Vincent van Gogh Taras kawiarni w nocy, 1888

4
• modernizm
• Młoda Polska
• fin de siècle
• neoromantyzm

Claude Monet Dworzec Saint Lazare. Przyjazd pociągu, 1877

 Polska Europa szersze rozumienie
terminu

1891 wydanie I
tomu poezji
Kazimierza
Przerwy- - lata 60.
Tetmajera XIX w.

lata 60.
XX w.
1918 odzyskanie
niepodległości
 wyzwolenie literatury
z misyjności innowacyjne techniki
i zaangażowania literackie, np. monolog
ideowego – „sztuka dla wewnętrzny
sztuki”

wielość nurtów:
symbolizm, modne tematy: relacja
impresjonizm artysty i społeczeństwa,
(synestezja), metafizyka płci, „choroba
ekspresjonizm, wieku”, dekadentyzm
naturalizm

Auguste Renoir Czytająca,1874–1876

 4
• Arthur Schopenhauer Świat jako wola i przedstawienie

przeznaczeniem człowieka człowiek to marionetka należy wyzbyć się

jest cierpienie w rękach natury wszelkich pragnień

szczęście gwarantuje
wolność to pogodzenie się
ucieczka
z tym, co nieuchronne
w niebyt
 4
• Fryderyk Nietzsche Tako rzecze Zaratustra

nadczłowiek – chrześcijaństwo
tradycyjna
niszczy hamuje rozwój
moralność
obowiązujące normy ludzkości
ogranicza życie
i ustanawia nowe

życie jest najwyższą kultura europejska

wartością jest zdegenerowana
 4
• Henri Bergson Ewolucja twórcza

élan vital – pęd życiowy, siła

narzędziem poznania jest intuicja kosmiczna przenikająca całą intelekt upraszcza
naturę rzeczywistość
 • fr. décadence – ‘schyłek, upadek’
• charakteryzuje go pesymizm, melancholia,
zniechęcenie, niewiara w sens działania
• cierpi na „chorobę końca wieku” – jest
przeświadczony o kryzysie cywilizacji
• ucieka od bólu istnienia w „sztuczne raje”:
narkotyki, hedonizm, erotykę
• uprawia kult sztuki i artysty
• odcina się od społeczeństwa, którym gardzi

Dekadent
 • mieszczanin
• pozbawiony wyższych aspiracji
• skupiony na gromadzeniu dóbr
materialnych
• niewrażliwy na piękno
• charakteryzuje go
schematyczne, ograniczone
myślenie

Edward Okuń Filistrzy, 1904

Filister
• Stanisław Przybyszewski
Confiteor

„Sztuka nie ma żadnego celu, jest

celem sama w sobie, jest absolutem,
bo jest odbiciem absolutu – duszy”.

„Artysta nie jest sługą ani żadnym

kierownikiem, nie należy do narodu
ani do świata; nie służy żadnej idei ani
żadnemu społeczeństwu”.
W malarstwie W literaturze
• utrwalanie ulotnych
wrażeń
• pastelowe, świetliste
kolory
• zacieranie konturów,
farby nakładane
krótkimi uderzeniami
pędzla
• ukazywanie świata
postrzeganego
subiektywnie przez
malarza w danej chwili
• tworzenie w plenerze
• przede wszystkim w liryce
• opisywanie wrażeń i doznań
podmiotu lirycznego
• rezygnacja z realistycznego
przedstawiania
rzeczywistości na rzecz
nastrojowości
• synestezja – kojarzenie
różnego typu wrażeń
• muzyczność utworów
• rozluźnienie kompozycji,
fragmentaryczność
W malarstwie
W literaturze
• kontrasty barw • dzieło wyraża wewnętrzny
• deformacja i przerysowanie, świat człowieka, jego emocje,
antyestetyzm namiętności i przeżycia
• sztuka nie służy przedstawieniu • uniwersalny bohater
rzeczywistości • mocne, wyraziste środki
• silne oddziaływanie na emocje wyrazu
odbiorcy • przerysowanie
• ostre kontury • groteska
• egzaltacja • łączenie sprzeczności, np.
patosu
z wulgarnością
W malarstwie W literaturze
• celem wyrażenie życia duchowego człowieka, tego, czego • wyrażenie niewyrażalnego za pomocą
nie da się wyrazić dosłownie symbolu
• zastosowanie symbolu pozostawiającego interpretację • sugerowanie ukrytych treści
dzieła odbiorcy • aluzyjność, wieloznaczność
• korzystanie z różnych technik plastycznych • muzyczne ukształtowanie wypowiedzi
• wprowadzenie swobodnej formy wiersza
wolnego
• rozluźnienie kompozycji

Jacek Malczewski Hamlet polski, 1903

 W malarstwie
W literaturze
• fotograficzne odwzorowanie natury
i potocznej rzeczywistości • głównie w epice
• dokumentaryzm • maksymalny obiektywizm
• obrazowanie ciemnych stron życia, w przedstawianiu fabuły
ludzkiej biedy, marginesu społecznego • ograniczenie fikcji na rzecz wiarygodnego
przekazu
• przeniesienie teorii walki o byt Darwina na
grunt powieści
• podporządkowanie prawom biologii
• brutalność obrazowania
• autentyzm językowy – żargon, dosadne
słownictwo

Leon Lhermitte Zapłata żniwiarzy, 1882

 • chęć stworzenia nowego jednolitego
stylu (stąd nazwa art nouveau) w
różnych dziedzinach sztuki:
malarstwie, rzeźbie, architekturze,
sztuce użytkowej
• płynność, falistość linii
• bogata ornamentyka abstrakcyjna lub
roślinna
• źródłem inspiracji sztuka orientalna
• swobodne układy kompozycyjne
• subtelna, pastelowa kolorystyka
Gustav Klimt Salome, 1909 • asymetria
Opracowanie: mgr Paweł Domzalski