ETYKA W BIZNESIE

Czym jest etyka biznesu?

 Etyka biznesu = etyka w biznesie = etyka działalności gospodarczej

 jak ludzie i organizacje działają lub powinny działać w relacji z innymi?
 Jest dyscypliną naukową, której przedmiotem badań jest moralność w odniesieniu do trzech
poziomów działań gospodarczych: gospodarki rynkowej, firm indywidualnego uczestnika
rynku

Przesłanki za etyką biznesu:

 Biznes jest jedną z form aktywności człowieka i powinien stosować zasady zgodne z
systemem wartości społeczeństwa
 Firmy są podmiotami zdolnymi do odpowiedzialności moralnej, bo składają się z ludzi – idea
moralnej odpowiedzialności firm musi być kształtowana w oparciu o ideę odpowiedzialności
indywidualnej
 ludzie mają taki biznes, jakiego się domagają i na jaki zasługują
 W EB chodzi o to, aby osiągnie zysku było uczciwe, etyczne, godziwe, społecznie
akceptowalne
 Menedżerowie mają obowiązki także wobec społeczeństwa, które umożliwia funkcjonowanie
firmy, nadaje jej status prawny jako odrębnej jednostce i pozwala na korzystanie z zasobów
naturalnych (umowa społeczna)
 odpowiedzialność biznesu musi być adekwatna do jego władzy i wpływów
 biznes stał się kreatorem wartości cywilizacyjnych
 Fakt, że niektórzy przedsiębiorcy tylko udają, iż są etyczni, nie oznacza, że idea ta nie jest
słuszna

Przeciw etyce biznesu:

 EB=oksymoron
 Biznes jest amoralny
 Każdy zysk jest dobry, bez względu na to, w jaki sposób został osiągnięty
 Wszystko, co nie jest zabronione przez prawo, jest dozwolone
 Firma nie może mieć zobowiązań moralnych, gdyż nie ma sumienia
 Jedynym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku (M. Friedman)
 Menedżerowie firm mają moralny obowiązek tylko wobec tych, którzy ich zatrudnili
(właścicieli/akcjonariuszy), nie mogą go więc pełnić wobec innych grup społecznych
 Celem działań gospodarczych nie jest wspieranie dobra wspólnego
 EB nie pojawia z potrzeby czynienia dobra przez firmy, lecz wynika z przesłanek
pragmatycznych – etyczne postępowanie jest skuteczną metodą budowania przewagi
konkurencyjnej, wpływa na poprawę wyników i pozycji konkurencyjnej firmy
 EB jest nadużywana jako narzędzie marketingowe i PR; to tylko forma darmowej reklamy,
działanie powierzchowne

KTN = korporacja transnarodowa

Skutki braku EB w KTN:

 Bankructwo po skandalu
 Masowe zwolnienia ludzi
  Niewypłacalność
 Szkody klientów KTN – zdrowotne/majątkowe itp.
 Spadek zaufania społeczeństwa
 Groźba pójścia do więzienia
 Problemy zdrowotne osób wmieszanych w skandal
 Wprowadzenie sztywnych regulacji przez państwo

FILOZOFICZNE UWARUNKOWANIA ETYKI BIZNESU

 Pierwsze odniesienia do EB można odnaleźć w: przysiędze Hipokratesa, w Kodeksie

Hammurabiego, w egipskiej Księdze zmarłych i Pouczeniach dla Merikarego
 Zasada złotego środka

Podział kierunków etycznych

według kryterium źródeł norm moralnych według kryterium sposobu uzasadniania sądów
moralnych i dokonywania wyborów moralnych
Systemy autonomiczne – źródło reguł Kierunki deontologiczne – kryterium oceny
moralnych znajduje się wewnątrz każdego moralnej jest zawarte w określonych czynach
człowieka; rozum i wolna wola sprawiają, że niezależnie od ich konsekwencji, człowiek zatem
człowiek sam tworzy normy, których następnie jest zobowiązany do wybierania czynów
świadomie przestrzega (np. etyka Kanta – moralnych (kierunki te głoszą etykę powinności,
źródłem prawa moralnego jest suwerenny obowiązku)
rozum ludzki)
Kierunki konsekwencjalistyczne – kryterium
Systemy heteronomiczne – zakłada się, że oceny moralnej stanowią skutki działań
powinności moralne człowieka są człowieka lub skutki stosowania reguł,
determinowane przez system wartości i normy nakazujących określone działania
pochodzące z zewnątrz jednostki np. od Boga,
grup społecznych, państwa  teorie hedonistyczne – ocena moralna czynu
zależy od tego, czy prowadzi do przyjemnych,
czy przykrych dla człowieka konsekwencji
 teorie agatystyczne głoszą, że ocena czynów
człowieka sprowadza się do stwierdzenia, ile
czyny te spowodowały dobra lub zła

O istocie moralności decydują

wg deontologów wg konsekwencjalistów
motywy naszych działań, wynikające z poczucia skutki naszych czynów (człowiek postępuje
obowiązku podjęcia określonego czynu moralnie, kiedy rozważa, jakie skutki spowoduje
moralnego jego działanie)
kantyzm, etyka chrześcijańska egoizm, utylitaryzm
Kantyzm: postępuj tylko według takiej
maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć,
żeby stała się powszechnym prawem (czyli
postępuj tak, jak chcesz by wszyscy
postępowali)

wszyscy ludzie mają swoją godność, należy więc

ich szanować a nie wykorzystywać

moralnie dobre jest takie działanie, które

 wynika z wypełniania obowiązku, niezależnie od
skutków

KEJS 1: Jesteś prezesem firmy produkującej broń, która przeżywa kłopoty finansowe. Postanawiasz
przekupić wysokiego urzędnika państwowego w kraju, który jest uwikłany w konflikt zbrojny, ażeby
uzyskać korzystne zamówienie. Liczysz, że w ten sposób uzyskasz korzystne zamówienie, a Twoi
pracownicy nie będą musieli zostać zwolnieni.

Co robisz jako deontolog?

 Jako deontolog dążę do uzyskania kontraktu w sprawiedliwym przetargu bez próby

przekupienia urzędnika
 Szukam innej drogi utrzymania stanowisk pracy.
 Jako deontolog powinnam skupiać się na tym, by samemu przestrzegać norm moralnych - czy
przekupienie urzędnika jest moralne? Moja odpowiedz: nie. Dlatego tak nie robię.
 Jako deontolog nie przekupie urzędnika i znajdę lepszy sprawiedliwy i bezinteresowny
sposób na ochronę pracowników

Co robisz jako utylitarysta etyczny?

 Jeśli dam łapówkę będzie to nieetyczne, tak się po prostu nie postępuję. Natomiast
zachowałabym swoich pracowników, co jest dobre. Jednak danie łapówki, aby sprzedać broń
w kraju uwikłanym w konflikt zbrojny, zaogni ten konflikt. Więcej jest wg mnie przeciw niż za.
Zachowanie stanowisk pracy nie jest warte tego.
 Unikam lapowki, ujawnienie procederu moze doprowadzic do zamkniecia firmy a
jednoczesnie uzalezniam sie od urzednika z kyorym wszedlem w układ. Moze zle wplynac to
na dalszy rozwoj firmy.
 Skutki: urzędnik może się nie zgodzić, co może narazic nasza firme na zla slawe i wtedy juz w
ogole sytuacja bedzie bez wyjscia, trzeba bedzie wszystkich zwolnic.
 Zamiast łapówki mozna pomyslec nad przygotowaniem korzystnej oferty dla nas i dla tego
urzednika - wilk syty i owca cała. Oferta zdecydowanie lepiej wyglada niz lapowka.
 Urzędnik mógłby mieć kłopoty gdyby przyjął łapówkę. Mógłby również na nas donieść.
Mógłby przybrać postawę roszczebiową, szantażować nas, dajemy mu pole do manipulacji.
Mógłby przyjąć łapówkę, ale nir wywiązać się z naszej ,,umowy”

KEJS 2: Czterech komandosów w górach Afganistanu tropiło jednego ze współpracowników Osamy bin
Ladena. Z raportów wywiadowczych wynikało, że ukrywa się wraz z grupą około 150 bojowników na
terenie wioski w trudno dostępnym rejonie gór. Gdy żołnierze dotarli w pobliże wioski, nagle pojawili
się trzej afgańscy pasterze ze stadem kóz. Jeden z nich miał 14 lat. Komandosi, którzy nie mieli czym
skrępować pasterzy, stanęli przed wyborem: zabić ich albo zaryzykować, że wrócą do wioski i
uprzedzą bojowników o ukrywających się Amerykanach. Żołnierze głosowali….

Co robisz jako deontolog?

 Nie zabijam bo zabijanie nie powinno być powszechnym prawem
 Nie zabijam, to nie oni sa moim glownym “celem”

Co robisz jako konsekwencjonalista?

  Jezeli zabije: dotarcie do bin ladena bedzie ulatwione, pasterze nie zrujnuja naszej operacji,
jednak zabije ludzi i bede miec to na sumieniu
 Z jednej strony należałoby zadbać o swoje życie i nie powinno się ryzykować, ze zostaniemy
wydani, natomiast z drugiej strony zabijanie ludzi jest równie zle jak własna smierć. Wśród
ludzi byko dziecko. To bardzo zle. A co ze stadem owiec? Powinno się poczekac,
porozmawiac, ale nie zabijać. Lepiej zaryzykować własnym życiem
 Jezeli nie zabije: istnieje ze ryzyko ze pasterze utrudnia nasza misje (ale nie musza tego robic
bo w koncu “darujemy im to zycie”)
 Zabić, w konsekwencji bojownicy nie zabija niewinnych ludzi atakiem terrorystycznym

Kantyzm:
 Rozum nakazuje postępować zgodnie z imperatywem kategorycznym (bezwzględny,
wewnętrzny, moralny obowiązek): postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której
możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem (czyli postępuj tak, jak chcesz
by wszyscy postępowali)
 Głównym wyróżnikiem moralności jest bezinteresowność – czyn jest moralny gdy spełniamy
go całkowicie bezinteresownie, gdy on sam staje się celem a nie środkiem do realizacji innego
celu, równocześnie powinien to być czyn, który moglibyśmy i chcielibyśmy uznać za
powszechnie obowiązujące prawo
 etyka obowiązku - znaczenie intencji działania w odniesieniu do drugiego człowieka –
moralnie dobre jest takie działanie, które wynika z wypełniania obowiązku, niezależnie od
skutków
 imperatyw praktyczny: postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jako też w
osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka
 podmiotowe, etyczne, nacechowane szacunkiem traktowanie każdego człowieka, także w
sferze działalności gospodarczej – wszyscy ludzie mają swoją godność, należy więc ich
szanować a nie wykorzystywać
 etyka Kanta ma wymiar humanistyczny, wyklucza wszelkie możliwości instrumentalnego
traktowania osoby ludzkie

Etyka odpowiedzialności R. Ingardena

 nawiązuje do kantyzmu
 sprawiedliwość, wolność, miłosierdzie czy ofiarność - ideały moralne, które są
konkretyzowane w poszczególnych sytuacjach
 wybór, którego człowiek dokonuje w konkretnej sytuacji, nadaje czynowi obiektywną
wartość: pozytywną lub negatywną
 człowiek jest sprawcą określonej wartości i staje się za nią moralnie odpowiedzialny
 cztery sytuacje odpowiedzialności: ponoszenie odpowiedzialności, podejmowanie
odpowiedzialności, pociąganie do odpowiedzialności, odpowiedzialne działanie
 odpowiedzialność ponosi się za pozytywną lub negatywną wartość czynu
 do rozpoznania wartości czynu służy sumienie
 sumienie = zdolność do rozpoznawania wartości moralnej czynów człowieka = świadomość
moralna = zmysł moralny
 rozwija koncepcję odpowiedzialności, wprowadzając zasadę wyrównania, która stanowi, że
odpowiedzialne działanie polega na zrekompensowaniu negatywnych i na ręczeniu za
pozytywne wartości czynu (wolność a odpowiedzialność)

opiekun spolegliwy T. Kotarbińskiego

 uniezależnia swą etykę od wszelkiej ideologii, poszukującej uzasadnienia poza światem
materialnym
  sens i wartość zachowania moralnego należy umieścić w relacjach z innymi ludźmi
 postępowanie czcigodnym i haniebne, a nie „dobre” i „złe”
 w kontekście koncepcji spolegliwego opiekuna zachowanie czcigodne, to:
 postępowanie zgodne z własnym przekonaniem, kierującym się najwyższym dobrem
osób powierzonych naszej opiece
 postępowanie uczciwe, szlachetne, odpowiedzialne, wynikające z troski o tych, których
dobro w jakiś sposób uzależnione jest od naszych decyzji
 życzliwy opiekun nie wykorzysta słabości swego podopiecznego dla własnych interesów
 nie zdradzi zaufania słabszego, który polega na jego jedynie pomocy
 postać opiekuna ma stanowić zatem wzór zachowania: „postępuj tak, by w
społeczeństwie przez nas kształtowanym wzbudzać, rozwijać i utrwalać motywację,
charakterystyczną dla postawy dobrego opiekuństwa”
 Przeciwnie postąpi człowiek haniebny

Utylitaryzm jako przykład konsekwencjonalizmu

 Liczy się przede wszystkim użyteczność
 Podstawowa zasada użyteczności głosi: słuszne jest to, co przynosi najwięcej korzyści dla
największej liczby ludzi
 Działanie jest zatem słuszne jeżeli przynosi więcej (jak najwięcej) skutków korzystnych niż
szkodliwych
 wszyscy ludzie są równi i że ich dobro jest tak samo ważne
 Celem rozwoju społeczno-gospodarczego jest zaś uczynienie jak największej grupy ludzi
szczęśliwymi
 Utylitaryzm – A. Smith: etyka w gospodarce ma odgrywać jedynie drugorzędną rolę
 Teoria „niewidzialnej ręki” rynku głosi, że każdy podmiot gospodarczy, kierując się swoim
własnym interesem, przyczynia się mimowolnie do dobrobytu innych – poprzez pościg za
własnym zyskiem jednostka działa na korzyść społeczeństwa bardziej efektywnie niż wtedy,
gdy ma zamiar naprawdę mu się przysłużyć, a zatem dobro wspólne wynika w sposób
naturalny ze swobodnej gry egoistycznych pobudek w dziedzinie gospodarki
 Diastaza celów - dylemat filozofii A. Smitha: uznał współczucie, życzliwość i zaufanie za
istotne ramy działalności gospodarczej, w swojej pracy opisał postulaty etyczne dotyczące
pracy i godziwej zapłaty
 diastaza celów, jako konstytutywna cecha działalności gospodarczej, może nawet przybierać
postać konfliktu etycznego i społecznego

Utylitaryzm etyczny
 wzięcie pod uwagę skutków nie tylko obecnych, ale i przyszłych
 jest koncepcją ważenia dobrych i złych rezultatów danego czynu nie dla osoby, która
dokonuje tego czynu, ale dla wszystkich ludzi, których mogą dosięgnąć jego skutki w
przyszłości

Religie a biznes
 Religie wpływają na zachowania gospodarcze ludzi, czasem ułatwiając a czasem wręcz
uniemożliwiając podejmowanie działalności gospodarczej czy współpracy
 Uniwersalizm złotej reguły:
 znaczenie, jaką wielkie religie do niej przywiązują
 wymaganie jej bezwarunkowego stosowania
 powszechna akceptowalność przez ludzi z różnych tradycji i poziomów moralnych
 etyka protestancka sprawiła, że narodził się homo oeconomicus
  Ekonomia komunii nie polega na nieprzemyślanym rozdawnictwie, jest to raczej rodzaj
filozofii działania – dzieli się zyski na trzy części, niekoniecznie równe: na dalszy rozwój firmy,
na pomoc potrzebującym i na rozwój duchowy innych ludzi
 Realizuje bezpośrednio papieski postulat z encykliki na czas kryzysu Caritas in veritate, by
sferze finansów, działalności gospodarczej, oprócz logiki zysku, przeświecała zasada
bezinteresowności i logika daru (=> ekonomia daru)

ZARZĄDZANIE PRZEZ WARTOŚCI CZYLI INSTYTUCJONALIZACJA ETYKI BIZNESU

 Misja - Po co istniejemy?
 Wizja - Jacy chcemy być w przyszłości?
 Strategia - W jaki sposób zrealizujemy naszą wizję?
 Wartości - Jak prowadzimy nasz biznes? Czym się kierujemy prowadząc biznes?
 Kodeks tyczny w pracy – korzyści:
 daje podstawy do jednakowego traktowania
 Integracja firmy z pracownikiem
 Silna kultura organizacyjna, wspierająca misję
 Pobudzanie etycznych zachowań
 Drogowskaz w czasie kryzysu
 Trwałość i stabilność organizacji
 Zarządzanie przez wartości - Proces przekazywania wartości organizacji z pokolenia na
kolejne pokolenie przez przejmowanie obowiązków wynikających z wartości oraz ochronę
wartości w imieniu oraz dla korzyści organizacji i jej interesariuszy
 Zarządzanie przez wartości – proces:
 Wyłanianie wartości
 Definiowanie wartości
 Wdrażanie wartości
 Kontrola i monitoring
 Zarządzanie przez wartości to inaczej instytucjonalizacja EB
 Instytucjonalizacja EB polega na tworzeniu instytucji rozumianych jako trwałe (prawne,
organizacyjne i zwyczajowe) uwarunkowania dla powtarzalnych ludzkich zachowań i
międzyludzkich interakcji; polega na tworzeniu infrastruktury etycznej, w wąskim wymiarze –
na wprowadzaniu programu etycznego
 Instytucjonalizacja EB to proces wprowadzania etyki do zarządzania organizacją
 Instrumenty instytucjonalizacji EB:
 wizja
 misja
 wartości
 strategia
 polityki
 struktura, systemy, procedury
 komunikacja wewn. i zewn.
 program etyczny
 kodeks etyczny
 szkolenia etyczne
 kontrola etyczna
 nagradzanie i karanie
 kanały informacji zwrotnej
 partycypacja pracownicza
 Program etyczny
 Kodeks etyczny definiujący wartości
  Kodeksy postępowania - promują przede wszystkim ogólne wartości (np. pragnienie
działania na rzecz dobra wspólnego, uczciwość, wrażliwość, ochrona środowiska) wyjaśniając
na czym one polegają w konkretnych, złożonych sytuacjach w codziennej działalności firm
 Kodeks postępowania = kodeks etyczny = kodeks wartości = kodeks (dobrej) praktyki =
kodeks przestrzegania (norm) = standardy postępowania

Po co KP?
funkcja wewnętrzna funkcja zewnętrzna
 precyzuje i utrwala wartości firmy  buduje dobry wizerunek firmy
 przekazuje wartości firmy przyszłym  zwiększa zaufanie interesariuszy
pokoleniom pracowników zewnętrznych
 przekłada wartości na standardy
postępowania
 służy komunikowaniu wewnętrznemu i
zewnętrznemu wartości firmy
 pomaga pracownikom lub członkom
organizacji w etycznym postępowaniu
 redukuje konflikty interesów
 służy zapobieganiu, wykrywaniu,
ujawnianiu i korygowaniu nieetycznych
zachowań
 ogranicza nadużycia
 zwiększa wiarygodność, lojalność i
zaufanie pracowników
 wpływają pozytywnie na zmniejszenie
nieetycznych zachowań w miejscu pracy

 Otwarta komunikacja
 Nagradzanie i karanie
 Nagradzanie ma większą silę oddziaływania aniżeli karanie, jednak każdy z pracowników musi
być przekonany, że nieprzestrzeganie obowiązujących standardów etycznych pociąga za sobą
przewidziane w KP kary
 Kontrola etyczna:
 Osoba/komórka etyczna (rzecznik ds. etycznych, dział/biuro etyczne)
 Audyty etyczne (Na podstawie wyników audytu dokonywane powinny być korekty
programu etycznego)
 Zapobieganie działaniom nieetycznym;
 Polityka otwartych drzwi
 Prawo do poufnego informowania o przestępstwie (whistle blowing – wewnętrzny i
zewnętrny)

Etyczne przywództwo (walk the talk)

 Uwarunkowania etycznego działania w firmie
 ETYKA OSOBISTA
 ZARZĄDZANIE PRZEZ WARTOŚCI
 KULTURA ORGANIZACYJNA
 Bariery na drodze do etycznego przedsiębiorstwa:
1. Nieprzemyślane cele
2. Ślepota poznawcza
3. Pośrednia ślepota poznawcza
4. Równia pochyła („żaba we wrzątku”)
 5. Przecenianie rezultatów nieetycznych decyzji
 Etyczne blaknięcie - zjawisko, które polega na usunięciu aspektu etycznego z rozważań
poprzedzających decyzję, co w pewnych przypadkach powoduje nasilenie się nieświadomych
zachowań sprzecznych z etyką
 przywództwo to proces intencjonalnego wywierania wpływu na innych
 Przywódca to ktoś, kto zdobywa serca i umysły ludzi
 przedsiębiorstwa o etycznej kulturze organizacyjnej, kierujące się takimi wartościami jak np.:
uczciwość, sumienność, poszanowanie prawa i wrażliwość społeczna, mają większe szanse na
odniesienie sukcesu rynkowego niż firmy, które nie kierują się tymi wartościami
 Przyzwoitych zachowań nie można zarządzić odgórnie, wymusić, ale można je modelować
(poczynając od poziomu jednostki)
 Cechy etycznego przywódcy:
 szczerość, otwartość, spolegliwość
 Inspiruje ludzi do postępowania według najwyższych standardów
 Autentyczny
 wewnętrzny autorytet
 charyzma
 wyklucza jakąkolwiek formę dyskryminacji
 uczciwy
 sprawiedliwość dystrybutywna (przejawia się poprzez dokonywanie bezstronnych ocen
i wynagradzanie w stosunku do zasług)
 pozostawienie pracownikowi wolności wyboru
 Odpowiedzialny
 umiejętność wysłuchania
 umiejętność pracy zespołowej
 Mądrość
 Wywieranie wpływu (zaklinanie) a nie „ujeżdżanie” (motywowanie, inspirowanie)
 Pracownicy postępują według takich standardów, jakie praktykują ich przełożeni
 Pracownicy tym lepiej traktują klientów, im lepiej ich samych traktują ich przełożeni
 Przyszłość twojego biznesu leży w rękach ludzi, których zatrudniasz
 Klienci nie są najważniejsi. Pracownicy są najważniejsi. Jeśli zadbasz o swoich pracowników,
oni zatroszczą się o klientów
 3 wymiary różnorodności: tożsamość pierwotna, tożsamość wtórna, tożsamość organizacyjna
 KORZYŚCI Z ZARZĄDZANIA RÓŻNORODNOŚCIĄ/relacjami z ludźmi:
 wzrost postaw wzajemnego szacunku wśród pracowników
 większa kreatywność i innowacyjność
 mniej konfliktów między pracownikami
 przyciąganie bardziej utalentowanych pracowników
 poprawa wyników firmy
 Przywódcą wirtualnym może być KAŻDY, kto w konkretnej sytuacji oraz w zależności od
potrzeb przyjmuje odpowiedzialność i kontrolę nad biegiem wydarzeń

CSR – PODSTAWOWE POJĘCIA

 Dziś mówi się o społecznej odpowiedzialności organizacji (SOO), odpowiedzialności biznesu
(corporate responsibility), o tworzeniu wspólnej wartości (creating shared value, CSV)
 Norma ISO26000 mówi o społecznej odpowiedzialności (social responsibility) uznając, że
koncepcja dotyczy każdej organizacji, nie tylko biznesu, dużego czy małego
 Początki CSR: w 1889 r. w książce Ewangelia bogactwa (The gospel of wealth) przez Andrew
Carnegie
 Gwałtowny rozwój koncepcji CSR datuje się od lat 90. XX w. dzięki na nowo rozgorzałej
dyskusji nad etyką biznesu – CSR stanowi odpowiedź biznesu na oczekiwania opinii publicznej
 CSR - postrzegane jest w kategoriach obowiązku firmy, a nie, jak to się powszechnie uważa,
wolnego wyboru. Chociaż podkreśla się dobrowolność koncepcji społecznej
odpowiedzialności przedsiębiorstw, to podjęcie decyzji o jej wdrażaniu pociąga za sobą
konieczność prowadzenia konsekwentnych i systematycznych działań – CSR staje się
zobowiązaniem, którego zaniedbywanie jest negatywnie postrzegane przez interesariuszy
 Green Paper on corporate social responsibility z 2001 r. definiuje CSR jako koncepcję, w
ramach której przedsiębiorstwa dobrowolnie uwzględniają problematykę społeczną i
ekologiczną w swojej działalności komercyjnej oraz w stosunkach z zainteresowanymi
stronami
 Odnowiona strategia UE 2011-14 odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw z 2011 r.: 
podaje nową definicję CSR jako „odpowiedzialność przedsiębiorstw za ich wpływ na
społeczeństwo”
 Standard ISO 26000
 Odpowiedzialność społeczna (social responsibility) to odpowiedzialność organizacji za wpływ
jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie,
które:
 przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, włączając w to zdrowie i dobrobyt
społeczeństwa
 uwzględnia oczekiwania interesariuszy
 jest zgodne z mającym zastosowanie prawem i spójne z międzynarodowymi normami
zachowania
 jest wprowadzone w całej organizacji i praktykowane w jej działaniach w obrębie jej sfery
wpływów
 Etyka biznesu mówi „co” jest etyczne, a CSR „jak” postępować odpowiedzialnie
 Etyka biznesu to sumienie, CSR to konkretne działania podejmowane w zgodzie z sumieniem
 Za podstawę społecznej odpowiedzialności biznesu, uznaną w literaturze i coraz
powszechniej stosowaną w praktyce menedżerskiej, przyjęto koncepcję potrójnej linii
wyników (triple bottom line – TBL), znaną też jako P 3 (people, planet, profit), a w Polsce
jako 3E (etyka, ekologia, ekonomia) - Koncepcja opiera się na współzależności i równowadze
pomiędzy trzema wymiarami – ekonomią, ekologią i społeczeństwem
 Koncepcja P3 także zakłada, że dokonania firmy powinny być mierzone, audytowane,
porównywane i poddawane ocenie
 SDGs – UN Sustainable Development Goals (2015)
 Teoria interesariuszy
 interesariusze to wszyscy ci, bez których żadna organizacja nie mogłaby funkcjonować
 Według R. E. Freemana interesariusze, to każda dająca się określić grupa lub jednostka
(instytucja, także środowisko przyrodnicze), która może wpływać, lub jest pod wpływem,
działania przedsiębiorstwa (organizacji) za pośrednictwem jego strategii, produktów i
procesów wytwórczych, systemów zarządzania i procedur
 Według normy ISO 26000, interesariusze to osoby lub grupy, które są zainteresowane
decyzjami lub działaniami organizacji
 Interesariusze 1. stopnia (primary stakeholders) są to osoby, fizyczne i prawne, zawierające
z przedsiębiorstwem formalne kontrakty lub porozumienia np. akcjonariusze, pracownicy,
klienci, dostawcy, rząd (państwo) i społeczności lokalne
 Interesariusze 2. stopnia (secondary stakeholders) są to osoby lub grupy osób, mogące
zarówno wywierać wpływ na firmę, jak i pozostawać pod jej wpływem, nie zawierają jednak z
nią żadnych transakcji i w związku z tym nie są niezbędne dla jej funkcjonowania.
 Interesariuszami wewnętrznymi przedsiębiorstwa są podmioty „tworzące” firmę:
właściciele, inwestorzy (akcjonariusze), menedżerowie, pracownicy, związki zawodowe
 Interesariusze zewnętrzni – znajdują się „na zewnątrz” organizacji – klienci, dostawcy,
konkurenci, wierzyciele, władze lokalne i centralne, rządy innych państw, organizacje
 pozarządowe, społeczność lokalna, szkoły, społeczeństwo jako całość (wider community),
tzw. milczący, niemy interesariusz – środowisko przyrodnicze (i jego rzecznicy),
stowarzyszenia handlowe i branżowe, media
 Identyfikację istotnych interesariuszy przeprowadza się za pomocą macierzy uwzględniającej
siłę oddziaływania oraz poziom zainteresowania poszczególnych grup interesariuszy
 Stawki (oczekiwania) interesariuszy różnią się nie tylko pomiędzy poszczególnymi grupami,
ale również wewnątrz każdej z grup
 Oczekiwania pracowników
 Oczekiwania właścicieli / inwestorów
 Oczekiwania klientów
 Oczekiwania dostawców
 Oczekiwania konkurencji
 Oczekiwania rządu
 Oczekiwania społeczeństwa
 „Oczekiwania” środowiska
 ZARZĄDZANIE INTERESARIUSZAMI
 Mapa interesariuszy jest charakterystyczna dla danej organizacji oraz zmienna w czasie
 w ramach jednorodnej grupy interesariuszy mogą wystąpić zróżnicowane interesy
 którzy są KLUCZOWI dla firmy
 Organizacje powinny wypracować strategie i wybrać odpowiednie sposoby postępowania z
różnymi interesariuszami – w każdym przypadku istnieje wiele wariantów form kontaktu i
działań
 WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI - Chodzi o wspólne poszukiwanie najlepszych dla
wszystkich zainteresowanych stron rozwiązań i wspólne podejmowanie działań na rzecz ich
realizacji
 sukces organizacyjny zależy od stopnia w jakim organizacja radzi sobie z relacjami
(zależnościami, stosunkami) występującymi między kluczowymi interesariuszami, którzy
wpływają na realizację celu organizacji
 PROCES OTWARTEGO DIALOGU
 Dialog z interesariuszami
 user-driven innovation / crowdsourcing
 Poziomy angażowania interesariuszy: aktywna współpraca, konsultowanie, informowanie
 W CSR zysk jako elementarny cel przedsiębiorstwa nie jest pomijany, ale wskazuje się na
różne elementy towarzyszące, konieczne dla funkcjonowania i rozwoju firmy na
konkurencyjnym rynku – zwraca się uwagę na sposób postępowania w procesie osiągania
zysku i efekty tego postępowania, a jednocześnie poszerza się pojęcie zysku, który nabiera
wymiaru społecznego (wartości dodanej)
 Podstawą koncepcji CSR jest przekonanie, że powinna ona przyczyniać się do wzrostu
wartości przedsiębiorstwa przez tworzenie wspólnej wartości
 Win-win
 Modele CSR: after profit obligation i before profit obligation
 Piramida odpowiedzialności A. Carrolla
 Zarządzanie zrównoważonym łańcuchem dostaw - zarządzanie ekonomicznym, społecznym i
środowiskowym wpływem procesu dostaw w całym cyklu życia produktu w celu tworzenia,
ochrony i długofalowego rozwoju wartości ekonomicznej, społecznej i środowiskowej dla
wszystkich interesariuszy zaangażowanych w tym procesie
 łańcuch wartości (value chain)
 Zaangażowanie społeczne firmy - corporate community involvements – CCI
 W Europie używa się także terminu inwestycje społeczne (corporate community investment)
a w Stanach Zjednoczonych – filantropia strategiczna lub strategiczna dobroczynność
(corporate philanthropy)
  CCI to tylko jeden z wielu obszarów CSR
 Przedsięwzięcia komercyjne w środowisku społecznym
 Inwestycje na rzecz społeczności lokalnej - długoterminowe, strategiczne działania
podejmowane we współpracy ze wspólnotą lokalną na rzecz rozwiązywania określonych
problemów społecznych np.:
 marketing zaangażowany społecznie (cause-related marketing – CRM) – to
działalność komercyjna prowadzona przez daną firmę, uwzględniająca zarówno cele
marketingowe tej spółki, jak i potrzeby społeczne
 kampanie społeczne (marketing społeczny), czyli działania skierowane na zmianę
postaw lub zachowań określonej grupy ludzi za pomocą mediów jako nośnika
przekazu
 Działalność charytatywna - bezzwrotna pomoc finansowa lub rzeczowa
 Formy CCI:
 wsparcia finansowego
 wsparcia rzeczowego
 wolontariatu pracowniczego
 Korzyści z CSR
 CSR to nowa filozofia zarządzania strategicznego
 CSR to wkład biznesu na rzecz rozwoju zrównoważonego

INICJATYWY CSR

Inicjatywy CSR zawierają wytyczne dla organizacji, dotyczące tego jak odpowiedzialnie działać na
rzecz społeczeństwa, mają dobrowolny charakter, cały czas są uaktualniane, powstawały jako wynik
licznych konsultacji i szerokiego konsensusu różnych grup interesariuszy.

Celem inicjatyw CSR jest:

 doprecyzowanie wymagań wobec przedsiębiorstw w zakresie społecznej odpowiedzialności –
próba określenia, jakie obszary powinny się w CSR wpisywać
 ułatwienie wdrażania CSR na poziomie strategicznym i operacyjnym przedsiębiorstwa
 umożliwienie sprawdzenia zgodności postępowania organizacji z CSR
 komunikowanie interesariuszom społecznej odpowiedzialności organizacji

Klasyfikacja inicjatyw CSR

Global Compact
Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw
określające zasady postępowania
wielonarodowych
ISO 26000
ISO 14001
dotyczące systemów zarządzania oraz
EMAS
certyfikacji
SA8000
Wytyczne GRI
zawierające mierniki wyników w zakresie CSR Wytyczne IR
DJSI, FTSE4Good
dotyczące komunikacji zewnętrznej seria norm AA1000

Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych

  poruszają kwestie łańcuchów dostaw, praw człowieka
 są kodeksem postępowania, promowanym przez rządy poszczególnych państw
 są zaleceniami kierowanymi wspólnie przez rządy państw do przedsiębiorstw
wielonarodowych
 zbiór dobrowolnie stosowanych zasad i norm dobrej praktyki oraz odpowiedzialnego
zachowania przedsiębiorstw, spójnych z przepisami prawa
 dobrowolny charakter
 Adresaci wytycznych: KTN z państw OECD
 Istnieje możliwość zgłaszania skarg, gdy KTN naruszają Wytyczne OECD - Celem mediacji jest
znalezienie polubownego rozwiązania sytuacji, które dodatkowo pozwoli uniknąć podobnych
sytuacji w przyszłości

Wytyczne ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka

 standard na skalę globalną, który ma za zadanie zmniejszyć ryzyko krzywd wyrządzanych
ludziom na całym świecie w związku z działalnością biznesu
 zbiór zaleceń końcowych dot. zasad działania KTN i ich wpływu na prawa człowieka

3 obszary wytycznych
 Obowiązek Państwa zapewnienia ochrony praw człowieka (State Duty to Protect Human
Rights)
 Odpowiedzialność przedsiębiorstw za przestrzegania praw człowieka (Corporate
Responsibility to Respect Human rights)
 Dostęp do sądowych i pozasądowych środków ochrony prawnej ofiar naruszeń
spowodowanych przez biznes (Access to remedy)

Standard Minimum Programu Etycznego

 narzędzie pomocne we wdrażaniu programu etycznego, oparte na Wytycznych ONZ ds.
biznesu i praw człowieka
 może stać się bardzo przydatnym narzędziem w określeniu poziomu, na którym firma się
znajduje w zarządzaniu kwestiami etycznymi

Inicjatywa Global Compact czyli 10 zasad pogrupowanych w cztery obszary tematyczne (prawa
człowieka, standardy pracy, środowisko naturalne, przeciwdziałanie korupcji)

Prawa człowieka • Popieranie i przestrzeganie praw człowieka przyjętych przez

społeczność międzynarodową
• Eliminacja wszelkich przypadków łamania praw człowieka przez
firmę
Standardy pracy • Poszanowanie wolności stowarzyszania się
• Eliminacja wszystkich form pracy przymusowej
• Zniesienie pracy dzieci
• Efektywne przeciwdziałanie dyskryminacji w sferze zatrudnienia
Środowisko naturalne • Prewencyjne podejście do środowiska naturalnego
• Podejmowanie inicjatyw mających na celu promowanie postawy
odpowiedzialności ekologicznej
• Stosowanie i rozpowszechniania przyjaznych środowisku technologii
Przeciwdziałanie korupcji • Przeciwdziałanie korupcji we wszystkich formach, w tym
wymuszeniom i łapówkarstwu
 COP GC
 narzędzie promujące w organizacjach odpowiedzialność, przejrzystość i ciągłe doskonalenie –
Communication on progress (COP)
 obowiązek sygnatariuszy do corocznego ujawniania interesariuszom postępów we
wprowadzaniu zasad GC do polityki, działań i kultury organizacyjnej firmy (organizacji)
 Uchylanie się od obowiązku publikowania COP przez kolejne dwa lata skutkuje usunięciem z
programu i koniecznością ponownego ubiegania się o przystąpienie

Raportowanie danych pozafinansowych

 oznacza dostarczanie informacji interesariuszom zewnętrznym i wewnętrznym na temat
osiąganych przez przedsiębiorstwo wyników (pozytywnych i negatywnych) w wymiarze
ekonomicznym, środowiskowym i społecznym
 narzędzie do zwiększania przejrzystości, komunikowania się z interesariuszami i poprawiania
swoich wyników

GRI
 Misją GRI jest dostarczenie wiarygodnych ogólnych zaleceń dla zrównoważonego
raportowania
 wytyczne zrównoważonego raportowania (sustainability reporting guidelines)
 wyznaczają ramy dobrowolnej i elastycznej zrównoważonej sprawozdawczości
 narzędzie służące ciągłemu doskonaleniu zrównoważonego raportowania, a nie zbiór
bezwzględnych zaleceń
 Przy opisie każdej z 10 zasad, obok definicji i komentarza, sformułowane zostały pytania
sprawdzające, które mają pomóc raportującej organizacji samej ocenić czy stosuje ona daną
zasadę czy też nie
 Zestaw Standardów GRI składa się z 3 uniwersalnych standardów

10 podstawowych zasad raportowania według GRI

1. uwzględnianie interesariuszy
4 zasady dotyczące zawartości (treści) 2. istotność
raportu 3. kontekst zrównoważonego rozwoju
(są ważniejsze) 4. kompletność

1. wyważenie
6 zasad dotyczących zapewniania jakości raportu 2. porównywalność
(są bardziej intuicyjne) 3. dokładność
4. terminowość
5. przejrzystość
6. wiarygodność

Raportowanie zintegrowane według IIRC

 (IR) pokazuje w jaki sposób strategia, sposób zarządzania, wyniki i perspektywy w kontekście
otoczenia zewnętrznego organizacji, prowadzą do tworzenia wartości (dla wszystkich
interesariuszy) w krótkiej, średniej i długiej perspektywie
 Wytyczne Międzynarodowego Stowarzyszenia na rzecz Raportowania Zintegrowanego
(International Integrated Reporting Council – IIRC)
 komunikacja na temat procesu kreowania wartości przedsiębiorstwa w czasie
 ten rodzaj raportowania kierowany jest przede wszystkim do inwestorów
Dyrektywa 2014/95/UE
 ujawnianie informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre
duże jednostki oraz grupy
 ma na celu zwiększenie transparentności informacji w obszarze CSR oraz ich spójności i
porównywalności
 Obejmuje jednostki zainteresowania publicznego
 do ujawniania informacji dotyczących polityki różnorodności są zobligowane duże spółki
giełdowe tj. emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków
regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego

ISO 26000
 jest to podręcznik zawierający wytyczne i rekomendacje a nie wymagania podlegające
certyfikacji czyli dotyczące systemu zarządzania
 stanowi pomoc dla organizacji w ich wkładzie w rozwój zrównoważony i uzupełnia inne
instrumenty i inicjatywy w zakresie odpowiedzialności społecznej
 wymienia 7 zasad (definicja+opis+praktyka)
 2 fundamentalne praktyki społecznej odpowiedzialności (będące filarami normy,
rozpatrywane w ramach każdego z kluczowych obszarów): rozpoznanie społecznej
odpowiedzialności identyfikowanie i angażowanie interesariuszy
 Obszary społecznej odpowiedzialności wg ISO 26000:

1. Ład organizacyjny
2. Prawa człowieka
3. Praktyki z zakresu pracy
4. Środowisko
5. Uczciwe praktyki operacyjne
6. Zagadnienia konsumenckie
7. Zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej

Celem ISO 26000 był ogólnoświatowy konsensus wszystkich zainteresowanych środowisk w zakresie:
 definicji i zasad społecznej odpowiedzialności
 kluczowych obszarów i zagadnień społecznej odpowiedzialności
 wytycznych (zaleceń) dotyczących wdrażania społecznej odpowiedzialności w organizacji

SA8000
 jest normą dla organizacji, które szukają możliwości uczynienia miejsca pracy bardziej
„ludzkim”
 misją jest zagwarantowanie praw pracowników w skali globalnej, zapewnienie im godnych i
bezpiecznych warunków pracy zgodnych z międzynarodowym prawem pracy i standardami
dotyczącymi praw człowieka
 może być stosowana we wszystkich krajach świata, w stosunku do organizacji o różnej
wielkości i z dowolnej branży czy sektora

8 szczegółowych warunków dotyczących po ich spełnieniu można przystąpić do

przestrzegania podstawowych praw człowieka
i praw pracowniczych
WARUNKI WSTĘPNE
1. Praca dzieci.
2. Praca przymusowa lub obowiązkowa.
3. Bezpieczeństwo i higiena pracy.
głównego, dziewiątego punktu normy, który
definiuje system zarządzania w zakresie
społecznej odpowiedzialności
SYSTEM ZARZĄDZANIA
Polityki, procedury i zapisy.
Zespół ds. SA8000.
Identyfikacja i ocena ryzyk.
 4. Prawo do zrzeszania się i rokowań układu Monitorowanie.
zbiorowego. Zaangażowanie wewnętrzne i komunikacja.
5. Dyskryminacja. Procedura rozpatrywania skarg.
6. Praktyki dyscyplinujące. Zewnętrzna weryfikacja i zaangażowanie
7. Godziny pracy. interesariuszy.
8. Wynagrodzenie. Działania korygujące i zapobiegawcze.
Szkolenia i budowanie potencjału.
Zarządzanie dostawcami i wykonawcami

System zarządzania środowiskowego (SZŚ) według ISO14001:2004 - opracowanie polityki

środowiskowej, będącej publicznym, udokumentowanym i ramowym zobowiązaniem organizacji do
ciągłego minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko i spełniania odpowiednich przepisów
prawnych
EMAS - wdrożeniu, utrzymywaniu i doskonaleniu w organizacji SZŚ zgodnego z wymaganiami normy
ISO 14001, podlegającego rejestracji i poddawanego okresowemu audytowi przez akredytowanych
lub licencjonowanych, weryfikatorów EMAS (ale bez konieczności uzyskania certyfikatu ISO14001)

Standardy procesu AA1000

 W przeciwieństwie do wszystkich przedstawionych inicjatyw, standardy serii AA1000 nie
określają „co” jest społecznie odpowiedzialne, lecz pokazują „jak” prowadzić dialog z
interesariuszami i przygotować raport będący efektem tego dialogu
 Obecnie seria AA 1000 składa się z 3 norm, które można oddzielne stosować

Zasady AA1000APS
1. inkluzyjności, włączania (inclusivity)
2. istotności (materiality)
3. odpowiadania (responsiveness)
4. wpływu (impact)