Wykład 1: Prawo konstytucyjne - wprowadzenie

22 lutego 2022 11:03

Skrypt z prawa konstytucyjnego (wykład na UG, s. letni 2022)

Prowadzący - prof. Dr hab. Piotr Uziębło

~O egzaminie~
1. Egzamin u s t n y, najprawdopodobniej będzie trwał przez trzy dni XD
2. Pytania z trzech grup, jest czas na przygotowanie się do odpowiedzi
3. Na portal studenta zostaną wysłane zagadnienia do egzaminu - plus minus 300 zagadnień XD
4. KONKURS WIEDZY O PRAWIE KONSTYTUCYJNYM - zwolnienie z egzaminu, trzeba zaliczyć ćwiczenia osobno
Zerówka - 3 najlepsze osoby z grupy

Zagadnienia z zakresu przedmiotu

1. Źródła prawa - pozycja Konstytucji w systemie prawa
2. Prawa i wolności obywatelskie jednostki - ujęcie teoretyczno-porównawcze i szczegółowe w Konstytucji RP
3. Zasada demokratycznego państwa prawnego i konsekwencje
4. Zasada suwerenności narodu - problematyka wyborów, ordynacji, demokracji pośredniej i bezpośredniej, partii politycznych…
5. System organów państwowych
a. Władza ustawodawcza - status posła/senatora, funkcje Sejmu i Senatu,
b. Władza wykonawcza - mordelowe systemy organizacji egzekutywy
c. Władza sądownicza
6. Pozostałe organizacje państowe - KRRiT, NIK, NBP
7. Historia prawa konstytucyjnego - co tam będzie to do wyboru

Problemy stosowania prawa konstytucyjnego są bardzo ważne, ponieważ władza traktuje ją dosyć lekko

Ćwiczenia - praktyczne, w tym kazusy i pisanie skarg konstytucyjnych

PODRĘCZNIK - nie ma idealnego, wiodącego, polecajki - najlepiej wypożyczyć, poczytać fragmenty

1. Leszek Garlicki - Polskie prawo konstytucyjne zarys wykładu (Uziębło: "kiedyś to był podręcznik")
2. Marek Zubik - Prawo Konstytucyjne współczesnej Polski (Uziębło: "dobry, ale nie kompleksowy")
3. Prof. Witkowski - prawo konstytucyjne
4. Stanisław Bożyk - Prawo konstytucyjne
Do kwestii teoretycznych
1. Bogusław Banaszak - prawo konstytucyjne - wprowadzenie/elementy wprowadzajacego do prawa konstytucyjnegi
2. Bogusław Banaszak - porównawcze prawo konstytucyjne we współczesnych państwach demokratycznych i b l
Esmein/Esmain - b i b l i a
Przegląd prawa konstytucyjnego - periodyk
Akty normatywne - nic poza konstytucją nie jest jakoś mega przydatne

SPECYFIKA NAUKI PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

WAŻME - PRAWO KONSTYTUCYJNE TO NIE TYLKO KONSTYTUCJA
To też przede wszystkim jej ustawowe rozwinięcie
A nie każdy problem z zagadnienia przedmiotu jest omawiany tak samo

W przeciwieństwie do innych przedmiotów dogmatyczno-prawnych - prawo konstytucyjne stara się pokazać szersze, komparatystyczne i hostiryczne ujęcie
Dwa podejście do prawa konsytucyjnego jako gałęzi prawa
1. Podejście wąskie - prawo konstytucyjne jest traktowane jako ZESPÓŁ NORM ZAWARTYCH W KONSTYTUCJI - określanie tego jako prawa Konstytucji
2. Podejście szerokie - prawo konstytucyjne tworzą normy, które w swojej problematyce koncentrują się na ustroju państwa (wszystkie normy, nie tylko w Konstytucji)

CZYM JEST USTRÓJ PAŃSTWA?

Klasyczne i nieklasyczne podejście do definicji ustroju ((uzupełnić))

Nieklasyczne podejście

Pięć części składowych ustroju

1. Określenie podmiotów władzy suwerennej w państwie (kto jest suwerenem i jak sprawuje władzę)
2. Pozycja prawna jednostki w państwie
3. Regulacja systemu organów państowwych
4. Kwestie dot. Pozycji państwa w systemie międzynarodowym
5. Określenie podstaw systemu społeczno-gospodarczego
Szósty element dla państw federalnych - stosunki pomiędzy federacją jako całością, a podmiotami, które daną federcję tworzą

Prawo konstytucyjne jako nauka badawcza - zespół poglądów dotyczących funkcjonowania państwa
Nazwa "prawo konstytucyjne" - nie jest jedyną nazwą przedmiotu, inne nazwy:
1. Prawo polityczne - Rousseau, Umowa społeczna (koncepcja państwa jako umowy społecznej??) - używana w państwach frankońskich - związki z polityką
2. Prawo państwowe - szeroka i niezbyt dobra nazwa, ponieważ prawem państwowym jest też prawo administracyjne

MIEJSCE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO W SYSTEMIE PRAWA

1. W rozróżnieniu Ulpiana - (publiczne vs prywatne) - PRAWO PUBLICZNE - pozycja nierówności podmiotów
a. Rodzaje prawa publicznego: Krajowe, międzynarodowe, ponadnarodowe - prawo konstytucyjne to w większości normy prawa krajowego, w praktyce też są normy prawa
międzynarodowego i ponadnarodowego - np. problematyka praw człowieka, regulowana przez normy prawa międzynarodowego, funkcjonowanie organów państwowych
regulowane przez prawo unijne
2. Prawo formalne vs materialne
a. Coraz więcej norm formalnych (proceduralnych) - wynika ze specjalizacji i rozwoju prawa konstytucyjnego
b. Normy materialne - wyznaczają uprawnienia i obowiązki podmiotów w państwie
3. Relacje prawa konstytucyjnego z innymi normami
a. Prawo konstytucyjne nie jest najważniejsze dla pracy prawnika, ale rośnie na znaczeniu
b. Szczególne znaczenie ze względu na normy zawarte w konstytucji - czyli norm najwyższych w hierarchii aktów prawnych - rozwiązania zawarte w konstytucji determinują zasady
praw różnych gałęzi prawa - np. W prawie karnym domniemanie niewinności, w prawie cywilnym - ochrona własności

PROBLEMATYKA ŹRÓDEŁ PRAWA

W teorii prawa wskazuje się na pięć sposobów pojmowania źródeł prawa:

Prawo Konstytucyjne Strona 1

W teorii prawa wskazuje się na pięć sposobów pojmowania źródeł prawa:
1. Źródło poznania prawa - nośniki informacji o prawie (powtórka przede wszystkim z informatyki prawniczej)
a. akty normatywne - dzienniki ustaw, systemy informacji prawnej
b. komentarze do aktów, glosy, monografie
c. Rodzina i znajomi - najbardziej powszechne źródło poznania prawa
d. Porady prawne
2. ŹRÓDŁA PRAWA W ROZUMIENIU MATERIALNYM - czynniki społeczne, polityczne, ekonomiczne, które ukształtowały dane normy prawne
3. ŹRÓDŁA PRAWA UZASADNIENIOWE -
a. może być zbieżne ze źródłami materialnymi
b. Uzasadnienie może się różnić od rzeczywistych motywów politycznych (patrz: Ziobroooooooooo)
4. ŹRÓDŁA PRAWA W POJĘCIU WALIDACYJNYM - źródła prawa, które można przyjąć za obowiązujące przy podstawie orzecznictwa
a. Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego - tam jest bałagan
anegdotka o pracowniku redakcji Lexa, który zadzwonił zapytać o to, czy dane zarządzenie ministra obowiązuje, odpowiedź: nie wiem, zaraz panu sprawdzę w lexie
5. W UJĘCIU FORMALNYM - w danym systemie akt prawotwórczy; źródłem więc będzie akt, który zawiera jakąkolwiek normę prawną (generalnie-abstrakcyjną)

Źródła prawa w zakresie obowiązywania

1. Powszechnie obowiązujące - potencjalnie obowiązuje każdego adresata, chociaż w rzeczywistości nie wszystkie obowiązują każdego - np. ustawa o szkolnictwie wyższym nie będzie
obowiązywać ludzi innych niż studenci (debile) (piwo)
a. Charakter zamknięty - tylko akty określone przez Konstytucję wydane przez organy do tego przez nią uprawnione, i to ona wyznacza hierarchię
b. Tylko akty powszechnie obowiązujące, o charakterze generalnie-abstrakcyjnym, mogą być podstawą dla wydania normy o charakterze konkretnie-indywidualnym (stosowanie
prawa)
2. Wewnętrznie obowiązujące - adresatami podlegającymi tym normom są organy wyłącznie podległe organom, który je wydał, np. zarządzenie o dresscodzie obowiązywać będą tylko
urzędników, a petent może sobie przyjść do urzędu w stroju św. Mikołaja
a. Charakter otwarty - każdy organ, który ma inne akty podległe, może je wydać
b. Hierarchie wyznacza wzajemne oddziaływanie organów na siebie nawzajem

Różne doktryny - podział dychotomiczny, czy tylko typologia?

1. Jak coś nie obowiązuje powszechnie, to obowiązuje wewnętrznie
2. Powszechne i wewnętrzne obowiązywanie "na spektrum" AKTY SUI GENERIS (???)Są normy, które obowiązują i powszechnie i wewnętrznie - np. regulamin Sejmu i Senatu, który niby
jest wewnętrzny, może regulować to jak dane organy konstytucyjne mają wykonywać swoje obowiązki konstytucyjne >>>> gdyby przyjąć obowiązywanie wewnętrzne, To te te organy
byłyby podległe Sejmowi i Senatowi, ale mamy podział władzy

Prawo Konstytucyjne Strona 2

Ćwiczenia 1: organizacja zajęć
23 lutego 2022 12:19

CZYM JEST PRAWO KONSTYTUCYJNE ELEMENTY ZALICZENIOWE:

Moc aktu prawnego
Obowiązująca
1. Powszechna: Powszechnie obowiązujące -
charakter zamknięty
a. Podmiotowo - tylko wydane przez
konkretne podmioty
b. Przedmiotowe - nazwane wprost
2. Wewnętrzna: Wewnętrzenie obowiązujące
Moc obowiązująca - konstytucja ma taką samą
moc obowiązującą, co ustawa
Moc prawna - siła i pozycja w hierarchii
Konstytucja najwyższą moc prawną
Wynika z konstytucji.
1. Praca domowa - przygotowanie prezentacji
Demokracja partycypacyjna (uczestnicząca) - jak obywatel może uczestniczyć w
sprawowania władzy.
W danej gminie:
Jakie są instrumenty >> referendum lokalne (Czy były - historia - czy były wiążące, czy
wnioski zostały odrzucone), budżet obywatelski, konsultacje społeczne (zmienia granic
jednostek administracyjnych, nazw miejscowości, planu zagospodarowania przestrzeni… I
inne, nieobligatoryjne konsultacje), inicjatywa uchwałodawcza - czy mieszkańcy mogą
wystąpić do rady z projektem uchwały, planowanie partycypacyjne (konsultcje z
głosowaniem np. czy chcemy park czy plac abaw na danym skwerku)
2. TESTY - otwarte sprawdziany, brakujące słówka do danego tekstu, dwa albo trzy w
ciągu semestru, żeby nie było całego materiału
Konsultacje - w środy po zajęciach, czasami w niedziele

ZMIANY W KONSTYTUCJI Tryby ratyfikacji umowy międzynarodowej:

1. 2006 - art. 55 - o ekstradycji obywateli polskich (dodano
ustęp 2 i 3), w związku z europejskim nakazem
aresztowania
2. 2009 - art. 99 - o biernym prawie wyborczym - o
wyrokach karnych na kndydatów na posłów
Akty prawa miejscowego
Uchwała rady gminy/miasta - niekoniecznie jest aktem prawa
miejscowego, ponieważ czasami nie zawiera generalnie-abstrakcyjnej
1. Prosty - premier przyjmuje, informuje sejm i senat,
prezydent
2. Złożony - procedowana jest ustawa o wyrażenie zgody na
ratyfikację umowy międzynarodowej. Występuje on, gdy
umowa dotyczy poszczególnych
Art. 89. [Ratyfikacja umów międzynarodowych]
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy
międzynarodowej i jej wypowiedzenie
wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli
umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów
wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich
określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji
międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem
finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których
Konstytucja wymaga ustawy.

Prawo Konstytucyjne Strona 3

Wykład 2, 3: konstytucja jako źródło prawa
24 lutego 2022 11:13

ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

1. Konstytucja - akt powszechnie obowiązujący i nadrzędny wobec innych aktów prawa w hierarchii
Na równi z Konstytucją są dwa inne rodzaje aktów prawa
a. Ustawa konstytucyjna - w Polsce jej nie ma
b. Ustawy o zmianie konstytucji
2. Ustawy organiczne - obecnie nie obowiązują
a. Akty egzekutywy o mocy ustawy organicznej
3. Ustawy
a. Akty (dekrety/rozporządzenia/edykty…) z mocą ustawy
4. Rozporządzenia
5. Inne akty powszechnie obowiązujące (Polska - akty prawa miejscowego)

Poza tą hierarchią - prawo międzynarodowe, prawo UE

DEFINICJA SŁOWA KONSTYTUCJA

Historycznie
KONSTYTUCJA - samo określenie "konstytucja" jest starszym terminem, niż jej współczesna definicja. Wcześniej tak określane był uchwały sejmu
walnego - jak np. Konstytucja nihil novi

Współcześnie
Pierwsze współczesne użycie terminu "Konstytucja" - Monteskiusz
Trzy znaczenia wg Monteskiusza:
1. Podstawowe znaczenie - warunki geograficzno-historyczne, które wpłynęły na kształt ustroju państwa
a. Determinizm geograficzny Monteskiusza
2. Konstytucja - faktyczny ustrój państwa
3. Zbiór zasad prawnych regulujących funkcjonowanie państwa

BARDZO KRÓTKI RYS HISTORYCZNY

Kiedy narodziły się pierwsze konstytucje?
Na to pytanie nie ma odpowiedzi. Nie ma jednak wątpliwości co do tego, że prawo ustrojowe jest o wiele starsze, niż konstytucja - starożytność,
potem wymarcie - odnowienie się ustawodawstwa ustrojowego rozpoczęło się wraz z kształtowaniem się monarchii stanowych - np. Wielka Karta
Swobód (1215), polskie przywileje szlacheckie. Nowoczesne kształtowanie się konstytucjonalizmu - XVI/XVII wiek, Anglia.

Edward Coke (1608) - wyrok, że to nie król stoi ponad prawem, a prawo ponad królem (powtórka z historii), więc król, tak jak inni Anglicy, musi go
przestrzegać. Pierwsze akty konstytucyjne: petacja praw, habeas corpus act, instytucja cromwellowska
Pierwsza konstytucja
Rozwój konstytucjonalizmu na gruncie doktrynalnym Konstytucja Republiki Korsyki jest uważana za pierwszą konstytucję o
Miejsce: poza Anglią/Wielka Brytania charakterze formalnym na świecie i w Europie. Ze względu na jej
Konstytucja Stanów Zjednoczonych - najstarsza obecnie obowiązująca niewielkie znaczenie (obowiąywała tylko przez kilkanaście lat) oraz mały
Konstytucja Republiki Korsyki (1755-1769) - najstarsza konstytucja uchwalona kraj, została poniekąd zapomniana.
Konstytucja III maja Badacze próbują doszukiwać się ustaw wcześniejszych, ale te mają już
tylko charakter materialny
Myśli w kształtowaniu się konstytucjonalizmu
1. Podział władzy: Monteskiusz - "nic nie wymyślił" - Uziębło
a. Dwaj twórcy współczesnego podziału władzy
i. John Locke - wyróżnienie władzy ustawodawczej i władzy wykonwawczej, z mniejszym naciskiem na sądownictwo - system
parlamentarno-gabinetowy - pierwszy kierunek rozwoju
ii. John Libern (????) - nacisk na rozdzielenie gałężi władzy
2. Koncepcja umowy społecznej - Hobbes, Locke, Rousseau - Konstytucja jako spisanie umowy społecznej. Koncepcja państwa jako umowy
społecznej. Gwarancja dla zbiorowego podmitu jakim jest społeczeństwo, przestrzegania norm prawnych które są w niej zawarte. Jeżeli władza
nie będzie stosować się do sowich ograniczeń, lud będzie miał możliwość zawarcia nowej umowy społecznej z innym podmiotem, który będzie
ją realizował w lepszy sposób.
3. Koncepcje racjonalistyczne - oderwanie władzy od jej boskiego pochodzenia. Konstytucja - biblia nowego typu

Kolejne lata - koniec XVIII/początek XIX wieku - pojawienie się konstytucji o charakterze oktrojowanym

T Y P O L O G I A KONSTYTUCJI
Jest ich dużo, nie każda z nich będzie wymagana na egzamin
1. Typologia konstytucji Ferdynanda Lassalle'a - Rzeczywiste i pisane (rzeczywiste i fikcyjne)
a. Rzeczywiste - sytuacja rzeczywista w państwie jest zgodna z liter prawa, konstytucją
b. Fikcyjne - nie były spójne z rzeczywistością panującą w państwie

2. Typologia - Carl L - podział konstytucji na 3 rodzaje

a. Normatywne:
i. Przyjęte w sposób demokratyczny (bezpośrednio przez podmiot suwerenności albo przez demokratycznie wybranych
przedstawicieli
ii. Normuje wszystkie obszary zaliczane do ustroju państwa
iii. Przestrzeganie i stosowanie konstytucji w praktyce przez organy władzy publicznej
b. Nominalne - Dwa pierwsze wymagania są spełnione, ale konstytucja nie jest stosowana w praktyce przez organy władzy publicznej
pomimo ich woli - pełne stosowanie konstytucji w praktyce nie jest możliwe, zwykle z powodów społeczno-ekonomicznych
c. Semantyczne - nieprzyjęta w sposób demokratyczny, treść jej nie jest istotna, bo władza nie ma zamiaru jej przestrzegania - np.
Konstytucja PRL
Uziębło: Niegdyś powiedziałbym, że byłaby to konstytucja normatywna z elementami nominalnymi, ale obecnie mam spore wątpliwości

3. Typologia Jamesa Bryce'a. Wyróżnienie konstytucji - tryb jej zmiany

a. Konstytucja sztywna - specjalny tryb zmiany konstytucji. Mechanizmy
i. Wymagna większość kwalifikowana - większa niż w przypadku ustawy
ii. Wyższe kworum
iii. Dodatkowe kryteria - wymagane referenda
iv. Ograniczenia czasowe
v. Utrudnienie zmiany konkretnych rozdziałów
b. Konstytucja elastyczna, giętka - ustawowy tryb zmiany

4. Typologia wyróżniająca konstytucje pod kątem ich obszerności

a. Konstytucje pełne - regulują pełnię materii ustrojowych
b. Konstytucje niepełne - nie regulują całości materii ustrojowych, uzupełniane np. ustawami konsttucyjnymi (W Polsce: przed uchwaleniem
Konstytucji w 1997 ustawa konstytucyjna mała konstytucja, Przykłdy: Czechy, Kanada, Szwecja…

5. Typologia profesora Jana Filipa

a. Konstytucje pierwotne - konstytucje zostały uchwalone i weszły w życie od samego początku, by na danym terytorium obowiązywać
b. Konstytucje przeniesione - moc obowiązująca rozciągnięta na szersze terytorium, już po wejściu w życie - Konstytucja Wietnamu
Północnego, Republiki Federalnej Niemiec, Stanów Zjednoczonych (pokojowe przeniesienie)

6. Typologia formalna i materialna

a. Konstytucja formalna - może pełnić rolę ustawy zasadniczej i posiada cztery cechy:
i. Szczególną nazwę - cecha formalna - konstytucja jest ustawą wyposażoną w swoją własną nazwę: konstytucja, karta konstytucyjna,
forma rządu, ustawa zasadnicza… Nieużycie nazwy konstytucja może być celowe, przykład - Niemcy i ustawa zasadnicza -
zarezerwowanie nazwy tej dla zjednoczonych Niemiec, ale potem każdy miał to w dupie i tak zostało. Ustaw o innych szczególnych
nazwach (np. kodeks, ordynacja…) może być wiele, a konstytucja w danym państwie może być tylko jedna.
ii. Szczególny tryb uchwalenia i zmiany - cecha formalna - trzy sposoby uchwalenia konstytucji: ZMIANA KONSTYTUCJI
Do punktu ii podziału na konstytucje formalne i materrialne
1) Przez zbiorowy podmiot suwerenności bądź naród - poprzez referendum. Trudno wyobrazić sobie bezpośrednie działanie
całego podmiotu suwerenności w uchwalanie konstytucji w szerszy sposób. Większe zaangażowanie - (niedoszła) konstytucja Normy zmienne i niezmienne
Islandii - udział obywateli w przygotowywaniu konstytucji poprzez media społecznościowe, opracowywanie konstytucji 1) Normy niezmienne
poprzez komisję konstytucyjne, potem referendum, potem przygotowanie projektu konstytucji, potem do parlamentu i tam a) wyrażone wprost - (Konstytucja stanowi, które normy nie mogą być zmienione w trybie zmiany
się zesrało. Do tego - panele obywatelskie (Irlandia, opozycja w Białorusi) konstytucji)
2) Powierzenie zadania uchwalenia konstytucji konstytuancie (Specjalnemu organowi). Formuły występowania konstytuanty: b) nie wyrażone wprost - nie są podane dokładne artykuły, ale wymieniono wartości, których
a) Konstytuanta - osoby, równoległy organ państwowy (rzadsza możliwość). Przykład: obecne prace nad konstytucją Chile dotyczące zmiany są zakazane np. niedopuszczalne są zmiany konstytucji ingerujące w zasadę
b) Powierzenie funkcji konstytuanty parlamentowi - związanie parlamentu z konstytuantą, wyborcy mają świadomość demokratycznego państwa prwanego
tego, że wybierają nie tylko parlament, ale także podmiot uchwalający konstytucję, próby zwiększenia 2) Normy relatywnie niezmienne - zmiany mogą być wprowadzane wyłącznie w jednym kierunku, a w
reprezentatywności (usunięcie np. progu wyborczego) drugim nie. Np. konstytucja Ukrainy pozwala wyłącznnie na poszerzanie praw jednostki, a nie na ich
3) Uchwalenie konstytucji przez parlament niebędący konstytuantą ograniczanie
4) Nadal można mieć do czynienia z konstytucją oktrojowaną 3) Normy zmienne - można je zmieniać w trybie zmiany konstytucji
Wejście w życie - zawarcie przepisów w wejściu w życie w konstytucji, w osobnej ustawie konstytucyjnej (np. konstytucja PRL), bądź Podział na ustawodawcę pierwotnego i wtórnego

Prawo Konstytucyjne Strona 4

 a) Konstytuanta - osoby, równoległy organ państwowy (rzadsza możliwość). Przykład: obecne prace nad konstytucją Chile
b) Powierzenie funkcji konstytuanty parlamentowi - związanie parlamentu z konstytuantą, wyborcy mają świadomość
tego, że wybierają nie tylko parlament, ale także podmiot uchwalający konstytucję, próby zwiększenia
reprezentatywności (usunięcie np. progu wyborczego)
3) Uchwalenie konstytucji przez parlament niebędący konstytuantą
4) Nadal można mieć do czynienia z konstytucją oktrojowaną
Wejście w życie - zawarcie przepisów w wejściu w życie w konstytucji, w osobnej ustawie konstytucyjnej (np. konstytucja PRL), bądź
w zwyczajnej ustawie (złe podejście, bo akt prawny niższego rzędu nie może decydować o wejściu w życie aktu prawnego wyśzego
rzędu - w Polsce konstytucja marcowa)
iii. Szczególną moc prawną - cecha formalna -
1) Z czego wynika fakt posiadania przez konstytucję najwyższej mocy prawnej - zapisane w samej konstytucji (we wstępie),
przepisy regulujące hierarchię źródeł prawa, odwoływanie się do ustaw (traktowanie ich jak aktów wykonawczych, mających
niższą moc prawną), nakaz spójności (koherentności) ustaw z konstytucją
iv. Szczególną treść - cecha materialna
b. Konstytucja materialna - ogół norm regulujących ustrój państwa, prawo konstytucyjne "sensu largo" Każde państwo ma konstytucję w
sensie materialnym, nie każde pańśtwo ma konstytucję w sensie formalnym
7. Typologia szczegółowości konstytucji
a. Konstytucja ramowa - bardziej ogólna, daje pełną swobodę ustawodawcy do jej rozwinięcia, nie reguluje działania ustawodawcy, np.
konstytucja amerykańska nie wyznacza ram prawnych dotyczących procedur wyborów. Ramowość konstytucji jest możliwa w przypadku
społeczeństwa obywatelskiego, świadomego swoich decyzji
b. Konstytucja szczegółowa - wyznacza ustawodawcy kierunek realizacji jego pracy
W polskiej konstytucji nie ma norm niezmiennych
Prawo Konstytucyjne Strona 5
dotyczące zmiany są zakazane np. niedopuszczalne są zmiany konstytucji ingerujące w zasadę
demokratycznego państwa prwanego
2) Normy relatywnie niezmienne - zmiany mogą być wprowadzane wyłącznie w jednym kierunku, a w
drugim nie. Np. konstytucja Ukrainy pozwala wyłącznnie na poszerzanie praw jednostki, a nie na ich
ograniczanie
3) Normy zmienne - można je zmieniać w trybie zmiany konstytucji
Podział na ustawodawcę pierwotnego i wtórnego
1) Ustawodawca pierwotny - uchwalił konstytucję
2) Ustawodawca wtórny - jest uprawniony do zmieniania konstytucji, ale nie może zmieniać w trybie
zmiany konstytucji norm niezmiennych
3) Zmiana całkowita
a) w sensie materialnym - nadanie konstytucji zupełnie nowego brzmienia
b) W sensie formalnym - zastąpienie poprzedniego aktu prawnego zupełnie nowym
4) Rewizja i zmiana konstytucji.
a) Rewizja - zmiana kwalifikowana - zmiana konkretnych artykułów, do których wyznaczony został
specjalny tryb,
i. np. Hiszpania - najpierw obie izby większością 2/3 wyrażają zgodę na rewizję, potem się
rozwiązują, są nowe wybory, nowo wybrane izby zatwierdzają zmiany większością 2/3 a
potem obowiązkowe referendum.
ii. Litwa - poza zmianą, dwa tryby rewizji
iii. Polska - art. 235 stanowi, że do zmiany rozdziałów I, II, XII można wymagać
5) Różne metody zmiany konstytucji
a) Model amerykański - zmienianie konstytucji poprzez dopisywanie do niej poprawek po tekście
pierwotnym konstytucji. W USA 27 lub 28 poprawek (28 poprawka jest kwestionowana - zbyt
późna ratyfikacja przez stany). Konstytucje stanowe - ilości poprawek idą w setki.
b) Model kontynentalny/europejski - wprowadzanie zmian w konstytucji bezpośrednio do jej tekstu.
6) Czynniki wpływające na zmiany konstytucji
a) Stabilność polityczna, społeczna i ekonomiczna kraju
b) Szczegółowość konstytucji - coraz bardziej szczegółowe konstytucje są częściej zmieniane
c) Rola sądów dokonujących interpretacji treści konstytucji - nie trzeba zmieniać konstytucji,
wystarczy nieformalnie zmienić konstytucję poprzez inną interpretację przez sądy - statyczna vs
dynamiczna wykładnia konstytucji
d) Elastyczność konstytucji - teoretycznie wpływa na częstotliwość zmiany, w praktyce - nie wpływa
na częstotliwość zmiany - konstytucja szwajcarska
Sytuacja w Polsce
We wtorek -> szczególne zmiany konstytucji, moc prawna konstytucji
Wykład 3: stosowanie konstytucji
wtorek, 1 marca 2022 12:28

Stosowanie konstytucji - wyprowadzenie konkretno-indywidualnych poleceń na podstawie generalnie-

abstrakcyjnych norm zawartych w konstytucji.

Sposoby stosowania konstytucji

Samoistne stosowanie konstytucji - samodzielne stosowanie wyłącznie przepisów zawartych w samej
konstytucji
Ograniczenia stosowania samoistnego:
1. Wyłączenie bezpośredniego stosowania konstytucji przez nią samą
2. W odniesieniu do prawa karnego - nie można skazać kogoś na podstawie samej normy konstytucyjnej -
konstrytucje nie mają sankcji karnych
3. Nakazanie wykonywania obowiązków na podstawie samej normy konstytucyjnej - wymaga rozwinięcia
ustawowego
4. Ograniczenie praw i wolności obywatelskich

Współstosowanie konstytucji - wynik zwiększenia się świadomości stosowania konstytucji przez sędziów,
polega na stosowaniu jednocześnie niższych norm i konstytucji, aby ukazać podstawę interpretacji danej
normy prawnej w określony sposób

Rola precedensu i zwyczaju w stosowaniu konstytucji

Problem precedensu i zwyczaju konstytucyjnym - nie jest to źródło prawa w rozumieniu formalnym w
systemie prawa kontynentalnego

Precedens vs zwyczaj
Precedens - rozstrzygnięcie spełniające dane pięć cech:
1. Rozstrzygnięcie o charakterze jednorazowym
2. Rozstrzygnięcie jest świadome
3. Rozstrzygniecie jest związane ze stosowaniem konstytucji
4. Dokonane wyłącznie przez naczelne organy państwowe
5. Powinno istnieć przypuszczenie, że w przyszłości w podobnej sytuacji organ zachowa się podobnie jak
podczas powstawania precedensu

Zwyczaj - stała praktyka organów państwowych związany ze stosowaniem konstytucji

Precedens może przeobrazić się w zwyczaj konstytucji. Zwyczajem konstytucyjnym może być np. sposób
siedzenia na Sali plenarnej ugrupowań konstytucyjnych. Złamanie zwyczaju konstytucyjnego nie narusza
prawa, oraz aby musiało zajść, jego złamanie musi być świadome.

kierunki wykładni konstytucji

kierunek klasyczny - konstytucja jest ustawą szczególną, ale jest ustawą, więc nie powinny istnieć inne,
szczególne sposoby interpretacji norm konstytucyjnych (najpierw wykładnia językowa, potem systemowa i
funkcjonalna)

Kierunek "nieklasyczny" - powinny istnieć szczególne sposoby interpretacji norm konstytucyjnych,

konieczność nadania szczególnej roli w procesie wykładni wykładni historycznej, powinniśmy uwzględniać
wolę historycznego ustawodawcy

Prawo Konstytucyjne Strona 6

Wykład 4: systematyka konstytucji, funkcje konstytucji
wtorek, 1 marca 2022 12:50

Systematyka Konstytucji
Systematyka aktu prawnego - jego wewnętrzna budowa.
1. Ogólna - ma większy wpływ na problematykę interpretacji konstytucji, wyznaczeniem jej roli w hierarchii źródeł prawa. Polega na rozdzielaniu
Konstytucji na mniejsze sekcje. Miejsce danego przepisu w konstytucji ma znaczenie interpretacyjne. W państwach kładących nacisk na prawa i
wolności obywatelskie znajdują się one na początku (1, 2 rozdział), a w państwach autorytarnych z reguły umieszcza się je po rozdziałach o
organach państwowych. Organy państwowe - z reguły te, które są na początku, są ważniejsze.
2. Szczegółowa - z reguły ma charakter porządkujący wewnętrznej treści konstytucji. Może wpływać na interpretację (często kolejność
wymienienia w danym przepisie ma znaczenie - patrz art. 87 Konstytucji RP)

WSTĘP DO KONSTYTUCJI
1. Niektóre konstytucje mają wstęp, inne nie. O obecności wstępu decydują okoliczności polityczne i kultura prawna
TREŚĆ NORMATYWNA WSTĘPU DO KONSTYTUCJI
a. Wstępy pojawiają się w państwach które mają historyczne tradycje ich występowania
Charakter prawny wstępu do konstytucji nie jest jednolicie oceniony. Istnieją trzy poglądy
2. Inna nazwa - preambuła - czy ta nazwa jest właściwa?
a. Sto lat temu - słowo "preambuła" miało charakter pejoratywny: słowotok, bełkot, czcza gadanina dotyczące wstępu do konstytucji:
a. Prof. Rozmaryn: nie ma wątpliwości co do tego, że wstęp do konstytucji ma charakter w
3. Rodzaje wstępów do konstytucji
a. Proste - jedno, góra kilka zdań wskazujące na wzniosły charakter konstytucji (przykład: konstytucji Belgii, zawierające jedynie pełni normatywny
i. Pogląd ten zakłada brak różnicowania pomiędzy wstępem, a jej dalszą treścią
pozdrowienia króla Alberta II dla przyszłych pokoleń).
b. Wstęp do konstytucji jako rola pomocnicza wykładni konstytucji
i. Brak treści normatywnej
i. Prof. Burda: wstęp do konstytucji nie ma charakteru normatywnego, lecz zawiera
b. Złożone - uroczyste deklaracje, treść historyczna, propagandowa, uroczysta, charakter skierowany ku przyszłości, treść programowa, treść
wskazówki do wykładni norm z przepisów artykułowanych, nie zawiera norm
normatywna.
prawnych sam z siebie
4. WSTĘP DO KONSTYTUCJI RP - wstęp złożony, posiadający treść normatywną, w tym takich, które później nie są rozwijane
c. Pogląd kompromisowy - obecnie najbardziej popularny
i. Można znaleźć we wstępie treści normatywne, ale nie wszystko nią jest. Niektóre
NORMY KONSTYTUCYJNE
1. NORMY MATERIALNE - wyznaczają uprawnienia i obowiązki podmiotów w państwie elementy treści wstępu mają normy prawne, a inne ich nie posiadają
ii. Wyróżnienie wstępów prostych i złożonych
a. Normy-zasady ustrojowe - definiowanie zasad ustrojowych nie posiada wspólnej definicji
i. Prof. Banaszak - normy konstytucyjne o szczególnie dostojnym znaczeniu (mające bardziej doniosły charakter niż inne) -
niejednoznaczne określenie
ii. Prof. Paweł Sarnecki - zasady ustrojowe jako główne rozstrzygnięcia konstytucji pozwalające na ustalenie charakteru państwa CO NALEŻY UZNAĆ ZA ZASADĘ USTROJOWĄ
iii. Prof. Andrzej Puło - zasady ustrojowe to normatywne odbicie idei ustroju danego państwa Rozmaryn: wszystkie normy konstytucyjne można uznać za normy konstytucyjne (ten pogląd
1) Idea państwa prawa, równości, sprawiedliwości, podziału państwa <- idee państw demokratycznych, będą odzwierciedlane w zupełnie się nie broni w obecnych czasach - to nie jest kryterium wyłączne)
konstytucjach poprzez zasady ustroju państwa
iv. Kryteria uznania danej normy za zasadę - sięgnięcie do teorii prawa. Kryteria prof. Wróblewskiego normy-zasady: Nie wszystkie cechy muszą być spełnione, aby dana norma była zasadą
1) Moc prawna - zasady to normy, których moc prawna jest wyższa w stosunku do innych norm.
2) Kryterium treściowe - normy mające charakter ogólny, a nie szczegółowy. Normy szczegółowe nie są zasadami W państwach kontynentalnych rola dekodowania która norma jest zasadą, a która nie, należy w
3) Szczególna rola, jaką dana rola odgrywa przy konstytuowaniu poszczególnych instytucji prawnych. dużej mierze do sądów konstytucyjnych. Orzeczenia TK (1997-2015) często posiadają takie
a) Instytucja prawna - instytucja stworzona do realizacji konkretnego celu w prawie np. wywłaszczenie, umowa odniesienia. Nie wpływa to na uznanie mocy prawnej danej normy, ale odgrywa rolę w
sprzedaży. W prawie konstytucyjnym: odpowiedzialność konstytucyjna, kontrasygnata interpretacji innych norm.
4) Społeczna doniosłość - norma o szczególnym charakterze społecznym może zostać uznana za zasadę ustrojową.
b. Normy programowe Zasady w sensie opisowym - inny rodzaj zasad w prawie
i. Wyznaczają cele i kierunki działania państwa. 1. Definicja prof. Wronkowskiej - wzorzec ukształtowania określonego przedmiotu
ii. Istotny problem - spór o tym czy normy programowe są normami prawnymi. normowania wskazujący sposób rozstrzygnięcia określonej kwestii. Obraz normatywny
1) Klasyczna konstrukcja normy prawnej - dany podmiot X w sytuacji Y ma się zachować w sposób Z wynikający z szeregu norm konstytucyjnych który potrafi określić w jaki sposób
2) Normy programowe - konstrukcja - państwo X powinno w sytuacji Y DĄŻYĆ do zrealizowania Z w konkretny sposób - ta ocena ustrojodawca ukierunkował dany wzorzec regulacji,
ma o wiele szerszy zakres swobody interpretacyjnej a. często powiązane z modelami teoretycznymi, można np. zebrać zasady ustrojowe i
iii. Przykład - państwo ma dążyć do zlikwidowania bezrobocia dopasować je do modelów ustrojowych (np. mamy w Polsce system parlamentarno-
1) Bezrobocie zawsze ma jakiś naturalny stopień i może na nie wpłynąć niezależny od państwa czynnik gabinetowy [irl - charakterem zracjonalizowanym] - zasada opisowa. Nie ma tego
c. Normy kompetencyjne - nakładają obowiązki i uprawnienia do ich realizowania danym organom państwowym. nigdzie napisanego, ale wiele norm pasuje do tego terminu
i. Kompetencje 2. nie są normami prawnymi same w sobie, ale się z nich wywodzą.
1) Obligatoryjne
2) O charakterze uznaniowym
d. Prawa i wolności jednostki - rozwinięte na przyszłych wykładach
e. Materialne gwarancje jednostki
2. NORMY O CHARAKTERZE FORMALNYM (PROCEDURALNYM)
a. Normy rewizyjne - regulują procedurę zmiany konstytucji, względnie procedurę uchwalenia nowej konstytucji (Zmiany całkowitej) - w
Konstytucji RP - art. 235
b. Normy legislacyjne - normy konstytucyjne regulujące procedury uchwalania innych aktów pranych (o charakterze podkonstytucyjnych).
c. Normy kreacyjne - regulują procedury powoływania osób na określone organy publiczne oraz procedury ich odwoływania.
i. TK w Polsce - jeżeli konstytucja nie dopuszcza procedury odwołania danego urzędu - należy traktować jak nieodwoływalny
d. Normy formalne sensu stricto - normy określające procedury wydawania aktów konkretno-indywidualnym, rozstrzygnięć o charakterze
przedmiotowym
e. Formalne gwarancje praw i wolności jednostki
3. NORMY ORGANIZACYJNE - niezaliczane ani do formalnych, ani do materialnych, opisują państwo i jego organy, przykład: najmniejszą jednostką
administracji terytorialnej w Polsce jest gmina

Funkcje konstytucji
Funkcje konstytucji określają rolę, jaką pełni w państwie
1. Funkcje Klasyczne - wskazują na to, co konstytucja powinna tworzyć (6)
a. Prawna - sytuacja, w której konstytucja pełni nadrzędną rolę w hierarchii źródeł prawa i tworzy podwaliny dla systemu prawa
b. organizacyjna (organizatorska) - podstawowy akt wyznaczający sposób funkcjonowania państwa i danych organów, jak powinny one
działać i zapewniać należyte jego funkcjonowanie
c. Integracyjna - konstytucja powinna być wyrazem kompromisu politycznego, możliwie jak najszerzej akceptowalnym - konstytucja ma
łączyć, a nie dzielić ludzi. (bottom to top) - sprzężona z wychowawczą
d. Funkcja wychowawcza - wyznacza oczekiwane społecznie zachowania jednostki (top to bottom) - sprzężona z integracyjną
e. Funkcja stabilizacyjna - ma zapewniać stabilność polityczną i społeczną państwa
f. Funkcja programowa (sprzężona ze stabilizacyjną) - wyznaczanie przez konstytucję kierunku rozwoju państwa
2. Nowe funkcje - zadania, które konstytucja powinna spełniać
a. Realizacja fundamentalnych zasad prawa demokratycznego
b. Niezbywalne jądro suwerenności państwa - co nigdy nie powinno być przekazane innemu, zewnętrznemu podmiotowi
c. Procedury i warunki na jakich państwo może przekazać kompetencje i warunki ich przekazania innym podmiotom
d. Państwo z jednej strony powinno wskazać na strategiczne cele całego państwa, co należy bezwzględnie realizować
e. Konstytucja powinna wyznaczać kierunki
i. decentralizacji państwa - przekazanie kompetencji niższym podmiotom -
ii. oraz deetatyzacji - wycofywania się z różnych sfer życia na rzecz samoregulacji
f. Wymóg, aby ustawa zasadnicza w sposób jednoznaczny wskazywała na obsadzenie stanowiska na drodze politycznej
g. Konstytucja powinna gwarantować apolityczność funkcjonowania służby cywilnej - Konstytucja RP tego nie zapewnia i nie realizuje
h. Jednoznaczne wskazanie przez konstytucję kompetencji przynależnych poszczególnym organom w państwie, zapewnienie
mechanizmów współdziałania tym organom tak, aby były one tożsame (np. żeby gmina i województwo nie działały w sposób
oderwany od siebie realizując to samo)

CZWARTEK - 11:05

Prawo Konstytucyjne Strona 7

Ćwiczenia 3
9 marca 2022 12:37

Rządowe centrum legislacji - wydawanie dzienników ustaw, eksperci od pisania projektów ustaw
Rada legislacyjna - organ przy premierze, w jego skład wchodzą jajogłowi od prawa i innych dziedzin,
opiniowanie o danym projekcie - czy to jest możliwe czy nie, jakie inne zmiany trzeba wprowadzić w
systemie prawa itp.

Zmiana konstytucji - senat ma wysoką kompetencję, jego veta nie można przegłosować
Jeżeli w odpowiednim terminie Senat się nie wypowie, ustawa o zmianie Konstytucji też przepada
Prezydent - niższa kompetencja niż normalnie, nie ma jak jej zavetować jeżeli wymogi formalne zostały
spełnione

Kontrola merytoryczna - zgodność niższych norm konstytucyjnych z normami-zasadami

Umowy międzynarodowe:
1. Ratyfikowane na podstawie zgody wyrażonej przez Sejm w ustawie lub przez naród w referendum
2. Umowy ratyfikowane bez zgody (moc niższa od ustawy, ale to kwestia sporna)
3. Nieratyfikowane umowy międzynarodowe - moc wyłącznie wewnętrznie obowiązująca

Prawo Konstytucyjne Strona 8

Wykład 5: gwarancje konstytucji
10 marca 2022 11:08

Gwarancje konstytucji - ich funkcją jest zapewnienie przestrzegania przez państwa wartości demokratycznych, chociaż
nie zastąpią tradycji i przywiązania do demokratycznych wartości

Gwarancje formalne - instytucje i inne środki prawne, które służą zapewnieniu konstytucji nadrzędności w hierarchii
źródeł prawa
Gwarancje pośrednie - ustanowione w innym celu niż przestrzeganie konstytucji - np. kontrola rządu
(odpowiedzialność polityczna wobec parlamentu), zasada podziału władzy
Gwarancje bezpośrednie - ustanowione dokładnie po to, aby zapewnić nadrzędność konstytucji w systemie źródeł
prawa
1. Kontrola konstytucyjności prawa - ma zapewnić, że niższe w hierarchii akty prawa będą zgodne z konstytucją
a. Kontrola parlamentarna
i. Starsza z punktu widzenia genezy - parlamenty od dawna zajmowały się kontrolą, czy dany akt jest
zgodny
ii. In pleno?? (w całości) - opiera się na fikcji prawnej, że cała procedura uchwał podejmowanych przez
parlament skutkuje w pełni zgodnymi z konstytucją aktami prawnymi - zapewnia jakość
iii. Realna kontrola konstytucyjności prawa - dokonuje się poprzez wewnętrzne organy parlamentu - organy kierownicze (Np. w Polsce marszałkowie izb)
organy kierownicze (Np. w Polsce marszałkowie izb), komisje prawne - komisje ustawodawcze (są w Zwracanie niekonstytucyjnych projektów w celu ich
Polsce), komisja konstytucyjna (nie ma jej w Polsce - ocenia zgodność prawa z konstytucją), inne przetransformowania
wyspecjalizowane organy Zablokowanie dalszej pracy nad projektami które są
iv. Głowa państwa - są wątpliwości, czy to kontrola parlamentarna czy pozaparlamentarna (formalnie niekonstytucyjne
jest to pozaparlamentarna, a funkcjonalnie - parlamentarna). Patrzy się jakie konsekwencje prawne W Polsce marszałek Sejmu de facto ma oba te
powodują środki głowy państwa narzędzia w zależności od rodzaju błędów w
b. Kontrola pozaparlamentarna zgodności
i. Ludowa - mało znany na świecie mechanizm, występuje tylko w stanie Colorado w USA (apelacion 1. Błędy formalne - możliwość zwrotu w celu
de sentencia/apellation of sentence - odwołanie od orzeczenia) - jeżeli SN w Colorado uzna, że dany uzupełnienia
akt narusza konstytucję stanu, decyduje o uchyleniu danej ustawy. Uchylenie nie ma skutku 2. Błędy materialne - za opinią prezydium Sejmu i
ostatecznego, ale grupa wyborców wyborców może złożyć wniosek o referendum, które będzie komisja ustawodawcza może zablokować
mogło przełamać decyzję SN - wtedy moc konstytucyjną zyskuje taka ustawa prace nad danym projektem.
ii. Sądowa - różnorodność systemów kontroli jest bardziej zróżnicowana i nie zamyka się w dwóch
systemach. Wielka Brytania - zasada suwerenności parlamentu (nikt nie może kwestionować
wyrażonej przez niego woli - the lords act) - wszystkie akty ustanowione przez parlament nie
podlegają innym organom, w tym władzy sądowniczej. Zasada trwałości systemu ustrojowego WB -
wszystkie ustawy parlamentu są interpretowane zgodnie z dotychczasowym porządkiem
ustrojowym, chyba że ustawodawca w sposób wyraźny chce zmienić system ustrojowy w państwie .
Akty innych organów podlegają normalnej kontroli sądowej.
1) System amerykański
i) Charakter uniwersalny - kontroli konstytucyjności prawa podpadają wszystkie Historia systemu amerykańskiego (i brytyjskiego na którym był
akty stanowienia (normatywne) prawa, jak i akty stosowania prawa, zarówno wzorowany - notowana na wykładzie jak najszybciej)
federalne jak i stanowe, akty prawa lokalnego System brytyjski był źródłem systemu kontroli w USA - dyskusja
ii) Kontrola konstytucyjności prawa ma charakter konkretny - rozpatrywana na bazie przez founding fathers, Hamilton był za kontrolą sądową, ale
konkretnej sprawy, aby mogła być wszczęta konieczne jest naruszenie interesu poprawka została odrzucona >>> 1800 wybory prezydenckie -
prawnego skarżącego, wraz z wyczerpaniem wszystkich poprzednich instancji) John Adams (walka o reelekcję) i Thomas Jefferson (wygrał) >>>
iii) Charakter represyjny - kontrola konstytucyjności prawa może być dokonana Adams próbował mianować na sędziów zwoich ziombeli, do
wyłącznie wtedy kiedy doszło do naruszenia prawa, a nie przed nim (nie można objęcia władzy przez Jeffersona nie wszystkie nominacje
prewencyjnie zablokować szkód) przeszły, Jefferson zlecił anulowanie nominacji i chciał
iv) Względność kontroli w systemie amerykańskim - w sytuacji kontroli ta norma nie nominować swoich ziombeli, ale ktoś się o to zesrał (Malburry vs
zostanie usunięta z systemu prawnego, tylko nie zostanie zastosowana w Madison) >>> XIX - niska pozycja władzy sądowniczej w USA
konkretnym przypadku (Monteskiusz: władza sądownicza to żadna władza. Sędzia
v) Szczególna pozycja SN w ramach kontroli konstytucyjności prawa - Marshall odrzucił skargę Malburry'ego >>> klauzula
niekwestionowany autorytet sędziów, sędziowie kierują się własnym interesem i supremacyjna (zgodnie z konstytucją, ustawodawstwo stanowe
są likely żeby w przyszłości wydać taki sam wyrok >>> taka wadliwa norma de musi być zgodne z konstytucją i ustawodawstwem
facto (nie de iure) zostaje usunięta z systemu prawa. SN nie dokona kontroli, federalnym >>> orzeczenie, że gdy ustawodawstwo federalne
jeżeli w poprzednich instancjach nie padł zarzut o niekonstytucyjności. Sąd jest niezgodne z konstytucją, sądy mają stosować bezpośrednio
najwyższy nie ocenia tego czy procedura zmiany konstytucji została dokonana w konstytucję, a nie wadliwą ustawę >>> odrzucenie skargi
poprawny sposób. Sąd nie ocenia zgodności z konstytucją federalną sposobu Malburry'ego, odrzucenie ustawy federalnej >>> lata 70 XIX
problemu realizacji suwerenności ludu na poziomie stanowym (referenda, wieku - powszechne odwoływanie się sądów do możliwości
odwoływanie kandydatów) kontroli konstytucyjnych >>> XX wiek - formalne uznanie prawa
vi) Sądy nie ocenią zgodności z konstytucją aktów prawnych związanych z polityką do kotnroli prawa przez sądy. Rozpowszechnienie się modelu
zagraniczną (patrz - skargi do sądów np. więźniów w Guantanamo >>> sądy nie amerykańskiego na do różnych krajów - Japonia, państwa
oceniają standardów więzień poza krajem) afrykańskie, ameryki łacińskiej
2) System kontynentalny/europejski
a) Geneza - narodził się na początku XX wieku, Hans Kelsen - współtwórca konstytucji
Austrii (pierwsze rozpoczęcie prac trybunału) , Czechosłowacji (pierwsze formalne
wprowadzenie takiej instytucji) w międzywojniu, wprowadzenie trybunałów
konstytucyjnych, innych wcześniej nie było - powstały po wojnie (normatywizm??
Teoria i filozofia prawa???) - myśl o kontroli formalnej - krytyka: model amerykański
nie zapewnia pewności prawa, ponieważ norma dalej pozostaje w systemie i może
wyrządzić szkody innym, a obywatel nie ma pojęcia, jak sprawę rozstrzygnie sąd.
Wniosek: należy powołać specjalny organ do kontroli konstytucji
b) centralizacja sposobu kontroli konstytucyjności prawa - sąd/trybunał konstytucyjny,
powołany w konstytucji, podleganie wyłącznie jej
c) Kontrola o charakterze bezwzględnym - normy uznane za niekonstytucyjne będą
usuwane z systemu prawa
i) Rozwiązanie klasyczne - (ex nunc) norma, która jest niezgodna z konstytucją jest
usuwana ze skutkiem następującym wraz z ogłoszeniem rozstrzygnięcia
ii) (ex tunc) Norma zostaje usuwana retroaktywnie. Niejednoznacznie pod kątem
korzyści jednostki - prawa i wolności jednostki super extra bailando, obowiązki
jednostki - dupa gunwo
d) Realizacja kontroli o charakterze abstrakcyjnym - większość rozwiązań w ujęciu
wertykalnym
e) Możliwość kontroli prewencyjnej
f) Sposób nominowania sędziów Tk
i) Wybieranie sędziów przez parlamenty - Kwalifikowana większość głosów
ii) Powoływanie rozproszone - bardziej skomplikowane proporcje

Prawo Konstytucyjne Strona 9

 ii) Powoływanie rozproszone - bardziej skomplikowane proporcje
iii) Powoływanie przez prezydenta konkretnych kandydatów
g) Długość kadencji
i) Indywidualna kadencja
ii) Kadencja do wieku emerytalnego
iii) wybieranie na kadencję zbiorczą całego trybunału, zmienianie jednocześnie 1/3
h) Kompetencje
i) Najważniejsza - kontrola konstytucyjności prawa - różny zakres jej sprawowania w
zależności od państwa
ii) Inne kompetencje - ważność wyborów i referendów, oskarżenie o
odpowiedzialności konstytucyjnej, orzekanie o zgodności z konstytucją celów i
działalności partii politycznych, rozpatrywanie skarg konstytucyjnych,
rozpatrywanie różnych sporów kompetencyjnych, orzekanie o opróżnieniu
urzędu prezydenta, czasowa przeszkoda jego sprawowania
3) Model mieszany - kontrola konstytucyjności prawa jest sprawowana zarówno przez TK, jaki i
przez sądy powszechne
4) Quasi-sądowa (organy zbliżone do sądowych niebędące sądami)
a) Francja - rada konstytucyjna nie jest sądem, nie muszą w niej zasiadać sędziowie, co jest
celowym zabiegiem - kontrola aktów normatywnych pod kątem zgodności z konstytucją
(de iure), ordonansów z mocą ustawy organicznej??? (de facto)
c. Odpowiedzialność konstytucyjna

Wtorek -> polski TK

Prawo Konstytucyjne Strona 10

Wykład 6: Trybunał Konstytucyjny w Polsce
15 marca 2022 11:17

1982 - pojawienie się TK jako instytucji. Bardzo okrojone kompetencje:

1. TK nie wydawał orzeczeń ostatecznych - Sejm mógł odrzucić orzeczenie TK większością kwalifikowaną
2. TK nie mógł rozpatrywać zgodności z Konstytucją ustaw wydanych przed jego utworzeniem, w tym np. dekretu wprowadzającego
stan wojenny
1989 - wprowadzono ostateczność orzeczeń
Ostateczny kształt - w Konstytucji

TK - organ władzy sądowniczej, ale nie sąd w klasycznym rozumieniu tego słowa
Jego orzeczenia nie są konkretnie-indywidualne a generalnie abstrakcyjne
15 sędziów, indywidualna kadencja 9 lat

Warunki zostania sędzią TK

1. Tylko i wyłącznie obywatel polski (sprzeczne z zasadą wyłączności obywatelstwa)
2. Pełnia praw cywilnych i publicznych
3. Nie może być skazany za umyślne przestępstwo ścigane z urzędu lub skargowe, nie może mieć też umorzonego postępowania
karnego
4. Ukończenie 40 roku życia
5. Nieskazitelny charakter - wymóg niejednoznaczny
6. Ukończenie wyższych studiów prawniczych, polskich bądź ekwiwalentnych
7. Wyróżnianie się wiedzą prawniczą - wymóg niejednoznaczny
8. Zdolny do sprawowania zawodu sędziego
9. 10 lat doświadczenia jako sędzia, prokurator, radca prawny, adwokat, notariusz albo stopień doktora habilitowanego bądź profesora
nauk prawnych
Trudno jednak jest odwołać sędziego tK?? Nawet jeżeli nie spełnia tych warunków????

Wybór sędziego TK:

1. Większość bezwzględna
2. Zgłaszane prezydium sejmu lub grupa co najmniej 50 posłów
3. Nie jest wymagana żadna zgoda Senatu
4. Spór odnośnie tego kiedy zostaje się sędzią -> 1) sędzią zostaje się od momentu wybrania przez Sejm (zgodnie z Konstytucją),
prezydent nie może odmówić ślubowania 2) w momencie złożenia ślubowania (Duda najpewniej przekroczył swoje kompetencje
odmawiając im ślubowania)

Sędziowie w teorii są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji - i mogą pomijać inne akty prawne podczas kontroli konstytucyjnej

nie ma możliwości przyznawania TK dodatkowych kompetencji bądź zawężać już istniejących na poziomie podkonstytucyjnych (określenie
wprost uprawnień TK)

Niepołączalność - sędziowie TK nie mogą wykonywać żadnej innej funkcji, poza ewentualnie działalnością naukową (jako profesor/dr
hab.) -> nie może to utrudniać to sprawowania obowiązków sędziego (decyduje o tym prezes TK) -> w tym bycia członkiem spółek prawa
handlowego, spółdzielni, posiadać akcji. Kwestia sporna - organy kontrolne spółdzielni mieszkaniowych, obowiązek składania oświadczeń
majątkowych (odrębnego, wspólnota majątkowa)

Wynagrodzenie - 25100zł brutto - takie zarobki często nie odpowiadają kompetencjom, ponieważ trzeba zrezygnować z często bardziej
dochodowej pracy

Immunitet materialny - brak ponoszenia odpowiedzialności za własne orzeczenia

Immunitet formalny, nietykalność sędziowska

Postępownie dyscyplinarne - jego największą sankcją jest odwołanie z urzędu

Wygaśnięcie mandatu
1. Śmierć
2. Zrzeczenie się mandatu, prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo skarbowe lub publiczne, odwołanie - wymaga uchwały
zgromadzenia ogólnego sędziego TK
3. Uposażenie 75% wynagrodzenia - dożywotnio

Wewnętrzna organizacja TK
1. Konstytucja nie precyzuje procedury wyboru sędziego, obecnie - zgromadzenie ogólne przedstawia kandydata,
2. Zgromadzenie ogólne - minimum 10 osób
a. Wskazywanie kandydatów na prezesa i wiceprezesa
b. Wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności
c. Stwierdzenie wygaśnięcia mandatu, przeniesienia w stan spoczynku, wygaśnięcia stanu spoczynku

Prawo Konstytucyjne Strona 11

 c. Stwierdzenie wygaśnięcia mandatu, przeniesienia w stan spoczynku, wygaśnięcia stanu spoczynku
d. Uchwalenie kodeksu etycznego sędziego TK
3. Biuro służby prawnej TK - obsługa merytoryczna, w jego skład wchodzą asystenci/asystentki

Kompetencje polskiego TK:

1. Badanie konstytucyjności prawa - badanie hierarchicznej zgodności aktów niższego rzędu z aktami wyższego rzędu - tylko normy o
charakterze generalnym i abstrakcyjnym
2. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami centralnymi i konstytucyjnymi
3. Rozstrzyganie skarg konstytucyjnych
4. Rozstrzyganie o zgodności celów partii z Konstytucją
5. Rozstrzyganie o zaistnieniu czasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta - jeżeli prezydent nie jest w stanie sam o
tym zawiadomić marszałka
6. TK działa wyłącznie na mocy wniosku. Wnioski mogą składać:
a. Podmioty posiadające legitymację ogólną - mogą wystąpić do Trybunału w każdej sprawie
i. Prezydent
ii. Marszałkowie Sejmu, Senatów
iii. Grupa 50 posłów/30 senatorów
iv. Prezesi NiK, SN, NSA, prokurator generalny
v. Rzecznik praw obywatelskich
b. Legitymacja funkcjonalna - może występować z wnioskami o zbadanie aktów normatywnych jeżeli istnieje możliwość
naruszenia niezawisłości sędziowskiej - posiada ją Krajowa Rada Sądownictwa
c. Legitymacja szczegółowa - posiadają ją organy samorządów terytorialnych, związków zawodowych, kościoły i inne związki
wyznaniowe
i. Wnioski o zbadanie aktu normatywnego z konstytucją jeżeli dotyczy on zakresu ich działania (bezpośredni)
ii. Inny tryb rozpatrywania wniosków - tzw przedsąd - badanie przez jednego sędziego, czy wniosek może mieć nadany bieg
(czy dotyczy zakresu działań podmiotu - częsty odsetek odmówienia wszczęcia postępowania) - zażalenie - rozpatruje je 3
sędziów, ostateczne
d. Pytania prawne - mogą ich dokonywać wszystkie sądy - mogą wystąpić z pytaniem, jeżeli od rozstrzygnięcia Trybunału zależy
rozstrzygnięcie przez dany sąd tej sprawy

Składy TK:
1. Skład pełny
a. Hierarchiczna zgodność - kontrola prewencyjna
b. Spory kompetencyjne
c. Rozstrzyganie o zgodności celów partii
d. Wyjątki -
2. Skład pięcioosobowy
a. Zgodność hierarchiczna
3. Skład trzyosobowy
a. Zgodność hierarchiczna -

Postępowanie przed TK ma charakter kontradyktoryjny

Strony:
1. Podmiot składający skargę
2. Organ, który wydał dany akt

Wyrok TK
1. Zapada większością zwykłą (kwalifikowana jest niezgodna z Konstytucją)
2. Possible outcomes:
a. Przepisy są zgodne z nadrzędnymi i nie pozostają z nimi w sprzeczności
b. Przepisy aktu niższego względu nie są niezgodne z aktem wyższego rzędu - w akcie wyższego rzędu nie ma wzorca kontroli,
akty niższego nie są regulowane przez konstytucję
c. Przepisy są niezgodne z aktami wyższego rzędu. Konsekwencja - utrata mocy obowiązującej

Konstytucja wskazuje, że wyrok może wejść w życie z opóźnieniem

1. Umowy międzynarodowe i ustawy - do 18 miesięcy
2. Akty podstawowe - do 12 miesięcy
Odroczenie wprowadzone ze względu na skutki prawne - czas na podjęcie nowych rozwiązań uwzględniających podjęcie kroków przez
prawodawcę

Rodzaje wyroków TK
1. Uchylenie/pozostawienie w mocy przepisów
2. Wyroki o charakterze szczególnym
a. Wyrok interpretacyjny - budzi wątpliwości - TK wydaje wyrok w którym stwierdza że dane przepisy są zgodne z Konstytucją pod
warunkiem że będą one rozumiane w ściśle określony sposób -> narzucenie jedynej możliwej wykładni prawa (do 1997 TK mógł

Prawo Konstytucyjne Strona 12

 warunkiem że będą one rozumiane w ściśle określony sposób -> narzucenie jedynej możliwej wykładni prawa (do 1997 TK mógł
interpretować przepisy ustaw -> później pozbawienie tego uprawnienia, ale TK pośrednio to dalej robi)
b. Wyroki zakresowe
i. Wyrok zakresowy stwierdzający częściową niekonstytytucyjność określonego przepisu - TK może stwierdzić, że dany
przepis jest częściowo niekonstytucyjny - w niektórych przypadkach jest zgodny, a w innych nie (np. w odniesieniu do
radców prawnych przepis jest zgodny, a w odniesieniu do adwokatów nie)
ii. Wyrok zakresowy wskazujący zakres swobody interpretacyjnej - wyznacza granice dopuszczalnej wykładni

Zdanie odrębne
1. Sędzia zgadza się z wyrokiem, ale nie z uzasadnieniem - np. sytuacja gdzie jest duże orzeczenie i jest dużo zdań odrębnych
dotyczących różnych kwestii danego orzeczenia

Publikacja w dziennikach urzędowych - sama sentencja. Pełna treść - w zbiorze orzeczeń TK

1. W monitorze polskim w przypadku kontroli prewencyjnej
2. W dzienniku ustaw w przypadku kontroli konstytucyjnej ustaw, które zdążyły wejść w życie

Efektywność Trybunału spada - przed 2015 roku TK działał sprawniej - orzekał w większej ilości spraw i był w tym szybszy - spadek
efektywności o 50%, zmiany w TK przyczyniły się do pogorszenia jego jakości

Prawo Konstytucyjne Strona 13