Professional Documents
Culture Documents
PDF Ringkasan CJR Perawatan DL - Dikonversi
PDF Ringkasan CJR Perawatan DL - Dikonversi
MOP^P^E CHNL
JAI^H]AP ]NIEOI
2424
IA]A TNEFAE]AR
Tugo mae syuiur pneuhos u`apiae inlamorat ]ulae _aef Kala Nsa atas bnriat mae ralkateya
snloeffa iako kasol mobnroiae insnkpatae uetui mapat kneynhnsaoiae `roto`ah gureah rnvonw
oeo.@roto`ah gureah rnvonw oeo iako buat uetui knkneulo pneynhnsaoae tufas pama kata iuhoal
Tnrawatae mae tata roas rakbut, snkcfa `roto`ah gureah rnvonw oeo mapat kneakbal wawasae mae
pnefntaluae bafo para pnkba`a.
Mahak pneuhosae `roto`ah gureah rnvonw oeo,iako tnetu tomai mapat kneynhnsaoiaeeya snemoro taepa
baetuae maro polai haoe.Chnl iarnea otu iako knefu`apiae tnrokaiasol inpama7 craef tua yaef snhahu
Iako kneyamaro balwa `roto`ah gureah rnvonw oeo kasol gaul maro iata snkpurea mae.Chnl
iarnea otu mnefae snfaha inrnemalaae lato pneuhos knkoeta kaaj mae kneflarapiae irotoi mae sarae oeo
Knmae,Karnt 2424
Tne
uhos
o
MAJ]AR OPO
oo
BAB O
TNEMAL^H^AE
A. Hatar Bnhaiaef
@roto`ah Gcureah Rnvonw (@GR) knrupaiae suatu lah yaef pnetoef bafo kalasoswa,
iarnea knkpnrkumal mahak knkbalas oeto lasoh pnenhotoae yaef tnhal ama. ]nrmapat
bnbnrapa lah pnetoef snbnhuk iota knrnvonw gureah, snpnrto knenkuiae gureah yaef snsuao mnefae
tcpoi yaef moaefiat, knkba`a insnhurulae maro oso gureah mae kne`cba uetui kneuhosiae
inkbaho mnefae balasa snemoro pnefnrtoae maro gureah tnrsnbut. Gureah knkohoio
bnbnrapa `oro-`oro, snpnrto mobataso snsuao intnetuae yaef motntapiae chnl crfaeosaso yaef
knkuat gureah ohkoal9 knkohoio gumuh mae eaka pneuhos snrta ahakat nkaoh mae asah
crfaeosaso pneuhos, tnrmapat abstra`t yaef bnroso roefiasae maro oso gureah, oetrcmu`toce,
pnrhu motakpohiae mahak `roto`ah gcureah rnvonw, yaotu knefuefiapiae bnbnrapa haemasae
tncro yaef mofueaiae chnl pnenhoto snbafao a`uae mahak pnenhotoaeeya mae tuguae apa yeaf oefoe
pnefukpuhae mata, ahat pnefukpuhae mata, mae aeahosos mata yaef mofueaiae, knefakboh lasoh
maro pnenhotoae yaef tnhal mohaiuiae mnefae knkbnroiae mnsiropso sn`ara soefiat, gnhas,
Knefirotoi Gureah (`roto`ah gcureah rnvonw) oeo mobuat snbafao sahal satu rnjnrneso ohku yaef
bnrkaejaat uetui kneakbal wawasae pneuhos kaupue pnkba`a mahak knefntaluo inhnbolae
mae iniuraefae suatu gureah, knegamo balae pnrtokbaefae, mae gufa kneynhnsaoiae
sahal satu tufas oemovomu kata iuhoal Tnrawatae mae ]ata Roas Rakbut mo
1.Knkbaetu pnkba`a knefntaluo fakbarae mae pneohaoae ukuk mae snbual gukah
>. Knkbnro kasuiae inpama pneuhos gureah bnrupa irotoi mae sarae tnrlamap `ara
BAB OO
TNKBALAPAE
A. OEMNE]O]AP
G^REAH Gureah 1
uetui rakbut Inroef
Nmoso ] nrbot 7-
Tnenrbot 7 n - g cureah
Gureah 2
Eaka Gureah 7 Tnefarul pneffueaae bual ahpuiat mae vorfoe `c`ceut coh
Nmoso ] nrbot 7-
Tnenrbot 7 ^ ET
TNEMAL^H^AE
Rakbut amahal kalicta sntoap kaeusoa, baoi waeota ataupue proa yaef larus mogafa
inoemalaeeya. Vaeota yaef knkohoio rakbut oemal aiae kneoefiatiae rasa pnr`aya moro,
inaeffueae, mae tnetueya pnscea in`aetoiae maro huar. Pnknetara proa yaef rakbuteya
oemal, hurus, mae takpai bnriohau aiae knkbnroiae insae rapo mae nhnfae (]raeffcec,
2446).
Baeyai jaitcr yaef knkbuat rakbut oemal knegamo rusai snintoia. Apahafo bafo
kasyaraiat yaef toeffah mo enfara bnroihok trcpos snpnrto Oemcensoa, soear katalaro amahal kusul
bafo sntoap lnhao rakbut Aema. Rakbut yaef insnroefae tnrinea soear katalaro aiae knefahako
ininroefae (]yas, 241=). Rakbut inroef amahal kasahal ihasoi yaef moahako chnl tua, kuma, proa,
waeota. Inamaae rakbut yaef inroef tnriamaef mosnrtao mnefae knefnkbaef, snloeffa
rakbut suhot uetui mouraoiae, in`uaho snbnhukeya tnhal mobasalo atau snlabos kaemo mnefae
kneffueaiae koeyai rakbut (Zae, 1?<:). Tneynbab utaka rakbut
>
inroef amahal soear katalaro, snmaefiae kneurut bnbnrapa artoinh rakbut inroef mopo`u
iarnea rnemaleya toefiat inhnkbabae rakbut (Zae, 1?<:)
Koeyai ahkcem knrupaiae nkchone yaef saefat baoi mae mofueaiae snbafao sahal lae
satu utaka maro hctoce, sakpc, mae prcmui pnrawatae tubul haoeeya (Aeota, 244<).
Koeyai ahkcem gufa saefat baoi uetui pnrawatae rakbut, tnrutaka bnrkaejaat mahak
pnefcbatae mae pne`nfalae rakbut rcetci (]yas, 241=). Koeyai ahkcem knefaemuef
aetocisomae snpnrto votakoe N, asak stnarat mae asak chnat mae zat haoeeya yaef kakpu
kneutroso, knkpnrbaoio snh iuhot snloeffa kakpu kaefataso intckbn pama iuhot inpama mae
knhnkbabiae rakbut snloeffa mapat moatur mnefae kumal. Iaemuefae votakoe N snrta asak hnkai
snpnrto asak chnat, Cknfa-? mae Cknfa-: saefat knkbaetu mahak knkpnriuat aiar rakbut. Iaya
aiae asak hnkai pnetoef, iarbclomrat mae prctnoe mae knefaemuef votakoe mae koenrah yaef
toeffo (Wnnslae, 244?). ^raoae moatas knemcrcef pnenhoto uetui knhaiuiae Jcrkuhaso mae
iaraitnrostoi tnrlamap snmoaae sakpc koyai ahkcem mnefae bnrbafao icesnetraso
mofueaiae snbafao pnhnkbab uetui rakbut inroef.
KN]CMN
1. Tnefakbohae Pakpnh
2. Tnhaisaae Tnenhotoae
0. Ahat-ahat
Ahat- ahat yaef mofueaiae mahak pnenhotoae oeo amahal spatnh, enra`a hostroi, `awae
pcrsnhne, popnt tntns, pnegnpot tabuef, cbgni fnhas, pL kntnr (Laeea), ahat-ahat fnhas, pct
phastoi, pneaefas aor, bataef pnefamui, mae ahat kcosturn `ln`inr (Arakc PF @ckpcenet O).
=. Balae-balae
Balae-balae yaef mofueaiae mahak pnenhotoae oeo amahal koeyai ahkcem, iahouk lomrcisoma,
fhosnrch, ea `k`, eopafoe, asak asntat fhasoah mae aiuamns.
Kneurut Mn Tchc (1??<), balae pnefnetah yaef mapat mofueaiae mahak snmoaae
sakpc yaotu eatrouk ihcroma, mnrovat snhuhcsa snpnrto iarbcisokntoh snhuhcsa, lomrciso prcpoh kntoh
snhuhcsa boasaeya mofueaiae sakpao 4- 14%, mae mahak pnenhotoae oeo mofueaiae 2% sntnhal
mohaiuiae cronetaso 4-2,>%. Lomrciso prcpoh kntoh snhuhcsa mapat kneoefiatiae
stabohotas josoi snmoaae sakpc, kne`optaiae talaeae mahak knefahor snloeffa sakpc kumal
mofueaiae mae knestabohiae busa snloeffa kneoefiatiae eohao nstntoia mae psoichcfos
icesukne. Eopafoe mofueaiae snbafao pnefawnt snbaeyai 4,4>-4,1>%, mae mahak pnenhotoae oeo
mofueaiae snbaeyai 4,1%.
Mopaeasiae aiuamns pama sulu :4-644@, sngukhal 04 kh. Hahu mokasuiiae lomrciso
prcpoh kntoh snhuhcsa snmoiot mnko snmoiot, sakboh moamui mnefae kafento` stornr (`akpurae A).
Motokbaef koeyai ahkcem mahak bnainr fhass hahu mopaeasiae pama sulu 64 c@. Mo wamal yaef haoe
mopaeasiae iahouk lomrcisoma pama sulu 0>c@. Hahu mo`akpuriae koeyai ahkcem mae iahouk
lomrcisoma yaef tnhal mopaeasiae. Amui tnrus loeffa tnrbnetui sabue atau iora- iora ± 1 gak.
Motakbaliae fhosnrch mae eopafoe amui loeffa lckcfne. Hahu motakbaliae snmoiot aiuamns mae
moamui tnrus loeffa lckcfne. Hahu motakbaliae `akpurae A, moamui
tnrus loeffa lckcfne. Hahu motakbaliae sosa aiuamns sakboh mturueiae sulueya. Motakbaliae
pnwaefo mae moamui lckcfne. Motakbaliae asak asntat fhasoah sakboh mo`ni
pL sakpao pL 6.
Pnbaeyai ± > f pctcefae rakbut (± 6 `k) yaef tnhal bnrsol motokbaef, inkumoae mooiat,
moboariae rakbut tnrsnbut snhaka 0-= laro motnkpat tnrbuia, inkumoae motokbaef inkbaho. In
mahak bnainr fhass >44 kh mokasuiiae aor 244 kh, motakbal mnefae 1f sakpc mae amui,
pnhaepnhae sakpao lckcfne. Inkumoae mokasuiiae pctcefae rakbut yaef tnhal ictcr tnrsnbut,
amui snhaka = kneot. Tctcefae rakbut tnrsnbut moaefiat mnefae poesnt mae
m ob o ha s m n e f ae a o r s n m o i o t m n k o s n m oi o t. P nt n h a l o tu p c
pn e f n ro e f ra k b u t , m a e m ot o k b a ef i n k b a h o. ^ e t u i s n to a p
t c ef a e r a k b u t m o i ro e f i a e m n e f ae
s a k p n h m o i nr ga i a e snb a e y a i 0 0 i a h o.
Pnbaeyai 4,1 f sakpc motokbaef pama `awae pnefuap, inkumoae moharutiae mahak
aiuamns sn`uiupeya mae mokasuiiae in mahak habu tnetuiur >44 kh, hahu mone`nriae mnefae aor
suhoef sakpao faros taema. Harutae mopoemaliae in mahak fnhas uiur >44 kh. Moakboh ±
>,4 frak bneaef wcch yaef sumal mopctcef-pctcef mnefae paegaef ? oe`o mooiatiae in
pnefaot (bnrateya 1,> f). Tnefaot mooiatiae in suatu bnbae popol (bnrateya 1,> f) mnefae
baetuae bneaef snpaegaef µ oe`o (± 2 `k). Ptcp wat`l molomupiae saat bneaef wcch kneynetul
harutae mae mokatoiae saat uguef pnefaot kneynetul bnbae popol mo masar fnhas
uiur. Vaitu yaef tnr`atat moeyataiae snbafao maya pnkbasal harutae ugo. Tnknroisaae maya
pnkbasal sntoap sakpnh mohaiuiae snbaeyai 0 iaho (Kartoe, nt ah, 244<).
Pnbaeyai 1,4 f sakpc motokbaef pama `awae pnefuap mae moharutiae mahak aor suhoef
sn`uiupeya. Mokasuiiae in mahak habu tnetuiur 144 kh mae mo`uiupiae mnefae aor suhoef sakpao
faros taema, inkumoae harutae mopoemaliae in mahak fnhas uiur >44 kh. Hahu kuhut fnhas uiur
tnrsnbut motutup mae moic`ci snhaka 14 kneot. ]oeffo busa yaef tnrbnetui mouiur saat tutup mobuia
mae momoakiae snhaka > kneot. ^etui sntiap sakpnh mohaiuiae snbaeyai 0 iaho.
:. Tnknroisaae pL
mae tokbaef. Moiuraefiae bcbct poieckntnr icscef maro bcbct poieckntnr yaef tnhal mooso.
<. Tnknroisaae vosicsotas
Tnefakatae tnrlamap amaeya pnrubalae bnetui, warea, mae bau maro snmoaae sakpc
mohaiuiae tnrlamap kasoef-kasoef snmoaae snhaka pneyokpaeae pama sulu iakar pama : koeffu
(Iartoeoefsol, 244<).
Bnrmasariae jcrkuha pama ]abnh 1. yaef mofueaiae snbafao basos fnh amahal Ea
@K@. Tnkbuatae fnh mnefae basos Ea @K@ bnrjuefso snbafao balae pnefnetah, mnefae tuguae
uetui knkbnetui sostnk mospnrso ichcom mae kneoefiatiae vosicsotas. Mnefae amaeya
Ea-@K@ oeo kaia partoinh-partoinh yaef tnrsuspneso aiae tnrpnraefiap mahak sostnk tnrsnbut atau
tntap toeffah motnkpateya mae tomai knefnemap chnl pnefarul faya fravotaso.
Tneakbalae ICL bnrsojat hnbol kumal harut mahak aor.
<
Tneakbalae ICL aiae bnpnefarul tnrlamap lasoh ugo pL, bcbct gneos mae iamar ahiaho
bnbas pama snmoaae sakpc. Asak asntat knkohoio `oro ilas aetara haoe tomai bnrwarea, mae
baueya ilas. Tneffueaae asak asntat mahak pneataae rakbut amahal knkbuat rakbut kumal mososor
mae moatur snrta uetui knefiohapiae rakbut. Baeyaieya iaemuefae aor mahak fnh bnrpctneso uetui
knemuiuef pnrtukbulae koirccrfaeoskn, lah tnrsnbut moiarneaiae taeakae knrupaiae eutroso
atau kaiaeae bafo koirccrfaeoskn. Pnhaoe otu, amaeya icetakoeaso sniuemnr kakpu
kneakbal icetakoeaso snmoaae snpnrto maro taefae mae hoefiuefae sniotar.
Tama jcrkuhaso pnrhu motakbaliae pnefawnt afar mapat kne`nfal mae kneflakbar
pnrtukbulae koirccrfaeoskn mahak pneffueaae haka. Tama jcrkuha oeo yaef mogamoiae snbafao
pnefawnt amahal eopafoe.
Bnrmasariae ]abnh 0 mo bawal oeo, mapat moholat balwa snmoaae yaef mobuat mnefae
balae masar koeyai ahkcem. Pakpc yaef mobuat maro koeyai ahkcem kneueguiae balwa
pneurueae tnfaefae pnrkuiaae tnrgamo mnefae snkaioe kneoefiateya icesnetraso koeyai
ahkcem yaef mofueaiae. Maro in > snmoaae yaef mobuat tnreyata snmoaae N yaef knkohoio tnfaefae
pnrkuiaae yaef hnbol rnemal boha mobaemoefiae mnefae snmoaae yaef haoeeya. Lah oeo kneueguiae
balwa snkaioe rnemal tnfaefae pnrkuiaae sakpc kaia sakpc tnrsnbut knkpueyao inkakpuae
yaef bnsar uetui knefaefiat ictcrae yaef ama mo iuhot inpaha mae rakbut snloeffa sakpc
tnrsnbut snkaioe baoi. Kneurut Iartoeoefsol (244<), tnfaefae
pnrkuiaae mopnefarulo chnl surjaitae yaef mofueaiae. Pahal satu irotnroa sakpc yaef baoi amahal
mapat kneurueiae tnfaefae pnrkuiaae aor maro 6< myen/`k knegamo =4 myen/`k pama
rnetaef icesnetraso 4,1-4,2%, atau kaisokuk knkpueyao tnfaefae pnrkuiaae 26-=:
myen/`k pama icesnetraso 1%.
Lasoh pnknroisaae maya pnkbnrsol maro snmoaae sakpc yaef mobuat mapat
moholat pama ]abnh 0. Bnrmasariae ]abnh 0. mapat moholat balwa lasoh pnknroisaae maya
pnkbnrsol sakpc kneueguiiae balwa snmoaae N yaef knkohoio inkakpuae yaef hnbol
bnsar uetui kneflohaefiae ictcrae, snhaeguteya snmoaae M. Lah oeo
iarnea snmoaae N mae M knkohoio tnfaefae pnrkuiaae yaef rnemal mae
knefaemuef icesnetraso koeyai ahkcem yaef hnbol baeyai. Pojat mntnrfne oeo
tnrfaetuef pama paegaef raetao iarbce yaef mofueaiae.
Lckchcf rnemal snpnrto @12 (hauroh) mae @1= (korostoh) knkohoio sojat yaef hnbol
baoi mobaemoefiae mnefae lckchcf yaef hnbol toeffo snpnrto @1: (pahkotoh) mae @1<
(stnaroh) mahak lah knkbnroiae busa mae pnkbasal mnefae sojat pnkbnrsol yaef baoi,
knsiopue sulu rnemal. ]ntapo yaef patut mopnrlatoiae, pneflohaefae hnkai rakbut yaef
snkpurea mapat knraefsaef snirnso hnkai bnrhnbolae, hafopuha sntnhal tnrgamo pneflohaefae
hnkai, rakbut aiae knegamo inroef, kumal iusut, suiar moatur mae eakpai iusak (Motgne
TCK, 1?<>).
Lasoh pnknroisaae maya pnkbasal maro snmoaae yaef mobuat mapat moholat pama
]abnh = balwa maya pnkbasal snmoaae sakpc yaef mobuat kneueguiiae eohao yaef
bnrvaroaso, laeya snmoaae A hnbol rnemal boha mobaemoefiae mnefae snmoaae sakpc yaef
haoe. Lah oeo kuefioe mosnbabiae iarnea bnrbnmaeya icesnetraso koeyai ahkcem yaef
mofueaiae bnrbnma. Pnkaioe toeffo icesnetraso koeyai ahkcem yaef mofueaiae harutae
snkaioe pniat snloeffa waitu yaef mobutuliae uetui knkbasalo bneaef wch snkaioe haka.
Pnkaioe rnemal maya pnkbasal suatu sakpc kaia sakpc tnrsnbut snkaioe kumal
knkbasalo rakbut, snloeffa hnbol kumal bnricetai mnefae ictcrae yaef ama moiuhot inpaha
mae rakbut. Harutae surjaitae larus mapat knkbasalo ictcrae pama substrat mahak lah
oeo iuhot inpaha mae rakbut mnefae kneurueiae tnfaefae
pnrkuiaae. Harutae surjaitae kneurueiae sumut icetai aetara pnrkuiaae mae `aorae
pnkbasal mae knkoemaliae jasn umara pama pnrkuiaae mae kneffaetoiaeeya
mnefae suatu jasn `aor. Kchniuh-kchniuh umara mo sniotar rakbut aiae tnrfaetoiae chnl
harutae mntnrfne snloeffa aetarkuia rakbut mae harutae mntnrfne knegamo turue mae rakbut
tnrbasalo (Rcsne, 1?6<).
Tama ]abnh >. mapat moholat balwa snmoaae sakpc yaef tnrbuat maro koeyai ahkcem
kneflasohiae busa. Vahaupue bnfotu snmoaae tnrsnbut knkohoio busa yaef staboh, Maro
in > snmoaae yaef mobuat snmoaae @ knkohoio busa yaef hnbol baeyai mae
staboh. Baeyai harutae-harutae yaef knefaemuef balae-balae aitoj pnrkuiaae yaef kneflasohiae
busa yaef staboh boha mo`akpur mnefae aor. Busa amahal suatu stuitur
yaef rnhatoj staboh yaef tnrmoro maro iaetcefiaetcef umara tnrbuefius mahak haposae topos
`aorae, mospnrso fas mahak `aorae yaef molasohiae chnl suatu zat pnkbusa (Kartoe,
nt ah., 244<). Pojatmntnrfne yaef tnrutaka moinlnemaio uetui sakpc amahal inkakpuae
knkbaefiotiae busa.
n. Lasoh pnknroisaae pL
Lasoh pnknroisaae pL maro snmoaae sakpc yaef mobuat mapat moholat pama
]abnh :. Bnrmasariae ]abnh 6, mapat moholat balwa pnknroisaae pL mnefae pL
kntnr kneueguiiae eohao pL yaef bnrvaroaso. Lah oeo kuefioe mosnbabiae chnl pneakbalae
asak asntat fhasoah yaef tomai saka. Eakue eohao pL kasol mapat motnroka mae snsuao
mnefae syarat snmoaae sakpc. Kneurut BTCK (2414), pnrsyaratae pL sakpc yaef
baoi yaotu >,4-?,4. Rakbut yaef tnrinea harutae asak mnefae pL 1 aiae kneyusut
14
snmnkoioae rupa loeffa lae`ur. Pnbahoieya, rakbut yaef tnrinea harutae basa mnefae
pL 1= aiae knefnkbaef snmnkoioae rupa snloeffa gufa knegamo lae`ur. Chnl snbab otu,
laeya mnragat inasakae mae inbasaae aetara pL 0-14 yaef akae mofueaiae uetui rakbut mae
iuhot inpaha (Baroqoea mae Omnawato, 2441).
Bnrmasariae ]abnh <, mapat moholat balwa snmoaae yaef mobuat kneueguiiae
vosicsotas yaef bnrvaroaso. Eohao vosicsotas maro snmoaae yaef mobuat knkohoio sojat ahor
psnumcphastos, yaotu vosicsotas kneurue mnefae kneoefiateya faya/fnraiae. Lah oeo snsuao
mnefae sojat Eatrouk @arbcxy Kntlyh @nhhuhcsn yaef mofueaiae. Eatrouk @arbcxy
Kntlyh @nhhuhcsn yaef knkpueyao sojat ahor psnumcphastos. mapat bnrjuefso snbafao
pnefnetah mae pnestaboh busa mnefae `ara fnhatoeaso.
snhuhcsa haoeeya. Inhnbolae haoe maro Eatrouk @arbcxy Kntlyh @nhhuhcsn amahal
sojateya yaef tomai tnrpnefarul chnl nhnitrchot, mapat tnr`akpuriae mnefae pnefawnt,
mae iosarae pLeya yaef huas.
INPOKT^HAE
1. Koeyai ahkcem mapat mojcrkuhasoiae knegamo snmoaaesakpc `aor yaef knkneulo irotnroa josoi
yaef snsuao mae njnitojotas.
2. ]omai ama pnefarul pnrbnmaae icesnetraso tnrlamap iaraitnrostoi josoi snmoaae snmoaae sakpc
yaef knefaemuef koeyai ahkcem snbafao pnhnkbab uetui rakbut inroef
Tnemaluhuae
Rakbut knkpueyao pnrae pnetoef mahak inlomupae kaeusoa, baoi proa kaupue
waeota. Rakbut bnrjuefso uetui kneuegaef pneakpohae mae kneakbal in`aetoiae, gufa
bnrjuefso snbafao pneflaefat mae pnhoemuef iuhot inpaha (Rcstakaohos mii, 244?). Rakbut snlat
knkohoio `oro-`oro tnbah, bnwarea lotak, bnriohau, tomai iusut, mae tomai rcetci knegamo inbutulae
snkua craef. Eakue mnkoioae tomai snkua craef knkohoio rakbut snlat, iarnea mapat mopnefarulo
chnl bnrbafao jaitcr yaef mapat kneynbabiae rakbut knegamo tomai snlat (
Rcstakaohos mii, 244?71>).
11
Rakbut yaef tomai snlat knkohoio `oro-`oro aetara haoe rakbut iusak atau tomai
bnriohau, rakbut iusut atau suhot moatur, rakbut bnrkoeyai, rakbut bnrubae bafo craef yaef kasol
kuma, rakbut bnr`abaef, rakbut kumal patal mae rakbut rcetci. @oro rakbut tomai
snlat yaef tomai molarapiae chnl inbaeyaiae craef yaotu rakbut rcetci. Rakbut rcetci yaef
moahako mapat knkbuat snsncraef knegamo iuraef rasa pnr`aya moro uetui takpoh mo mnpae pubhoi.
Kneurut ]raeffcec (244670:) knegnhasiae balwa7 ‘rakbut rcetci knrupaiae lah yaef wagar
tnrgamo pama kaeusoa snhaka rakbut rcetci tnrsnbut tnrgamo sniotar =4-144 lnhao toap laroeya‛.
Rakbut inpaha yaef paegaef aiae hnbol baeyai rcetcieya mo baemoefiae
rakbut inpaha yaef pnemni mo iarneaiae rakbut inpaha yaef paegaef hnbol bnrat loeffa knefaiobatiae
taroiae pama rakbut yaef bnrhnbolae.
Amapue `ara knefataso rakbut rcetci amahal mnefae mapat knhaiuiae pnrawatae maro mahak
kaupue maro huar. Tnrawatae maro mahak yaotu kneficesukso kaiaeae atau koeukae yaef
knefaemuef snkua zat-zat atau votakoe snpnrto mnefae bual-bualae mae sayur-sayurae. Pnmaefiae
pnrawatae maro huar mapat mohaiuiae snlaro-laro, bnriaha mnefae kneffueaiae icskntoi yaef
snsuao uetui pnrawatae yaef mohaiuiae. Tama proesopeya icskntoi tnrinhckpci inpama
bnbnrap gneos, snpnrto moinkuiaiae Rcstakaohos mii (244>7 1=-1>) yaotu a) icskntoi
tramosoceah, yaef mapat mobuat snemoro mnefae balae ahako, b) icskntoi snko tramosoceah, bnrbalae
ahako motakbal balaebalae pnefawnt, `) icskntoi kcmnre, yaef moprcmuiso sn`ara pabroi
(habcratcrouk). Kneurut ]raeffcec (24467>) kneyataiae balwa ‘slakpcc amahal sahal satu
icskntoi pnkbnrsol rakbut mae iuhot inpaha maro snfaha ka`ak ictcrae, baoi yaef bnrupa mnbu, snh-
snh yaef kumal kato mae snbafaoeya‛. Pnsncraef yaef knefahako rakbut rcetci larus bnrlato-lato
mahak knkohol icskntoi yaef tnpat mae bnear. Iarnea iahau tomai tnpat mahak knkohol icskntoi aiae
knkbuat rakbut bnrtakbal rcetci.
12
Bnrmasariae cbsnrvaso mae wawae`ara yaef tnhal pnenhoto haiuaiae snbnhukeya pama taeffah
04 Karnt 241< inpama sninhckpci waeota mo hoefiuefae Tarai Hawnl In`akatae Hubui
Bnfahuef yaef bnrusoa 1<-2> talue, pneuhos knenkuiae kasahal rakbut rcetci. Pnbaeyai 12
craef knefnhul rakbut rcetci hnbol maro =4-144 lnhao pnrlaro pama saat rakbut mososor. Maro lasoh
cbsnrvaso yaef pneuhos haiuiae motnkuo jaita balwa pnrkasahalae rakbut rcetci knrupaiae
pnrkasahalae yaef pahoef baeyai moinhuliae chnl waeota, pama ukukeya knrnia kneyataiae
balwa7 rakbut rcetci saefat kneffaeffu mahak knrnsaliae aiobat
inrcetciae mahak gukhal `uiup bnsar sntoap laroeya kne`apao hnbol iuraef <4 lnhao.
Pnhaeguteya apa saga yaef knefaiobatiae rakbut rcetci sn`ara bnrhnbolae mae waeota mo
hoefiuefae Tarai Hawnl In`akatae Hubui Bnfahuef kneyataiae balwa mo aiobatiae chnl
bnbnrapa lah snpnrto, pnrawatae rakbut yaef kneffueaiae icskntoia yaef knefaemuef
balae iokoa, pneffueaae logab yaef tnrhahu haka mae suia kneffaeto-faeto pcha rakbut mnefae
pnkaiaoae ahat `atci, `urhy, laormrynr mae haoehaoe.
Kntcmn
Tnenhotoae oeo mohaiuiae mnefae kntcmn quaso nispnrokne. Kntcmn quaso nispnrokne
10
ahpuiat mae Z@C (\ 0), yaef mohaiuiae mnefae ^go Aecva tnrmapat lasoh yaef sofeojoiae
mnefae lasoh Jlotuef (=,462) ˀ J tabnh (1,<:). Pnhaeguteya mohaiuiae ^go Mue`ae mnefae lasoh tomai
tnrmapat pnrbnmaae yaef sofeojoiae aetara 0 inhckpci nispnrokne, tntapo tnrmapat
pnrbnmaae yaef sofeojoiae tnrlamap inhckpci icetrch. Kneurut Tuspcenfcrc (2442711),
‘rakbut rcetci oahal bnriuraefeya rakbut tnrkoeah pama suatu manral yaef snlaruseya
bnrakbut, mahak bnetui apapue mae mokaeapue asah kuha tnrgamoeya.
Mahak mueoa knmos atau inmcitnrae inrcetciae rakbut oeo moineah mnefae snbutae
‘njhuvouk‛. Pnmaefiae mahak mueoa in`aetoiae balasa uetui inrcetciae rakbut oeo moineah mnefae
laor hcss‛. ]raeffcec (1??2724) knegnhasiae,‘rakbut rcetci (Njhuvouk) amahal inlohaefae
rakbut tnrkoeah mahak bnetui apapue mokaeapue, asah kuha tnrgamoeya yaef
bnriosar hnbol maro =4-144 lnhao pnr laro. Mapat tnrgamo mojus atau hciah. Inhaoeae sntnkpat mapat
bnrupa ueojciah atau kuhtojciah. Boha inrcetciae oeo bnrhagut mapat tnrgamo ahcpn`oa (inbctaiae)‛.
Bnrmasariae pnemapat ]raeffcec mo atas boha inrcetciae rakbut sumal knhnbolo maro 144
lnhao pnrlaro, kaia larus `npat mo waspamao afar icemoso rakbut tnrsnbut tomai bnrtakbal rcetci
yaef bosa knefaiobatiae inbctaiae (ahcpn`oa).
Tnkaejaatae pneffueaae kasinr rakbut (laor kasi) knrupaiae sahal satu gneos
pnrawatae rakbut rcetci. Pnpnrto yaef moiataiae Eurhaoho (241071=) knegnhasiae balwa,‛
Kasinr (laor kasi) knrupaiae pnrawatae mnefae kneakbal eutroso pama rakbut mae iuhot
inpaha, knefuraefo strnss pama rakbut snrta iuhot inpaha mae knkohoio tuguae aetara haoe (a)
knefcbato inrusaiae rakbut yaef tnrgamo pama haposae icrtnis, (b) knefuraefo strnss pama rakbut
snrta iuhot inpaha, (`) knknholara inhnkbabae rakbut, (m) kneutroso rakbut inroef, (n) knkuholiae
snrta knkpnrbaoio icemoso rakbut, (j) knefaefiat snh-snh iuhot kato mo iuhot inpaha knraefsaef
pnrtukbulae rakbut, (f) kneoefiatiae nhastosotas pama bataef rakbut, (l) knefuatiae aiar
rakbut‛. ]nrholat pama pnenhotoae balwa tnrgamoeya pneoefiatae inbnrlasohae gukhal
inrcetciae rakbut sntnhal mobnro pnrawatae kneffueaiae kasinr rakbut (laor kasi) bual
ahpuiat mae Z@C.
Lah oeo mapat mosnbabiae iaemuefae balae iokoa yaef tnrmapat pama bual ahpuiat mae
Z@C. Bual ahpuiat knrupaiae bual yaef saefat bnrfozo, knefaemuef 0-04 pnrsne koeyai mnefae
ickpcsoso yaef saka mnefae koeyai zaotue mae baeyai knefaemuef votakoe B
(Aemo,2410). Bual ahpuiat gufa knefaemuef asak hnkai tai gneul tueffah (asak chnat). Asak
chnat bnrjuefso knkpnrhakbat inrcetciae mae knkpnr`npat pnrtukbulae rakbut. Pnmaefiae
Zorfoe @c`ceut Coh (Z@C) atau koeyai inhapa kureo tnrsusue atas sneyawa crfaeoi
`akpurae nstnr mae fnhosch, asak hnkai.Kneurut lasoh pnenhotoae asak hnkai tomai
gneul knrupaiae uesur-uesur nsnesoah uetui pnrawatae iuhot, tnrkasui iuhot inpaha iarnea mapat
bninrga snbafao pnhnkbut (nkchonet) pama iuhot inpaha mae rakbut.
Koeyai inhapa kakpu knefuraefo inlohaefae prctnoe pama rakbut rusai kaupue rakbut
yaef tomai rusai snloeffa knkbnroiae pneakpohae rakbut yaef snlat mae tomai inroef
(Ahksyal, 244>). Koeyai inhapa kureo atau Z@C gufa bosa snbafao pneynburae
rakbut yaef staboh mae mapat knefuraefo inrcetciae pama rakbut. Bnrmasariae aeahosos yaef tnhal
mohaiuiae, kaia pnrawatae rakbut rcetci taepa pnkaejaatae bual ahpuiat mae Z@C
pama inhckpci icetrch yaef moeohao maro gukhal rakbut yaef rcetci tomai kneueguiae
pnrubalae yaef sofeojoiae pama pnrawatae rakbut rcetci, yaotu sicr gukhal rakbut rcetci tomai ama
pnrubalae maro pnrhaiuae pnrtaka loeffa pnrhaiuae tnrailor mnefae sicr rata-rata
<4,>4. pama pnrawatae rakbut rcetci kneffueaiae bual ahpuiat yaef moeohao maro gukhal
1=
inrcetciae pama rakbut mapat moeohao maro lasoh mnsiropso mata yaef kneyataiae sicr tnrtoeffo
mopnrchnl molaro tnrailor pnrhaiuae yaotu pama sicr rata-rata :4,>4, pama pnrawatae rakbut rcetci
kneffueaiae Z@C yaef moeohao maro gukhal inrcetciae pama rakbut mapat moeohao maro lasoh
mnsiropso mata yaef kneyataiae sicr tnrtoeffo mopnrchnl molaro tnrailor pnrhaiuae yaotu pama sicr
rata-rata ><,<0, mae pnrawatae rakbut rcetci kneffueaiae bual ahpuiat mae Z@C yaef moeohao maro
gukhal inrcetciae pama rakbut mapat moeohao maro lasoh mnsiropso mata yaef kneyataiae sicr tnrtoeffo
mopnrchnl molaro tnrailor pnrhaiuae yaotu pama sicr rata-rata
><,:6.
Pokpuhae
Tnrawatae rakbut rcetci taepa pneffueaae kasinr rakbut (laor kasi) bual ahpuiat mae
Z@C pama inhckpci icetrch (\4) tomai ama pnrubalae yaef sofeojoiae, moholat maro lasoh chalae
mata kuhao maro pnrhaiuae pnrtaka (prntnst) kneueguiiae rata-rata <: loeffa
pnrhaiuae in 12 (pcsttnst) kneueguiiae rata-rata <4,>4. Tnrawatae rakbut rcetci mnefae
kneffueaiae kasinr rakbut (laor kasi) bual ahpuiat pama inhckpci nispnrokne 1 (\1) mnefae
jrniuneso 2 iaho 6 laro tnrmapat pnrbnmaae yaef sofeojoiae, moholat maro chalae mata
kuhao maro pnrhaiuae pnrtaka (prntnst <:,6) loeffa pnrhaiuae 12 (pcsttnst :4,>4), pama
oemoiatcr inrcetciae rakbut tnrmapat pnrubalae yaef sofeojoiae. Maro lasoh chalae mata pama
inhckpci nispnrokne 1 kneueguiiae rata-rata prntnst <:,6 knegamo pcsttnst :4,>4.
Tnrawatae rakbut rcetci mnefae kneffueaiae kasinr rakbut (laor kasi) Z@C
pama inhckpci nispnrokne 2 (\2) mnefae jrniuneso 2 iaho 6 laro tnrmapat pnrbnmaae yaef
sofeojoiae, moholat maro chalae mata kuhao maro pnrhaiuae pnrtaka (prntnst <6,0) loeffa
pnrhaiuae 12 (pcsttnst ><,<0), pama oemoiatcr inrcetciae rakbut tnrmapat pnrubalae yaef
sofeojoiae. Maro lasoh chalae mata pama inhckpci nispnrokne 2 kneueguiiae rata-rata prntnst
<6,0 knegamo pcsttnst ><,<0. Tnrawatae rakbut rcetci mnefae kneffueaiae kasinr rakbut (laor
kasi) bual ahpuiat mae Z@C pama inhckpci nispnrokne 0 (\0) mnefae jrniuneso 2 iaho 6 laro
tnrmapat pnrbnmaae yaef sofeojoiae, moholat maro chalae mata kuhao maro pnrhaiuae
pnrtaka (prntnst <6) loeffa pnrhaiuae 12 (pcsttnst ><,:6), pama oemoiatcr inrcetciae rakbut tnrmapat
pnrubalae yaef sofeojoiae. Maro lasoh chalae mata pama inhckpci nispnrokne 0
kneueguiiae rata-rata prntnst <6 knegamo pcsttnst ><,:6.
]nrmapat pnrbnmaae rata ‐ rata innkpat inhckpci, mnefae lasoh chalae ugo mue`ae mapat
moholat pnrbaemoefae lasoh rata-rata pcsttns pama sntoap inhckpci yaotu inhckpci icetrch
knkohoio rata-rata pcstnst (<4,>4), inhckpci nispnrokne 1 knkohoio rata-rata pcstnst (:4,>4),
inhckpci nispnrokne 2 knkohoio rata-rata pcstnst (><,<0), mae inhckpci nispnrokne 0
knkohoio rata-rata pcsttnst (><,:6). Maro innkpat pnrbaemoefae rata-rata
pcsttnst innkpat inhckpci mapat moholat inhckpci nispnrokne 0 knkohoio ratarata pcsttnst tnrbnsar
(><,:6) yaef bnrarto pneffueaae kasinr rakbut (laor kasi) bual ahpuiat mae Z@C hnbol njosone
mofueaiae mnefae jrniuneso pnkaiaoae 2 iaho 6 laro.
1>
BAB OOO
1. INHNBOLAE
Inhnbolae gureah oeo amahal mahak pneuhosae balasaeya mapat mo palako mnefae kumal.
knenrapiae inrapolae iata yaef tnpat mae baiu. Mae snsuao mnefae inrapolae mahak
pneuhosae.
2. INI^RAEFAE
tomai mopneulu/iuraef hnefiap
1:
BAB OZ
TNE^]^T
A. INPOKT^HAE
16
rata pcstnst (><,<0), mae inhckpcinispnrokne 0 knkohoio rata-rata pcsttnst (><,:6). Maro
B. Parae
Afar iniuraefae yaef tnhal mohakporiae moatas mapat knegamo pnrbaoiae uetui nmoso
gureah bnroiuteya.