Analiza muzičkih stilova 1 / IV godina OAS

Sadržaj predavanja

- Počeci muzičke kulture kod prvobitnih zajednica - haos, neodređenost kontura, slobodna
upotreba zvučnog materijala
- Prvobitna heterofonija - pokušaj organizacije materijala, pratnja, određene konture
- Auralna (slušna) tradicija u prenosu vokalne muzike
- Mese je naziv za središnji ton antičke muzike
- Središnji ton - Mese (antička Grčka tradicija), orijentacija za tonove iznad i ispod
- Prvobitne polifonije na bazi središnjeg tona, kasnije burdon (ili bordun), grupa održava središnji
ton, talentovani pojedinci izvode (često improvizuju) melodijske linije oko središnjeg tona
- Pevanje kao osnova muzike - pevane poezije, odnosno muzike i poezije
- Pevanje kao grupni čin - vode ga talentovani pojedinci
- Muzika shvaćena kao vokalna muzika (instrumentalna muzika je samo derivat vokalne muzike)
sve do 17-og veka
- Različiti geografski i istorijski koncepti muzike
- Antika i srednji vek - melodijske linije ograničenog opsega
- Antička muzička kultura - dominantna vokalna muzika, tetrakordi oko središnjeg tona, ritam
baziran na promeni akcentiranih (dužih) i neakcentiranih slogova poezije, monodija, nomos -
oblik zasnovan na promeni različitih obrazaca prema promeni teksta
- Sholastika (shola-škola) kao teozofija i ujedno kao doktrina za sve teorijske i praktične
discipline, akcenat na podučavanju a ne istraživanju
- Avgustin - "O muzici" (De Musica)
- Boetije - "Upućivanje u muziku" (De institutione musica)
- Gvidoova upotreba terce - korak prema superpoziciji terce i pojava akorda odnosno harmonije
- Kanon - prvi jasno organizovani oblik
- Pomeranje imitacije - ključno otkriće u razvitku oblika
- Oblici kao izlaganje jednog ili više različitih materijala, ili izlaganje jednog ili više različitih
materijala sa ponavljanjem (doslovno ili varirano)
- Duhovna muzika srednjeg veka - korak dalje u razvitku vokalne muzike
- Gregorijanski koral - ključni korak u pojavi modusa - nizovi sa dominantom, notom inicijalis i
finalis
- Modusi kao korak od antičkih tetrakorda oko središnjeg tona, prema tonalitetu (16 vek)
- Svetovna vokalna praksa srednjeg veka- trubadurska muzika
- Razvitak oblika u zapadnoj tradiciji počinje sa kanonom
- Firentinska kamerata - pojava rečitativa

Renesansa

- Kulminacija vokalne polifonije, pojava prvih razvijenih oblika (renesansni motet i madrigal)
- Renesansa - društveno-ekonomski uslovi (manufaktura, rani kapitalizam, pojava štamparske
prese Gutenberg, prve štampane partiture – Petrucci)
- Rana renesansa
- Motet i madrigal – 2 simbola duhovne i svetovne muzike
- Motet - principi gradnje oblika: imitacija sa polifonijom, promena odseka sa promenom versa
(stiha- antički princip još od nomosa), promena polifonih i homofonih odseka
- Harmonija kao rezultat polifonije
- Tri dominantne škole: Rimska škola (vrh renesansne polifonije); Venecijanska i Franko-
flamanska škola
- Vrh Venecijanske škole - Giovanni Gabrieli (1554/7 - 1612) i Sacrae Symphonia (korišćenje
ansambla trombona u imitaciji orguljskog zvuka; podudaranje registra trombona sa ljudskim
glasom)
- Stilistika pevanja
- Shvatanje renesansnog senzibiliteta
- "Prevodjenje" partitura (bez interpretacijske oznake)
- Organizacija renesansne partiture - odsustvo ideje o vertikalnosti, razmišljenje u horizontali
- Izvodjenje glasovnih deonica na instrumentima ili njihovo dupliranje u instrumentima
- Postepeno uvodjenje instrumenata (pored orgulja)
- Pisanje muzike za odredjeni sastav
- Improvizacioni modeli na cantus firmus primenom kontrapunkta
- Tekst kao glavna relacija u renesansnim delima (obraćanje tekstu i poruka koju on nosi; odraz
teksta u muzici - razumevanje simbolike
- Kompozitor kao veliki arhitekt sveta - veza sa arhitekturom
- Tempo za izvodjenje i reverberacija (prostor umesto tempa i adaptiranje tempa u drugi prostor)
- Usavršavanje instrumenata – dominacija laute (prve tabulature) i klavirskih instrumenata
(virginal, čembalo, orgulje)
- Virtuoznost u laganim tempima
- Harmonija kao rezultat polifonije
- 16 vek - prvi teorijiski traktati o tonalitetu: Henricus Glareanus (1488-1563) - Dodecachordon -
1547. i akordima (harmonije): Gioseffo Zarlino (1517 -1590) Institutioni harmoniche -1558.
- Prelaz renesansnog u barokni vokalni idiom - u znaku homofonije i harmonije
- Specifičnost renesansnog i ranobaroknog pevanja, problemi tumačenja notnog zapisa i
impostacije glasa
- Uticaj interpretacije modernih žanrova, pokušaji autentične restauracije pevanja (artikulacija,
agogika, dinamika)
- Jan Pieterszoon Sweelinck (1562 - 1621) - osnovi tonalne harmonije
- Rimska škola i prvi oratorijumi - Giacomo Carissimi (1605-1674)
- Nastanak opere preko obnove antičke tragedije - teorija ispred prakse

Rani Barok

- Značaj mitoloških tema u izboru sadržaja (Claudio Monteverdi 1567-1643, Orfej)

- Struktura prvih opera  - postepeno uvođenje uvertire, balet, horski delovi, mašinisti, mis-en-
scene
- Stvaralaštvo Monteverdija - prelaz iz renesanse u barok: duhovne kompozicije, madrigali, opere
(Orfej, Krunidba Popeje)
- Dominacija homofonije
- Struktura izvođačkog ansambla u Vespro della Beata Vergine
- Postepeno izdvajanje solista nasuprot dotadašnjeg grupnog pevanja (humanistički koncept)
- Početak standardizacije muzičkih instrumenata (lauta, orgulje, kornet, teorba)
- Solisti prvih opera (kastrati i žene), barokni operski stil (kolorature), uvođenje karakternih igara
- Savremeno postavljanje Monteverdijeve opere - pokušaji autentične restauracije pevanja
(artikulacija, agogika, dinamika), scenografija i kostimografija
- Uticaj instrumentalne na vokalnu muzičku praksu - disonantni intervali, slobodnija upotreba
skokova, kolorature
- Johann Jozef Fux (1660-1741) – Gradus at Parnassum - teorijsko pedagoški rad na latinskom
(između Renesanse i Baroka)
- Alesandro Stradella (1642 - 1682) Pieta signore, trodelna pesma ABA (Da capo al fine)
- Žan Batist Lili (1632 - 1687) Kadmis i Hermiona - prerađivanje mitoloških tema, uvođenje
karakternih igara u operu; današnje izvođenje - pokušaji autentične restauracije opere; razrađena
polifonija sa imitacijama, mašinisti, osvetljenje scene, kostimografija i scenografija
- Marc-Antoine Charpentier (1643 - 1704) - ekspresivnost francuskog  baroka; Te Deum;
Magnifikat - kombinacija renesansnih instrumenata (viola da gamba, rekorder, klavsen, orgulje)
sa pevanjem (soprani, kontratenori, tenori i basi); prostor za izvođenje - Kralska kapela u
Versaju; polifone varijacije
- Arije kao osnova daljeg razvitka vokalne prakse u baroku
- Uloga kastrata
- Italijanski barok: Nikola Porpora (1686-1768), opera Nemac u Nemačkoj; Leonardo Leo (1694-
1744), opera Zenobija u Palmiru
- Domeniko Skarlati (1685-1757), Salve Regina; Skarlatijev sonatni oblik
- Protestantizam u Engleskoj (17 veka) - istorijski period u kome stvara Persl
- Stvaralaštvo Henri Persl (1659 - 1695), razlike i sličnosti sa renesansnim i baroknim vokalnim
stilom, izbor tonaliteta, harmonski plan, upotreba disonance, prepoznavanje Bahovih rečitativa,
nagoveštavanje kasnog baroka, izbor tempa, kolorature, karakteristike melodije (skokovi,
hromatika, zadržice)
- Uticaj opere na celokupnu baroknu vokalnu praksu - operski solisti grade komplikovane
vokalne deonice (Didona i Enej).
- Bahova harmonizacija protestantskih korala

Analiza muzičkih stilova 2/ IV godina OAS

Sadržaj predavanja

Barok

- Sličnost i razlike između Bahovog i Hendlovog vokalnog idioma

- Instrumentalni tretman glasa u Bahovim delima
- Barokna faktura - istovetnost u različitim žanrovima (svetovnih i duhovnih)
- Struktura baroknih opera, tretman solista, improvizacija, aria da capo i kadence
- Struktura Bahovih Pasija (po Jovanu) - glas kao instrument, hor kao gudački orkestar
- Hendl i uticaj italijanskih opera
- Estetika pevanja Hendlovih opera (Cezar) – (dramski likovi u visokim registrima)
- Kontratenori i takmičenje sa instrumentima
- Uloga dirigenta u baroknoj vokalnoj praksi
- Vrh barokne vokalne literature u Bahovim i Hendlovim delima
- Bahova Velika Misa u h-molu za soliste, hor i orkestar
- Unificiranost spoljnog utiska bez obzira na oblik, namenu i sastav izvodjača (uporedno slušanje
odlomaka Bahovih i Hendlovih dela)
- Barokni vokalni oblici – oratorijum, pasije, kantate
- Protestantski koral (osnovni muzički materijal kantate i drugih baroknih oblika)
- Uticaj instrumentalnog idioma na vokalni idiom (opseg glasova, upotreba disonance, veći
skokovi i skokovi u disonantnim intervalima, usitnjavanje ritmičkih vrednosti, kolorature)
- Bahova harmonizacija protestantskih korala
- Bahov Božićni oratorijum - instrumentalizacija vokala (Harnonkurtova izvođenja uz
rekonstrukciju originalnih instrumenata i interpretacije, korišćenje (tradicija) nemačkih dečijih
(muških) horova, specijalizovani vokali za izvođenje Bahovog repertoara: izgovor, impostacija)
- Opera u Baroku: pisanje za kastrate i primadone, solističke kadence (primeri: arije iz opera
Kserks, Rinaldo, Julije Cezar, oratorijuma Mesija, Juda Makabejac)
- Farineli najpoznatiji kastrat
- Arije kao osnova daljeg razvitka vokalne prakse u Baroku
- Kontratenori i takmičenje sa instrumentima
- Uporedjenje tretmana glasa i instrumenata u Renesansi (dupliranje vokala) i Baroka (imitacija
instrumenata)
- Razgraničenje vokalnog od instrumentalnog idioma
- Faktori standardizacije gudačkih instrumenata - rešenje problema štimovanja (akustičko-
muzički), tehnologija proizvodnje instrumenata (tehnološki), dostupnost cene (ekonomski)
- Uticaj koncepta “programska (vokalna) nasuprot aspolutne (instrumentalne) muzike” za
pripremu savremenog koncepta samostalnosti muzičkog idioma (nepostojanje vanmuzičkih
sadržaja)
- Od homofonije ka instrumentalnoj polifoniji
- Polifonija kao rezultat harmonije
- Bahova uloga u proširenju harmonskog jezika
- Šifrovani (general) bas
- Pojava trodelnosti u dominantnoj baroknoj dvodelnosti (menuet i sarabanda)
- Transformacija moteta u fugu
- Ornamentacija u čembalskoj literaturi
- Barokna svita, Concerto grosso, Cantata
- Kunst der Fuge kao primer stilske retrospektivnosti (kanon)

Klasicizam

- Finalizacija četiri grupe oblika (pesma, rondo, varijacija, sonatni oblik) na harmonskoj osnovi
- Dalji razvitak harmonije na osnovi homofonije
- Akordska struktura tematskih materijala
- Sonatni ciklus u centru interesa
- Standardizacija simfonijskog orkestra (uticaj psihoakustike na strukturu i standardizaciju
horskog idioma, prenos horskog sloga u strukturu gudačkog orkestra, dupliranje gudačkog
orkestra u grupu drvenih instrumenata, dodavanje limenih, najpre kao pedalni tonovi)
- Rešavanje pedala u orkestru
- Pojava i širenje klavira
- Virtuozitet i transformacija baroknog u klasični koncert
- Dominacija klavira i violine u koncertnoj i kamernoj praksi
- Opera u klasicizmu
- Libreta opere - nekonzistentnost radnje i teksta, opere se slušaju  zbog arija
- Opera kao centar Mocartovog stvaralaštva
- Razvitak upotrebe glasa prema klasičnim obrascima (razloženi  akordi, kolorature, opseg)
- Težina pevačkih deonica adaptirana prema mogućnostima raspoloživih  pevača (Čarobna frula
- Kraljica noci, Papageno)
- Bomaršeova i Mocartova Figarova ženidba - prvi zakon o autorskom pravu 
- Opera Cosi fan tutte (libreto Lorenco da Ponte)
- Rekvijem (1791) kao primer stilske retrospektivnosti
- Haydnov oratori Stvaranje sveta (Schopfung) (1791-1798) – vremensko poklapanje sa
Mocartovim Rekvijemom (1791)
- Haydnov Te Deum – korišćenje Bahovih i Hendlovih modela
- Vokalna literatura u klasicizmu - dominacija opere (socijalno-društveni događaj, uticaj na
upukpnu vokalnu praksu 18-tog veka)
- Konflikt buffo opere i opere serija
- Omiljeni kompozitori Marije Antoanete
- Pozorište mali teatar Marie Antoanete – izgled i funkcija pozorišta u 18 veku
- Funkcija harmonije u muzičkim delima se odražava u obliku, izrazu i bojenju
- Tipovi muzičkog materijala (motiv, figura, pasaž, tema)
- Rasprave o fonetici francuskog jezika i njegove pogodnosti za pevanje
- Pevačke kadence u baroknim i klasičarskim arijama  (Glukova reforma opere)
- André Modeste Grétry (1741 –1813) - stilsko pozicioniranje između Hendla i Mocarta (faktura i
posebno složene koloraturne deonice)
- Kefal i Prokrida (Céphale et Procris) - herojski balet
- Gretrijeva opera Petar Veliki - zingšpilovski pristup, opera Zemira i Azor
- Klasičarski i romantičarski stilovi
- Značaj Kerubinija (Missa de Chimay) duhovno stvaralaštvo
- Betovenov opus povezuje dve velike epohe
- Simfonija br.9 IV stav, polifonija, instrumentalni tretman deonice hora i solista, visine, dah,
originalnost nasuprot retrospektivnosti
- Opera Fidelio - tematika, uvertira, specifičnost izvođenja
- Solo pesme
- Misa solemnis