakteru działalności zawodowej.

Rodzaj reprezentowanych przez osobę badaną kategorii zainteresowań jest jedną z przesłanek
do określania grup zawodów, które w najlepszy sposób odpowiadają potrzebom jednostki i
mogą przyczynić się do wyboru satysfakcjonującej działalności zawodowej.
Dopasowanie indywidualnych zainteresowań zawodowych do charakteru zadań i czynności,
wymaganych kompetencji oraz charakteru oczekiwań stawianych przez poszczególne zawody i
stanowiska pracy stanowi jedno z głównych zadań w procesie planowania kariery zawodowej.
Zgodnie z teorią J.L. Hollanda rodziny zawodów i pojedyncze zawody moŜna charakteryzować
i opisywać pod kątem wymaganych zainteresowań.

Zainteresowania techniczne – w najwyŜszym stopniu odpowiadają na wymagania

występujące w rodzinie zawodów reprezentujących środowisko
i zawody techniczne (realistyczne); np. lakiernik
samochodowy, technik elektryk, tokarz, operatorzy maszyn,
rybak, ogrodnik, kucharz, lekarz dentysta, glazurnik.

Zainteresowania poznawcze – w najwyŜszym stopniu odpowiadają wymaganiom

występującym w rodzinie zawodów poznawczych
(badawczych); np. bibliotekoznawca, statystyk, psycholog
społeczny, programista, lekarz weterynarii, inŜynier
biotechnologii, technik geodeta).

Zainteresowania artystyczne - w najwyŜszym stopniu odpowiadają wymaganiom

występującym w rodzinie zawodów artystycznych (np. agent

6
 reklamy, scenograf, plastyk, tancerz, lektor, artysta muzyk-
instrumentalista, charakteryzator, dziennikarz).

Zainteresowania społeczne - w najwyŜszym stopniu odpowiadają wymaganiom

występującym w rodzinie zawodów społecznych (np.
opiekunka dziecięca, logopeda, specjalista odnowy
biologicznej, kelner, pracownik socjalny, steward, pilot
wycieczek, ratownik, nauczyciel nauczania początkowego,
trener, pedagog szkolny, sanitariusz szpitalny, instruktor nauki
jazdy).

Zainteresowania menedŜerskie – w najwyŜszym stopniu odpowiadają wymaganiom

występującym w rodzinie zawodów menedŜerskich
(przedsiębiorczych) np.; makler, adwokat, kierownik
wewnętrznej, jednostki podstawowej w instytucji
administracji państwowej, pośrednik w handlu
nieruchomościami, specjalista ds. bankowości i kredytów,
zawodowy działacz, fotograf, doradca podatkowy,
sprzedawca w handlu.

Zainteresowania biurowe - w najwyŜszym stopniu odpowiadają wymaganiom występującym

w rodzinie zawodów biurowych (konwencjonalnych) np.;
archiwista, rzeczoznawca, specjalista ds. informacji naukowej,
technicznej i ekonomicznej, księgowy bilansista, policjant,
operator wprowadzania danych, sekretarz administracyjny,
ekonomista- analiza i rachunek ekonomiczny, kasjer bankowy,
pośrednik pracy, sekretarka, technik poligraf- składanie tekstów.4

Doradca zawodowy wraz z klientem analizują informacje zawodoznawcze na temat wybranych

zawodów, porównują i określają poziom dopasowania i zgodności poziomu oraz rodzaju
indywidualnych zainteresowań z rodzajem i charakterem zadań wykonywanych w zawodzie.

NaleŜy mieć jednak na względzie, iŜ zainteresowania nie są jedynymi czynnikami

warunkującymi dokonywanie przez klienta wyborów ścieŜki edukacyjnej i zawodowej. Oprócz
obiektywnych czynników natury zewnętrznej takich jak: dostępność do instytucji
edukacyjnych, wpływ najbliŜszego otoczenia, sytuacja na rynku pracy, poziom zarobków i
inne, istotne znaczenie mają pozostałe elementy osobowości jednostki; rodzaj i poziom
motywacji, system wartości, poziom uzdolnień, poziom moŜliwości intelektualnych,
przeciwwskazania zdrowotne.

Bibliografia
A. Gurycka „Rozwój i kształtowanie zainteresowań”, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne.
Warszawa 1989.
Zestaw do samobadania ZdS. Podręcznik dla doradców zawodowych. MPiPS, KUP, 1998
Podręcznik oceny zawodu. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego nr 8,
KUP 1998.

4
Podręcznik oceny zawodu. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego. KUP 1998.

7
 KARTA INDYWIDUALNEGO PROFILU ZAINTERESOWAŃ

………………………………….
(imię i nazwisko)

Liczba
odpowiedzi
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
T P A S M B
Kategorie zainteresowań

T - techniczne
P - poznawcze
A - artystyczne
S - społeczne
M - menedŜerskie
B - biurowe