Professional Documents
Culture Documents
LP Greka Pocz
LP Greka Pocz
Dlaczego warto?
15 minut dziennie skuteczne metody
wystarczy by skutecznie przyswoić połączenie nowoczesnych
nowe umiejętności i tradycyjnych metod
A1
Pierwsz¹ lekcjê kursu rozpoczniesz od poznania alfabetu greckiego, który sk³ada siê z 24 liter.
Nastêpnie zaznajomisz siê z zasadami akcentowania w klasycznej grece.
Oto alfabet grecki:
Litera Nazwa
du¿a ma³a DŸwiêk
(w transkrypcji ³aciñskiej)
W jêzyku greckim wystêpuj¹ dwa oznaczenia litery „s”. Zapamiêtaj, ¿e umieszcza siê na
pocz¹tku i w œrodku wyrazu, a na koñcu wyrazu. Przed tzw. spó³g³oskami tylnojêzykowymi (
zamiast pisano któr¹ wymawia siê jak np (pos³aniec).
Jêzyk grecki posiada dwug³oski (zwane inaczej dyftongami), czyli po³¹czenia dwóch samog³osek.
Wyró¿niamy dwie grupy:
– pierwsza grupa to dwug³oski w³aœciwe, w których wymawia siê obie litery:
– druga grupa to dwug³oski niew³aœciwe, w których wymawia siê tylko pierwsz¹ literê. W przypadku
tych dwug³osek przy ma³ych literach literê zapisujemy pod pierwsz¹ samog³osk¹: , . Natomiast
przy du¿ych literach zapisujemy obok pierwszej samog³oski, ale jej nie wymawiamy:
Akcent w jêzyku greckim mo¿e padaæ na jedn¹ z trzech ostatnich zg³osek. Rozró¿niamy trzy rodzaje
akcentu:
– acutus (akcent ostry) wystêpuje na sylabach krótkich, d³ugich i dyftongach. Je¿eli acutus wy-
stêpuje na ostatniej sylabie, to wyraz taki nazywa siê oxytonon, np. (naukowy,
matematyczny) Wyraz posiadaj¹cy acutus na przedostatniej sylabie nosi nazwê paroxytonon,
W jêzyku greckim, podobnie jak w polszczyŸnie, istniej¹ tzw. enklityki, czyli s³owa, które nie po-
siadaj¹ w³asnego akcentu, ale ³¹cz¹ siê pod wzglêdem akcentowym z wyrazem je poprzedzaj¹cym.
Do enklityk nale¿¹:
– formy zaimka nieokreœlonego (ktoœ, jakiœ, coœ),
– przypadki zale¿ne zaimków osobowych (ja): oraz (ty):
– dwuzg³oskowe formy osobowe trybu oznajmuj¹cego w czasie teraŸniejszym od czasowników
(mówiê) i (jestem),
– przys³ówki nieokreœlone: (gdzieœ), (dok¹dœ),
(sk¹dœ), (jakoœ), (kiedyœ),
– niektóre partyku³y: (przynajmniej), (i), (wiêc),
(w³aœnie).
W tym zdaniu nie jest enklityk¹, poniewa¿ pe³ni funkcjê orzeczenia, a nie ³¹cznika. W takim
przypadku akcent w wyrazie pada na przedostatni¹ sylabê.
W jêzyku greckim wystêpuj¹ te¿ proklityki, czyli s³owa, które nie maj¹ w³asnego akcentu, ale
³¹cz¹ siê pod wzglêdem akcentowym z wyrazem po nich nastêpuj¹cym. Do proklityk nale¿¹:
– partyku³a przecz¹ca: (nie),
– spójniki: (¿e), (je¿eli),
– przyimki: (w), (do), (z),
– formy rodzajnika z przydechem: .
„n” Niektóre znaki interpunkcyjne w jêzyku greckim ró¿ni¹ siê od polskich znaków interpunkcyjnych:
Ten znak oznacza ; – znak zapytania
nowe słówka – œrednik i dwukropek
i wyrażenia
Przeæwiczmy teraz wymowê greckich liter. Pos³uchaj wymowy zaprezentowanej przez lektora
w nagraniu. Ka¿de s³owo zosta³o nagrane dwukrotnie. Nastêpnie przeczytaj na g³os:
Z pewnoœci¹ niektóre z tych s³ów brzmi¹ znajomo. Spróbuj odgadn¹æ ich znaczenie. Pomo¿e Ci
w tym poni¿sze zadanie:
> dysk, kr¹¿ek
> barbarzyñski, obcy
> demokracja
> zami³owany w nauce, naukowy, matematyczny
> dusza, psyche
> teatr
> mi³oœæ, eros
> historia
> rytm, takt
> tragedia
> melodia
> gospodarny, zapobiegliwy, oszczêdny (por. ekonomiczny)
> niewolnik odprowadzaj¹cy dzieci do szko³y, pedagog,
wychowawca, nauczyciel
> ironia
> melancholia
Wyjaœnijmy jeszcze znaczenie pozosta³ych s³ów. Byæ mo¿e równie¿ potrafisz je skojarzyæ z ich
odpowiednikami w jêzyku polskim lub w jêzykach zachodnioeuropejskich:
– œciêgno, nerw
– pas
– sen
– zwiastun, pos³aniec
– wino
Wys³uchaj nagrania jeszcze raz i spróbuj samodzielnie zapisaæ ka¿de s³owo, pamiêtaj¹c o akcen-
tach i przydechach. Nastêpnie porównaj swój zapis z zapisem w tej czêœci lekcji.
Czy potrafisz podaæ ich polskie odpowiedniki? Porównaj swoj¹ odpowiedŸ ze s³owniczkiem:
– Chios, wyspa na Morzu Egejskim, w pobli¿u wybrze¿a Azji Mniejszej,
– Gyges, król Lidii (VII w. p.n.e.), prowadzi³ wojny z mieszkañcami miast
greckich w Azji Mniejszej – Kolofonem, Magnezj¹, Miletem i Smyrn¹,
– Tales z Miletu (VII\VI w. p.n.e.), wybitny uczony i filozof zaliczany do gro-
na Siedmiu Mêdrców,
– Zeus, w mitologii greckiej ojciec bogów, w³adca nieba,
– Efez, jedno z 12 miast joñskich w Azji Mniejszej,
– Italia, w V w. p.n.e. nazywano tak po³udniow¹ czêœæ Pó³wyspu Apeniñskie-
go, od czasów Augusta obejmowa³a obszar od cieœniny Messeñskiej do Alp,
– Helena, córka Zeusa i Ledy, ¿ona króla Sparty – Menelaosa, porwana póŸniej
przez Parysa do Troi. Wed³ug mitu sta³a siê przyczyn¹ wojny trojañskiej,
– helleñski, grecki,
– Hiacynt, ulubieniec Apollona, podczas zabawy zosta³ ugodzony przez boga
dyskiem. Z krwi Hiacynta wyros³y kwiaty nazwane jego imieniem,
– Hera, ¿ona i siostra Zeusa, córka Kronosa i Rei, czczona jako opiekunka
ma³¿eñstwa,
– Ajschylos (ok. 525-456 r. p.n.e.), najstarszy z trójki wielkich tragików grec-
kich, autor m.in. Prometeusza w okowach, Orestei i Siedmiu przeciwko
Tebom,
– Edyp, syn króla Teb – Lajosa. Wyrocznia przepowiedzia³a mu, ¿e zabije
swego ojca i poœlubi matkê,
– Urania, muza astronomii,
– Sfinks, mityczny potwór w postaci skrzydlatego lwa z g³ow¹ kobiety. Zosta³
pokonany przez Edypa, który rozwi¹za³ zagadkê Sfinksa,
– Olimp, pasmo górskie w Grecji pomiêdzy Tesali¹ i Macedoni¹, wed³ug
mitologii greckiej siedziba bogów.
Na zakoñczenie tej czêœci lekcji pos³uchaj nagrania jeszcze raz i postaraj siê poprawnie zapisaæ
ka¿de s³owo.
B1
W tej czêœci lekcji poznasz kilka sentencji greckich, których autorami s¹ znani poeci i filozofowie.
Niektórzy z nich nale¿eli do grona Siedmiu Mêdrców, którzy uchodzili za mi³oœników i kontynu-
„n” atorów lacedemoñskiej sztuki uk³adania aforyzmów. Przypisuje siê im autorstwo sentencji wyry-
tych na œwi¹tyni Apollona w Delfach. Wed³ug Platona na liœcie Siedmiu Mêdrców znajdowali siê:
Ten znak oznacza Tales z Miletu, Pittakos z Mityleny, Bias z Priene, Solon, Kleobulos z Lindos, Myzon i Chilon ze
nowe słówka Sparty.
i wyrażenia
Przed wys³uchaniem sentencji zapoznaj siê ze s³ówkami, które w nich wystêpuj¹. Ka¿de z nich
nagrane jest dwukrotnie. Ty te¿, s³uchaj¹c nagrania, powtórz ka¿de s³owo dwa razy na g³os; zwróæ
tak¿e uwagê na polskie t³umaczenie:
– co
– jest
– przyjaciel
Zapewne nie zapamiêta³eœ wszystkich s³ówek, ale nie przejmuj siê tym zbytnio. Przyswoisz je so-
bie, s³uchaj¹c sentencji i wykonuj¹c æwiczenia zawarte w tej sekcji. Pos³uchaj zatem zdañ. S³uchaj
uwa¿nie, staraj¹c siê wy³owiæ z tekstu jak najwiêcej znaczeñ:
W pierwszej sentencji pojawi³ siê zaimek pytajny Zapamiêtaj, ¿e zaimek ten we wszystkich for-
mach ma akcent na samog³osce rdzennej, czyli na przy czym akcent ten nigdy nie przechodzi
w gravis. Spójrz na nasz przyk³ad:
; – Co to jest przyjaciel?
W zdaniach wyst¹pi³o orzeczenie imienne sk³adaj¹ce siê z ³¹cznika (czyli formy czasownika
„byæ”) i orzecznika, którym mo¿e byæ przymiotnik lub rzeczownik. W jêzyku polskim rzeczownik
pe³ni¹cy funkcjê orzecznika wystêpuje w narzêdniku:
Dobry przyjaciel jest (kim? czym?) skarbem.
Czytaj¹c zdania, zauwa¿y³eœ zapewne, ¿e w jêzyku greckim przydawka wystêpuje przed rzeczow-
nikiem. Je¿eli rzeczownik poprzedzony jest rodzajnikiem, przydawkê umieszcza siê miêdzy
rodzajnikiem a rzeczownikiem:
– dobry przyjaciel
Je¿eli przydawk¹ jest rzeczownik, to wraz ze swoim rodzajnikiem wystêpuje w szyku przydawki –
to znaczy przed rzeczownikiem:
– brat œmierci
Ćwiczenia oznaczone Litera w nawiasie oznacza, ¿e dodajemy j¹ do koñcówki czasownika tylko wówczas, kiedy
tym znakiem mają na nastêpny wyraz w zdaniu rozpoczyna siê od samog³oski lub kiedy czasownik jest ostatnim s³owem
celu skontrolowanie w zdaniu.
znajomości nowych
słówek, grama-
tyki lub wymowy Uzupe³nij teraz odpowiedni¹ form¹ czasownika „byæ” nastêpuj¹ce zdania:
– >
– >
– >
W nawiasach zosta³y podane skróty nazw ³aciñskich, którymi bêdziemy siê pos³ugiwaæ w ca³ym
kursie.
„i”
Zapisany kursywą tekst Przypomnijmy sobie poznane rzeczowniki i przymiotniki. W sentencjach pojawi³y siê rzeczowniki
znajdujący się przy tym rodzaju mêskiego zakoñczone w nominatiwie sing. na –: (przyjaciel) (sen)
symbolu zawiera nowe (skarb) Natomiast koñcówk¹ nominatiwu pl. jest –:
(wezwani)
informacje dotyczące (wybrani)
gramatyki oraz
użycia słówek Zapamiêtaj, ¿e rzeczowniki i przymiotniki rodzaju mêskiego zakoñczone w nominatiwie sing. na
– odmieniaj¹ siê wed³ug deklinacji II.
W jêzyku greckim, podobnie jak w wielu jêzykach nowo¿ytnych, ka¿dy rzeczownik posiada rodzaj-
nik okreœlony. Dla rodzaju mêskiego jest to rodzajnik , który odmienia siê wraz z rzeczownikiem.
A co stanie siê z akcentem, jeœli odmienimy rzeczownik, w którym akcent w nominatiwie pada na
trzeci¹ sylabê od koñca? Pamiêtaj¹c o zasadach akcentowania przedstawionych na pocz¹tku tej
lekcji, spróbuj uzupe³niæ odmianê rzeczownika
:
sing. pl.
N.
G. >
>
D. >
>
Acc. >
>
V. >
>
Widzisz, ¿e w tych przypadkach, w których koñcówka jest d³uga (gen. sing., dat. sing., dat. pl, acc. pl.),
akcent przesun¹³ siê na drug¹ sylabê od koñca zgodnie z zasad¹: jeœli ostatnia sylaba jest d³uga, akcent
nie mo¿e padaæ na trzeci¹ sylabê od koñca.
W jednym ze zdañ w fukcji podmiotu wyst¹pi³ przymiotnik w rodzaju nijakim porzedzony rodzaj-
nikiem. Zwróæ uwagê, ¿e je¿eli podmiot zdania wystêpuje w liczbie mnogiej rodzaju nijakiego, to
orzeczenie w takim przypadku zwykle jest w liczbie pojedynczej:
– To, co niemo¿liwe (w liczbie mnogiej) u ludzi,
jest (liczba pojedyncza) mo¿liwe (i znów
liczba mnoga) u Boga.
Na zakoñczenie sekcji B1 przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i znaków u¿ywanych przy
jej zapisie.
Elizji najczêœciej ulegaj¹ przyimki i spójniki. Jeœli elizja wystêpuje przed przydechem mocnym,
koñcowa spó³g³oska wyrazu przechodzi w odpowiedni¹ spó³g³oskê przydechow¹ (aspirowan¹):
– – –
C1
Sekcja C
W tej sekcji nie wprowadzimy ju¿ nowego s³ownictwa i gramatyki, lecz poœwiêcimy j¹ na po-
Powtórzenie i utrwalenie wtórzenie s³ówek i wiadomoœci gramatycznych oraz rozwiniêcie umiejêtnoœci zdobytych do tej
wiedzy. pory. Ka¿de æwiczenie wykonaj samodzielnie, a nastêpnie sprawdŸ poprawnoœæ swoich odpowie-
dzi z kluczem zamieszczonym przed koñcz¹cym zeszyt s³ownikiem oraz z nagraniem.
Æwiczenie 1
Od podanych rzeczowników utwórz ten sam przypadek w przeciwnej liczbie i podaj formê podsta-
wow¹ (nominativus sing.):
10
Æwiczenie 2
Uzupe³nij zdania, wybieraj¹c jedn¹ spoœród form podanych w nawiasie, a nastêpnie przet³umacz
zdania na jêzyk polski:
1. .......................................
.....................................................................................................................................................
2. .......................................
.....................................................................................................................................................
3. .......................................
.....................................................................................................................................................
4. .......................................
.....................................................................................................................................................
Æwiczenie 3
Wys³uchaj nagranych wyra¿eñ i zapisz je:
1. .....................................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................................
3. .....................................................................................................................................................
4. .....................................................................................................................................................
5. .....................................................................................................................................................
Æwiczenie 4
U³ó¿ zdania twierdz¹ce z podanych s³ówek:
1.
.....................................................................................................................................................
2.
.....................................................................................................................................................
3.
.....................................................................................................................................................
4.
.....................................................................................................................................................
Æwiczenie 5
Uzupe³nij zdania odpowiednimi formami rzeczowników lub przymiotników:
1. ....................... .
2. ...................
3. ......................
4. .....................
11