1.

1 Πράξεις με πραγματικούς αριθμούς

B Δυνάμεις πραγματικών αριθμών

Η δύναμη με βάση έναν πραγματικό αριθμό α και εκθέτη ένα 23 = 2 ? 2 ? 2 = 8
φυσικό αριθμό ν $ 2 συμβολίζεται με αν και είναι το γινόμενο (–3)2 = (–3) ? (–3) = 9
ν παραγόντων ίσων με τον αριθμό α.
Δηλαδή αν = α ? α ? α ? ... ? α

Ορίζουμε ακόμη:


{
ν παράγοντες

α1 = α
α0 = 1 με α  0
1
α–ν = ν με α  0
α
Για τις δυνάμεις με εκθέτες ακέραιους αριθμούς και εφόσον αυτές ορίζονται, ισχύουν
οι ιδιότητες:
Ι διότητες Π αραδ εί γ μ ατ α
α μ ? α ν = α μ+ν 23 ? 24 = 23+4 = 27
α μ : α ν = α μ – ν 35 : 33 = 35–3 = 32
(αβ) ν = α ν β ν (2χ) 2 = 22χ 2 = 4χ 2
2 23  8
α ν α ν
( )
3

( )
 = ν
β β

3 = 3 =
3 27
(α μ ) ν = α μ ν (2–3) –2 = 2 6 = 64

( α β
( 3 2 ) = ( 23 )
–4 4
)
–ν
=()
ν

β α

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
1 Nα υπολογιστούν οι παραστάσεις:
(–2)2 ? (–3)3
α) β) x2 ? (x ? y2)3 : (x2 ? y3)2
(3 ? 2 2)2

Λύση
(–2)2 ? (–3)3 22 ? (–33) –22 ? 33 3 3
α) = = =– 2 =–
(3 ? 2 )
2 2
3 ? (2 )
2 2 2
3 ?2
2 4
2 4
x (xy )
2 2 3
x x (y )
2 3 2 3
x y
5 6
β) x2(xy2)3 : (x2y3)2 = 2 3 2 = 2 2 3 2 = =x
(x y ) (x ) (y ) x 4y 6

2 Aν x3 ? y2 = –3, να υπολογιστεί η παράσταση Α = x2 ? (x2 ? y3)2 ? (x–1)–3.

Λύση
A = x2 ? (x2 ? y3)2 ? (x–1)–3 = x2 ? x4 ? y6 ? x3 = x2 ? x4 ? x3 ? y6 = x9 ? y6 =
= (x3 ? y2)3 = (–3)3 = –27.

17

21-0143_MATH_G GYMN.indb 17 1/15/13 4:21 PM

 Mέρος Α - Κεφάλαιο 1ο

3 Nα υπολογιστούν οι παραστάσεις:
A = (–2)2 ? (–3) + 2 ? 32 – 52 ? (–2) : 5 – 6 B = (2 ? 5 –32) + 2 ? (23 – 4) – 12 : (–3)

Λύση
H προτεραιότητα των πράξεων Α = (–2)2 ? (–3) + 2 ? 32 – 52 ? (–2) : 5 – 6 =
• Πρώτα υπολογίζουμε τις δυνάμεις. = 4 ? (–3) + 2 ? 9 – 25 ? (–2) : 5 – 6 =
= –12 + 18 + 50 : 5 – 6 =
• Στη συνέχεια κάνουμε τους
= –12 + 18 + 10 – 6 =
πολλαπλασιασμούς και τις
= 10
διαιρέσεις.
• Τέλος, κάνουμε τις προσθέσεις Β = (2 ? 5 – 32) + 2 ? (23 – 4) – 12 : (–3) =
και τις αφαιρέσεις. = (2 ? 5 – 9) + 2 ? (8 – 4) – 12 : (–3) =
• Όταν η παράσταση περιέχει και = 10 – 9 + 2 ? 4 – 12 : (–3) =
παρενθέσεις, εκτελούμε πρώτα τις = 1 + 8 + 4 =
πράξεις μέσα στις παρενθέσεις με = 9 + 4 =
τη σειρά που αναφέραμε παραπάνω. = 13

EΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1 Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με (Σ), αν είναι σωστές ή με (Λ), αν

είναι λανθασμένες:
α) Για κάθε αριθμό α ισχύει α + α + α + α = α4.
β) Για κάθε αριθμό α ισχύει α ? α ? α ? α = α4.
γ) Οι αριθμοί (–5)6 και –56 είναι αντίθετοι.

3
( )
8

2
8
( )
δ) Οι αριθμοί 2 και 3 είναι αντίστροφοι.

ε) Για κάθε αριθμό α ισχύει (3α)2 = 9α2.

στ) Ο αριθμός –(– 5)2 είναι θετικός.

ζ) Ο αριθμός –3–2 είναι θετικός.

2 Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά χρησιμοποιώντας το κατάλληλο σύμβολο (= ή ).

α) (–1)6 ... 1 β) 3–2 ... 9 γ) – 42 ... –16 δ) ( 52 ) –1
...
2
5
ε) 5–2 ...
1
–25 ( 25 )
στ)
0
... 0 ( 12 )
ζ) –
5
...
1
32
η) (7 + 2)2 ... 72 + 22

3 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.

i) H τιμή της παράστασης 2
3
–2
( )
είναι:

4 9 9 4
α) – β) – γ) δ)
9 4 4 9

18

21-0143_MATH_G GYMN.indb 18 1/15/13 4:21 PM

 1.1 Πράξεις με πραγματικούς αριθμούς

ii) H τιμή της παράστασης f(–2)0g είναι:

3

α) –23 β) –6 γ) 23 δ) 1

iii) H τιμή της παράστασης 23 + 32 είναι:

α) 55 β) 17 γ) 56 δ) 65

4 Να συμπληρώσετε τον πίνακα αντιστοιχίζοντας σε κάθε παράσταση της στήλης Α,

το αποτέλεσμά της από τη στήλη Β.
Στήλη Α Στ ή λ η Β
1. 1
}
α. (2 ) 4 –1 4

2. –2 4

β. (2–5)2 ? 210
3. 4 α β γ δ
γ. (–2)–2 4. 23
δ. (24 : 23) ? 22 5. 2 –4

6. 1

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

1 Nα γράψετε καθεμιά από τις παρακάτω παραστάσεις ως μία δύναμη:
α) 2 –5 ? 28 β) 34 : 3 –2 γ) 2 3 ? 53 δ) (5–2)–4
(–6)6 1
ε) 3–2 ? (–3)4 στ) ζ) 42 : 34 η) 27 ? 34 ? 5
2
6 3

2 Nα υπολογίσετε την τιμή κάθε παράστασης:

α) (2 –2)3 ? 28 β) (–3)2 ? (–3)–4 γ) (0,75)–2 ? 3 ( )
2
δ) 363 : (–12)3
4
2
( ) ( )
2 –14
12
ε) (2,5)4 ? (–4)4 στ) 412 : 220 ζ) – ? η) (0,01)3 ? 105
3 3

3 Nα απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

α) (x2)3 ? 5x4 β) (xy3)2 ? x3y γ) (–2x)2 ? (–2x2)

(2 3
) 3 3
( 3
)
2
δ) – 3 x : x2 ε) (–3x2)3 ? (–2x3)2 στ) x : – x
–2 2

4 Nα υπολογίσετε την τιμή κάθε παράστασης:

Α = 3 ? (–2)2 + 4 – (–7)0 ? 2 – 8 ? (2–1 – 1) – 2 ? 32 Β = (– 4)2 : 2 – 5 – (–3) ? 22 – (–2)4
Γ = (2,5)2 ? (1,25)3 ? (–4)2 ? (–8)3 Δ = (257 ? 84) : (57 ? 404)

5 Αν τριπλασιάσουμε την πλευρά ενός τετραγώνου, πόσες φορές μεγαλώνει το

εμβαδόν του;

19

21-0143_MATH_G GYMN.indb 19 1/15/13 4:21 PM

 Mέρος Α - Κεφάλαιο 1ο

Γ Τετραγωνική ρίζα πραγματικού αριθμού

Η τετραγωνική ρίζα ενός θετικού αριθμού x συμβολίζεται με
w
x και είναι ο θετικός αριθμός που όταν υψωθεί στο τετρά-
γωνο μας δίνει τον αριθμό x. Π.χ. w
25 = 5, αφού 52 = 25
Ορίζουμε ακόμη w 0 = 0.
Όμως και (–5) = 25, οπότε έχουμε w
2
(–5)2 = w
25 = 5 = u – 5 u .

Γενικά, για κάθε πραγματικό αριθμό x ισχύει:

w
x2 = x
w
(–7) 2 = u –7u = 7, w
72 = 7

Δεν ορίζεται τετραγωνική ρίζα αρνητικού αριθμού, γιατί δεν υπάρχει αριθμός που το
τετράγωνό του να είναι αρνητικός αριθμός.
Παρατηρούμε ακόμη ότι: (w 9 )2 = 32 = 9, δηλαδή (w
9 )2 = 9. Γενικά

Αν x ≥ 0, τότε (wx )2 = x
Iδιότητες των ριζών
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
1. Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά χρησιμοποιώντας το κατάλληλο σύμβολο (= ή )
w
4 ? w
100 ... w
4 ? 100 και
w
4 ... 
w
100
4 100
2. Με τη βοήθεια ενός υπολογιστή τσέπης να συμπληρώσετε και τα παρακάτω κενά:
w
2 ? w 2 ? 5 και w
5 ... w
5
w
5
2 ... 
2

Για τους αριθμούς 4 και 100 μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι ισχύουν:

w
4 ? w
100 = w
4 ? 100 και
w
4
w
100
= 4
100
Με τη βοήθεια ενός υπολογιστή τσέπης μπορούμε να καταλήξουμε σε ανάλογες
ισότητες και για τους αριθμούς 2 και 5. Όσα όμως παραδείγματα κι αν εξετάσουμε, δεν
αρκούν για να μας πείσουν, ότι οι σχέσεις αυτές είναι αληθείς για οποιουσδήποτε μη
αρνητικούς αριθμούς. Μόνο μια απόδειξη μπορεί να μας πείσει.

Γενικά Για δύο μη αρνητικούς αριθμούς α, β μπορούμε να αποδείξουμε ότι:

• Το γινόμενο των τετραγωνικών ριζών τους ισούται w
α ? w
β = w αβ
με την τετραγωνική ρίζα του γινομένου τους.

• Το πηλίκο των τετραγωνικών ριζών τους ισούται

w
α
 =

α

β
με β>0
με την τετραγωνική ρίζα του πηλίκου τους. w
β

20

21-0143_MATH_G GYMN.indb 20 1/15/13 4:21 PM

 1.1 Πράξεις με πραγματικούς αριθμούς

Για να αποδείξουμε την πρώτη ισότητα, υπολογίζουμε το τετράγωνο κάθε μέλους της
ξεχωριστά.
• (w β ) = (w
α ) ? (w
β ) = αβ • (wα β ) = αβ
2 2 2 2
α ? w

Παρατηρούμε, ότι οι δύο μη αρνητικοί αριθμοί w

α ? wβ και w
α β έχουν το ίδιο τετράγωνο
αβ, οπότε είναι ίσοι.
Άρα w α ? w
β = w αβ .
Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να αποδείξουμε και τη δεύτερη ισότητα.

Παρατηρούμε ακόμη ότι w 16 + w9 = 4 + 3 = 7, ενώ w

16 + 9 = w
25 = 5
δηλαδή w 16 + w9  w 16 + 9.
Γενικά:
Αν α, β είναι θετικοί αριθμοί, τότε w α + wβ  w α+β

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
1 Nα αποδειχθεί ότι w
20 = 2w
5 και γενικά για μη αρνητικούς αριθμούς α, β ότι ισχύει
w
α2 β = αw
β.
Λύση
Επειδή 20 = 4 ? 5 = 22 ? 5 έχουμε w
20 = w
22 ? 5 = w
22 ? w
5 = 2w
5.
Ομοίως έχουμε w α β = w
2
α ? w
2
β = αw
β.
⌂ Ο αριθμός 20 μπορεί να αναλυθεί και με άλλον τρόπο σε γινόμενο παραγό-
ντων π.χ. 20 = 2 ? 10, αλλά τότε κανένας παράγοντάς του δεν είναι τετράγωνο
ενός θετικού ακέραιου αριθμού.

2 Nα αποδειχθεί ότι:
3 + 2w
α) 3w 3 = 5w
3 3 ? w
β) w 24 = 6w
2 50 – w
γ) w 18 = 2w
2
Λύση
α) Με τη βοήθεια της επιμεριστικής ιδιότητας έχουμε:
3w 3 + 2w3 = (3 + 2)w 3 = 5w 3
β) w3 ? w
24 = w
3 ? 24 = w 72 = w 36 ? 2 = w36 ? w
2 = 6w
2
γ) w
50 – w
18 = w25 ? 2 – w9 ? 2 = w25 ? w2 – w
9 ? w
2 = 5w
2 – 3w
2 = 2w
2

5
3 Nα μετατραπεί το κλάσμα , που έχει άρρητο παρονομαστή, σε ισοδύναμο
3
w
κλάσμα με ρητό παρονομαστή.
Λύση
Πολλαπλασιάζουμε και τoυς δύο όρους του 5 5 ?w
3 5w
3 5w3
= = =
κλάσματος με τον παρονομαστή. 3
w w 3 (w
3 ? w 3 )2 3

21

21-0143_MATH_G GYMN.indb 21 1/15/13 4:21 PM

 2.2 Eξισώσεις δευτέρου βαθμού

3 Nα βρείτε ποιες από τις παρακάτω εξισώσεις είναι προτιμότερο να λυθούν με τη

βοήθεια του τύπου
α) 2x2 = 7x β) 3x2 – 2x + 8 = 0 γ) –2x2 + 50 = 0 δ) 5x2 + x – 4 = 0

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

1 Να φέρετε τις εξισώσεις της πρώτης στήλης στη μορφή αx2 + βx + γ = 0 και να
συμπληρώσετε τις υπόλοιπες στήλες του πίνακα.

E ξίσ ωσ η α x 2 + βx + γ = 0 α β γ
x (x – 1) = –2
3x2 + 4 = 2(x + 2)
(x – 1)2 = 2(x2 – x)

2 Να λύσετε τις εξισώσεις:

α) x2 – x – 2 = 0 β) 4y2 + 3y – 1 = 0 γ) –2ω2 + ω + 6 = 0
δ) 2z2 – 3z + 1 = 0 ε) –25t2 + 10t – 1 = 0 στ) 4x2 – 12x + 9 = 0
ζ) 3x2 + 18x + 27 = 0 η) x – 4x = 5 θ) x2 – 3x + 7 = 0
2

3 Να λύσετε τις εξισώσεις: α) x2 – 7x = 0 β) x2 – 16 = 0

i) με τη βοήθεια του τύπου ii) με ανάλυση σε γινόμενο παραγόντων

4 Να λύσετε τις εξισώσεις:

α) 3x2 – 2(x – 1) = 2x + 1 β) (y + 2)2 + (y – 1)2 = 5(2y + 3)
γ) (2ω – 3)2 – (ω – 2)2 = 2ω2 – 11 δ) φ(8 – φ) – (3φ + 1)(φ + 2) = 1

5 Να λύσετε τις εξισώσεις:

2
x –1 x+3 y2 6y + 1 y–2
α) – = x – 2 β) – = –2
3 5 3 4 6
ω
γ) 0,5t2 – 0,4(t + 2) = 0,7(t – 2) δ) (w
3ω – 7) = –w
3
2
6 Να παραγοντοποιήσετε τα τριώνυμα:
α) x2 + 4x – 12 β) 3y2 – 8y + 5 γ) –2ω2 + 5ω – 3
δ) x2 – 16x + 64 ε) 9y2 + 12y + 4 στ) –ω2 + 10ω – 25

7 Αν α, β πραγματικοί αριθμοί με α  0, να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις

έχουν μία τουλάχιστον λύση
α) αx2 – x + 1 – α = 0 β) αx2 + (α + β)x + β = 0

8 Δίνεται η εξίσωση (α + γ)x2 – 2βx + (α – γ) = 0, όπου α, β, γ είναι τα μήκη των

πλευρών τριγώνου ΑΒΓ. Αν η εξίσωση έχει μία διπλή λύση, να αποδείξετε ότι το
τρίγωνο ΑΒΓ είναι ορθογώνιο.

97

21-0143_MATH_G GYMN.indb 97 1/15/13 4:22 PM