ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

სამართლის სკოლა
საფეხური ბაკალავრიატი

სილაბუსი

1 სასწავლო კურსის ადამიანის უფლებების სამართალი

დასახელება

სასწავლო კურსის 1 სემესტრი

ხანგრძლივობა

3 კრედიტების 6 ECTS კრედიტი

რაოდენობა

4 48 საკონტაქტო საათი:
საკონტაქტო საათების
რაოდენობა  ლექცია - 31 სთ
 სემინარი (მათ შორის შუალედური გამოცდა - 2სთ) - 14 სთ
 დასკვნითი გამოცდა - 3 სთ

დამოუკიდებელი სამუშაო - 102 სთ.

ლექტორი სახელი: ქეთევან ერემაძე

 აკადემიური სტატუსი: პროფესორი

,პაპუაშვილი გიორგი, ტელეფონის ნომერი: 595 22 55 64

მიქელაძე თამთა,
ელექტრონული ფოსტა: keremadze@hotmail.com
ჩიტიძე გიორგი,
სახელი:  გიორგი მუმლაძე
აკადემიური სტატუსი:  მკვლევარი
ელექტრონული ფოსტა: gmumladze13@gmail.com
სახელი:  კოტე კუბლაშვილი
აკადემიური სტატუსი:  პროფესორი
ელექტრონული ფოსტა: kokodekubla@hotmail.com
სახელი:  ჩოკორაია კონსტანტინე
აკადემიური სტატუსი:  ასოცირებული პროფესორი
ელექტრონული ფოსტა:  konstantine.chokoraia@iliauni.edu.ge
სახელი:  გიორგი ჩიფჩიური
აკადემიური სტატუსი: სამართლის მაგისტრი
ტელეფონის ნომერი:  558 300 701
ელექტრონული ფოსტა:  goga.chipchiuri@iliauni.edu.ge
სახელი: ალიკა კუპრავა
აკადემიური სტატუსი: მკვლევარი
ტელეფონის ნომერი:  514 09 19 19    
ელექტრონული ფოსტა:  alika.kuprava@gmail.com
სახელი:  გიორგი მელაძე
აკადემიური სტატუსი:  ასოცირებული პროფესორი
ელექტრონული ფოსტა:  giorgi.meladze@iliauni.edu.ge
სახელი: ნონიაშვილი გიორგი
აკადემიური სტატუსი: მკვლევარი
ელექტრონული ფოსტა:  g.noniashvili@gmail.com
სახელი:   თამთა მიქელაძე
აკადემიური სტატუსი:  ასოცირებული პროფესორი
ელექტრონული ფოსტა:  t.mikeladze@yahoo.com
სახელი:  გიორგი პაპუაშვილი
აკადემიური სტატუსი:  ასოცირებული პროფესორი
ელექტრონული ფოსტა:  gpapuashvili@yahoo.com
სახელი: გიორგი ჩიტიძე
აკადემიური სტატუსი: მკვლევარი
ელექტრონული ფოსტა:  giorgi.chitidze@gmail.com
სტუდენტებთან ინდივიდუალური კონსულტაცია გაიმართება ლექტორთან
შეთანხმებით, მათ შორის პროგრამა არგუსის საშუალებით.

6 სასწავლო კურსზე სტუდენტს გავლილი უნდა ჰქონდეს შესავალი საჯარო სამართალში

დაშვების
 წინაპირობები

7 სწავლა-სწავლების მეთოდი
სასწავლო დისციპლინა ითვალისწინებს
კონსტიტუციის ნორმების სრულყოფილად
გააზრებაზე მუშაობას, მისი სწორად წაკითხვისა და
განმარტების უნარის განვითარებას, შესაბამისი
ლიტერატურისა თუ სასამართლო
გადაწყვეტილებების (საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს, ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს) გაანალიზებას, მასალების
ექსპერტიზას, კონკრეტულ საკითხებზე საკუთარი
მოსაზრებების, არგუმენტაციის დამაჯერებლად
გამდოცემის უნარის განვითარებას.
ამ მიზნებისთვის გამოიყენება:

 შედარებით-სამართლებრივი, ისტორიულ-
სამართლებრივი და სამართლებრივ-
ლოგიკური ანალიზის მეთოდები.
 ლექცია/სემინარი;
 დისკუსია/დებატები,
 ჯგუფური მუშაობა,
 პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება (PBL),
 შემთხვევის ანალიზი (Case study),
 კაზუსის ამოხსნის მეთოდი
 სასწავლო პროცესში ანალიზის მეთოდი,
 ახსნა-განმარტებითი მეთოდი,

8 სასწავლო კურსის მიზანი სასწავლო კურსის მიზანია, სტუდენტმა შეისწავლოს

ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების არსი,
თითოეული მათგანის კონსტიტუციური ფარგლები,
უფლებების დაცვის ინსტრუმენტები და მათი
ეფექტურად გამოყენების გზები; გამოუმუშავდეს
ადამიანის უფლებების მარეგლამენტირებელი
კონსტიტუციის ნორმების გაანალიზების,
განმარტების, ადამიანის უფლებათა სფეროში
რელევანტური საერთშორისო აქტების გამოყენების
უნარი; შეძლოს შესაბამისი ლიტერატურის,
საკანონმდებლო ბაზის, საკონსტიტუციო
სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს რელევანტური გადაწყვეტილებების
მოძიება და გამოყენება კონკრეტული მიზნებისათვის;
კომუნიკაცია, როგორც წერილობითი ასევე ზეპირი
 ფორმით ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებული
ძირითადი საკითხების შესახებ; შეძლოს მუდმივიდ
განაახლოს საკუთარი ცოდნა.

9 სწავლის შედეგები სტუდენტს აქვს, ზოგადად, ადამიანის უფლებათა სამართლის არსის,

თითოეული ფუნდამენტური უფლების შინაარსის, ფარგლების, მათი
შეზღუდვის კონსტიტუციური საფუძვლების თეორიული ცოდნა,
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის და მათი გამოყენების თეორიული და
პრაქტიკული ცოდნა;

სტუდენტს აქვს ადამიანის უფლებების მარეგლამენტირებელი

კონსტიტუციის ნორმების გაანალიზების, განმარტების, ადამიანის
უფლებათა სფეროში რელევანტური საერთშორისო აქტების
გამოყენების უნარი. შეუძლია შესაბამისი ლიტერატურის,
საკანონმდებლო ბაზის, საკონსტიტუციო სასამართლოს და
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს რელევანტური
გადაწყვეტილებების (სხვა საჭირო მასალების) მოძიება და
დამუშავება კონკრეტული მიზნებისათვის. მსჯელობს ადამიანის
უფლებათა სფეროში თანამედროვე გამოწვევებსა და მათი
გადაწყვეტის პოტენციურ გზებზე; შეუძლია ფუნდამენტური
უფლებების დარღვევის პრობლემების გამოვლენა, შეფასება; აქვს,
სასწავლო კურსით გათვალისწინებული თემატიკის ფარგლებში,
სამართლებრივი პრობლემის მრავალმხრივი ხედვისა და ანალიზის
საფუძველზე მისი გადაწყვეტის თეზისის განვითარებისა და
შერჩეული მიდგომის დასაბუთების უნარი; მსჯელობს ადამინის
უფლებების შეზღუდვის პრინციპისა და ეროვნული მექანიზმებსი
შესახებ.

პატივს სცემს ადამიანის უფლებებს, მონაწილეობს შესაბამისი

სამართალწარმოების პროცესში სამართლებრივი ღირებულებების
გათვალისწინებით; წარმართავს საკუთარი და სხვების
განვითარებაზე ორიენტირებულ საქმიანობას ინდივიდუალური და
გუნდური მუშაობის ძირითადი პრინციპების დაცვით; ავლენს
საკუთარი ცოდნის მუდმივად განახლების უნარს.

10 შეფასების წესი სტუდენტების შეფასება ხორციელდება ასქულიანი სისტემით.

(A) 91-100 ფრიადი

 (B) 81-90 ძალიან კარგი
(C) 71-80 კარგი
(D) 61-70 დამაკმაყოფილებელი
(E) 51-60 საკმარისი
(FX) 41-50 ვერ ჩააბარა, რაც ნიშნავს, რომ სტუდენტს
ჩასაბარებლად მეტი მუშაობა სჭირდება და ეძლევა
დამოუკიდებელი მუშაობით დამატებით გამოცდაზე
ერთხელ გასვლის უფლება;

(F) 0-40 ჩაიჭრა, რაც ნიშნავს, რომ სტუდენტის მიერ

ჩატარებული სამუშაო არ არის საკმარისი და მას საგანი
ახლიდან აქვს შესასწავლი.

FX-ის მიღების შემთხვევაში დამატებითი გამოცდა ინიშნება

დასკვნითი გამოცდის შედეგების გამოცხადებიდან არანაკლებ 5
დღეში.

შეფასების ფორმები - შეფასების ფორმებია შუალედური შეფასება (2

შუალედური გამოცდა, 1 პრეზენტაცია და აქტივობა) და დასკვნითი
შეფასება.

შუალედურ შეფასებაში (შეფასება (2 შუალედური გამოცდა, 1

პრეზენტაცია და აქტივობა) სტუდენტმა უნდა მიიღოს მინიმუმ 21
ქულა, რომ დაშვებულ იქნას დასკვნით გამოცდაზე. დასკვნით
გამოცდაზე სტუდენტმა უნდა მიიღოს მინიმუმ 10 ქულა.

მხოლოდ ერთი გაცდენილი შუალედური წერის აღდგენაა

შესაძლებელი დასკვნით გამოცდამდე.

შეფასების კომპონენტი - შეფასების კომპონენტი არის წერითი

(პირველ შუალედურ გამოცდაში 5 ღია კითხვა, მეორე შუალედურ
გამოცდაში 2 ღია კითხვა და 1 კაზუსი) ზეპირი გამოკითხვა
(სემინარებზე აქტივობა და პრეზენტაცია) და წერითი გამოცდა
(დასკვნითი გამოცდისას).

შეფასების მეთოდი - შუალედური შეფასებისას (ღია კითხვები,

კაზუსი, პრეზენტაცია და აქტივობა), დასკვნითი გამოცდისას (2
თეორიული საკითხი, 1 კაზუსი).

შეფასების მეთოდები
შუალედური გამოცდა 1 (5 ღია კითხვა) 25% (25 ქულა)
შუალედური გამოცდა 2 (2 ღია კითხვა და 30% (30 ქულა)
 კაზუსი)
პრეზენტაცია 10% (10 ქულა)
აქტივობა 5% (5 ქულა)
დასკვნითი გამოცდა 30% (30 ქულა)

გამოცდები

როგორც შუალედურ, ასევე დასკვნით გამოცდაზე შემოწმდება

სტუდენტების თეორიული და პრაქტიკული ცოდნა, მათ შორის
ლექციებზე და სემინარებზე განხილული ლიტერატურა და
სასამართლო საქმეები.

შუალედური გამოცდა - სტუდენტმა უნდა უპასუხოს 5 თეორიულ

ღია ტიპის საკითხს. (თითოეული 5-ქულიანი), მეორე შუალედურ
გამოცდაზე - უპასუხოს 2 კითხვას (თითოეული 5-ქულიანი), ასევე
ამოხსნას კაზუსი (20 ქულა). კაზუსის ამოხსნისას, სტუდენტს
შეეძლება ნებისმიერი მასალის გამოყენება, რომელიც კურსის
ფარგლებშია ხელმისაწვდომი

სემესტრის განმავლობაში, სტუდენტები მოამზადებენ

პრეზენტაციებს მათ მიერ შერჩეული თემატიკის მიხედვით.
პრეზენტაცია მზადდება ჯგუფურად.

დასკვნითი გამოცდა ასევე შედგება ორი ნაწილისგან - პირველ

ნაწილში სტუდენტმა უნდა უპასუხოს 2 თეორიულ საკითხს
(თითოეული 5-ქულიანი), ხოლო მეორე ნაწილში - უნდა დაწერონ 1
კაზუსი (20-ქულიანი).

შეფასების კრიტერიუმები
1) შუალედური გამოცდა
5 ქულიანი ღია კითხვის/თეორიული საკითხის აღწერა:

5 ქულა - პასუხი სრულია. საკითხი ზუსტად და ამომწურავად

არის მოცემული. სტუდენტი ზედმიწევნით ფლობს განვლილ
მასალას, ღრმად და საფუძვლიანად აქვს ათვისებული ძირითადი და
დამატებითი ლიტერატურა, სწორად განმარტავს/აანალიზებს
კონკრეტული ფუნდამენტური უფლებების მარეგლამენტირებელ
კონსტიტუციის დებულებებს, იცნობს და სწორად იყენებს
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს რელევანტურ პრაქტიკას
უფლების ფარგლებთან დაკავშირებით; შეცდომები არ არის.
იურიდიული ტერმინოლოგია სრულად არის დაცული. ტექსტი
გრამატიკულად გამართულია. შეუძლია ფუნდამენტური უფლებების
დარღვევის პრობლემების გამოვლენა, შეფასება; გამოხატავს
ადამინის უფლებების პატივისცემას, როგორც სახელმწიფოს
უზეანესი ღირებულების შესახებ.

4 ქულა - პასუხი არსებითად სწორია. სტუდენტი კარგად

ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ ძირითად ლიტერატურას,
მაგრამ არასაკმარისად/არასრულად აანალიზებს კონკრეტული
ფუნდამენტური უფლებების მარეგლამენტირებელ კონსტიტუციის
დებულებებს, ზედაპირულად იცნობს და იყენებს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს რელევანტურ პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან
დაკავშირებით; სამართლებრივი მსჯელობა კარგია, თუმცა
დაშვებულია მცირედი ხარვეზები. ტერმინოლოგიურად
გამართულია. მეტნაკლებად შეუძლია ფუნდამენტური უფლებების
დარღვევის პრობლემების გამოვლენა, შეფასება; მეტნაკლებად
ავლენს ადამინის უფლებების პატივისცემას.

3 ქულა - პასუხი არასრულია. სტუდენტი ფლობს განვლილი

პროგრამით გათვალისწინებულ ძირითად მასალას, მაგრამ
სათანადოდ ვერ განმარტავს/აანალიზებს კონკრეტული
ფუნდამენტური უფლებების მარეგლამენტირებელ კონსტიტუციის
დებულებებს, არ იცნობს საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
რელევანტურ პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან დაკავშირებით;
არის ფრაგმენტული სამართლებრივი მსჯელობა. იურიდიული
ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. ცდილობს ფუნდამენტური უფლებების
დარღვევის პრობლემების გამოვლენას, შეფასებას;

1-2 ქულა - პასუხი არსებთად მცდარია. შესწავლილია პროგრამით

გათვალისწინებული მასალის ფრაგმენტები. სამართლებრივი
მსჯელობა ძალზე მწირია. არ იცნობს/ვერ იყენებს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს რელევანტურ პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან
დაკავშირებით; ტექსტი გრამატიკულად გაუმართავია.

0 ქულა - პასუხი მცდარია. სამართლებრივი მსჯელობა

საერთოდ არ არის. პროგრამით გათვალისწინებული მასალა
გამოყენებული საერთოდ არ არის.

პრეზენტაცია:
9-10 ქულა. დოკუმენტი შედგენილია დავალებაში მოცემული
პირობების სრული დაცვით. საკითხები გათვალისწინებულია
სრულად და ამომწურავად. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია
სრულად. სტუდენტი ზედმიწევნით ფლობს განვლილ თეორიულ და
პრაქტიკულ მასალას. კარგად აქვს ათვისებული ძირითადი და
დამხმარე ლიტერატურა. სწორად აქვს გამოყენებული ნორმატიული
მასალა (გამოყენების აუცილებლობის დროს), რელევანტური
საერთაშორისო აქტების ჩათვლით, კარგად იცნობს და იყენებს
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას უფლების
ფარგლებთან დაკავშირებით; დოკუმენტის სტრუქტურა ლოგიკურია.
დოკუმენტი სრულად შეიცავს მისთვის ყველა აუცილებელ
რეკვიზიტს. სტუდენტი ადამინის უფლებებისა და მათი შეზღუდვის
შესახებ პრეზენტაციას აკეთებს გამართულად, მსჯელობა
დასაბუთებული და არგუმენტირებულია. წარმართავს საკუთარი და
სხვების განვითარებაზე ორიენტირებულ საქმიანობას
ინდივიდუალური და გუნდური მუშაობის ძირითადი პრინციპების
დაცვით;

7-8 ქულა. დოკუმენტი შედგენილია დავალებაში მოცემული

პირობების თითქმის სრული დაცვით. იურიდიული
ტერმინოლოგია უმეტესად დაცულია. სტუდენტი კარგად
ფლობს განვლილ თეორიულ და პრაქტიკულ მასალას.
კარგად აქვს ათვისებული ძირითადი და დამხმარე
ლიტერატურა. უმეტესად სწორად აქვს გამოყენებული
ნორმატიული მასალა (გამოყენების აუცილებლობის
დროს), რელევანტური საერთაშორისო აქტების ჩათვლით,
არასიღრმისეულად იცნობს და ფრაგმენტულად იყენებს
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს და
ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს შესაბამის
პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან დაკავშირებით;
დოკუმენტის სტრუქტურა ლოგიკურია. უმეტესად
შეიცავს მისთვის ყველა აუცილებელ რეკვიზიტს.
სტუდენტს გაკეთებული აქვს პრეზენტაცია, თუმცა მასში
სრულყოფილად არ გადმოსცემს განსახილველ საკითხებს.
მსჯელობა ძირითად არგუმენტირებულია, მაგრამ შეიცავს
გარკვეულ ხარვეზებს. სტუდენტი აუდიოტორიის მიერ
დასმული კითხვების ნახევარზე მეტს სწორად პასუხობს.
მეტნსკლები სიზუსტით წარმართავს საკუთარი და
სხვების განვითარებაზე ორიენტირებულ საქმიანობას
ინდივიდუალური და გუნდური მუშაობის ძირითადი
პრინციპების დაცვით;

5-6 ქულა. დოკუმენტი შედგენილია დავალებაში მოცემული

პირობების ნაწილობრივი დაცვით. იურიდიული
ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სტუდენტი საშუალოდ
ფლობს განვლილ თეორიულ და პრაქტიკულ, ასევე
ნორმატიულ მასალას, რელევანტური საერთაშორისო
აქტების ჩათვლით, ცუდად იცნობს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა
ევროპული სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას უფლების
ფარგლებთან დაკავშირებით; დოკუმენტის სტრუქტურა
ლოგიკურია. დოკუმენტი უმეტესად შეიცავს მისთვის
 ყველა აუცილებელ რეკვიზიტს. პრეზენტაცია არასრულია,
სტუდენტი აუდიტორიის კითხვების ნახევარს სწორედ
ვერ პასუხობს. საკუთარი და სხვების განვითარებაზე
ორიენტირებულ საქმიანობას ინდივიდუალურად
წარმართავს, თუმცა გუნდური მუშაობის ძირითადი
პრინციპები არ არის დაცული.

3-4 ქულა. დავალებაში მოცემული პირობების უმრავლესობა არ

არის დაცული. იურიდიული ტერმინოლოგია ძირითადად
გაუმართავია. სტუდენტი ცუდად იცნობს განვლილ
თეორიულ და პრაქტიკულ, ასევე ნორმატიულ მასალას.
არ იცნობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
შესაბამის პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან
დაკავშირებით; დოკუმენტი არ შეიცავს მისთვის ყველა
აუცილებელ რეკვიზიტების ნახევარს. პრეზენტაცია არ
არის დამაჯარებელი, სტუდენტი აუდიტორიის კითხვების
უმეტესობას ვერ პასუხობს.

1-2 ქულა. დავალებაში მოცემული პირობების უმრავლესობა არ არის

დაცული. სტუდენტი არ ფლობს განვლილ თეორიულ და
პრაქტიკულ მასალას. უმრავლეს შემთხვევაში არასწორად
აქვს გამოყენებული ნორმატიული მასალა (გამოყენების
აუცილებლობის დროს). არ იცნობს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა
ევროპული სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას უფლების
ფარგლებთან დაკავშირებით; დოკუმენტის არ შეიცავს
მისთვის ყველა აუცილებელ რეკვიზიტების უმეტესობას.
არ არის გაკეთებული პრეზენტაცია ან აუდიტორის
შეკითხვების უმრავლესობა პასუხგაუცემელია.

0 ქულა. პრეზენტაცია საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არ

არის შესრულებული.

2) მეორე შუალედური გამოცდა: შედგება 2 კითხვის და ერთი

კაზუსისგან. გამოცდა მთლიანობაში შეფასდება 30 ქულით.

თითოეული კითხვა შეფასდება 5 ქულით, კაზუსი 20 ქულით.

კაზუსის ქულათა აღწერა

18-20 ქულა - პასუხი სრულია. საკითხი ზუსტად და ამომწურავად

არის მოცემული. კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის კარგი თეორიული ცოდნა და მათი
პრაქტიკული გამოყენების უნარი; შეუძლია სტუდენტი
ზედმიწევნით ფლობს განვლილ მასალას, ღრმად და საფუძვლიანად
აქვს ათვისებული ძირითადი და დამატებითი ლიტერატურა, კარგად
იცნობს და იყენებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული ტერმინოლოგია
სრულად არის დაცული. აქვს მსჯელობის, ანალიზის კარგი უნარი.

15-17 ქულა - პასუხი სრულია. აუცილებელი საკითხების უმეტესობა

განხილულია. კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის კარგი თეორიული ცოდნა, თუმცა არის
ხარვეზები მათი პრაქტიკული გამოყენებისას. სტუდენტი კარგად
ფლობს განვლილ მასალას, სრულად აქვს ათვისებული ძირითადი და
დამატებითი ლიტერატურა, იცნობს და იყენებს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას.
იურიდიული ტერმინოლოგია ძირითადად გამართულია. აქვს
მსჯელობის, ანალიზის კარგი უნარი.

12-14 ქულა - პასუხი არასრულია. აუცილებელი საკითხების ნაწილია

განხილული. კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის საკმარისი თეორიული ცოდნა, თუმცა უჭირს
მათი ადეკვატურად გამოყენება. არასრულად იცის განვლილი
მასალა, ძირითადი და დამატებითი ლიტერატურა, იცნობს, თუმცა
ადეკვატურად ვერ იყენებს საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული
ტერმინოლოგია ნაწილობრივ არაზუსტია. მსჯელობა, ანალიზი
არათანმიმდევრულია, ნაკლოვანია.

9-11 ქულა - პასუხი არასრულია. აუცილებელი საკითხების

მნიშვნელოვანი ნაწილი განხილული არ არის. კაზუსის ამოხსნის
მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს უფლებაში ჩარევის
კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების, ინსტრუმენტების
არსის არასაკმარისი თეორიული ცოდნა, უჭირს მათი ადეკვატურად
გამოყენება. არასრულად იცის განვლილი მასალა, ცუდად იცნობს და
არაადეკვატურად იყენებს საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული
ტერმინოლოგია ნაწილობრივ არაზუსტია. მსჯელობა, ანალიზი
არათანმიმდევრულია, ნაკლოვანია.

6-8 ქულა - პასუხი არსებითად მცდარია. აუცილებელი საკითხების

უმეტესი ნაწილი განხილული არ არის. კაზუსის ამოხსნის
მიზნებისთვის სტუდენტს არ აქვს უფლებაში ჩარევის
კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების, ინსტრუმენტების
არსის საკმარისი თეორიული ცოდნა, არ შეუძლია მათი
ადეკვატურად გამოყენება. ცუდად იცის განვლილი მასალა, არ იცნობს
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს
შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული ტერმინოლოგია არაზუსტია.
მსჯელობა, ანალიზი არათანმიმდევრულია და ზედაპირულია.

3-5 ქულა - პასუხი მცდარია. აუცილებელი საკითხების უმეტესი

ნაწილი განხილული არ არის. დაშვებულია უხეში შეცდომები.
კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს არ აქვს უფლებაში
ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის თეორიული ცოდნა და მათი გამოყენების
უნარი. ცუდად იცის განვლილი მასალა, არ იცნობს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას.
იურიდიული ტერმინოლოგია არაზუსტია.

0-2 ქულა - პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არ არის

მოცემული.

3) დასკვნითი გამოცდა

დასკვნითი გამოცდა შედგება 2 კითხვის და ერთი კაზუსისგან.

გამოცდა მთლიანობაში შეფასდება 30 ქულით.

თითოეული კითხვა შეფასდება 5 ქულით, შემდეგნაირად:

5 ქულა - პასუხი სრულია. საკითხი ზუსტად და ამომწურავად
არის მოცემული. სტუდენტი ზედმიწევნით ფლობს განვლილ
მასალას, ღრმად და საფუძვლიანად აქვს ათვისებული ძირითადი და
დამატებითი ლიტერატურა, სწორად განმარტავს/აანალიზებს
კონკრეტული ფუნდამენტური უფლებების მარეგლამენტირებელ
კონსტიტუციის დებულებებს, იცნობს და სწორად იყენებს
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის
უფლებათა ევროპული სასამართლოს რელევანტურ პრაქტიკას
უფლების ფარგლებთან დაკავშირებით; შეცდომები არ არის.
იურიდიული ტერმინოლოგია სრულად არის დაცული. ტექსტი
გრამატიკულად გამართულია.

4 ქულა - პასუხი არსებითად სწორია. სტუდენტი კარგად

ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ ძირითად ლიტერატურას,
მაგრამ არასაკმარისად/არასრულად აანალიზებს კონკრეტული
ფუნდამენტური უფლებების მარეგლამენტირებელ კონსტიტუციის
დებულებებს, ზედაპირულად იცნობს და იყენებს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს რელევანტურ პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან
დაკავშირებით; სამართლებრივი მსჯელობა კარგია, თუმცა
დაშვებულია მცირედი ხარვეზები. ტერმინოლოგიურად
გამართულია.
3 ქულა - პასუხი არასრულია. სტუდენტი ფლობს განვლილი
პროგრამით გათვალისწინებულ ძირითად მასალას, მაგრამ
სათანადოდ ვერ განმარტავს/აანალიზებს კონკრეტული
ფუნდამენტური უფლებების მარეგლამენტირებელ კონსტიტუციის
დებულებებს, არ იცნობს საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
რელევანტურ პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან დაკავშირებით;
არის ფრაგმენტული სამართლებრივი მსჯელობა. იურიდიული
ტერმინოლოგია ნაკლოვანია.

1-2 ქულა - პასუხი არსებთად მცდარია. შესწავლილია პროგრამით

გათვალისწინებული მასალის ფრაგმენტები. სამართლებრივი
მსჯელობა ძალზე მწირია. არ იცნობს/ვერ იყენებს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს და ადამიანის უფლებათა ევროპული
სასამართლოს რელევანტურ პრაქტიკას უფლების ფარგლებთან
დაკავშირებით; ტექსტი გრამატიკულად გაუმართავია.

0 ქულა - პასუხი მცდარია. სამართლებრივი მსჯელობა

საერთოდ არ არის. პროგრამით გათვალისწინებული მასალა
გამოყენებული საერთოდ არ არის.

დასკვნითი გამოცდის კაზუსი შეფასდება 20 ქულით, შემდეგნაირად:

18-20 ქულა - პასუხი სრულია. საკითხი ზუსტად და ამომწურავად

არის მოცემული. კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის კარგი თეორიული ცოდნა და მათი
პრაქტიკული გამოყენების უნარი; სტუდენტი ზედმიწევნით ფლობს
განვლილ მასალას, ღრმად და საფუძვლიანად აქვს ათვისებული
ძირითადი და დამატებითი ლიტერატურა, კარგად იცნობს და
იყენებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს
შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული ტერმინოლოგია სრულად არის
დაცული. აქვს მსჯელობის, ანალიზის კარგი უნარი.

15-17 ქულა - პასუხი სრულია. აუცილებელი საკითხების უმეტესობა

განხილულია. კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის კარგი თეორიული ცოდნა, თუმცა არის
ხარვეზები მათი პრაქტიკული გამოყენებისას. სტუდენტი კარგად
ფლობს განვლილ მასალას, სრულად აქვს ათვისებული ძირითადი და
დამატებითი ლიტერატურა, იცნობს და იყენებს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას.
იურიდიული ტერმინოლოგია ძირითადად გამართულია. აქვს
მსჯელობის, ანალიზის კარგი უნარი.

12-14 ქულა - პასუხი არასრულია. აუცილებელი საკითხების ნაწილია

განხილული. კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს
უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის საკმარისი თეორიული ცოდნა, თუმცა უჭირს
მათი ადეკვატურად გამოყენება. არასრულად იცის განვლილი
მასალა, ძირითადი და დამატებითი ლიტერატურა, იცნობს, თუმცა
ადეკვატურად ვერ იყენებს საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული
ტერმინოლოგია ნაწილობრივ არაზუსტია. მსჯელობა, ანალიზი
არათანმიმდევრულია, ნაკლოვანია.

9-11 ქულა - პასუხი არასრულია. აუცილებელი საკითხების

მნიშვნელოვანი ნაწილი განხილული არ არის. კაზუსის ამოხსნის
მიზნებისთვის სტუდენტს აქვს უფლებაში ჩარევის
კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების, ინსტრუმენტების
არსის არასაკმარისი თეორიული ცოდნა, უჭირს მათი ადეკვატურად
გამოყენება. არასრულად იცის განვლილი მასალა, ცუდად იცნობს და
არაადეკვატურად იყენებს საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული ტერმინოლოგია
ნაწილობრივ არაზუსტია. მსჯელობა, ანალიზი
არათანმიმდევრულია, ნაკლოვანია.

6-8 ქულა - პასუხი არსებითად მცდარია. აუცილებელი საკითხების

უმეტესი ნაწილი განხილული არ არის. კაზუსის ამოხსნის
მიზნებისთვის სტუდენტს არ აქვს უფლებაში ჩარევის
კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების, ინსტრუმენტების
არსის საკმარისი თეორიული ცოდნა, არ შეუძლია მათი
ადეკვატურად გამოყენება. ცუდად იცის განვლილი მასალა, არ იცნობს
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს
შესაბამის პრაქტიკას. იურიდიული ტერმინოლოგია არაზუსტია.
მსჯელობა, ანალიზი არათანმიმდევრულია და ზედაპირულია.

3-5 ქულა - პასუხი მცდარია. აუცილებელი საკითხების უმეტესი

ნაწილი განხილული არ არის. დაშვებულია უხეში შეცდომები.
კაზუსის ამოხსნის მიზნებისთვის სტუდენტს არ აქვს უფლებაში
ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმების პრინციპების,
ინსტრუმენტების არსის თეორიული ცოდნა და მათი გამოყენების
უნარი. ცუდად იცის განვლილი მასალა, არ იცნობს საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკას.
იურიდიული ტერმინოლოგია არაზუსტია.

0-2 ქულა - პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არ არის

 მოცემული.

აქტივობის ქულათა აღწერა:

სტუდენტის აქტივობა ფასდება შემდეგი კრიტერიუმებით:

5-4 ქულა - მუდმივად იყო ჩართული სემინარებში და

დისკუსიებში. ვრცლად და ადექვატურად პასუხობდა დასმულ
კითხვებს და თავადაც აქტიურად სვამდა კითხვებს.

3-2 ქულა - უმეტესად ჩართული იყო სემინარებში. სხვებთან

ერთად ინდივიდუალურად ადექვატურად ასრულებდა მიცემულ
დავალებებს და მონაწილეობას იღებდა დისკუსიებსა და სხვა
აქტივობებში.

2-1 ქულა - იშვიათად იყო ჩართული: ცდილობდა, შეესრულებინა

დავალებები, მაგრამ მისი პასუხები სრულიად არაადექვატური
იყო. იგი იშვიათად იღებდა მონაწილეობას დისკუსიებსა და სხვა
აქტივობებში.

0 ქულა - სტუდენტი საერთოდ არ იყო ჩართული სასემინარო

აქტივობებში.

1 ლიტერატურა და ძირითადი ლიტერატურა:

2 სხვა რესურსები 1) კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და
თავისუფლებები,“ იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V
გამოცემა;

2) კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა,

ლევან იზორია, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის
ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; თბილისი, 2005 წ.

3) ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი.

საქართველოს მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი“; თბილისი, 2013 წ.

4)“ადამიანის ძირითადი უფლებები“, თავისუფლების ინსტიტუტი,

ავტ.მალხაზ ნარინდოშვილი. რედ. გიორგი მელაძე. თბილისი, 2005წ;

5)ბესარიონ ბოხაშვილი, კონსტანტინე კორკელია, “პირადი და ოჯახური

ცხოვრების პატივისცემის უფლება და სახელმწიფოს ვალდებულებები“,
თბილისი, 2017.

6) „რელიგიის თავისუფლება“, ავტ-ები: ერეკლე გლურჯიძე,ზურაბ ჯაში,

თათია ჯულაყიძე, ვანო გოგელია, მალხაზ ნარინდოშვილი. შემდგენელი და
რედაქტორი - გიორგი მელაძე. თავისუფლების ინსტიტუტი, თბილისი 2004წ;

7) “ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს

სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში”. ავტ-ები: თეიმურაზ
ტუღუში, გიორგი ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე,
ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო,
საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა
ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ.

8) “გამოხატვის თავისუფლება”; ავტ-ები: მაია ოქრუაშვილი, ირაკლი

კოტეტიშვილი, თავისუფლების ინსტიტუტი, თბილისი, 2005წ.

9) „ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებები“; რედ-ები:

ასბორნ ეიდე, კატარინა კრაუზე, ალან როსას. SIDA. თბილისი.

10) მარკ ტაშნეტი, „შედარებითი კონსტიტუციური სამართლის საწყისები“,

სამეცნიერო რედაქტორი გიორგი მელაძე; ილიას სახელმწიფო
უნივერსიტეტის გამომცემლობა, თბილისი, 2016.

11) ქეთევან ერემაძე, „ინტერესთა დაბალანსება დემოკრატიულ

საზოგადოებაში“, თბილისი, 2013.

12) ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში.

საკონსტიტუციო კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018.

13) ბ.ლოლაძე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს

გადაწყვეტილებები მოკლე კომენტარებით, 2010.

დამატებითი ლიტერატურა და სხვა რესურსები:

ნორმატიული მასალა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
საერთაშორისო აქტები:

1.ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია – 1948 წლის 10 დეკემბერი

 (მიღებულია გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუციით 217 A (III));

2.საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ –

1996 წლის 16 დეკემბერი, (მიღებულია გაეროს გენერალური ასამბლეის
რეზოლუციით 2207 A(XXI));

3.ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენცია,

1950 წლის 4 ნოემბერი.

ელექტრონული რესურსი:

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებები -

http://constcourt.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=22

„ცოცხალი კონსტიტუცია“

https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებები

(ქართულად) -
http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/Pages/search.aspx#{"languageisocode":
["KAT"],"documentcollectionid2":["GRANDCHAMBER","CHAMBER"]}

13 თემატიკა კვირების მიხედვით/ სასწავლო კურსის გეგმა

კვირა 1 (ლექცია 3 სთ)

თემა : ძირითადი უფლებების არსი, განვითარების ისტორია

1. ადამიანის უფლებათა შესახებ მოძღვრების წარმოშობა და განვითარება; ადამიანის უფლებების

კონცეფციის თანამედროვე გაგება;
2. ადამიანის უფლებათა ისტორიული დოკუმენტები;
3. ადამიანის უფლებები, როგორც ბუნებითი უფლებები;
4. ადამიანის უფლებათა განვითარება საქართველოში;

ძირითადი ლიტერატურა:
 1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“
იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.2-32.
2. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ძირითადი უფლებები“, თბილისი, 2014 წ. III გამოცემა;
გვ.26-43.

კვირა 2 (ლექცია 2სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: ადამიანის უფლებებით დაცული სფერო, უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციური

საფუძვლები

1. ადამიანის ძირითადი უფლებები, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართალი;

2. ადამიანის ძირითადი უფლებებით დაცული სფერო, ფარგლები.

3. დაცულ სფეროში ჩარევა/ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი საფუძველი;

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.32-54;
2. მარკ ტაშნეტი, „შედარებითი კონსტიტუციური სამართლის საწყისები“, სამეცნიერო
რედაქტორი - გიორგი მელაძე; ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2016,
გვ.103-137.
3. კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ლევან იზორია,
„საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი“; თბილისი, 2005 წ. გვ. 5-20.

კვირა 3 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: ადამიანის უფლებათა ფარგლების განმარტების და დაცვის კონსტიტუციური

ინსტრუმენტები

1.სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი;

2.დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპი;

3. თანაზომიერების პრინციპი - ფუნდამენტურ უფლებებში ჩარევის კონსტიტუციურობის

შეფასების მექანიზმი; პრინციპის არსი და პრაქტიკული გამოყენების თავისებურებები;

ძირითადი ლიტერატურა:

1.ლ.იზორია, კ.კორკელია, კ.კუბლაშვილი, გ.ხუბუა, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები,

ადამიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“, თბილისი, 2005; გვ.334-350;

2. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.55-72;

3.ქ.ერემაძე, „ინტერესთა დაბალანსება დემოკრატიულ საზოგადოებაში“, თბილისი, 2013, გვ.7-122.

კვირა 4 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: ადამიანის ღირსება, როგორც ფუნდამენტური პრინციპი და ძირითადი უფლება. წამების,

არაჰუმანური და ღირსების შემლახველი მოპყრობის აკრძალვა.

1.ადამიანის ღირსება - ღირებულებათა სისტემის საფუძველი; ღირსება, როგორც ფუნდამენტური

პრინციპი და ძირითადი უფლება;

2.აბსოლუტური უფლების ცნება;

3.წამების, არაჰუმანური და ღირსების შემლახველი მოპყრობისა და სასჯელის აკრძალვა, როგორც

აბსოლუტური უფლება;

4. უფლების (თითოეული უფლებრივი კომპონენტის) კონსტიტუციური ფარგლები, დაცული

სფერო;

5. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.74-85.
2. კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ლევან იზორია,
„საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი“; გამომცემლობა „მერიდიანი“, თბილისი, 2005 წ. გვ.83 – 95.
3. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; GIZ-
გამომცემლობა შპს „პეტიტი,“ თბილისი, 2013 წ. გვ.105-128.
4. „ადამიანის ძირითადი უფლებები“, ავტ.მალხაზ ნარინდოშვილი. რედ. გიორგი მელაძე,
თავისუფლების ინსტიტუტი, თბილისი, 2005; გვ.51- 60.
5. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ.83-94.
დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
 - „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 5 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ - I შუალედური შეფასება)

თემა: თანასწორობის ძირითადი უფლება

1. კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტური პრინციპის მნიშვნელობა დემოკრატიული

საზოგადოებისთვის;

2. კანონის წინაშე თანასწორობა, როგორც ინსტრუმენტული უფლება; უფლების არსი, ფარგლები,

დაცვის კონსტიტუციური მექანიზმები;

3. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციური საფუძვლები;

4. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.306-324.
2. კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ლევან იზორია;
„საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი“; გამომცემლობა „მერიდიანი“, თბილისი, 2005 წ. გვ.21-44.
3. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ. 81-111;
4. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“, ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ. 28-59.
დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ვროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 6 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: სიცოცხლის უფლება

1. სიცოცხლის უფლებით დაცული სფერო;

2. სახელმწიფოს ნეგატიური და პოზიტიური ვალდებულებები;

3. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი საფუძვლები;

4.გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.112-122.
2 კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ლევან იზორია;
„საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი“; თბილისი, 2005 წ. გვ.45-61.
3. “ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სამართალწარმოების
პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“, ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი ბურჯანაძე, გიორგი
მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო,
საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია;
თბილისი, გვ.2013 წ. 60-72.
4. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; თბილისი, 2013 წ. გვ.71- 87.

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 7 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: თავისუფლების უფლება

1. თავისუფლება, როგორც ღირებულება;

2. თავისუფლების უფლება, როგორც ადამიანის ძირითად უფლებათა საწყისი;

3. უფლებით დაცული სფერო, კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებრივი კომპონენტები;

4. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი საფუძვლები;

5. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლოს პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა :

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.122-136.
2. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; თბილისი, 2013 წ.
გვ.128-154.
3. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ.73 – 82.
4. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ.303-331.

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 8 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: საპროცესო უფლებები

1. სამართლიანი სასამართლოს უფლება, როგორც ფუნდამენტური პრინციპი და

ინსტრუმენტული უფლება;

2. სამართლიანი სასამართლოს უფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის არსი,

ფარგლები, საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული დაცვის გარანტიები;

3. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. 1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.335-376.
2. „ადამიანის ძირითადი უფლებები“, ავტ.მალხაზ ნარინდოშვილი. რედ. გიორგი მელაძე,
თავისუფლების ინსტიტუტი, თბილისი, 2005; გვ. 70-77.
3. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; თბილისი, 2013 წ. გვ.513-
568.
4. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ.213-303;
დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 9 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: პიროვნების თავისუფალი განვითარება; პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცის

და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის უფლებები;

1. პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლების არსი, ფარგლები;

2. პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცის და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის

უფლებების ძირითადი არსი;

3. თითოეული უფლებრივი კომპონენტის კონსტიტუციური ფარგლები;

4. კონფლიქტი სამართლებრივ სიკეთეებთან; კერძო და საჯარო ინტერესების

ურთიერთმიმართება;

5. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციური საფუძვლები;

6. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.85-110; 143-158.
2. კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ლევან იზორია;
„საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი“; თბილისი, 2005 წ. გვ. 62-82; 122-142; 303-308; 352-362;
3. ბესარიონ ბოხაშვილი, კონსტანტინე კორკელია, “პირადი და ოჯახური ცხოვრების
პატივისცემის უფლება და სახელმწიფოს ვალდებულებები“, თბილისი, 2017.
4. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ. 186-220.
5. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ.161-212;

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
 - „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 10 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ - II შუალედური შეფასება)

თემა: რწმენის, აღმსარებლობის და სინდისის თავისუფლებები

1. „forum internum“-ის და „forum externum“-ის ცნება;

2. უფლებებით დაცული სფერო;

3. რწმენის და აღმსარებლობის თავისუფლების ინდივიდუალური და კოლექტიური გაგება;

4. დაცულ სფეროში ჩარევის ლეგიტიმური საფუძველი;

5. გაანალიზებული იქნება რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. „რელიგიის თავისუფლება“, ავტ-ები: ერეკლე გლურჯიძე, ზურაბ ჯაში, თათია

ჯულაყიძე, ვანო გოგელია, მალხაზ ნარინდოშვილი. შემდგენელი და რედაქტორი -
გიორგი მელაძე. თავისუფლების ინსტიტუტი, თბილისი, 2004. გვ. 21-75.
2. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“
იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.158-178.
3. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; GIZ-
გამომცემლობა შპს „პეტიტი“ თბილისი, 2013 წ. გვ.154-175.
4. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ151-161;

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 11 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: გამოხატვის თავისუფლება

1. აზრის თავისუფლება, როგორც აბსოლუტური უფლება;

2. ინფორმაციის თავისუფლება;

3.გამოხატვის თავისუფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის დაცული სფერო;

4.სიძულვილის ენა - გამოხატვის კონსტიტუციური ფარგლები;

5. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი საფუძვლები;

6. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ. 178-240.
2. „გამოხატვის თავისუფლება“, ავტ-ები: მაია ოქრუაშვილი, ირაკლი კოტეტიშვილი;
თავისუფლების ინსტიტუტი; თბილისი, 2005წ. გვ.15-37; 91-155.
3. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ.290-312.
4. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ.111-151;

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 12 ( ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: შეკრების და მანიფესტაციის უფლება

1. შეკრება და მანიფესტაცია, როგორც გამოხატვის ფორმა;

2. უფლებით დაცული სფერო;

3.კერძო და საჯარო ინტერესების თანაარსებობის სირთულეები;

4. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციური საფუძვლები;

5. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.282-295.
2. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; GIZ-
გამომცემლობა შპს „პეტიტი“ თბილისი, გვ.2013 წ. 280-297.
3. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ.314-355.

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 13 ( ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: საკუთრების უფლება

1. საკუთრება, როგორც პიროვნების თავისუფალი განვითარების გარანტია;

2. საკუთრების სოციალური ფუნქცია;

3. საკუთრების და მემკვიდრეობის ფუნდამენტური უფლებების უფლებრივი კომპონენტების

არსი და ფარგლები;

4. საკუთრების უფლების გაუქმების აკრძალვის, შეზღუდვის, ჩამორთმევის კონსტიტუციური

გარანტიები;

5. დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციური საფუძვლები;

6. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; გვ.247-266.
2. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ.221-280.
3. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; GIZ-
გამომცემლობა შპს „პეტიტი“ თბილისი, 2013 წ. გვ.199-220.
4. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ. 331-355;

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 14 (ლექცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: პოლიტიკური უფლებები: საარჩევნო უფლება; პოლიტიკური პარტიების თავისუფლება;

1. სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპის არსი და მნიშვნელობა დემოკრატიული

საზოგადოებისთვის;

2. საარჩევნო უფლება, როგორც სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზაციის პირველადი და უშუალო

შესაძლებლობა; აქტიური და პასიური საარჩევნო უფლება; ძირითადი საარჩევნო პრინციპები;
საარჩევნო სისტემები.

3. პოლიტიკური პარტიის შექმნისა და საქმიანობის უფლების ფარგლები;

4. უფლებებით დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციური საფუძვლები;

5. გაანალიზებული იქნება შესაბამისი კანონმდებლობა, რელევანტური სასამართლო პრაქტიკა.

ძირითადი ლიტერატურა:

1. კონსტანტინე კუბლაშვილი, „ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები,“

იურიდიული სახელმძღვანელო, თბილისი, 2019 წ. V გამოცემა; 295-305 გვ; 324-334.
2. ავტორთა ჯგუფი, „საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი. მეორე თავი. საქართველოს
მოქალაქეობა. ადმაიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი“; GIZ-
 გამომცემლობა შპს „პეტიტი“ თბილისი, 2013 წ. გვ. 329-360.
3. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ. 355-380.
4. ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში. საკონსტიტუციო
კონტროლის 20 წელი საქართველოში“, თბილისი, 2018, გვ.355-381;

დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია;
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;

კვირა 15 (ლქცია 2 სთ. სემინარი 1 სთ)

თემა: სოციალური, ეკონომიკური და კულტურული უფლებები

1.სოციალური სახელმწიფოს პრინციპის არსი, მნიშვნელობა, პრაქტიკული გამოყენების

პერსპექტივები;

2. სოციალური, ეკონომიკური და კულტურული უფლებების არსი; არის თუ არა ეს უფლებები

ძირითადი?

3. სოციალური უფლებების დაცვის კონსტიტუციით გათვალისწინებული ფარგლები; დაცულ

სფეროში ჩარევის კონსტიტუციური საფუძვლები;

4. სახელმწიფოს მხრიდან მათი დაცვა - ვალდებულება თუ კეთილი ნება?

5. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიდგომა სოციალური უფლებების დაცვასთან

დაკავშირებით;

ძირითადი ლიტერატურა:

1. „ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებები“; რედ-ები: ასბორნ ეიდე,

კატარინა კრაუზე, ალან როსას. SIDA. თბილისი. 11-70 გვ.
2. „ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
სამართალწარმოების პრაქტიკა 1996-2012 წლებში“. ავტ-ები: თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი
ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე, ვახუშტი მენაბდე; საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლო, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია; თბილისი, 2013 წ. გვ. 443-463.
3. „ადამიანის ძირითადი უფლებები“, ავტ.მალხაზ ნარინდოშვილი. რედ. გიორგი მელაძე,
თავისუფლების ინსტიტუტი 2005; გვ87-96.
დამატებითი ლიტერატურა:

- საქართველოს კონსტიტუცია;
- „ცოცხალი კონსტიტუცია“ https://jelec.iliauni.edu.ge/konstitucia/
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია;
- საერთაშორისო პაქტი ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ.

კვირა 16 დასკვნითი გამოცდა