Temat: Cesarstwo i papiestwo -walka o dominację w chrześcijańskiej Europie.

Początki
feudalizmu.
I. Status papiestwa po upadku cesarstwa zachodniego
II. Ruch odnowy kościoła
III. Spór o inwestyturę (Grzegorz VII – Henryk IV)
IV. Początki feudalizmu.

I. Status papiestwa po upadku cesarstwa zachodniego

1. Doktryna mówiąca o prymacie biskupów Rzymu nad innymi biskupami
a. upadek władzy świeckiej przyczyną rozszerzania się władzy papieża na sprawy świeckie
b. zwyczaj wyboru papieży i biskupów przez w drodze elekcji przez aklamację (ogólną zgodę)
Rzymian
c. wzmocnieniem było też utworzenie zakonu benedyktynów
2. Utworzenie Państwa Kościelnego
a. Zwycięstwo Pepina Krótkiego nad zagrażającymi Rzymowi Longobardami (wojny w latach
755-756)
b. Przekazanie odzyskanych od Longobardów ziem środkowej Italii papiestwu – Patrymonium św.
Piotra – 756 r.
3. Zastąpienie protektoratu cesarzy bizantyjskich nad Rzymem przez zwierzchnictwo Karolingów
4. Powstanie idei władzy uniwersalnej nad wszystkim ludami i krajami chrześcijańskimi
a. zadaniem cesarza jest krzewienie i obrona chrześcijaństwa
b. zadaniem papieża jest sprawowanie kultu religijnego
5. Podporządkowanie Kościoła cesarzowi
a. statut Ottona I uzależniał objęcie  tronu papieskiego od złożenia przysięgi na wierność cesarzowi
– papież wasalem cesarza
b. cezaropapizm Henryka III (1039-1056) – papieże wykonawcami planów politycznych cesarza
6. Feudalizacja Kościoła i przejawy kryzysu w Kościele
a. liczne schizmy (podziały)
b. symonia (sprzeddawanie godności kościelnych)
c. nepotyzm (obsadzanie godności kościelnych krewnymi)
d. inwestytura świecka w Kościele (dostojników kościelnych wybierał władca)
e. zeświecczenie duchowieństwa
f. niski poziom intelektualny kleru parafialnego
g. nisko poziom dyscypliny w Kościele

II. Ruch odnowy kościoła

1. Początek ruchu reformatorskiego w klasztorach – opactwo Cluny
a. dogodne warunki wynikające z autonomii klasztoru zarówno wobec władzy świeckiej jak i
biskupiej
b. modyfikacja reguły zakonnej
– ograniczenie czasu przeznaczonego na pracę
– zwiększenie czasu przeznaczonego na praktyki religijne
c. utworzenie kongregacji  zakonów benedyktyńskich pod przywództwem Cluny
d. sformułowanie programu odnowy życia religijnego w Kościele
e. ogłoszenie przez papieża Mikołaja II nowych zasad wyboru papieża (1059 r.)
– kolegium kardynałów (konklawe)
2. Program reformy Grzegorza VII (reforma gregoriańska)
a. Grzegorz VII dążył do całkowitego podporządkowania duchowieństwa papieżowi
b.  Dictatus papae  (Dyktaty Papieskie)– 1075 r.
c. najważniejsze założenia reformy gregoriańskiej
– tylko papież dysponuje insygniami cesarskimi
– postanowień papieża nikt nie może zmienić
– papież nie może być prze nikogo sądzony
– papież może zwolnić poddanych z przysięgi wierności wobec władcy.
d. synod rzymski z 1075 r.
– potępienie świeckiej inwestytury
– potępienie symonii
– potępienie nikolaizmu – dążenie do przestrzegania celibatu

III. Spór o inwestyturę
1. Sprzeciw Henryka IV wobec reform Grzegorza VII
a. zwołanie przez Henryka IV synodu do Wormacji (1076 r.)
b. zakwestionowanie legalności wyboru Grzegorza VII
2. Grzegorz VII na synodzie biskupów włoskich i francuskich ogłosił ekskomunikę Henryka IV
3. Upokorzenie się Henryka IV przed papieżem w Canossie – 1077 r.
4. Działania Henryka IV po cofnięciu ekskomuniki przez Grzegorza VII
a. pokonanie opozycji w Niemczech
b. zwołanie w 1080 r. synodu do Brixen – wybór antypapieża Klemensa III
c. opanowanie Rzymu i koronacja cesarska Henryka IV – 1084 r.
5. Konkordat wormacki – 1122 r.
a. zawarty przez Henryka V i Kaliksta II
b. zasady:
– biskupi i opaci wybierani kanonicznie i zatwierdzani przez papieża – inwestytura duchowna
– cesarz nadaje im dobra lenne (beneficja) związane z ich diecezjami
c. I sobór laterański (1123 r.) – rozszerzenie konkordatu wormackiego na wszystkie państwa
chrześcijańskie

IV. Początki feudalizm

1. Przemiany społeczne we wczesnym średniowieczu
a. upadek miast i nawrót do gospodarki wiejskiej
b. integracja ludności romańskiej i germańskiej
c. w związku ze zmianami w sztuce wojennej wykształciło się rycerstwo
2. Pogłębianie się rozdrobnienia feudalnego
a. uniezależnianie się hrabstw i marchii od władzy centralnej
b. dotychczasowe scentralizowane monarchie przekształcały się w luźne związki posiadaczy ziemi
– feudałów
c. wykształcenie się stosunków lennych
– senior – zapewniał wasalowi bezpieczeństwo, opiekę i oddawał ziemię w lenno
– suzeren – najwyższy senior
– wasal –  zobowiązany był do wierności, pomocy wojskowej i rady
– komendacja – umowa lenna
– lenno – ziemia nadawana wasalowi przez seniora
– inwestytura – nadanie lenna wasalowi przez seniora
– hołd lenny – składany przez wasala seniorowi
– immunitet – przywilej zwalniający ludność z powinności na rzecz monarchy i wyjmujący ją spod
władzy sądowej władcy
2. Znaczenie rycerzy w społeczeństwie feudalnym
a. źródłem utrzymania średniowiecznego rycerstwa były beneficja (lenna) nadawane rycerzom
przez władcę w zamian za służbę wojskową
b. dzięki przywilejom i nadaniom ziemi rycerze w społeczeństwie feudalnym stali się warstwą
elitarną
2. Uzbrojenie średniowiecznego rycerstwa
a. uzbrojenie ochronne
– pancerz (kolczuga, zbroja płytowa
– hełm (garnczkowy, przyłbica)
b. broń zaczepna
– miecz
– kopia
3. Kultura rycerska
a. rycerzy obowiązywały wyszukane obyczaje i zasady zachowania, które nazywamy dwornością
b. jednym z elementów kultury rycerskiej była miłość dworska