COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

1. Bölge Kavramı, Sınıflandırması ve Değişimi

Sınırları içinde benzer özellikler gösteren ve bu özellikleriyle de diğer yerlerden ayrılan
alanlara bölge adı verilir. Bölgeler doğal unsurları ve ekonomik unsurları göz önüne
alınarak oluşturulur.

Bölge sınırları, oluşturulma amaçlarına ya da özelliklerine göre farklı gruplamalar içine

dahil olabilir. Örnek olarak, bir yer hem dağlık bölge hem orman bölgesi hem de
deprem bölgesi sınırları içine girebilir.
Bölge sınırları için değişmez olma gibi bir durumdan bahsetmek de mümkün değildir.
Yani bölge sınırları zaman içinde değişebilir. Ancak bu değişimin süresi bölgenin türüne
göre değişiklik gösterir. Doğal bölgelerde, doğal unsurların değişmesi uzun zaman
aldığı için değişimler daha yavaş gerçekleşir. Beşerî ve ekonomik bölgelerde ise
değişimler daha hızlı gerçekleşebilir. Bu durum yapılan faaliyetlerin değişimine bağlıdır.

2. Dünya’daki Farklı Bölgeler

Dünya’da farklı özelliklerine göre sınıflandırılmış doğal ve beşerî bölgeler vardır.
Dünya’da başlıca dağlık bölgeler: Güney Avrupa, Anadolu, Güney Asya, Batı
Amerika
Dünya’da başlıca düzlük bölgeler: Sibirya, Batı Avrupa, Büyük Sahra, Amazon
Havzası, Avustralya
Deprem bölgeleri: Pasifik kıyıları (Batı Amerika, Doğu Asya), Alp - Himalaya kuşağı
İklim bölgesi: Amazon ve Kongo havzaları, Endonezya adaları

1/7
COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

Yoğun nüfuslu bölge: Batı ve Orta Avrupa, Güney ve Doğu Asya, Kuzey Amerika’nın
doğusu, Nil Vadisi
Petrol bölgesi: Orta Doğu, Hazar Havzası, Urallar Bölgesi ve Sibirya, Kuzey Amerika,
Venezuela, Büyük Sahra
D8: Türkiye, İran, Pakistan, Bangladeş, Mısır, Nijerya, Endonezya, Malezya
Orta Doğu: En doğuda İran, en batıda Mısır, tüm Arap Yarımadası ve kuzeyinde kalan
bölgedir. Sade yüzey şekilleri, kurak iklim koşulları yaygındır. Nüfus yoğunluğu azdır.
En yaygın etnik grup Araplardır. Az gelişmiş ülkeler olup eğitim düzeyi düşük, doğal
nüfus artışı yüksektir. Petrol bakımından zengin bir bölgedir. Sıcak çatışma bölgesidir.

İskandinavya: Kuzey Avrupa'daki ülkelerin oluşturduğu bir coğrafyadır. Danimarka,

İsveç, Finlandiya ve Norveç İskandinav ülkeleridir. Buzulların oluşturduğu yer şekilleri
yaygındır. Soğuk iklim koşulları egemendir. Ormanca zengin ülkelerdir. Nüfus
yoğunluğu azdır. Nüfus artışı yavaştır. Kişi başına düşen gelir fazla, yaşam düzeyi,
eğitim düzeyi yüksektir.

Latin Amerika Kültür Bölgesi: Bütün Güney Amerika ülkeleri, Orta Amerika ülkeleri
ve Kuzey Amerika’dan Meksika’nın dahil olduğu bir bölgedir. Bu ülkelerin tamamında
Latin kökenli diller konuşulmaktadır.

2/7
COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

3. Türkiye’de Farklı Bölgeler

Türkiye’de dağlık bölgeler: Doğu Anadolu, Doğu ve Batı Karadeniz, Akdeniz Bölgesi,
Menteşe Yöresi

Türkiye’de düzlük bölgeler: Trakya, Güney Marmara, Ege Ovaları, Çukurova, İç

Anadolu, Güneydoğu Anadolu

Türkiye’de iklim bölgeleri: Akdeniz, Ege ve Güney Marmara Akdeniz iklim bölgesi,
Karadeniz kıyı şeridi ve Marmara Bölgesi'nin Karadeniz'e kıyısı olan yerleri Karadeniz
iklim bölgesi, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu'nun büyük kısmı step
iklim bölgesi, Erzurum - Kars bölümü orta kuşak karasal iklim bölgesidir.

Türkiye’de orman bölgeleri: Karadeniz ve Akdeniz kıyıları, Menteşe Yöresi, Yıldız

dağları

Yoğun nüfuslu bölgeler: İstanbul, İzmit, Bursa yöreleri, Kıyı Ege, Çukurova, Hatay,
Gaziantep yöreleri, Ankara, Karadeniz kıyı şeridi

Seyrek nüfuslu bölgeler: Doğu Anadolu, Karadeniz Bölgesi’nin dağlık iç kesimleri,

Tuz Gölü çevresi, Konya Ovası, Menteşe Yöresi, Teke Yarımadası, Taşeli Platosu,
Çanakkale ve Kırklareli yöreleri

Başlıca tarım bölgeleri: Ege Ovaları, Trakya, Güney Marmara, Çukurova, Hatay,
Harran Ovası

Sanayi Bölgeleri: İstanbul, İzmit, Bursa, İzmir, Ankara, Kırıkkale, Adana

Serbest Bölge: Ülkede geçerli olan ticari, mali ve ekonomik alanlarda hukuki ve idari
düzenlemelerin uygulanmadığı ya da kısmen uygulandığı, ülkenin diğer alanlarından
fiziki olarak ayrılan alanlardır. Serbest bölgeler ülke sınırları içinde yabancı mal girişine
açık tutulur ve buralarda gümrük uygulamaları yapılmaz.
Serbest bölgeler;
 ülkeye yabancı sermaye ve teknoloji girişinin sağlanması,
 düşük maliyetli üretim ve ihracatın yapılması,
 ülke dışından gelen malların transit oalrak diğer ülkelere satılması,
 yeni iş olanaklarının oluşturulması
açısından avantajlı alanlardır.

3/7
COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri

Coğrafi böğeler hem fiziki hem de beşerî ve ekonomik özellikler bakımından benzer
özellikler gösteren alanlardır. Türkiye bu kriterlere göre;
 Karadeniz Bölgesi,
 Akdeniz Bölgesi,
 Marmara Bölgesi,
 Ege Bölgesi,
 İç Anadolu Bölgesi,
 Güneydoğu Anadolu Bölgesi,
 Doğu Anadolu Bölgesi
olmak üzere yedi bölgeye ayrılmıştır.

4. Kıtaların Keşfi ve Küçülen Dünya

Coğrafi Keşifler
15. ve 16. yüzyillarda Avrupalıların, yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla
başlattıkları, yeni kıta ve okyanusların bulunmasına yönelik keşiflerdir. Coğrafi keşiflerin
temel nedeni ekonomik anlamda güçlenmektir.

Coğrafi Keşiflerin Başlıca Nedenleri

 Coğrafya bilgilerinin artması ve gemicilik deneyiminin artması
 Pusulanın bulunması
 Dayanıklı gemilerin yapılması
 Avrupa’nın kendinde olmayan zenginliklere (baharat, ipek ve diğer maddi
kaynaklara) ulaşmak için yeni, kısa ve ucuz yol arayışlarının başlaması

4/7
COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

 Ümit Burnu Yolu’nun keşfi, İpek Yolu’nun önemini azaltmıştır.
 Süveyş Kanalı’nın açılması ile Ümit Burnu Yolu önemini kaybetmiştir.
 Panama Kanalı’nın açılması ile Macellan Boğazı Yolu önemini kaybetmiştir.

5. Uluslararası Ulaşım Hatlarının Bögesel ve Küresel

Etkileri
Ulaşım; insanların, mal ve hizmetlerin çeşitki ulaşım araçları ile bir ülke içinde ya da
ülkeler arasında, hatta bir kıtadan başka bir kıtaya naklidir. Ulaşım da tüm faaliyetler
gibi zaman içinde değişime uğramış ve gelişmiştir. İlk çağlarda insanlar kara yolu ile
ulaşım sağlarken zamanla deniz yolu, demir yolu ve hava yolu gibi ulaşım çeşitleri
ortaya çıkmıştır.

Deniz yoluyla ulaşımda insanlar çeşitli deniz yollarını ve bu yollar üzerinde geçiş
noktaları olan boğazları kullanmışlardır. Ancak bazen yeni deniz yolları insan eliyle
oluşturularak ulaşımda kolaylıklar sağlanmaya çalışılmıştır.

Panama Kanalı: Orta Amerika’da Büyük Okyanus ile Atlas Okyanusu’nu birleştiren bir
kanaldır.
Süveyş Kanalı: Akdeniz’den Kızıldeniz’e geçiş için kullanılan kanaldır.
Kiel Kanalı: Almanya’da yer alır. Baltık Denizi’nden Kuzey Denizi’ne geçiş için
kullanılır.
Korint Kanalı: Yunanistan’da yer alır. Ege Denizi’nden İyon Denizi ve Adriyatik
Denizi’ne geçiş için kullanılır.
İstanbul ve Çanakkale Boğazları: Asya ile Avrupa’yı ayıran boğazlardır. Karadeniz’i,
Ege Denizi ve Akdeniz ile birleştirir.
Babülmendep ve Hürmüz Boğazı: Umman Denizi ile Kızıldeniz’i birleştirir.

5/7
COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

Demir Yolları: Demir yolları Dünya üzerinde oldukça yoğundur. Bu yoğunluk Avrupa
ülkelerinde daha fazladır. Amerika ve Japonya da demir yolu ağlarının sık olduğu
ülkelerdendir.

Kara Yolları: Kara yolu ulaşım ağı demir yollarına göre daha sıktır. Çöl bölgeleri ve
Amazon ormanları gibi nüfusun seyrek olduğu alanlarda kara yolu ağları da seyrektir.

6/7
COĞRAFYA Küresel Ortam: Bölgeler ve Ulaşım Yolları

Özet

Hava Yolları: Hava yolları ağı Avrupa’da oldukça yaygındır. Bunun yanı sıra Kuzey
Amerika ve Asya’da da hava yolu ağları oldukça sıktır.

7/7