‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و‬

‫ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺗﺘﺒﻊ و ﻧﮕﺎرش‪:‬‬
‫اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻌﯿﺪی – ﺳﻌﯿﺪ اﻓﻐﺎﻧﯽ‬
‫»ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﮏ اﻓﻐﺎن و ﻣﺴﺆل ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﮐﻠﺘﻮری دﺣﻖ ﻻره‪ -‬ﺟﺮﻣﻨﯽ«‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬
‫اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻌﯿﺪی – ﺳﻌﯿﺪ اﻓﻐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺘﺒﻊ و ﻧﮕﺎرش‪:‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬

‫ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل – اﺣﮑﺎم ﻋﺒﺎدات )ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه‪ ،‬زﮐﺎت و ﺣﺞ(‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫آﺑﺎن )ﻋﻘﺮب( ‪١٣٩٤‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ١٤٣٦ ،‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ...................... ................................‬أ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ‪١ ........................... ................................‬‬

‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن ‪٣ ........ ................................‬‬

‫روزه و ﺻﺤﺖ‪٣.....................................................................:‬‬
‫ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ اﻣﺮاض ﭼﺸﻢ‪٧.............................................................. :‬‬
‫ﻓﻮاﯾﺪ ﻃﺒﯽ روزه‪٧ .................................................................... :‬‬
‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن دارای ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ آن اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد ‪٨ ...‬‬
‫ﺣﻔﻆ و ﺻﯿﺎﻧﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪٩..................................................... :‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽھﺎی ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪٩............................................. :‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎی ﻟﻐﻮی روزه‪١٠............................................................. :‬‬
‫ﺣﮑﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه‪١٠............................................... :‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه‪١١............................................................ :‬‬
‫ھﺪف روزه‪١٣...................................................................... :‬‬
‫روزه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪١٣ .................................................................... :‬‬
‫وﻗﺖ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪١٣.............................................:‬‬
‫دﻋﺎی دﯾﺪن ﻣﺎه‪١٥................................................................ :‬‬
‫اﻗﺴﺎم روزه‪١٦......................................................................:‬‬
‫ﺷﺶ روز ﺷﻮال‪١٦ ................................................................... :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫ب‬

‫روز ﻋﺮﻓﻪ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺣﺎﺟﯽ و روز ﻋﺎﺷﻮرا و روز ﻗﺒﻞ از آن‪١٧................. :‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه در ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‪١٨...................................................... :‬‬
‫اﮐﺜﺮ روزھﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‪١٨........................................................ :‬‬
‫روزھﺎی دوﺷﻨﺒﻪ و ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‪١٩................................................... :‬‬
‫روزهھﺎی ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‪١٩.............................................................. :‬‬
‫ﺣﮑﻢ روزه ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺮای زن ﺷﻮھﺮدار‪٢٠......................................... :‬‬
‫روزه ﻣﮑﺮوه‪٢٠ ..................................................................... :‬‬
‫روزه ﺣﺮام‪٢٠...................................................................... :‬‬
‫روزه ﺑﺮ ﮐﯽ ﻓﺮض اﺳﺖ؟ ‪٢٢......................................................‬‬
‫ﻣﻔﮫﻮم ﺷﺮط ﺑﻠﻮ غ‪٢٢............................................................. :‬‬
‫ﻣﻔﮫﻮم ﺷﺮط ﻗﺎدر ﺑﻮدن‪٢٢....................................................... :‬‬
‫اﻣﺮاض‪٢٣........................................................................... :‬‬
‫ﺷﯿﺨﻮﺧﺖ و ﯾﺎ ﮐﺒﺮ ﺳﻦ‪٢٣....................................................... :‬‬
‫ﻣﺠﺎھﺪ‪٢٤........................................................................... :‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮ‪٢٤........................................................................... :‬‬
‫ﺣﻤﻞ‪٢٥............................................................................ :‬‬
‫ارﺿﺎع‪٢٦........................................................................... :‬‬
‫ﺣﺎﺋﺾ و ﻧﻔﺎس‪٢٦ ................................................................. :‬‬
‫ﺷﺪت ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ‪٢٧.................................................... :‬‬
‫ﺗﺮس از ھﻼﮐﺖ‪٢٨................................................................ :‬‬
‫ﺑﯽھﻮﺷﯽ‪٢٨........................................................................ :‬‬
‫ﺟﻨﻮن‪٢٨............................................................................ :‬‬
‫ﺣﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺘﻦ روزه در آنھﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪٢٩............................. :‬‬
‫ﺷﺮوط روزه‪٢٩ ..................................................................... :‬‬
 ‫ج‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﺮاﯾﺾ روزه‪٣٠ .................................................................... :‬‬

‫ﺳﻨﻦ و ﻣﺴﺘﺤﺎت روزه‪٣١........................................................ :‬‬
‫وﻗﺖ روزه‪٣١....................................................................... :‬‬
‫ﺳﺤﺮی »ﭘﺲ ﺷﺐ« و ا ﻓﻄﺎر‪٣٢................................................. :‬‬
‫دﻋﺎی اﻓﻄﺎر‪٣٣ ..................................................................... :‬‬
‫دﻋﺎ ﺑﻌﺪ از اﻓﻄﺎر‪٣٣................................................................ :‬‬
‫ﺛﻮاب اﻓﻄﺎر دادن‪٣٣............................................................... :‬‬
‫اﻣﻮر ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﻨﺪه روزه‪٣٣........................................................ :‬‬
‫‪.‬ﻣﮑﺮوھﺎت روزه‪٣٤................................................................ :‬‬
‫ﻗﻀﺎء روزه‪٣٤.......................................................................:‬‬
‫ﮐﻔﺎره ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪٣٥ ..................................................................‬‬
‫ﻓﺪﯾﻪ‪٣٥............................................................................. :‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻃﻌﺎم واﺟﺐ‪٣٦............................................................. :‬‬
‫ﻣﺴﺎوات ﻣﯿﺎن »ﮔﻨﺎه« و ﮐﻔﺎره ﯾﺎ ﺟﺰاء‪٣٧...................................... :‬‬
‫ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر‪٣٨....................................................................... :‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎی ﻗﺪر‪٣٨ ........................................................................ :‬‬
‫ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر درﮐﺪام ﯾﮑﯽ از ﺷﺐھﺎی رﻣﻀﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪٣٩........................ :‬‬
‫دﻋﺎی ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر‪٣٩ .................................................................. :‬‬
‫ارﻣﻐﺎنھﺎی رﻣﻀﺎن‪٣٩............................................................ :‬‬
‫اھﻤﯿﺖ روزه در ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز‪٤٠............................................... :‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﮑﻤﺖ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﺳﯽ روز روزه در ﯾﮏ ﺳﺎل‪٤٠..................... :‬‬
‫ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن ﺑﻪ روزهداران‪٤١.................................................... :‬‬
‫اﻧﺼﺮاف از ﺗﺼﻤﯿﻢ روزه‪٤٢....................................................... :‬‬
‫اھﺎﻧﺖ و ﺗﻮھﯿﻦ ﺑﻪ روزه‪٤٢....................................................... :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫د‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﻣﻪ و ﻗﻄﺮه ﭼﮑﺎن‪٤٢............................................... :‬‬

‫زرق ﯾﺎ ﭘﯿﭽﮑﺎری‪٤٣............................................................... :‬‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺖ‪٤٤......................................................................... :‬‬
‫ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺗﺒﺮد‪٤٤................................................. :‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﺑﻮﺳﻪ ﮐﺮدن در روزه‪٤٥.................................................... :‬‬
 ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ۡ ُ ُ ّ َ ُ َ َ ُ َ َ َ‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن‬ ‫لصيام كما كتِب‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا كتِب علي�م ٱ ِ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ُ َ َّ ُ َ ُ َ‬ ‫َ‬
‫� ۡبل ِ� ۡم ل َعل� ۡم � َّتقون ‪] ﴾١٨٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۳ :‬‬
‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬روزه ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎﻧﺘﺎن ﻣﻘﺮر‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﻮی ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﭼﮫﺎرده ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ص اﻋﻼم داﺷﺖ‪ُ » :‬ﺻ ُ‬
‫ﻮمﻮا‬
‫َ‬
‫ﺗ ِﺼ ُّﺤﻮا« »روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ«‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻌﺪه ﻣﺤﻞ ھﺮ درد اﺳﺖ‪ :‬از ﭘﺮ ﺧﻮری و ﺧﻮردن ﻏﺬا ﻧﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﻤﺎ ﺷﻔﺎء ﺑﺨﺶ ھﻤﻪ دردھﺎ و اﻣﺮاض ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود« ‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫رواﯾﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ روزه ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ در ﺑﺸﺮﯾﺖ ﻣﺮوج و ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﻤﺎی‬
‫ﺣﯿﻮان ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺣﺘﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ھﻢ از روی ﻏﺮﯾﺰه‬
‫ﺧﺪادادﮔﯽ ﺑﺮﺧﯽ از اوﻗﺎت روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت درﻧﺪه از ﻗﺒﯿﻞ‬
‫ﺷﯿﺮ و ﭘﻠﻨﮓ و ﺑﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت در ھﻔﺘﻪ ﯾﮏ روز از‬
‫ﺧﻮردن ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺬا ﺧﻮد داری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫روزه و ﺻﺤﺖ‪:‬‬
‫ﻃﺐ ﺑﺸﺮی اﻣﺮوز ﺑﻌﺪ از ﭼﮫﺎدره ﻗﺮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ روزه ﺑﺴﯿﺎری از‬
‫اﻣﺮاض را ﺗﺪاوی و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ اﺳﺎس در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎ آﻏﺎز‬
‫ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﻠﯿﻨﮏھﺎی روزه داری ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬روزه ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ روح و روان و‬
‫اﺧﻼق اﻧﺴﺎن ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺟﺴﻤﯽ اﻧﺴﺎن ھﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻃﺐ ﻗﺪﯾﻢ ھﻢ در زﯾﺎﺗﺮ از اوﻗﺎت ﻣﺮﯾﻀﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ اﻣﺴﺎک از ﭘﺮ ﺧﻮری‬
‫ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﻠﯿﻞ در ﭘﺮ ﺧﻮری ﻣﺎﻧﻊ دﻓﻊ ﺑﺴﯿﺎری‬
‫از اﻣﺮاض در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻃﺐ ﺟﺪﯾﺪ ھﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻣﺴﺎک و روزه در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺑﺴﯿﺎری از اﻣﺮاض ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ﺻﺮف ﻧﺎم آنرا‬
‫)رژﯾﻢ ﻏﺬاﯾﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ( ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آنرا ﺑﻪ روزه ﻣﺴﻤﯽ ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ‪.‬‬
‫دوﮐﺘﻮران روزه را ﯾﮑﯽ از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪی ﺑﺸﺮی ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪-۱ .‬‬
‫ﭘﺮﻓﯿﺴﻮر دوﮐﺘﻮر ﭘﻮﺷﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪) :‬روزه ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺻﺤﺖ وﺳﻼﻣﺘﯽ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود( روزه ﺑﺮای ﺻﺤﺖ اﻧﺴﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬روزه ﺑﺮای اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻌﺪه‪ ،‬روده و ﻣﻨﻈﻢ ﮐﺮدن ﺗﺮﺷﺤﺎت ﻣﻌﺪوی و در‬
‫ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺑﺮای ﻣﻨﻈﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ھﺎﺿﻤﻪ ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روزه ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و‬
‫ﺗﺪاوی اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﻓﻘﯿﺮ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دار ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوﯾﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺑﻌﻤﻞ آرد‪ -۲ .‬داﮐﺘﺮ اﻟﮑﺴﯿﺲ ﮐﺎرل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪) :‬ﺑﺎ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻨﺪ در ﺟﮕﺮ‬
‫ﻣﯽرﯾﺰد و ﭼﺮﺑﯽھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ ذﺧﯿﺮه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﯿﻦھﺎی ﻋﻀﻼت و‬
‫ﻏﺪد‪ ،‬و ﺳﻠﻮلھﺎی ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮا‪ ،‬آزاد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽرﺳﻨﺪ(‪-۳ .‬‬
‫داﮐﺘﺮ ژان ﻓﺮوﻣﻮزان‪) :‬ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﺎ روزه را ﺑﻪ ﺷﺘﺸﻮی اﺣﺸﺎء ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﻤﻮده و‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٤‬‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آﻏﺎز روزه‪ ،‬زﺑﺎن اﻧﺴﺎن ﮐﻤﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺑﻮ دار اﺳﺖ ‪ ...‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺳﻪ‪ ،‬ﭼﮫﺎر روز ﺑﻮی زﺑﺎن ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﺳﯿﺪ اورﯾﮏ ادرار ﮐﺎھﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن روزه دار اﺣﺴﺎس ﺳﺒﮑﯽ و ﺧﻮﺷﯽ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده رخ‬
‫ﻣﯽدھﺪ و ھﻤﻪ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻮی اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﯽرود(‪ -۴ .‬داﮐﺘﺮ ﺗﻮﻣﺎﻧﯿﺎﻧﺲ‪:‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺰرگ ﮐﻢ ﺧﻮری و ﭘﺮھﯿﺰ از ﺻﺮف ﻏﺬاھﺎ‪ ،‬در ﯾﮏ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎه‪،‬‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻌﺪه در ﻃﻮل ﻣﺪت ﯾﺎزده ﻣﺎه ﻣﺮﺗﺐ ﭘﺮ از ﻏﺬا ﺑﻮده و در‬
‫ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه روزه داری ﻣﻮاد ﻏﺬای ﺷﮑﻢ ﺧﻮد را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر‬
‫)ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮا( ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻞ و ھﻀﻢ ﻏﺬا ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮاد ﺻﻔﺮای ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺪت ﺳﯽ روز ﺗﺮﺷﺤﺎت ﺻﻔﺮاوی را ﺻﺮف در ﺣﻞ و ھﻀﻢ‬
‫ﻏﺬای ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﺟﻤﻊ ﺷﺪه در ﻣﻌﺪه ﺑﻤﺼﺮف ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﺟﮫﺎز ھﺎﺿﻤﻪ ﺑﺪن‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻢ ﺧﻮری اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و ﺑﻪ رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬روزه‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻢ ﺧﻮردن وﮐﻢ ﻧﻮﺷﯿﺪن در ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﺳﺎل اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬
‫راه ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺘﯽ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ھﻢ ﻃﺐ ﻗﺪﯾﻢ و ھﻢ ﻃﺐ ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ﺑﺮ اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روزه ﺑﺮای ﺗﺪاوی اﻣﺮاض ﺟﮫﺎز‬
‫ھﺎﺿﻤﻪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ‪ ،‬ﮐﺒﺪ )ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮا( ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از اﻣﺮاض اﯾﻦ ﺑﺨﺶ را ﺣﺘﯽ ﺑﺎ‬
‫دواھﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان آنرا ﺑﻪ روزه ﺗﺪاوی و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫روزه ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ﺗﺪاوی ﺑﺮای اﻣﺮاض ﺳﻮء ھﺎﺿﻤﻪ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺮض ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﮐﺒﺪ )ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮا ( ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ »ﯾﺮ ﻗﺎن« )زردی( ﻣﯽﮔﺮدد ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ آن‬
‫ھﻤﯿﻦ روزه اﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮض زﯾﺎدﺗﺮ از اوﻗﺎت ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﮐﺒﺪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﮐﺒﺪ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ آن‬
‫ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮ ا از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻔﺮا را از ﺧﻮن ﺑﮕﯿﺮد«‪-۵ .‬‬
‫داﮐﺘﺮ ﮔﻮﺋﻞ ﭘﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻌﺪادی زﯾﺎدی از اﻣﺮاض روده ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﺨﻤﯿﺮ ﻏﺬا‬
‫در رودهھﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ دوا ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ روزه ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﺮدد‪-۶ .‬‬
‫داﮐﺘﺮ اﻟﮑﺴﯽ ﺳﻮﻓﻮرﯾﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﺴﻢ در ھﻨﮕﺎم روزه ﺑﻪ ﺟﺎی ﻏﺬا از ﻣﻮاد‬
 ‫‪٥‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫داﺧﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و آنرا ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻣﻮاد‬

‫ﻓﺎﺿﻠﻪ و ﻋﻔﻮﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﺴﻢ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺤﯿﺚ رﯾﺸﻪ و ﺧﻤﯿﺮه ﺑﯿﻤﺎری‬
‫ﻣﺒﺪل ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪ ،‬و روزه ﻋﺎﻣﻞ رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﺷﺪن‬
‫ﺗﻌﺪادی زﯾﺎدی از اﻣﺮاض ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬دﮐﺘﺮاﻟﮑﺴﯽ ﺳﻮﻓﻮرﯾﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﺴﻢ ﺧﻮد را ﺑﺎ روزه از داﺧﻞ ﭘﺎک وﻧﻈﯿﻒ ﮐﺮداﻧﺪ‪ -۷ .‬داﮐﺘﺮ ﮐﺎرﻟﻮ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬ھﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ در ﻇﺮف ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﺪﺗﯽ از ﺧﻮردن ﻏﺬا زﯾﺎد ﺟﻠﻮ‬
‫ﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺗﺪوام روزﻣﺮه ﻏﺬا ﻣﻮﺟﺐ ﺗﮑﺜﺮ و ﺗﻮﻟﺪ و در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫رﺷﺪ ﻣﯽﮐﺮوبھﺎ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎط و ﮐﻢ ﺧﻮری‬
‫ﻣﯿﮑﺮوبھﺎ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ و ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ‬
‫در دﻓﻊ ﻣﯿﮑﺮوبھﺎ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ھﻤﺎن روزه اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﺮای‬
‫ﺳﻼﻣﺘﯽ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن واﺟﺐ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ - ۸ .‬داﮐﺘﺮ رو ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺘﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎری از اﻣﺮاض ﺳﻔﻠﯿﺲ را ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ روزه و اﻣﺴﺎک ﺗﺪاوی ﮐﺮد‪-۹ .‬‬
‫»ﺑﻨﺪﯾﮏ« ﻋﺎﻟﻢ ﻓﯿﺰﯾﻮ ﻟﻮژﯾﺴﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﯾﮏ دوره روزه ﺳﯽ و ﯾﮏ روز اﺳﺖ‬
‫‪...‬در اﯾﻦ ﻣﺪت در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﻮن ھﯿﭻ ﻧﻮع اﺧﺘﻼﻃﯽ ﺑﻪ ھﻢ ﻧﺮﺳﯿﺪه و آن ﻧﻮری‬
‫ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از روزه داران ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و آن ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮاﻧﯽ و ﻧﺸﺎط ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای روزه داران رخ ﻣﯽدھﺪ ﻋﺎﻣﻞ ھﻤﻪ آن روزه اﺳﺖ«‪» -۱۰ .‬اوﺗﻮ ﺑﻮ‬
‫ﺧﻨﮕﺮ«‪ .‬ﯾﮑﺘﻦ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﺸﮫﻮر ﺟﮫﺎن در ﻋﺮ ﺻﻪ ﻃﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﮐﺜﺮ‬
‫اﻣﺮاض ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ وﺳﯿﻠﻪ روزه ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﯾﺎ ﺣﺪ اﻗﻞ از‬
‫ﺷﺪت آن ﮐﺎﺳﺖ‪ .‬وی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ھﻨﮕﺎم روزه ﺟﺴﻢ اﻧﺴﺎن ھﻤﻪ ﻣﻮاد ﻓﺎﺿﻠﻪ‬
‫را ﺟﻤﻊ آوری ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ اﺣﺮاق آن ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬ﻧﯿﺮوھﺎی ﻧﻮ ﺳﺎز ﺑﺪن ﺑﻪ‬
‫ھﻨﮕﺎم روزه ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺑﺎﻓﺘﮫﺎی ﺑﺪن ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻣﺪت ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﮐﻪ از ﺗﺎﺳﯿﺲ »ﮐﻠﯿﻨﮏ اوﺗﻮ ﺑﻮ ﺧﻨﮕﺮ« ﺳﭙﺮی ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫از ﭘﻨﺠﺎه ھﺰار اﻧﺴﺎن در اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﺻﺤﯽ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ روزه ﺗﺪاوی و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ‪ -۱۱ .‬داﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺸﮫﻮر ﻣﺼﺮی در‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٦‬‬

‫ﺣﺎﻻﺗﯽ ذﯾﻞ ﺑﺮای ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ از روزه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬در ﻣﻮرد‬
‫اﺿﻄﺮاﺑﺎت ﻣﺰﻣﻦ اﻣﻌﺎء ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺮون ﺑﺎ ﺗﺨﻤﯿﺮ ﻣﻮاد زﻻﻟﯿﻪ و ﻣﻮاد‬
‫ً‬
‫ﻧﺸﺎﺋﺴﺘﻪ ﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ روزه‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ از ﺟﮫﺖ ﻧﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪن آب ﻣﯿﺎن‬
‫دو ﺧﻮراک و اﯾﺠﺎد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻮﺑﺖھﺎی ﻏﺬا‪ ،‬ﻋﻼج ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ در ﻣﻮرد ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺻﺪق ﮐﺎﻣﻞ دارد‪.‬‬
‫ب‪ :‬ھﻨﮕﺎم زﯾﺎد ﺷﺪن وزن ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﭘﺮ ﺧﻮری و ﺗﻘﻠﯿﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬روزه ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ اﻋﺘﺪال در ﻏﺬا‪ ،‬اﻓﻄﺎر و اﮐﺘﻔﺎء ﺑﻪ آب ھﻨﮕﺎم ﺳﺤﺮ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ھﺮ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﻔﯿﺪ ﺗﺮ و ﻣﺆﺛﺮ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻣﺮض ﺷﮑﺮ‪.‬‬
‫د‪ :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪.‬‬
‫ھـ‪ :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ا ﻟﺘﮫﺎب ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ ﮐﻠﯿﻪھﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺮون ﺑﺎ ﺗﺮﺷﺢ و ﺗﻮرم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و‪ :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻣﺮاض ﻗﻠﺐ ﮐﻪ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺗﻮرم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ز‪ :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻟﺘﮫﺎبھﺎ ﻣﺰﻣﻦ ﻣﻔﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺗﻮام ﺑﺎ اﻣﺮاض ﭼﺎﻗﯽ‬
‫ً‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻏﻠﺒﺎ در ﺑﯿﻦ زﻧﺎن در ﺳﻨﯿﻦ ﭼﮫﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺗﺠﺎرب‬
‫ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه درﺟﺎت اﯾﻦ ﻣﺮض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﻌﺎﻟﺠﻪھﺎی ﺑﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺧﻮﻧﯽ و اﺳﺘﻌﻤﺎل دواھﺎ‪ ،‬و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﺨﻨﯿﮏھﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻃﺐ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺗﻘﻠﯿﻞ و ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ -۱۲ .‬داﮐﺘﺮ ﮐﺎرﻟﻮ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد اﻣﺮاض ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﺠﺒﻮر ھﺴﺘﻢ ھﻤﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ‬
‫)اﻋﻢ از ﻓﻘﯿﺮ و ﻏﻨﯽ( را از ﺗﺪاوی و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﮐﻪ آنرا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم در ﺟﺰﯾﺮة‬
‫اﻟﻌﺮب ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻧﻤﻮده و ﺑﻨﺎم روزه آنرا ﻣﺴﻤﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎزم‪.‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ اﻣﺮاض ﭼﺸﻢ‪:‬‬

‫داﮐﺘﺮ آﻧﺪر ﭘﺎﺳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﭘﺮاﺑﻠﻢھﺎ و‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﯽھﺎی وﺧﯿﻢ در ﭼﺸﻢ از ﺟﻤﻠﻪ ورمھﺎ‪ ،‬ورم ﺷﺒﮑﯿﻪ‪ ،‬ورم ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻠﺘﺤﻤﻪ‪،‬‬
‫آب ﻣﺮوارﯾﺪ و آب ﺳﺒﺰ در ﭼﺸﻢ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ روزه ﮔﯿﺮد‪-۱۴ .‬‬
‫داﮐﺘﺮ »آﻟﻦ ﻣﻮﯾﻞ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزه دارای ﭼﮫﺎر ﻓﺎﯾﺪه اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ -۱ :‬ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻮاد ﺳﻤﯽ در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ -۲ .‬روزه ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﮫﺎز‬
‫ھﺎﺿﻤﻪ ﺑﺪن اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ -۳ .‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ روزه ﺑﺪن اﻧﺮژی ﺧﻮد را‬
‫ﺻﺮف دﻓﻊ ﺳﻤﻮم در ﺑﺪن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ -۴ .‬ﻧﯿﺮوی ﺣﯿﺎﺗﯽ در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﻮاد ﻓﺎﺿﻠﻪ در ﺑﺪن ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻓﻮاﯾﺪ ﻃﺒﯽ روزه‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻃﺒﺎء را در ﻣﻮرد ﻓﻮاﯾﺪی روزه ﺑﺼﻮرت ﮐﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻓﻮاﯾﺪ روزه را از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻃﺒﯽ ﺑﻄﻮر ذﯾﻞ ﻣﯽﺗﻮان ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻼﺻﻪ و‬
‫ﻓﻮرﻣﻮﻟﺒﻨﺪی ﻧﻤﻮد‪ -۱ :‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﺧﺘﻼل و ﻣﺰﻣﻦ ﺷﺪن رودهھﺎ و ﺑﺨﺼﻮص‬
‫در ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺘﺎﺳﯿﻮن و ﺗﺨﻤﯿﺮات ﻣﻌﺪه و روده‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ را دﭼﺎر‬
‫دردھﺎی ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯽﺳﺎزد‪ -۲ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﭼﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺮ ﺧﻮری‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ -۳ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪ -۴ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻣﺮاض ﺷﮑﺮ و ﻗﻨﺪ‪۵ .‬‬
‫‪ -‬ﺗﺪاوی و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ اﻣﺮاض ﭼﺸﻢ )از ﺟﻤﻠﻪ ورمھﺎ‪ ،‬ورم ﺷﺒﮑﯿﻪ‪ ،‬ورم ﺑﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﻠﺘﺤﻤﻪ‪ ،‬آب ﻣﺮوارﯾﺪ و آب ﺳﺒﺰ در ﭼﺸﻢ( ‪ -۶‬ﺟﻠﻮ ﮔﯿﺮی از اﻣﺮاض ﻗﻠﺐ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮام ﺑﺎ ﺗﻮرم ﺑﺎﺷﺪ‪ -۷ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻟﺘﮫﺎبھﺎی ﻣﺰﻣﻦ ﻣﻔﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮام ﺑﺎ اﻣﺮاض ﭼﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ -۸ .‬ﺗﺪاوی اﮐﺜﺮ اﻣﺮاض ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ‪ -۹ .‬ﺗﺪاوی‬
‫اﻣﺮاض ﺟﮫﺎز ھﺎﺿﻤﻪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ‪ ،‬ﮐﺒﺪ )ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮا( ‪ -۱۰‬ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ﺗﺪاوی اﻣﺮاض‬
‫ﺳﻮء ھﺎﺿﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺮض ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺒﺪ )ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮا( ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ »ﯾﺮ ﻗﺎن«‬
‫)زردی( ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬ﭘﺎﮐﯽ ﻧﻔﺲ و ﺗﻘﻠﯿﻞ ﺟﺮاﯾﻢ‪.‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٨‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺑﺎور اﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﻣﺎر ﺟﺮاﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺘﻞ و‬
‫ﻗﺘﺎل و ﻧﺰاعھﺎ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن در ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﻮس ﻧﺰوﻟﯽ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن از اﺑﻮ ھﺮﯾﺮةس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫َ َ َّ‬ ‫ُ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ َ َ ََ َ َ َ ً‬
‫ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣ ِت َﺴﺎﺑًﺎ ﻏ ِﻔ َﺮ ُﻪﻟ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ‬‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺻﺎم رمﻀﺎن إِ‬
‫َْ‬
‫ذﻧ ِﺒ ِﻪ«‪» .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از روی اﯾﻤﺎن و اﻣﯿﺪ ﮐﺴﺐ اﺟﺮ و ﭘﺎداش‪ ،‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را‬
‫روزه ﺑﮕﯿﺮد ﮔﻨﺎھﺎن )ﺻﻐﯿﺮه( ﮔﺬﺷﺘﻪ او ﺑﺨﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن دارای ﻓﻀﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ آن اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد‬

‫اول‪ :‬ﺧﻮد ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در‬
‫اﯾﻦ ﻣﺎه ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر در اﯾﻦ ﻣﺎه ﮐﻪ ﺑﺮﮐﺖ و ﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﺰار ﻣﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﻧﺰول ﺻﺤﻒ وﮐﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﯽ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ رواﯾﺎت دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺻﺤﻒ اﺑﺮاھﯿﻢ‬
‫در اواﯾﻞ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺗﻮرات در ﺷﺸﻢ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ در ﺳﯿﺰدھﻢ‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬زﺑﻮر داود÷ در ھﮋدھﻢ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺎن در ‪۲۳‬‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻄﻮر ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر وﺑﻌﺪا در ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺮ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪص ﻧﺎزل ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ رواﯾﺎت دﯾﻨﯽ و ﺷﻮاھﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ :‬اوﻟﯿﻦ ﻓﯿﺼﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﺣﻖ‬
‫و ﺑﺎﻃﻞ )ﻏﺰوه ﺑﺪر( ھﻢ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻗﺮآن‬
‫ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺎن اﯾﻦ ﻏﺰوه را ﺑﻨﺎم »ﯾﻮم اﻟﻔﺮﻗﺎن« ﻣﺴﻤﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از رواﯾﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ھﻢ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک‬
‫رﻣﻀﺎن ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺣﻔﻆ و ﺻﯿﺎﻧﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪:‬‬

‫در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن دو ﻧﻮع ﺣﻔﻆ و دو ﺻﯿﺎﻧﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ ۱- :‬ﺣﻔﻆ اﻧﺴﺎن از وﺳﻮﺳﻪھﺎی ﺷﯿﻄﺎن ‪ ۲-‬ﺣﻔﻆ اﻧﺴﺎن از‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎی ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪:‬‬

‫روزه دار در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن داراﯾﯽ دو ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﯾﮏ روز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪-۱ :‬‬
‫وﻗﺘﯿﮑﻪ روزه دار روزه ﺧﻮﯾﺶ را اﻓﻄﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ -۲ .‬دوﻣﯿﻦ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺑﺎ ذات ﭘﺮورد ﮔﺎر در روزه ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و اﺣﺘﺴﺎب )ﻧﯿﺖ ﮐﺴﺐ ﺛﻮاب( روزه ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎھﺎن را‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد« ‪.١‬ﮐﻠﻤﻪ رﻣﻀﺎن‪:‬‬
‫رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬ھﻢ ﺑﺴﻮزد‪ .‬ﺑﺸﻮﯾﺪ ﺑﻪ آب ﺗﻮﺑﻪ دلھﺎی‬
‫ﻣﺠﺮﻣﺎن را‪ ،‬ﺑﺴﻮزد ﺑﻪ آﺗﺸﯽ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺗﻦھﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن را‪ ،‬رﻣﻀﺎن در ﻟﻐﺖ از‬
‫)رﻣﻀﺎ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺷﺪت ﺣﺮارت و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺳﻨﮓ ﮔﺮم و داﻏﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎی ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﻨﮓ داغ را ﺑﻪ ھﺮ ﭼﻪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ آنرا‬
‫ﺑﺴﻮزﻧﺪ‪ .‬و ﯾﺎ ھﻢ رﻣﻀﺎن از »رﻣﺾ« ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺎران‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ھﺮ ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از دﻗﺖ و ﻟﻄﺎﻓﺖ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در اﯾﻦ ﻣﺎه ﮔﻨﺎھﺎن اﻧﺴﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎء‬
‫ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ھﻤﯿﺸﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺒﺎرک را اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ھﻤﯿﺸﻪ آنرا ﺑﻨﺎم »ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن« ﯾﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮمص‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬إﻧﻤﺎ ﺳ� الﺮمﻀﺎن ﻷﻧﻪ ﻳﺮمﺾ اﺬﻟﻧﻮب«‪» .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم‬
‫ﻣﺴﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻧﮑﻪ ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ«‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮص در ﺟﺎی دﯾﮕﺮی‬

‫‪ -١‬روای ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﮔﻨﺎھﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺎک و ﺷﺴﺘﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪأ اﯾﺸﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ«‪ .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻣﺎهھﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ در ﻗﺮآن ذﮐﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎه در رواﯾﺎت و ﻓﺮھﻨﮓ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی اﻟﮫﯽ ﺑﺮای ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺸﺮی ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از‬
‫ﺑﺮ ﮐﺖ آن ھﺮ ﺳﺎل ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻓﮑﺮی‪ ،‬و ﻓﺮھﻨﮕﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن در رواﯾﺎت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻣﺎه ﺧﺪا و ﻣﯿﮫﻤﺎﻧﯽ اﻣﺖ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ص ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در اﯾﻦ ﻣﺎه در ﻧﮫﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﺮاﻣﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎه رﺟﺐ ﻣﺎه‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﻣﺎه ﻣﻦ و ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه اﻣﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫ﻣﺎه روزه ﺑﮕﯿﺮد ﺑﺮ ﺧﺪا ﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎنﺷﺎن را ﺑﺒﺨﺸﺪ«‪.‬‬

‫ﻣﻌﻨﺎی ﻟﻐﻮی روزه‪:‬‬

‫روزه ﯾﺎ »ﺻﻮم« ﯾﺎ »ﺻﯿﺎم« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺎز داﺷﺘﻦ و ﺧﻮدداری ﮐﺮدن از‬
‫ﭼﯿﺰی را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬و در اﺻﻄﻼح ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻨﻈﻮر از ﺻﻮم آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ از‬
‫ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ دوم ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺧﻮد را از ﻣﻔﻄﺮات ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﺷﺘﮫﺎی ﺷﮑﻢ و ﻓﺮج اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﻣﺨﺼﻮص ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﮑﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه‪:‬‬

‫ﺣﮑﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه ﺑﺎﻻی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮای ﺗﻘﻮﯾﺖ روح‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮای ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﻼﯾﺎت و ھﻮسھﺎی ﺟﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا روزه ﻗﺪرت‬
‫ھﻮسھﺎی ﺑﺪن را ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽدھﺪ و اﻧﺴﺎن را از ﺑﺴﯿﺎری ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻻﯾﻖ ﻣﻘﺎم اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎز ﻣﯽدارد‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ روزه روح اﻧﺴﺎن را ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١١‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺣﮑﻢ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه‪:‬‬

‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ۡ ُ ُ ّ َ ُ َ‬
‫ام ك َما‬‫لصي‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا كتِب علي�م ٱ ِ‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻢ اﻟﮫﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ُ َ َّ ُ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ََ‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن � ۡبل ِ� ۡم ل َعل� ۡم � َّتقون ‪] ﴾١٨٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۳ :‬‬ ‫كتِب‬
‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬روزه ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎﻧﺘﺎن ﻣﻘﺮر‬
‫َ َ‬
‫اﻹ ْﺳﻼ ُم َﻰﻠﻋ‬ ‫� ِ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﻮی ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬و ھﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک‪» :‬ﺑُ َ‬
‫ِ‬
‫َّ َ َ ْ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ‬
‫ﻻ َّ ُ‬ ‫َْ‬
‫اﺤﻟ َ ِّﺞ ‪َ ،‬و َﺻﻮمِْ‬‫الﺼﻼ ِة ‪َ ،‬و ِ�ﻳﺘَﺎ ِء الﺰﺎﻛ ِة ‪ ،‬و‬ ‫ا� ‪َ ،‬و ِ�ﻗﺎمِ‬ ‫ﻤﺧ ٍﺲ ‪ :‬ﺷﻬﺎد ِة أن ﻻ إِﻪﻟ إِ‬
‫َ‬
‫َر َم َﻀﺎن«‪» .‬اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﭻ ﭼﯿﺰی ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻻﺋﻖ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫و ﻋﺒﺎدت ھﯿﭽﮑﺲ ﺑﺠﺰ ذات اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪص‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاوﻧﺪأ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز‪ ،‬دادن زﮐﺎت‪ ،‬و ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ﺷﺮﯾﻒ‬
‫و روزه ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن« ‪ .١‬ھﻤﭽﻨﺎن اﺟﻤﺎع اﻣﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ روزه ﻣﺎه‬
‫رﻣﻀﺎن ﻓﺮض و ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن اﺳﻼم و ﺿﺮورﯾﺎت دﯾﻦ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﺿﯿﺖ آن را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺮﺗﺪ اﺳﺖ ‪.٢‬‬
‫ﺣﮑﻢ و ﺣﮑﻤﺖ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه‪ :‬روزه از ﻗﺪﯾﻢ اﻟﺰﻣﺎن ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎنھﺎ ﻣﺮوج‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬اﮔﺮ ادﺑﯿﺎت و ﻗﺼﺺ ﻣﺼﺮﯾﺎن ﻗﺪﯾﻢ‪ ،‬ﭼﯿﻨﯽھﺎ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯽھﺎ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻗﺮار دھﯿﻢ در ﺧﻮاھﯿﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ روزه ﺑﺎ ﺗﻔﺎوتھﺎی روزه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ در آن زﻣﺎن روزهھﺎی ﯾﮏ روزه ﯾﮏ ھﻔﺘﻪ ای و ﯾﺎ روزه ﮐﻪ روزه‬
‫داران از ﺧﻮردن ﺑﺮﺧﯽ از ﺧﻮراک ﺑﺎبھﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮردن‬
‫ﮔﻮﺷﺖ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮه ﻣﺄ ﮐﻮﻻت‪ ،‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻈﺎھﺮ اﯾﻦ روزه را ﻣﯽﺗﻮان اﻣﺮوز ھﻢ در‬
‫ﮐﺸﻮرھﺎی اروﭘﺎﯾﯽ و ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎﯾﯽ و ﭘﯿﺮوان ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺬاھﺐ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﺬھﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏھﺎ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﺖھﺎ ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮد‪ .‬روزه و ﺣﮑﻢ ﻗﻄﻌﯽ‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪،(۱۶-۲۰-۴۵/۱ :‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪.۸ / ۴۹/۱ :‬‬

‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ‪.۳۶۶/۱ :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪١٢‬‬

‫روزه ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮوز دوم ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﺳﺎل دوم ھﺠﺮت ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ُۡ ُ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ َ َّ ٓ ُ َ‬
‫نزل �ِيهِ ٱلق ۡر َءان‬
‫ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺑﻼغ ﮔﺮدﯾﺪ‪﴿ .‬شهر رمضان ٱ�ِي أ ِ‬
‫َ َّ َٰ ّ َ ُۡ َ ٰ َ ُۡ ۡ َ‬ ‫ُه ٗدى ّل َّ‬
‫ان﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۸۵ :‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه ا‬ ‫ت مِن ٱلهدى وٱلفرق ِ‬ ‫ِلن ِ‬
‫اس و�يِ� ٖ‬
‫ﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﺷﺪه ﮐﻪ رھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﺮدم اﺳﺖ و دﻻﺋﻞ ھﺪاﯾﺖ و‬
‫َ‬
‫ﺗﻤﯿﺰ ﺑﯿﻦ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺎ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪َ �﴿ :‬من‬
‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ش ِه َد مِن� ُم ٱلش ۡه َر فل َي ُص ۡم ُه﴾ »ھﺮ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ آنرا ﺑﯿﺎﺑﺪ روزه اﯾﻦ ﻣﺎه را‬
‫ﺑﮕﯿﺮد«‪ .‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ روزه در ﺗﻤﺎم ادﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮض‬
‫َ‬
‫ﺑﻮده و در ﻧﻈﺎم ﻋﺒﺎدت ھﺮ اﻣﺘﯽ ﺣﯿﺜﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻻزﻣﯽ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﴿ك َما‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ََ‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن � ۡبل ِ� ۡم﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۸۳ :‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﺪه‬ ‫كتِب‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼمص ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺪون ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ و ﻣﺮض‪ ،‬ﯾﮏ روزه را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ روزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد ﺑﺎزھﻢ ﺗﻼﻓﯽ آن را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮐﺮد«‪) .‬روای ﺣﺪﯾﺚ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬی‪،‬‬
‫اﺑﻮداود(‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪص ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ھﺠﺮت ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ در آن دﯾﺎر ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن در روز ﻋﺎﺷﻮرا روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ آﻧﺤﻀﺮتص ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و در ﻣﻮرد ﺧﻮاﺳﺘﺎر ھﺪاﯾﺖ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮتص ﺧﻮد روزه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮﯾﺶ اﻣﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ روزه‬
‫ﻲﺒص‪:‬‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﻤﺮب ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪َ » :‬ﺻ َ‬
‫ﺎم اﻨﻟَّ ُّ‬
‫ِ‬ ‫َ ُ َ َ‬
‫َ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ‬
‫ﺎن ﺗُ ِﺮ َك«‪ .‬و ﻧﯿﺰ در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری از‬ ‫اء َوأ َم َﺮ ِﺑ ِﺼﻴَﺎ ِﻣ ِﻪ ﻓﻠﻤﺎ ﻓ ِﺮض رمﻀ‬
‫ﺎﻋﺷﻮر َ‬

‫ﻋﺎﯾﺸﻪل ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ روزه روز ﻋﺎﺷﻮرا اﻣﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روزه ﻣﺎه رﻣﻀﺎن واﺟﺐ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‬
‫روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﺑﮕﯿﺮد و ھﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ«‪ .‬ﺷﺨﺺ ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪص ﻗﺒﻞ از ﻓﺮﺿﯿﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪ ،‬روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﺑﻪ اﯾﻦ‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬
‫َ ُ‬ ‫َ َ ََ‬
‫ﻋﺒﺎدت آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻣﺤﻤﺪص ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ِ » :‬إذا دﺧﻞ َر َمﻀﺎن‬
‫َّ‬ ‫ﺖ أَﺑ ْ َﻮ ُ‬
‫اب َﺟ َﻬﻨ َﻢ‬
‫ُ َ ْ ََْ ُ ْ‬
‫اﺠﻟَﻨَّ َﺔ ‪َ ،‬و ُﻏﻠِّ َﻘ ْ‬ ‫ُ ِّ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َّ‬
‫اب اﺠﻟَﻨ ِﺔ«‪ .‬وﰱ رواﻳﺔ‪» :‬ﻓ ِﺘﺤﺖ أﺑﻮاب‬ ‫�ﺘﺤﺖ أﺑﻮ‬
‫الﺮ ْ َ‬‫اب َّ‬‫ﺖ أَﺑ ْ َﻮ ُ‬
‫�«‪ .‬وﰱ رواﻳﺔ‪» :‬ﻓُﺘ َﺤ ْ‬ ‫َّ‬
‫الﺸﻴَﺎﻃ ُ‬ ‫ُ ْ َ‬
‫ﻤﺣ ِﺔ«‪» .‬ﭼﻮن ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺖ‬ ‫َوﺳﻠ ِﺴﻠ ِ‬
‫رﻣﻀﺎن داﺧﻞ ﺷﻮد‪ ،‬درھﺎی آﺳﻤﺎن ﮐﺸﺎده ﺷﻮد‪ .‬در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ درھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﮐﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد و درھﺎی دوزخ ﺑﺴﺘﻪ و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ در زﻧﺠﯿﺮ‬
‫ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ درھﺎی رﺣﻤﺖ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﻫﺪف روزه‪:‬‬
‫َ َّ ُ َ ُ َ‬
‫ھﺪف واﻗﻌﯽ روزه ﻣﺘﻘﯽ ﺷﺪن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪﴿ .‬ل َعل� ۡم � َّتقون﴾ ﺗﻘﻮی‬
‫ﮔﻮھﺮ اﺧﻼق اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻣﺤﺒﺖ اﻟﮫﯽ‪ ،‬از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﻟﻠﻪأ درک ﺻﻔﺎت‬
‫رﺣﻤﺖ‪ ،‬ﮐﺮم‪ ،‬ﻓﻀﻞ و ﺧﻮف ﺧﺪاوﻧﺪأ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫روزه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪:‬‬
‫روزه ﺣﻘﯿﻘﯽ روزه ای اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﺣﺴﺎس و ﺷﻌﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ‬
‫ادای آن اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و از ﺗﻤﺎم ﻣﮑﺮوھﺎﺗﯽ ﮐﻪ روزه را ﺑﯽ روح و ﺑﯽ ﻣﻔﮫﻮم‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد از آن ﺟﻠﻮ ﮔﯿﺮی ﺑﻌﻤﻞ آرد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن روزه ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮشھﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻢھﺎ‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬دﺳﺖھﺎ و ﺗﻤﺎم‬
‫اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﺧﻮد را از ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎ ﭘﺴﻨﺪ ﯾﺪه ﺑﺎز دارد«‪.‬‬

‫وﻗﺖ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪:‬‬

‫َ َ‬
‫�� ُّ� َها‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک در ﺳﻮره ﺑﻘﺮه )آﯾﺎت ‪ (۱۸۵ - ۱۸۳‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ۡ ُ ُ ّ َ ُ َ َ ُ َ َ َ‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن � ۡبل ِ� ۡم‬ ‫لصيام كما كتِب‬ ‫ٱ�ِين ءامنوا كتِب علي�م ٱ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ َّ ً ۡ َ ٰ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ ٗ َّ ۡ ُ َ ٰ َ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ‬
‫� َسف ٖر‬ ‫ت � َمن �ن مِن�م مرِ�ضا أو‬ ‫لعل� ۡم �تقون ‪� ١٨٣‬ياما معدو� ٖ �‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪١٤‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ام م ۡ‬ ‫يقونَ ُهۥ ف ِۡديَة‪َ ٞ‬ط َع ُ‬ ‫َ َّ ‪ُ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ َ ۡ ّ ٞ‬‬
‫ِ�� � َمن � َط َّوع‬ ‫ٖ‬ ‫ك‬ ‫ِس‬ ‫فعِدة مِن �يا ٍ� أخر ۚ و� ٱ�ِين ي ِط‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ ۡ ٗ َ ُ َ َ ۡ ‪َ ْ ُ ُ َ َ َ ُ َّ ٞ‬‬
‫نت ۡم � ۡعل ُمون ‪ ١٨٤‬ش ۡه ُر‬ ‫وموا خ ۡ�‪ ٞ‬ل� ۡم إِن ك‬ ‫خ�� �هو خ� � ۚۥ وأن تص‬
‫ۡ‬
‫َ َّ َٰ ّ َ ُ َ ٰ ُۡ َ‬ ‫ان ُه ٗدى ّل َّ‬ ‫ُۡ َۡ ُ‬ ‫َ َ َ َ َّ ٓ ُ َ‬
‫ى َوٱلف ۡرق ِ �‬
‫ان‬ ‫ت مِن ٱلهد‬ ‫اس و�يِ� ٖ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫نزل �ِيهِ ٱلقرء‬ ‫رمضان ٱ�ِي أ ِ‬
‫َ‬
‫ُ ُ َّ ۡ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َ َ َ َ َ ً ۡ َ َ ٰ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� َسف ٖر فعِ َّدة ّم ِۡن‬ ‫� َمن ش ِه َد مِن�م ٱلشهر فليصمهۖ ومن �ن م ِر�ضا أو‬
‫ُ ُ ۡ ُ ۡ َ َ ُ ۡ ُ ْ ۡ َّ َ‬
‫�د بِ�م ٱلع� و�ِ ك ِملوا ٱل ِعدة‬ ‫� َو َ� يُر ُ‬ ‫� ُم ٱلۡيُ ۡ َ‬
‫ُ‬
‫ب‬ ‫�د ٱ َّ ُ‬
‫�‬ ‫َ�يَّا� أُ َخ َر ۗ يُر ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫�وا ٱ َّ َ‬ ‫َ‬
‫َو�ِ ُك ّ ُ‬
‫� َما ه َدٮ ٰ� ۡم َول َعل� ۡم �شك ُرون ‪] ﴾١٨٥‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۵-۱۸۳ :‬‬ ‫� ٰ‬ ‫ِ‬
‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! روزه ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮ ض ﮔﺮدﯾﺪه ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎر ﺷﻮﯾﺪ و ﺧﻠﻌﺖ ﺗﻘﻮی را در ﺑﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬روزه‬
‫در روزهھﺎی ﺷﻤﺮده ﺷﺪه و اﻧﺪک ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺪام‬
‫از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺾ و ﯾﺎ در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯾﺶ رواﺳﺖ ﮐﻪ روزه را ﺑﺨﻮرد و ﻗﻀﺎی‬
‫آنرا در روزھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎورد و ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻘﺖ زﯾﺎد از ﻋﮫﺪه آن‬
‫ﻣﯽﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺪﯾﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺧﻮراک ﯾﮏ روزه ﯾﮏ ﻣﺴﮑﯿﻦ‪ ،‬و ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﯽ و رﺿﺎی ﺧﻮد در ﻓﺪﯾﻪ اﻓﺰودی ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آرد و ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ‬
‫را ﺳﯿﺮ ﺳﺎزد ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯿﺴﺖ ﮐﻪ در آن ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ھﺪاﯾﺖ و دﻻﯾﻞ روﺷﻦ از رھﻨﻤﺎﯾﯽ و وﺳﯿﻠﻪ اﻣﺘﯿﺎز ﺣﻖ از ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ھﺮﮐﺲ ﺣﺎﺿﺮ آن ﻣﺎه ﺑﺎﺷﺪ و آنرا در ﯾﺎﺑﺪ آنرا ﺑﮕﯿﺮد و ھﺮﮐﺲ ﻣﺮﯾﺾ و ﯾﺎ‬
‫در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯾﺶ رواﺳﺖ ﮐﻪ آنرا ﻧﮕﯿﺮد و ﻗﻀﺎی آنرا در روزھﺎی دﯾﮕﺮی‬
‫ﺑﯿﺎورد و ﺷﻤﺎره روزھﺎی ﻓﻮت ﺷﺪه را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاھﺎن آﺳﺎﻧﯽ و‬
‫ﺳﮫﻮﻟﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و اراده ﻋﺴﺮت و دﺷﻮاری ﺑﺮ ﺷﻤﺎ را ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎر آنرا ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪای ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺷﻤﺎ را رھﻨﻤﻮﻧﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺳﭙﺎس و ﺷﮑﺮ ﮔﺰار و ﻣﻨﺖ ﺑﺎر ﺧﺪای‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫روزه وﻗﺖ ﻓﺮض ﻣﯽﮔﺮدد زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﻪ روﯾﺖ ھﻼل ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‬
‫ﺻﻮرت ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ اﺳﺎس دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺟﺐ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ )‪ ۲۹‬ﺷﻌﺒﺎن( ﺑﺮای دﯾﺪن ھﻼل ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اھﺘﻤﺎم ﺑﺨﺮچ دھﺪ‪-۱ .‬‬
‫روﯾﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ دو ﻧﻔﺮﻣﺴﻠﻤﺎن )ﺧﻮاه ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زن( ﻋﺎ‬
‫ﻗﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ و ﻋﺎدل ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮔﺮدد‪ -۲ .‬اﮔﺮ روﯾﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺪه زﯾﺎدی از‬
‫ﻣﺮدم ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮔﺮدد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﺮط ﻋﺎدل ﺑﻮدن از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ -۳ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ آﺳﻤﺎن اﺑﺮ آﻟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎء ﺑﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ‪ ۳۰‬روز از ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﻓﺮﺿﯿﺖ‬
‫روزه ﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ روﯾﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد روزه ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺧﺒﺮ آنرا ﺑﯿﻦ ھﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭘﺨﺶ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ روﯾﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن در ﯾﮑﯽ از ﮐﺸﻮرھﺎ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‬
‫ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد وﺻﻮل ﺧﺒﺮ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‬
‫ْ‬ ‫َْ‬ ‫ْ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽص ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ُ » :‬ﺻ ُ‬
‫ﻮمﻮا ل ِ ُﺮؤ َ� ِﺘ ِﻪ َوأﻓ ِﻄ ُﺮوا ل ِ ُﺮؤ َ� ِﺘ ِﻪ‬
‫ﻼ� َ‬‫َّ ْ َ ُ ُّ َ َ‬ ‫َ ْ ُ ِّ َ َ َ ْ ُ‬
‫�«‪» .‬ھﻼل را دﯾﺪه روزه ﮔﯿﺮﯾﺪ و ھﻼل‬ ‫� ﻋﻠﻴ� ُﻢ الﺸﻬ ُﺮ �ﻌﺪوا ﺛ ِ‬ ‫ﻓﺈِن �‬
‫را دﯾﺪه روزه را ﭘﺎﯾﺎن دھﯿﺪ و اﮔﺮ در )‪ (۲۹‬ﺷﻌﺒﺎن ھﻼل دﯾﺪه ﻧﺸﺪ ﭘﺲ‬
‫ﺣﺴﺎب ﺷﻌﺒﺎن را )‪ (۳۰‬ﭘﻮره ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ« ‪.١‬‬

‫دﻋﺎی دﯾﺪن ﻣﺎه‪:‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص وﻗﺘﯽ ﻣﺎه ﻧﻮ را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َ ُّ‬ ‫ِّ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ َ َ َّ َ‬ ‫َّ ُ َّ َ َّ ُ َ َ ْ َ‬
‫اﻹ ْﺳﻼمِ ‪َ ،‬ر� َو َر ُّ�ﻚ ا�‪ِ ،‬ﻫﻼل‬
‫ِ‬ ‫و‬‫ﻼ َﻣ ِﺔ َ‬ ‫الﺴ‬‫و‬ ‫ﺎن‬
‫ِ‬ ‫ﻳﻤ‬ ‫اﻹ‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ﻦ‬
‫»الﻠﻬﻢ أ ِﻫﻠﻪ ﻋﻠﻴﻨ ِ ِ‬
‫ﻣ‬‫ﺎﻷ‬‫ﺑ‬ ‫ﺎ‬
‫ْ‬ ‫َْ‬
‫� َو ُرﺷ ٍﺪ«‪» .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﻃﻠﻮع ﻣﮫﺘﺎب را ﺑﺮ ﻣﺎ ھﻤﺮاه آراﻣﺶ و اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺳﻼﻣﺘﯽ و‬ ‫ﺧ ٍ‬
‫اﺳﻼم ﺑﮕﺮدان‪ .‬ای ﻣﮫﺘﺎب! ﺧﺪای ﻣﻦ و ﺧﺪای ﺗﻮ اﻟﻠﻪ واﺣﺪ اﺳﺖ«‪ .‬آرزوﻣﻨﺪم‬
‫اﯾﻦ ﻣﮫﺘﺎب ھﺪاﯾﺖ و ﺧﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺑﺨﺎری‪.۱۹۰۹/۱۱۹/۴ :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪١٦‬‬

‫اﻗﺴﺎم روزه‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻓﺮض‪ :‬روزه ﻓﺮض در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﻓﻘﻂ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‬
‫ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۲‬واﺟﺐ‪ :‬روزهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺬر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و روزه ﮐﻔﺎره واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ روزهای روز ﻣﻌﯿﯿﻨﯽ را ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ھﻤﺎن روز ﺿﺮور ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ روزه را ﻣﻌﯿﻦ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ھﺮ وﻗﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺎﺧﯿﺮ آن ﺑﺪون دﻟﯿﻞ ﻻزم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺳﻨﺖ‪ :‬روزهھﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﺗﺮ ﻏﯿﺐ ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬روزه‪ ،‬روز ﻧﮫﻢ و دھﻢ ﻣﺤﺮم‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺴﻠﺴﻞ‪ .‬روزه‪ ،‬ﯾﻮم ﻋﺮﻓﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮫﻢ ذو اﳊﺠﺔ اﻟﺤﺮام‪ .‬روزه‪ ،‬اﯾﺎم‬
‫ﺑﯿﺾ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در روزھﺎی )‪ ،۱۴ ،۱۳‬و ‪ (۱۵‬ھﺮ ﻣﺎه‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻧﻔﻞ‪ :‬روزه ﻧﻔﻠﯽ‪ ،‬روزه ﻏﯿﺮ از روزهھﺎی ﻓﺮض‪ ،‬واﺟﺐ و ﻣﺴﻨﻮن‪ ،‬را‬
‫روزه ﻧﻔﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در آن ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫)ﺷﺶ روز روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺎه ﺷﻮال اﻟﻤﮑﺮم‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روزھﺎی‬
‫دوﺷﻨﺒﻪ و ﭘﻨﭽﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ھﺸﺖ روز در دھﻪ اول ذو اﳊﺠﺔ(‪.‬‬

‫ﺷﺶ روز ﺷﻮال‪:‬‬

‫از اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧﺼﺎریس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮد‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺻ َ‬
‫ﺎم‬
‫َّ ْ‬ ‫َ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ ُ ًّ ْ َ َّ َ َ َ‬
‫اﺪﻟﻫ ِﺮ«‪» .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و‬ ‫ال ﺎﻛن ﻛ ِﺼﻴَﺎمِ‬
‫رمﻀﺎن �ﻢ أ�ﺒﻌﻪ ِﺳﺘﺎ ِﻣﻦ ﺷﻮ ٍ‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﺷﺶ روزه از ﻣﺎه ﺷﻮال را روزه ﺑﮕﯿﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل‬

‫ﮐﺎﻣﻞ را روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ« ‪.١‬‬

‫روز ﻋﺮﻓﻪ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺣﺎﺟﯽ و روز ﻋﺎﺷﻮرا و روز ﻗﺒﻞ از آن‪:‬‬
‫َ ْ َ ْ َْ ََََ ََ َ‬ ‫َ‬
‫از اﺑﻮ ﻗﺘﺎدة رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ُ » :‬ﺳﺌِﻞ رﺳﻮل اﷲص �ﻦ ﺻﻮمِ ﻳﻮمِ ﻋﺮﻓﺔ؟ �ﻘﺎل‪:‬‬
‫َ ِّ‬ ‫ُ َ ِّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ‬
‫اء �ﻘﺎل‪ :‬ﻳُ�ﻔ ُﺮ‬ ‫ﺎﺿﻴﺔ واﺒﻟﺎ ِ�ﻴﺔ‪ .‬وﺳﺌِﻞ �ﻦ ﺻﻮمِ ﻳﻮمِ ﺎﻋﺷﻮر‬
‫ﻳ�ﻔﺮ الﺴﻨﺔ الﻤ ِ‬
‫ﺎﺿﻴَﺔ«‪» .‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص در ﺑﺎره روزه روز ﻋﺮﻓﻪ ﺳﺆال ﺷﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ َ َ ْ َ‬
‫الﺴﻨﺔ الﻤ ِ‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺳﺎل ﺟﺎری را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬و در ﺑﺎرھﺮوزه روز‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا از او ﺳﺆال ﺷﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮔﻨﺎھﺎن ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد« ‪ .٢‬از ام‬
‫َ َّ َ ً ْ‬
‫اﺧﺘَﻠَ ُﻔﻮا ﻋﻨْ َﺪ َﻫﺎ ﻳَ ْﻮ َم َﻋ َﺮﻓَ َﺔ ﻰﻓ َﺻﻮمِْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟﻔﻀﻞ ﺑﻨﺖ ﺣﺎرث رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬أن ﻧﺎﺳﺎ‬
‫َ َ ْ َ َ ْ َْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ْ‬ ‫ُ‬ ‫ََ َ ْ‬
‫ﻰﺒص �ﻘﺎل َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ‪ :‬ﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ‪َ .‬وﻗﺎل َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ‪ :‬ﻟي َﺲ ﺑِ َﺼﺎﺋِ ٍﻢ‪ .‬ﻓﺄرﺳﻠﺖ ِإﻴﻟ ِﻪ‬ ‫اﻨﻟَّ ِّ‬
‫ِ‬
‫ََ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََ َ ْ َ َ ٌ ََ‬
‫ﺮﺸ�ﻪ« »ﻣﺮدم در روز ﻋﺮﻓﻪ در ﺑﺎره روزه‬ ‫�هِ ﻓ ِ‬
‫ﻦﺒ وﻫﻮ واﻗِﻒ ﻰﻠﻋ ﺑ ِﻌ ِ‬‫ِﺑﻘﺪ ِح ﻟ ٍ‬
‫ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﺤﺚ و ﺟﺪال ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از آنھﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او روزه‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬روزه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻇﺮﻓﯽ از ﺷﯿﺮ را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ ،‬اﯾﺸﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ روی ﺷﺘﺮش در ﻋﺮﻓﻪ اﯾﺴﺘﺎد ﺑﻮد آن را‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪ« ‪ .٣‬از اﺑﻮ ﻏﻄﻔﺎن ﺑﻦ ﻃﺮﯾﻒ ﻣﺮی رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ا�ص ﻳَ ْﻮ َم َﺎﻋ ُﺷ َ‬
‫اء َوأ َم َﺮ ِﺑ ِﺼﻴَﺎ ِﻣ ِﻪ‬
‫ﻮر َ‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ِ » :‬ﺣ� ﺻﺎم رﺳﻮل ِ‬
‫َ َ‬ ‫َ ُ َ َ ُ َ َّ َّ ُ َ ْ ٌ ُ َ ِّ ُ ُ ْ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ا�ص‪ :‬ﻓ ِﺈذا‬ ‫ا� ِإﻧﻪ ﻳﻮم �ﻌﻈﻤﻪ اﻴﻟَﻬﻮد واﻨﻟﺼﺎرى‪� .‬ﻘﺎل رﺳﻮل ِ‬ ‫ﻗﺎلﻮا ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪ ،۲۱۲۵ :‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،۱۱۶۴/۸۲۲ /۲ :‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪:‬‬
‫‪ ،۷۵۶/۱۲۹/۲‬ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪.۱۷۱۶/ ۵۴۷ /۱ :‬‬
‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.۱۱۶۲/۸۱۸ /۲ :‬‬
‫‪ -٣‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری‪ ،۱۹۸۸/۲۳۶ /۴ :‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،۱۱۲۳/۷۹۱/۲ :‬ﺳﻨﻦ‬
‫اﺑﻮد داود‪ ،‬اﺑﻦ اﻟﻤﻌﺒﻮد‪.۲۴۲۴/۱۰۶ /۷ :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪١٨‬‬
‫ْ َ َ َّ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ ْ ْ ُ‬ ‫َ َ َْ ُ ُْ ْ ُ‬
‫ﺎم ال ُﻤﻘ ِﺒﻞ‬ ‫ﺎﺳﻊ‪ .‬ﻗﺎل ﻓﻠﻢ ﻳﺄ ِت اﻟﻌ‬
‫ﺎﻛن اﻟﻌﺎم الﻤﻘ ِﺒﻞ ‪ِ -‬إن ﺷﺎء ا� ‪ -‬ﺻﻤﻨﺎ اﻴﻟﻮم اﺘﻟ ِ‬
‫َ َّ ُ ُ ِّ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ا�ص«‪» .‬وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬ ‫� رﺳﻮل ِ‬ ‫ﺣﻰﺘ ﺗﻮ‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ آن دﺳﺘﻮر داد‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا ﻋﺎﺷﻮرا روزی اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری آن را ﺑﺰرگ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﻧﺸﺎء‬
‫اﻟﻠﻪ روز ﻧﮫﻢ را ھﻢ روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ روز‬
‫ﻧﮫﻢ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﻮت ﮐﺮد« ‪.١‬‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه در ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‪:‬‬

‫از اﺑﻮ ھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أﻓﻀﻞ الﺼﻴﺎم ﺑﻌﺪ‬
‫ﺷﻬﺮ رمﻀﺎن ﺷﻬﺮ اﷲ اﻤﻟﺤﺮم و أﻓﻀﻞ الﺼﻼة ﺑﻌﺪ اﻟﻔﺮ�ﻀﺔ ﺻﻼة الﻠﻴﻞ«‪.‬‬
‫»ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ روزه ﺑﻌﺪ از ﻣﺎه رﻣﻀﺎن روزه ﻣﺎه ﻣﺤﺮم و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻧﻤﺎزھﺎی ﻓﺮض ﻧﻤﺎز ﺷﺐ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﮐﺜﺮ روزھﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‪:‬‬

‫از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺎ رأﻳﺖ رﺳﻮل اﷲص اﺳﺘﻜﻤﻞ ﺻﻴﺎم ﺷﻬﺮ‬
‫ً‬
‫ﻗﻂ إﻻ ﺷﻬﺮ رمﻀﺎن وﻣﺎ رأﻳﺘﻪ ﻰﻓ ﺷﻬﺮ أ�ﺮﺜ ﻣﻨﻪ ﺻﻴﺎﻣﺎ ﻰﻓ ﺷﻌﺒﺎن« »ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص‬
‫را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺎھﯽ را ﮐﺎﻣﻞ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و او را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ در‬
‫ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﺎهھﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن روزه ﺑﮕﯿﺮد« ‪.٢‬‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪ ،(۲۱۳۶ :‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.۱۱۳۴/۷۹۷/۲ :‬‬

‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‪ ،(۱۹۶۹/۲۱۳ /۴ :‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‪ ،(۱۷۵/ ۸۱۰/۱۱۵۶ :‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ‬
‫داد‪.۲۴۱۷ /۹۹ /۷ :‬‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫روزھﺎی دوﺷﻨﺒﻪ و ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‪:‬‬

‫َ َ َ ُ ُ َْ َ َْْ‬ ‫َّ َ َّ َّ‬
‫� َو�َ ْﻮ َم‬‫ﻻﺛن ِ‬ ‫ا�ص ﺎﻛن ﻳﺼﻮم ﻳﻮم ا ِ‬ ‫ﻰﺒ ِ‬ ‫از اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ِ » :‬إن َﻧ ِ‬
‫َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ‬ ‫ْ‬
‫اﺨﻟ َ‬
‫� َو َ� ْﻮ َم‬‫ِ‬ ‫ن‬ ‫ﺛ‬ ‫ﻻ‬
‫ِ‬ ‫ا‬ ‫م‬‫ﻮ‬ ‫ﻳ‬ ‫ض‬‫ﺮ‬ ‫ﻌ‬ ‫�‬ ‫د‬
‫ِ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﺒ‬‫ﻌ‬‫ِ‬ ‫اﻟ‬ ‫ﺎل‬ ‫ﻤ‬‫�‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫إ‬
‫ِ‬ ‫‪:‬‬‫ﺎل‬‫ﻘ‬ ‫�‬ ‫ﻚ‬‫ِ‬ ‫ل‬ ‫ذ‬ ‫ﻦ‬ ‫�‬ ‫ﻞ‬‫ﺌ‬
‫ِ‬ ‫ﺳ‬‫و‬ ‫يﺲ‬
‫ِ‬ ‫ﻤ‬‫ِ‬
‫يﺲ«‪» .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص روز دوﺷﻨﺒﻪ و ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺑﺎره از‬ ‫َْ‬
‫اﺨﻟ ِﻤ ِ‬
‫او ﺳﺆال ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن در اﯾﻦ دو روز )ﭘﯿﺶ ﺧﺪا( ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد« ‪ .١‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ در روزھﺎی ﺑﯿﺾ )‪ ،۱۵ ،۱۴ ،۱۳‬ھﺮ‬
‫ﻣﺎه( اﻓﻄﺎرﻧﻤﯽﮔﺮد‪) .‬ﻧﺴﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬی(‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ روزه ﺛﻮاﺑﯽ را ھﺮ‬
‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ از اداﻣﻪ آن ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ آنرا اﻓﻄﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫روزهﻫﺎی ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‪:‬‬
‫در اﯾﺎم ذﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه دراﯾﺎم ﺷﮏ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ روز دار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﻮﯾﺶ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬ﯾﻮم ﺷﮏ‪) :‬ﯾﻮم ﺷﮏ ﯾﺎ روز ﺷﮏ(‪ ،‬روز ‪۳۰‬‬
‫ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﺷﺎﻣﮕﺎه روز ‪ ۲۹‬ﺷﻌﺒﺎن‪ ،‬ﻣﮫﺘﺎب دﯾﺪه ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ھﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدا ‪ ۳۰‬ﺷﻌﺒﺎن اﺳﺖ ﯾﺎ اول رﻣﻀﺎن‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫روز‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﮑﺮوه ﺗﺤﺮﯾﻤﯽ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮس از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﮐﺮمص رواﯾﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ‪»:‬ﻣﻦ ﺻﺎم اﻴﻟﻮم اﺬﻟى ﺷﻚ ﻓﻴﻪ ﻓﻘﺪ ﻋﻰﺼ أﺑﺎ‬
‫اﻟﻘﺎﺳﻢ«‪» .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﻮم ﺷﮏ را روزه ﺑﮕﯿﺮد ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ« ‪) .٢‬روز ﻋﯿﺪﯾﻦ ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ‪ ،‬ﯾﺎزدھﻢ‪ ،‬دوزادھﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺰد ھﻢ‬
‫ذواﻟﺤﺠﺔ(‪ -۲ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه در روز ﻋﯿﺪﯾﻦ )ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ وﻋﯿﺪ اﻷﺿﺤﯽ( ‪-۳‬‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪.۲۱۲۸ :‬‬

‫‪ -٢‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،(۶۸۱/۹۷ /۲ :‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪.۲۳۱۷/۴۵۷ /۶ :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه در دوره ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس‪ -۴ .‬ھﻤﭽﻨﺎن ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪص روزه‬

‫ﺑﺪون اﻓﻄﺎر و ﺳﺤﺮ را ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﮑﻢ روزه ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺮای زن ﺷﻮﻫﺮدار‪:‬‬

‫زن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺷﻮھﺮش در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺷﻮھﺮش ﻣﻘﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫َ‬
‫روزه ﺛﻮاﺑﯽ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬از اﺑﻮ ھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻻ‬
‫َّ ْ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ ُ َْ َُْ َْ ً‬
‫اﺣﺪا َو َز ْو ُﺟ َﻬﺎ ﺷﺎ ِﻫ ٌﺪ إِﻻ ﺑِﺈِذﻧِ ِﻪ«‪» .‬روزه ﻧﮕﯿﺮد زن ﺣﺘﯽ ﯾﮏ‬
‫ﺗﺼ ِﻢ الﻤﺮأة ﻳﻮﻣﺎ َو ِ‬
‫روز در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺷﻮھﺮش ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﺟﺎزه او ﻏﯿﺮ از رﻣﻀﺎن« ‪ .١‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﺷﺮﯾﻒ ﺑﺼﻮرت آﺷﮑﺎر زن را از روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻧﻔﻠﯽ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺷﻮھﺮش‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻠﻒ ﺣﻖ او ﮔﺮدد وﻟﯽ در‬
‫روزه رﻣﻀﺎن ﭼﻮن ﻓﺮض اﺳﺖ اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺷﻮھﺮ ﻻزم ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫روزه ﻣﮑﺮوه‪:‬‬
‫روزه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻨﮫﺎ روز ﺷﻨﺒﻪ و ﯾﺎ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ را روزه ﺑﮕﯿﺮد و ﯾﺎ ﻓﻘﻂ‬
‫روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬و ﯾﺎ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ زن ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺷﻮھﺮ‪ ،‬و ﯾﺎ روزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺪون اﻓﻄﺎر )ﮐﻪ ﺑﻨﺎم روزه وﺻﺎل( ﯾﺎد ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﻏﯿﺮه از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‬
‫روزه را در ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﺑﻨﺎم روزه ﻣﮑﺮوه ﻣﺴﻤﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫روزه ﺣﺮام‪:‬‬
‫در روزھﺎی ذﯾﻞ ﺳﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﺣﺮام ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۱‬در روز ﻋﯿﺪ رﻣﻀﺎن و ﻗﺮﺑﺎن‪ ،‬از اﺑﻮ ﻋﺒﯿﺪ ﻣﻮﻻی اﺑﻦ أزھﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در روز ﻋﯿﺪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎبس ﺑﻮدم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص از روزه‬

‫‪ -١‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎری‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

 ‫‪٢١‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﯾﻦ دو روز ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ روز ﺑﻌﺪ از ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬
‫)ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ( و روزی ﮐﻪ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽھﺎﯾﺘﺎن ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ )ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن( ‪.١‬‬
‫‪ -۲‬اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ‪ ،‬از اﺑﻮ ﻣﺮه ﻣﻮﻻی أم ھﺎﻧﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻤﺮو ﻧﺰد ﭘﺪرش ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﻮ ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪) ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ روزه ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦھﺎ روزھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﻪ ﻣﺎ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫روزه ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ و از روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎ را ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ روزھﺎ اﯾﺎم اﻟﺘﺸﺮﯾﻖ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۳‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ‪ :‬از اﺑﻮ ھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬ھﯿﭻ‬
‫ﮐﺪام از ﺷﻤﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ روزه ﻧﮕﯿﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ روز ﻗﺒﻞ ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﻧﯿﺰ روزه ﺑﮕﯿﺮد« ‪.٢‬‬
‫‪ -۴‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ‪ :‬در ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺮ ﺳﻠﻤﯽ از‬
‫ﺧﻮاھﺮش ﺻﻤﺎء رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روزه ﺷﻨﺒﻪ را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ روزه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ﻣﮕﺮ روزهھﺎی ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺠﺰ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ اﻧﮕﻮر ﯾﺎ ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ آن را ﺑﺠﻮﯾﺪ ﺗﺎ آن‬
‫روز روزه ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ« ‪.٣‬‬
‫‪ -۵‬ﻧﯿﻤﻪ دوم ﺷﻌﺒﺎن ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﻋﺎدت ﻧﺪارد‪ :‬از‬
‫اﺑﻮ ھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﯿﭻ ﮐﺪام از ﺷﻤﺎ‬
‫ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن روزه ﻧﮕﯿﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪ ،۱۹۹۰/۲۳۸ /۴ :‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‪.۱۱۳۷/۷۹۹ /۲ :‬‬

‫‪ -٢‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪ ،۱۹۸۵/۲۳۲ /۴ :‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‪ ،۱۱۴۴/۸۰۱ /۲ :‬ﺳﻨﻦ‬
‫اﺑﻮداود‪.۲۴۰۳/۶۴ /۷ :‬‬
‫‪ -٣‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪ ،۲۴۰۴/۶۶/ ۷ :‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪.۷۴۱/۱۲۳/۲ :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٢٢‬‬

‫در آن روز ﻋﺎدت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن روز را‬
‫روزه ﺑﮕﯿﺮد« ‪.١‬‬

‫روزه ﺑﺮ ﮐﯽ ﻓﺮض اﺳﺖ؟‬

‫اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺮ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ روزه )ﻣﺎه رﻣﻀﺎن( ﺑﺮ ھﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬
‫ﻋﺎﻗﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﻘﯿﻢ ﻓﺮض اﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ زن ﺑﺎﯾﺪ از ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس ﭘﺎک‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.٢‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺮط ﺑﻠﻮ غ‪:‬‬

‫ﺷﺮط ﺑﻠﻮغ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬روزه ﺑﺎﻻی آﻧﺎن ﻓﺮض ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻧﺮﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﺑﺎﻻی آﻧﺎن‬
‫َْ َ َ َ ََ‬
‫ﻓﺮض ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ُ » :‬رﻓِ َﻊ اﻟﻘﻠ ُﻢ � ْﻦ ﺛﻼﺛ ٍﺔ‪َ :‬ﻋ ِﻦ‬
‫َْ‬ ‫َْ ْ‬
‫ﺠﻨُﻮن َﺣ َّﻰﺘ َ� ْﻌﻘ َﻞ و َﻋﻦ اﻨﻟَّﺎﺋﻢ َﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴتَﻴْﻘ َﻆ َو َﻋﻦ َّ‬
‫ﻰﺒ َﺣ َّﻰﺘ �ﺘَ ِﻠ َﻢ«‪.‬‬
‫الﺼ ِّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫الﻤ‬
‫»ﺗﮑﻠﯿﻒ از ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬از دﯾﻮاﻧﻪ ﺗﺎ ھﻮﺷﯿﺎر ﺷﻮد و از ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد و از ﮐﻮدک ﺗﺎ ﺑﺎﻟﻎ ﺷﻮد« ‪.٣‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺮط ﻗﺎدر ﺑﻮدن‪:‬‬

‫ﺷﺮ ط ﻗﺎدر ﺑﻮدن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻮان ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫روزه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻻی آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻓﺮض ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺮﯾﻀﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮان ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه را ﻧﺪارد و ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه وﺿﻌﯿﺖ ﺻﺤﯽ آﻧﺎن ﺑﺮھﻢ‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪ ،۱۹۱۴/۱۲۷/۴ :‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‪.۱۰۸۲/۷۶۲ /۲ :‬‬

‫‪ -٢‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ‪ ۵۰۶/۱ :‬ط اﻟﺮﯾﺎن‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺻﺤﯿﺢ ﺟﺎﻣﻊ ﺻﻐﯿﺮ‪ ،۳۵۱۴ :‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪.۶۹۳/۱۰۲ /۲ :‬‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﻣﯽﺧﻮرد و دوﮐﺘﻮران ﺑﺮای آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽﺷﺎن ﺿﺮر ﻣﯽرﺳﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﺑﺮ آﻧﺎن ﻓﺮض‬
‫ﻧﺒﻮده‪ .‬ھﺮ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ از ﻣﺮﯾﻀﯽ ﺑﮫﺒﻮد ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻋﺬر ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺮﻓﻮ ع ﮔﺮدد ﺑﻪ ﻗﻀﺎء‬
‫آن ﻣﺒﺎدرت ورزﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺮاض‪:‬‬
‫اﻣﺮاض ﮐﻪ ﺧﻮردن روزه را ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ داﮐﺘﺮ ﻣﻌﺎﻟﺞ ﻣﺘﺪﯾﻦ ﺟﻮاز داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪) :‬اﻣﺮاض ﺳﻞ‪ ،‬اﻣﺮاض ﺻﺪری‪ ،‬اﻣﺮاض ﻣﻌﺪی‪ ،‬اﻣﺮاض رواﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه از ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮرﻣﺎل ﺧﺎرج ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬وﻏﯿﺮه اﻣﺮاض‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎک و ﻣﻀﺮ ‪ (...‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺳﺎس وھﻢ و ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ‬
‫روزه او را ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽﺳﺎزد و ﯾﺎ ﻣﺮﯾﻀﯽ او را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ آن را‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ھﻢ ﻧﮑﺮده و ﻧﻪ دﮐﺘﻮر ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺸﻮره داده‪ ،‬روزه ﻧﮕﯿﺮد‬
‫ﮔﻨﮫﮕﺎر ﺑﻮده و ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻔﺎره آنرا ھﻢ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫ﺷﯿﺨﻮﺧﺖ و ﯾﺎ ﮐﺒﺮ ﺳﻦ‪:‬‬

‫ﺷﯿﺨﻮﺧﺖ و ﯾﺎ ﮐﺒﺮ ﺳﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻌﺪه از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯿﮑﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی‬
‫َ ََ‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺣﮑﻢ اﻟﮫﯽ ﴿و‬
‫ِ�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪ .[۱۸۴ :‬ﭘﯿﺮان ﮐﮫﻦ ﺳﺎل و زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ُ ُ َُ ۡ َ‪ۡ ُ َ َ ٞ‬‬
‫ي ِطيقونهۥ ف ِدية طعام مِسك ٖ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ روزه ﮔﯿﺮﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل‬
‫آﻧﻌﺪه از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﺮاض ﻣﺰﻣﻦ ﮐﻪ ﻋﻼج دو ﺑﺎره آن ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮآﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ در ﺑﺪل آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻓﺪﯾﻪ دھﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﯿﺮ ﮐﺮدن ھﺮ روزه ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﻣﺠﺎﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺠﺎھﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮوف ﺟﮫﺎد اﻋﻼی ﮐﻠﻤﺔ اﻟﻠﻪ و دﻓﺎع از ﻣﻘﺪﺳﺎت وﻃﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﺑﺎﻻی آن ﻓﺮض ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﻣﻮر ﻣﺠﺎھﺪتاش‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺮ‪:‬‬
‫َ َ َ َ َ ً َ ۡ َ َٰ َ‬
‫� َسف ٖر‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻢ آﯾﻪ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ ﴿ومن �ن مرِ�ضا أو‬
‫َ ُ َ‬ ‫َ ‪ٞ‬‬
‫فعِ َّدة ّم ِۡن �يَّا ٍ� أخ َر﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۸۵ :‬ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ از ﺷﻤﺎ ﻣﺮﯾﺾ و ﯾﺎ در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎر روزھﺎی دﯾﮕﺮ آنرا ﺑﮕﯿﺮد«‪) .‬ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ روزه را اﻓﻄﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ(‪ .‬ﻋﻠﻤﺎء‬
‫ﺣﺪود ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ را ‪ُ ۴‬ﺑﺮد ﺑﺮ آورد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ھﺮ ُﺑﺮد ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ )‪ (۲۲٫۱۷۶‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ اﺣﮑﺎم ﺳﻔﺮ ﺑﻪ آن‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ۴‬ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﯾﻌﻨﯽ )‪ (۸۸٫۷۰۴‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬
‫)ﺑﺮای ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺰﯾﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﮐﺘﺎب »اﻟﻔﻘﻪ اﻹﺳﻼﻣﻲ وأدﻟﺘﻪ« ‪-۷۴ /۱‬‬
‫‪ .(۷۵‬ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺮای ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ رواﯾﺎت ذﯾﻞ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺘﻨﺎد‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪:‬‬
‫َ ََْ‬
‫‪ -۱‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﺿﻌﯿﻒ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ أﻫﻞ‬
‫َ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ََْ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ َّ َ َ‬
‫ﻻ َ� ْﻘ ُ ُ‬
‫الﺼﻼ َة ِﻰﻓ أد� ِﻣ ْﻦ أ ْر َ� َﻌ ِﺔ ﺑُ ُﺮ ٍد ِﻣ ْﻦ َﻣﻜﺔ ِإﻰﻟ ُﻋ ْﺴﻔﺎن« ‪.١‬‬ ‫ﺮﺼوا‬ ‫ﻣﻜﺔ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ای اھﻞ ﻣﮑﻪ‪ ،‬از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ُ ۴‬ﺑﺮد ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﻪ و ﻋﺴﻔﺎن‬
‫)ﻧﻤﺎزھﺎ را( ﻗﺼﺮ ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۲‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب ﺳﺆال ﺷﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺗﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻪ ﻧﻤﺎزھﺎ را ﻗﺼﺮ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎ ﻋﺴﻔﺎن و ﺟﺪة و ﻃﺎﺋﻒ )ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻤﺎز را ﻗﺼﺮ‬

‫‪ -١‬رواﯾﺖ ﻃﺒﺮاﻧﯽ در اﳌﻌﺠﻢ اﻟﻜﺒﲑ ‪ ،۱۱۱۶ /۲‬و دار ﻗﻄﻨﯽ ‪ ،۳۸۷ /۱‬و ﺑﯿﮫﻘﯽ ‪.۱۳ /۳‬‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﮐﺮد( ‪ -۳ .١‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ و اﺑﻦ ﻋﺒﺎسش ھﻨﮕﺎم ﺳﻔﺮ در ﻣﺴﺎﻓﺖ ‪ُ ۴‬ﺑﺮد ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻻ )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از )‪ (۸۸٫۷۰۴‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ( ﻧﻤﺎزھﺎ را دو رﮐﻌﺖ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و روزه را ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ھﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ »ذات‬
‫اﻟﻨﺼﺐ« ﻧﻤﺎز را ﻗﺼﺮ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺗﺎ ﻣﺪﯾﻨﻪ ‪ُ ۴‬ﺑﺮد ﻣﺴﺎﻓﺖ‬
‫ﺑﻮد ‪ .٢‬در ﺿﻤﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻔﺮ ﻣﺒﺎح ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﺣﮑﺎم ﺳﻔﺮ ﺑﺮ او ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از )‪ (۸۸٫۷۰۴‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ را‬
‫ﻃﯽ ﮐﻨﺪ اﺣﮑﺎم ﺳﻔﺮ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روزه را ﺑﺸﮑﻨﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎزھﺎ را ﻗﺼﺮ و ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻔﺮش‬
‫ﻣﺒﺎح ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﯽ ﺷﺪه ﮐﻤﺘﺮ از )‪ (۸۸٫۷۰۴‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﮑﺎم ﺳﻔﺮ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻪ روزه را ﺑﺸﮑﻨﺪ‬
‫و ﯾﺎ ﻧﻤﺎزھﺎ را ﻗﺼﺮ و ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ‬
‫ﯾﮑﯽ از آراء ﻋﻠﻤﺎء در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻗﺼﺮ و ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻈﺮﯾﻪھﺎی‬
‫دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد و ﻋﻠﻤﺎء ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ ۲۰‬ﻗﻮل را در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﻓﺖ‬
‫ﻗﺼﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮاﻟﺖ ﮐﻼم از ذﮐﺮ آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ‪) .‬وﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﯿﻢ‬
‫آﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه آﻏﺎز و اﯾﺎم ﻗﻀﺎء ﺷﺪه را ﻗﻀﺎﺋﯽ ﺑﯿﺎورﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺣﻤﻞ‪:‬‬
‫زﻧﺎن ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻠﻪاﻧﺪ و ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﺑﺮای ﺣﻤﻞ و ﺧﻮد آن‬
‫ﺿﺮر ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺘﻠﺨﻴﺺ اﳊﺒﲑ ‪.۴۶/۲‬‬

‫‪ -٢‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ‪.۵۶۶ /۲‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٢٦‬‬

‫ارﺿﺎع‪:‬‬
‫اﮔﺮ زن ﺷﯿﺮده ﮔﻤﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿﺮر ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻔﻞ وی ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ اﺟﺎزه دارد روزه ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬ﺻﺮف ﻗﻀﺎی روزه ﺑﺮ آنھﺎ‬
‫ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﮐﻌﺒﯽس رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪص ﻓﺮﻣﻮده‬
‫ْ َ ْ‬ ‫َّ ْ َ َ َ ْ َ َّ َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ َّ َ َ‬
‫الﺼﻼ ِة َو َﻋ ِﻦ اﺤﻟُﺒْ� َوال ُﻤ ْﺮ ِﺿ ِﻊ‬ ‫ا� َوﺿ َﻊ َﻋ ِﻦ ال ُﻤ َﺴﺎﻓِ ِﺮ الﺼﻮم وﺷﻄﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬إِن‬
‫الﺼﻮم«‪» .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ از ﻣﺴﺎﻓﺮ روزه و ﻧﺼﻒ ﻧﻤﺎز را و از زن ﺣﺎﻣﻠﻪ و‬
‫ﺷﯿﺮده روزه را« ‪ .١‬اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ‪ /‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ زﻧﯽ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﯾﺎ ﺷﯿﺮده از‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺘﺮﺳﺪ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮف او ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮدش و ﻃﻔﻞاش و ﯾﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ ﺧﻮدش و ﯾﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ ﻃﻔﻠﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و در ﺻﻮرت‬
‫ﮐﻪ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺖ ﺻﺮف ﺑﺮ او ﻗﻀﺎء ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻪ ﻓﺪﯾﻪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎن ﭘﯿﮫﻢ روزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﯾﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﻀﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮ او ﻻزم ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﺮای زﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﺷﯿﺮ ﻣﯽدھﺪ و زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﯿﺮ دادن اﺟﯿﺮ ﺷﺪه ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارد‬
‫زﯾﺮا اﮔﺮ ﻣﺎدر ﻃﻔﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﯿﺮ دادن ﺑﻪ اﺳﺎس دﯾﺎﻧﺖ ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ‬
‫اﺟﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﯿﺮ دادن ﺑﻪ اﺳﺎس ﻋﻘﺪ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎﺋﺾ و ﻧﻔﺎس‪:‬‬
‫زﻧﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻪ دوره ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ روزه دار ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫زن ﺣﺎﺋﺾ و زﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﻔﺎس اﺳﺖ روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬روزه آنھﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ؛‬
‫ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از ﺷﺮوط ﺻﺤﺖ روزه‪ ،‬ﭘﺎﮐﯽ از ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس اﺳﺖ و ﺑﺮ آنھﺎ ﻗﻀﺎ‬
‫ُ َّ َ ُ َ‬
‫�ﻴﺾ َﻰﻠﻋ‬ ‫واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ از ﺑﯽ ﺑﯽ ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬ﻛﻨﺎ ِ‬
‫ِّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ‬ ‫ُ َّ َ ْ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ْ َُ‬
‫ا�ص �ﻢ �ﻄﻬﺮ �ﻴﺄمﺮﻧﺎ ﺑِﻘﻀﺎ ِء الﺼﻴﺎمِ وﻻ ﻳﺄمﺮﻧﺎ ﺑِﻘﻀﺎ ِء‬ ‫ﻮل ِ‬‫�ﻬ ِﺪ رﺳ ِ‬
‫َّ َ‬
‫الﺼﻼ ِة«‪» .‬ﻣﺎ در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﻪ ﺣﯿﺾ ﻣﯽاﻓﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده‬

‫‪ -١‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬اﺑﻮداود‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬی‪.‬‬

 ‫‪٢٧‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ روزه را ﻗﻀﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﻪ ﻧﻤﺎز را« ‪ .١‬زن ھﺮ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ از دوره‬
‫ﺧﻼص ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﯿﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ و‬
‫ﻧﻔﺴﺎء روزه ﻓﻮت ﺷﺪه ﺷﺎﻧﺮا ﺑﻌﺪ از رﻣﻀﺎن ﻗﻀﺎء ﻣﯽآورﻧﺪ‪) .‬اﮔﺮ دوره‬
‫ً‬
‫ﻧﺴﺎﺋﯽاش ﻗﺒﻞ از ﻓﺠﺮ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اول ﻧﯿﺖ و ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه‬
‫اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﮔﺮ دوره ﻧﺴﺎﺋﯽ آن ﺑﻌﺪ از ﻓﺠﺮ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ھﻤﺎن روز از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن اﺑﺎء ورزد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫روزه آن درﺳﺖ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎء آن ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﺎﯾﺪ(‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ آﻧﻌﺪه‬
‫از زﻧﺎﻧﯿﮑﻪ ﻣﺮﯾﺾ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن دم ﻣﺘﺪاوم ﻣﺒﺘﻼءاﻧﺪ )ﺧﺎرج از اﯾﺎم ﺣﯿﺾ و‬
‫ﻧﻔﺎس( ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و ﺣﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ را ﺑﺸﺮط آﻧﮑﻪ ﺑﺮای ھﺮ‬
‫ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اداء ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ زن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺎم‬
‫ﺣﯿﺾ ﯾﺎ ﻧﻔﺎس ﺑﺒﯿﻨﺪ روزهاش ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺎﯾﺪ آنرا ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮن‬
‫ﺣﯿﺾ ﯾﺎ ﻧﻔﺎس ﺑﺮای ﻟﺤﻈﻪﯾﯽ ھﻢ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد ﺑﺮای روزه ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻏﺴﻞ را ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ اﮔﺮ روزه اﻧﺴﺎن ﻓﺎﺳﺪ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﻮردن‪ ،‬ﻧﻮﺷﯿﺪن و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﺷﮑﻨﻨﺪهھﺎی روزه ﺑﻪ ﺟﮫﺖ اﺣﺘﺮام رﻣﻀﺎن ﺧﻮد داری ﮐﻨﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ‬
‫ﺑﺮای ﺣﺎﺋﺾ و ﻧﻔﺴﺎء ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ وی ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮردن و‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺧﻮد را از ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم ﭘﻨﮫﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺪت ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ‪:‬‬

‫اﮔﺮ روزه دار از ﺷﺪت ﮔﺮ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﺧﻄﺮ ﻓﺘﻮر در ﻋﻘﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روزه ﻧﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪ ،۶۳۰ :‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،۳۳۵/۲۶۵ /۱ :‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪:‬‬
‫‪ ۲۶۰/۴۴۴/۱‬و ‪.۲۵۹‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٢٨‬‬

‫ﺗﺮس از ﻫﻼﮐﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﻨﺖ و ﻣﺸﻘﺖ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮدن‪ ،‬ﯾﺎ ﻇﺎﻟﻤﯽ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺟﺒﺮ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ روزه ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺗﺮا ﺧﻮاھﻢ ﮐﺸﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺗﺮا ﻟﺖ و ﮐﻮب ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‬
‫و ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎی ﺑﺪن ﺗﺮا ﻗﻄﻊ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ ،‬اﺟﺎزه اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﻧﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺑﯽﻫﻮﺷﯽ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﯿﮫﻮﺷﯽ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻃﺎری ﮔﺮدد و ﭼﻨﺪ روز دوام ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﻗﻀﺎی روزھﺎی ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪه واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻨﻮن‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺟﻨﻮن ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻃﺎری ﮔﺸﺖ و از آن ھﯿﭻ وﻗﺖ ﺑﮫﺒﻮد ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ از‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻀﺎ و ﻓﺪﯾﻪ واﺟﺐ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﮫﺒﻮد ﯾﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻀﺎ ﺑﺮ وی واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر و ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه دﭼﺎر ﻣﺸﻘﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬روزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ دﭼﺎر ﻣﺸﻘﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ از اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪریس رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص در ﻣﺎه‬
‫رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر رﻓﺘﯿﻢ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ روزه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ روزه‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از ھﻤﺪﯾﮕﺮ اﯾﺮاد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫روزه دارد اﮔﺮ روزه ﺑﮕﯿﺮد ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ روزه را ﻧﺪارد ﺑﮫﺘﺮ‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﻧﮕﯿﺮد« ‪.١‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،۱۱۱۶ -۶۹/۷۸۷ /۲ :‬ﺳﻨﻦ اﻟﺘﺮﻣﺬی‪.۷۰۸ -۱۰۸/ ۲ :‬‬

 ‫‪٢٩‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺣﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺘﻦ روزه در آنﻫﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ ﻣﺮض ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺣﻮادث‬
‫ﺗﺮاﻓﯿﮑﯽ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻣﺮﯾﺾ ﺷﻮد و ﯾﺎ در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ‬
‫روزه ﺧﻮد را ﻧﺸﮑﻨﺪ ﺧﻄﺮ ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎری او را ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺟﻮاز دارد روزه‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را ﻣﺎر و ﯾﺎ ﮔﮋدم ﮔﺰﯾﺪ و ﺿﺮورت ﺑﻪ دوا ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روزه ﺧﻮد را ﺑﺸﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮوط روزه‪:‬‬
‫اول اﺳﻼم‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ روزه ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ از‬
‫دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﺮ ﮔﺮدﻧﺪ روزه آﻧﺎن ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و در ﺻﻮرت رﺟﻌﺖ دوﺑﺎره ﺑﻪ دﯾﻦ‬
‫ﻣﺒﯿﻦ اﺳﻼم ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎء روزه اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َّ َ ُ ِّ ْ‬ ‫َّ َ َ‬
‫اﻷ ْ� َﻤ ُﺎل ﺑﺎﻨﻟِّﻴَّ‬
‫ئ َﻣﺎ ﻧ َﻮى«‪» .‬ﻗﺒﻮل و‬ ‫ﺮ‬
‫ِ ٍ‬ ‫ام‬ ‫ﻞﻜ‬ ‫ﻟ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻤ‬
‫ِ ِ ِ‬‫�‬ ‫�‬‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺎت‬ ‫ِ‬ ‫دوم ﻧﯿﺖ‪ِ » :‬إ�ﻤﺎ‬
‫ﺻﺤﺖ اﻋﻤﺎل ﺑﺎ ﻧﯿﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮش و ﭘﺎداش ھﺮ ﻋﻤﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ آن‬
‫دارد«‪.‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎی ﻧﯿﺖ اراده ﮐﺮدن در ﻗﻠﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روزه ﺑﺪون ﻧﯿﺖ درﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روزه دار ﺑﺎﯾﺪ در ﺷﺐ )از آﻏﺎز ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب اﻟﯽ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب ﯾﺎ‬
‫ﻓﺠﺮ( ﻧﯿﺖ روزه را ﺑﻌﻤﻞ آرد‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺖ ھﻤﺎن ﻗﻠﺐ اﺳﺖ ﺿﺮورت ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺒﺎدرت ﺷﻮد‪ .‬ﻧﯿﺖ روزه ﻣﯽﺷﻮد از آﻏﺎز ﺷﮫﺮ رﻣﻀﺎن آﻏﺎز‪ ،‬و إﻟﯽ اﺧﯿﺮ‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ھﻤﻪ روزه آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ روزه‬
‫ﺑﻪ اﺛﺮ ﯾﮑﯽ از ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ ﻣﻘﻄﻮع ﮔﺮدد ﺿﺮورت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻏﺎز دوﺑﺎره ﻧﯿﺖ‬
‫روزه ﻧﯿﺰ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬ﻧﯿﺖ ﺑﻪ ھﺮ زﺑﺎن ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آنرا‬
‫ﺑﺠﺎ آورد‪ .‬ﻧﯿﺖ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﻟﻔﺎﻇﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺷﺮط ﻧﯿﺴﺖ(‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺷﺐ ﻧﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬و�ﺼﻮم ﻏﺪ ﻧﻮ�ﺖ ﻣﻦ ﺷﻬﺮ رمﻀﺎن«‪» .‬و ﻣﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﺮدم ﺑﺮای‬
‫ﻓﺮدا روزه ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را« و ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در روز ﻧﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻧﻮ�ﺖ‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٣٠‬‬

‫و�ﺼﻮم اﻴﻟﻮم ﻣﻦ ﺷﻬﺮ رمﻀﺎن« »ﻣﻦ ﻧﯿﺖ ﮐﺮدم ﺑﺮای اﻣﺮوز روزه رﻣﻀﺎن را«‬
‫ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺿﺮور اﺳﺖ ﮐﻪ در رﻣﻀﺎن ﻧﯿﺖ ﮐﺪام روزه واﺟﺐ را ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻧﯿﺖ روزه ﻓﺮض رﻣﻀﺎن را ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﯿﺖ روزه ﻧﻔﻠﯽ را در ھﺮ ﺻﻮرت درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬ﮐﺴﯿﮑﻪ روزه ﻗﻀﺎی رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک را ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺿﺮور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر‬
‫ﻣﻌﯿﻦ ﻧﯿﺖ روزه ﻓﺮض را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺷﺐ ﻧﯿﺖ روزه را ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﮐﻨﺪ و در روز ﺑﯿﺎدش آﯾﺪ‪ ،‬در ﺳﻪ ﻧﻮع روزه ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از زوال آﻓﺘﺎب‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪» :‬روزه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‪ ،‬روزهھﺎی ﻧﺬر ﮐﻪ‬
‫روز ﯾﺎ ﺗﺎرﯾﺦ آن ﻣﻌﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روزه ﻧﻔﻠﯽ«‪ .‬در ﭼﮫﺎر ﻧﻮع روزه ﻧﯿﺖ‬
‫ﮐﺮدن از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺿﺮور ﺑﻮده و ﭘﺲ از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ‬
‫ﺻﺎدق ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ روزهھﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪» :‬روزه ﻗﻀﺎﯾﯽ‬
‫رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‪ ،‬روزهھﺎی ﻧﺬر ﮐﻪ روز و ﺗﺎرﯾﺦ آن ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫روزهھﺎی ﮐﻔﺎره‪ ،‬روزهھﺎی ﻗﻀﺎﯾﯽ روزه ﻧﻔﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺑﻪ ﻋﻠﺘﯽ ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺷﺐ ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻟﯿﻠﯽ اراده روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬
‫در ﺻﺒﺢ ھﻢ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻗﺒﻞ از زوال آﻓﺘﺎب ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺮک روزه رﻣﻀﺎن درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﯿﺖ ﮐﻨﺪ روزهاش ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺻﺒﺢ ﭼﯿﺰی ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺮورت ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﯾﺾ روزه‪:‬‬
‫در روزه از ﻧﻤﻮدار ﺷﺪن ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮی ﮐﺮدن از‬
‫ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ -۱ :‬اﻣﺘﻨﺎع از ﺧﻮردن‪ -۲ ،‬اﻣﺘﻨﺎع از ﻧﻮﺷﯿﺪن‪-۳ ،‬‬
‫اﻣﺘﻨﺎع از ﻟﺬت ﺟﻨﺴﯽ‪.‬‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺳﻨﻦ و ﻣﺴﺘﺤﺎت روزه‪:‬‬

‫ﺳﺤﺮی ﮐﺮدن اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی در اﺧﯿﺮ وﻗﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﭼﯿﺰی وﻗﺖ ﺑﻪ ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺖ روزه در‬
‫ﺷﺐ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ در اﻓﻄﺎر ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻧﮑﺮدن در‬
‫اﻓﻄﺎر ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﻄﺎر ﺑﺎ آب و ﺧﺮﻣﺎ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺑﻮده‪ .‬روزه دار ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺎه‬
‫ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن از‪ :‬ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬دروﻏﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻏﺎﻟﻤﻐﺎل‪ ،‬ﻗﮫﺮ و ﻇﻠﻢ‪،‬‬
‫اﻣﺘﻨﺎع ﺑﻌﻤﻞ آرد‪.‬‬

‫وﻗﺖ روزه‪:‬‬
‫وﻗﺖ روزه ﻓﺮﺿﯽ و ﯾﺎ روزه ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﺮآن از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق‬
‫آﻏﺎز و ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در )آﯾﻪ ‪ ۱۸۷‬ﺳﻮره ﺑﻘﺮه( آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ۡ َ ۡ ۡ َۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫� ُم ٱ َ‬
‫� ۡي ُط ٱ� ۡ� َيض م َِن ٱ�ي ِط ٱ�س َودِ م َِن‬ ‫� يَتَ َب َّ َ‬
‫�ل‬ ‫ح َّ ٰ‬ ‫﴿ َو ُ�وا َوٱ ۡ َ‬
‫� ُ�وا َ‬
‫ۡ َ ۡ ُ َّ َ ُّ ْ ّ َ َ َ َّ‬
‫ام إِ� ٱ�ۡ ِل﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۸۷ :‬ﺗﺎ آن وﻗﺖ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ‬ ‫لصي‬
‫ٱلفج ِر� �م أت ِموا ٱ ِ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻂ ﺳﻔﯿﺪ از ﺧﻂ ﺳﯿﺎه ﺧﻮب ﻧﻤﺎﯾﺎن و آﺷﮑﺎر ﺷﻮد و ﺑﺎز روزه را ﺗﺎ اول‬
‫ﺷﺐ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﯿﺪ وآﻧﺮا ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ«‪ .‬وﻟﯽ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﮐﻪ آﺑﺮ آﻟﻮداﻧﺪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫وﻗﺖ در آن دﺷﻮار اﺳﺖ ﻓﺘﻮای ﻋﻠﻤﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﻄﺎر ﺑﻪ وﻗﺖ ﻣﺤﻠﯽ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ .‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺷﺐ ﺟﻮاز‬
‫َ َ ُ‬ ‫ُ َّ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪأ ﺷﺐ را ﺑﺮای اﺳﺘﺮاﺣﺖ آﻓﺮﯾﺪه ﴿ه َو ٱ�ِي َج َعل ل� ُم‬
‫َ‬ ‫َٰ َ َ ٰ ّ َ‬ ‫َ َّ َ َ ُ ۡ ً َّ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ ُ ْ‬
‫ت ل ِق ۡو ٖ� � َ ۡس َم ُعون ‪﴾٦٧‬‬ ‫ٱ ۡ�ل ل ِتسكنوا �ِيهِ وٱ�هار مب ِ‬
‫��ۚ إِن ِ� �ل ِك �� ٖ‬
‫]ﯾﻮﻧﺲ‪.[۶۷ :‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٣٢‬‬

‫ﺳﺤﺮی »ﭘﺲ ﺷﺐ« و ا ﻓﻄﺎر‪:‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮمص ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺳﻪ اﻣﺮ از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﻼق ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫»ﺗﺄﺧﯿﺮ در ﺳﺤﺮی‪ ،‬ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر‪ ،‬در ﻧﻤﺎز دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺮ ﭼﭗ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺳﺤﺮی ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی‬
‫ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮای روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز از ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺮای‬
‫ﻗﯿﺎم ﻟﯿﻞ )ﺗﮫﺠﺪ( از ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﻌﺪ از ﻇﮫﺮ ﮐﻤﮏ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬ﺑﺮای روزه دار‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﺗﺎزه اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ آن ﺑﺎ‬
‫آب اﻓﻄﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ و در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎی ﺧﺸﮏ و در ﺻﻮرت ﻋﺪم‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ آن ﺑﺎ آب اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺪه آﻣﺎده ﮔﺮدﯾﺪه و ﻏﺬاﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻌﺪا‬
‫ﺧﻮرده ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ ھﻀﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ آب و ﻏﯿﺮه‬
‫اﻓﻄﺎر ﮐﺮد ﻧﻤﺎز ﺷﺎم را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص‬
‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ‬
‫ﻓﻠﻴﻔﻄﺮ ﻰﻠﻋ � ْﻤﺮ‪ ،‬ﻓﺈِﻧﻪ ﺑﺮ�ﺔ‪ ،‬ﻓ ِﺈن لﻢ �ﺪ ﺗﻤﺮا‬
‫ْ‬ ‫أﺣﺪ�ﻢ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ِ » :‬إذا أﻓﻄﺮ‬
‫ُ َ َّ‬
‫ﻓﺎﻤﻟﺎء‪ ،‬ﻓ ِﺈﻧ ُﻪ َﻃﻬﻮر«‪» .‬ﭼﻮن اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﭘﺲ اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﭼﻮن ﻧﯿﺎﻓﺖ ﭘﺲ اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ ﺑﺎ آب زﯾﺮا ﭘﺎک ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ« ‪ .١‬ﺑﺮای روزه دار‬
‫ﻋﺠﻠﻪ در اﻓﻄﺎر و ﺗﺄﺧﯿﺮ در ﺳﺤﺮی اﻓﻀﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮده‬
‫ُ ْ‬
‫ﻮر َو َﻋ َّﺠﻠﻮا اﻟﻔﻄﻮ َر«‪» .‬ھﻤﯿﺸﻪ اﻣﺖ‬ ‫ﺨﺑ ْ� َﻣﺎ أَ َّﺧ ُﺮوا َّ‬
‫الﺴ ُﺤ َ‬ ‫َ‬
‫ﻰﺘ‬ ‫ﻻ ﺗَ َﺰ ُال أُ َّ‬
‫ﻣ‬
‫َ‬
‫اﺳﺖ‪» :‬‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻧﺪازﻧﺪ ﺳﺤﺮی را و ﺷﺘﺎب ﮐﻨﻨﺪ در‬
‫اﻓﻄﺎر«‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫دﻋﺎی اﻓﻄﺎر‪:‬‬
‫َ َْ‬ ‫َّ ُ َّ َ َ ُ ْ ُ َ‬
‫ﺖ َو َﻰﻠﻋ ِر ْزﻗِﻚ أ� َﻄ ْﺮ ُت« »ﺧﺪاوﻧﺪ! ﻣﻦ ﺑﺮای ﺗﻮ روزه ﮔﺮﻓﺘﻢ‬‫»الﻠﻬﻢ لﻚ ﺻﻤ‬
‫‪١‬‬
‫ﷲ‬
‫�ﺴﻢ ا ِ‬
‫و از رزﻗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﺼﯿﺒﻢ ﮐﺮده ای اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدم« ‪ .‬و ﯾﺎ اﯾﻦ دﻋﺎ‪ِ » :‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫واﺤﻟﻤﺪ ﷲ ا� لﻚ ُﺻ ْﻤ ُ‬
‫ُ‬
‫ﺗﻮ�ﺖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ‬ ‫ﺖ وﻰﻠﻋ رزﻗﻚ أﻓﻄﺮت وﻋﻠﻴﻚ‬ ‫ِ‬
‫ُ‬
‫اﻟﻌﻠﻴﻢ«‪.‬‬ ‫ُ‬
‫الﺴﻤﻴﻊ‬ ‫وﺤﺑﻤﺪك ﺗﻘﺒﻞ ﻣ� إﻧﻚ أﻧﺖ‬

‫دﻋﺎ ﺑﻌﺪ از اﻓﻄﺎر‪:‬‬

‫ُُْ ُ َََ َ َ ْ‬
‫ﺟ ُﺮ إ ْن َﺷ َ‬
‫ﺎء َّ ُ‬ ‫َ َ َ َّ َ ُ ْ َ َّ‬
‫ا�« »ﺗﺸﻨﮕﯽ زاﯾﻞ‬ ‫ﺖ اﻟﻌﺮوق و�ﺒﺖ اﻷ ِ‬ ‫»ذﻫﺐ اﻟﻈﻤﺄ َوا�ﺘﻠ ِ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬رگھﺎ ﺳﯿﺮاب ﮔﺸﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ اﺟﺮ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ« ‪.٢‬‬

‫ﺛﻮاب اﻓﻄﺎر دادن‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ روزه دار اﻓﻄﺎر دھﺪ آﻧﻘﺪر اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﮐﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺼﯿﺐ روزه دار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ اﻓﻄﺎری ﻣﺬﮐﻮر ﭼﻨﺪ ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎن ﯾﺎ ﯾﮏ ﺧﺮﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ روزه داری را اﻓﻄﺎری دھﺪ او را‬
‫اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﻣﺎﻧﻨﺪ روزه دار اﺳﺖ«‪) .‬ﺑﯿﮫﻘﯽ(‪.‬‬

‫اﻣﻮر ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﻨﺪه روزه‪:‬‬

‫در ﺑﺎب ﻣﺒﻄﻼت روزه آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ھﺮ آﻧﮑﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ روزه را‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ روزه ھﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﺛﻮاب آﻧﺮوز را ﺑﺪﺳﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ آورد‪.‬‬
‫اﻣﻮرﮐﻪ روزه را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺳﺎزد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ -۱ :‬ﺟﻤﺎع در روز‪ -۲ .‬اﻧﺰال ﻣﻨﯽ‬
‫ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪی‪) .‬وﻟﯽ اﮔﺮ اﻧﺰال در ﺧﻮاب ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد روزهاش ﻓﺎﺳﺪ‬

‫‪ -١‬روای ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ‪ :‬اﺑﻮداود‪.‬‬

‫‪ -٢‬روای ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ‪ :‬اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٣٤‬‬

‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد(‪ -۳ .‬رﺳﯿﺪن ﭼﯿﺰی )ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻣﺎﯾﻊ( ﺑﻪ ﻣﻌﺪه ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪی‬

‫ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻗﺼﺪی‪ -۴.‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﮕﺮت و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ دﺧﺎﻧﯿﺎت‪ -۵.‬ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫دواء از ھﻤﻪ ﻃﺮق ﻣﻮﺻﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺪه‪.‬‬

‫‪.‬ﻣﮑﺮوﻫﺎت روزه‪:‬‬
‫اﻣﻮری ﮐﻪ روزه را ﻣﮑﺮوه ﻣﯽﺳﺎزد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻟﺐ زدن و ﯾﺎ در دھﻦ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻟﺐ زن و ﯾﺎ ﺑﺮھﻨﻪ ﻣﻼﻋﺒﻪ ﮐﺮدن ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻄﺮ اﻧﺰال و ﺟﻤﺎع ھﻢ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬اﻧﺠﺎم اﻣﻮری ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻧﺴﺎن را آﻧﻘﺪر ﺿﻌﯿﻒ ﺳﺎزد ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﺴﺘﻦ روزه ﺷﻮد ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬ﺑﯿﺶ از ﺿﺮورت ﺷﺴﺘﻦ دھﻦ و‬
‫ﺑﯿﻨﯽ‪.‬ﺑﺪون دﻟﯿﻞ ﻟﻌﺎب دھﻦ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و آنرا ﻓﺮو ﺑﺮدن‪.‬اﻇﮫﺎر ﺑﯽ‬
‫ﻗﺮاری‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و اﺿﻤﺤﻼل‪.‬ﺑﻪ ﻏﺴﻞ ﺿﺮورت داﺷﺘﻪ و ﻣﻮﻗﻊ آن ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺴﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪون دﻟﯿﻠﯽ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ از ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﻏﺴﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬ﭼﯿﺰھﺎی‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮدر دﻧﺪان‪ ،‬ﮐﺮﯾﻢ دﻧﺪان‪ ،‬زﻏﺎل و ﻏﯿﺮه را در دھﻦ ﻧﮕﮫﺪاﺷﺘﻦ و آنرا ﺑﺎ‬
‫دﻧﺪان ﻓﺸﺎر دادن‪.‬ﻏﯿﺒﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬دروغ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬دﺷﻨﺎم دادن‪ ،‬ﻏﺎﻟﻤﻐﺎل‪ ،‬ﻟﺖ‬
‫وﮐﻮب ﻧﻤﻮدن و ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻇﻠﻢ ﮐﺮدن‪ .‬ﻗﺼﺪا ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر را در ﺣﻠﻖ ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﺮدن روزه را ﻣﮑﺮوه ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻗﻀﺎء روزه‪:‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎی ﻗﻀﺎء ﻋﺒﺎرت از ﯾﮏ روز روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺠﺎی ﯾﮏ‬
‫روز روزهﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻀﺎء روزه ﻣﯽﺷﻮد در‬
‫اﯾﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه در آن ﻣﻤﻨﻮع ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻗﻀﺎء روزه را إﻟﯽ‬
‫آﻏﺎز ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک ﺳﺎل ﻧﻮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺠﺎ آورد‪ .‬ﻗﻀﺎء روزه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯽ در ﭘﯽ و ﯾﺎ‬
‫ﻣﺘﻔﺮق ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﮐﻔﺎره ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﮐﻔﺎره ﻋﺒﺎرت از ﺟﺰای ﺷﺮﻋﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ آنرا ﺑﺮ‬
‫ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﺮاﯾﻢ از او ﺳﺮزﻧﺪ ﺗﻌﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬وﺟﻮب ﮐﻔﺎره‬
‫ﺑﺮ ﻗﺎﺗﻞ ﯾﺎ ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪش را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ﮐﻔﺎره ﺑﺮ روزه دار وﻗﺘﯽ واﺟﺐ‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺪا روزه ﺧﻮد را ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺜﻼ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻤﺎع ﮐﻨﺪ‪.‬ﮐﻔﺎره دو ﻣﺎه‬
‫روزه ﭘﯽ در ﭘﯽ را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ در اﯾﻦ دوﻣﺎه رﻣﻀﺎن و روزهھﺎﯾﮑﻪ‬
‫روزه در آن ﻣﻨﻊ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ دو ﻣﺎه روزه ﻧﯿﺰ ﻗﺎدر‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺼﺖ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﻃﻌﺎم دھﺪ‪ .‬ﮐﻔﺎره در روزه ﻓﺮﺿﯽ ﺑﻮده در ﻓﺴﺎد روزه‬
‫ﻏﯿﺮ رﻣﻀﺎن ﮐﻔﺎره وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻗﻀﺎی رﻣﻀﺎن ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬دادن ﻃﻌﺎم‬
‫ﺑﻪ ‪ ۶۰‬ﻣﺴﮑﯿﻦ‪ ،‬ﻓﻘﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎج‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﻘﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮ او ﻓﺮض‬
‫ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬زن( ھﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﻃﻌﺎم را ﺑﻪ ﭘﻮل ﻧﯿﺰ ﺗﺎدﯾﻪ‬
‫ﮔﺮدد و ھﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮان ھﻤﺎن ﻣﺴﮑﯿﻦ را ﺑﺮای ‪ ۶۰‬روز ﮐﺎﻣﻞ ﻃﻌﺎم داد‪.‬‬
‫)ﻃﻌﺎم ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺎن ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺐ و ﻧﺎن ﺻﺒﺢ ﻣﯽﮔﺮدد(‪.‬‬

‫ﻓﺪﯾﻪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ و ﺷﯿﺮده ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﯾﺎ از آﺳﯿﺐ دﯾﺪن‬
‫ﮐﻮدﮐﺸﺎن ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺪھﻨﺪ و ﻻز‬
‫َّ‬ ‫ِّ‬
‫م ﻧﯿﺴﺖ روزه را ﻗﻀﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ُ » :‬رﺧ َﺺ لِﻠﺸﻴْ ِﺦ‬
‫َ‬ ‫َ َ َُ َ ُ َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ﻜﺒ� َواﻟْ َﻌ ُ‬ ‫ْ َ‬
‫ﺎءا‬ ‫الﺼ ْﻮ َم أ ْن ُ� ْﻔ ِﻄ َﺮا إ ْن َﺷ َ‬
‫ﻴﻘﺎن َّ‬ ‫ﻄ‬ ‫ﻳ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻤ‬‫ﻫ‬‫و‬ ‫ﻚ‬ ‫ل‬ ‫ذ‬ ‫ﻰﻓ‬ ‫ة‬ ‫ﻜﺒ َ‬
‫�‬ ‫اﻟ‬ ‫ﻮز‬ ‫ﺠ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟ ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ َ َ َ‬ ‫َ َ ُ ِّ‬
‫َو�ُ ْﻄ ِﻌ َﻤﺎ َﻣﺎﻜن ﻞﻛ ﻳَ ْﻮمٍ ِم ْﺴ ِﻜﻴﻨًﺎ ‪َّ � ،‬ﻢ � ِﺴﺦ ذلِﻚ ِﻰﻓ َﻫ ِﺬهِ اﻵﻳَ ِﺔ‪َ �﴿ :‬من شهِ َد‬
‫َ َ َ َ‬ ‫ْ َ‬
‫ﻜﺒ َ‬ ‫ﻜﺒ َ ْ َ ُ‬ ‫ُ ُ َّ ۡ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َ َ َ َ َّ ْ ْ َ‬
‫� ِة ‪ِ :‬إذا ﺎﻛﻧﺎ ﻻ‬ ‫ﻮز اﻟ ِ‬ ‫� واﻟﻌﺠ ِ‬ ‫مِن�م ٱلشهر فليصمه﴾ و�ﺒﺖ لِﻠﺸﻴ ِﺦ اﻟ ِ ِ‬
‫َ َ ُ ِّ‬ ‫َ َ َ َْ َ َ‬ ‫ْ ُ ْ‬ ‫ُ َ‬
‫الﺼ ْﻮ َم ‪َ ،‬واﺤﻟَﺎ ِمﻞ َوال ُﻤ ْﺮ ِﺿ ُﻊ ِإذا ﺧﺎ�ﺘَﺎ أ� َﻄ َﺮﺗﺎ َوأ ْﻃ َﻌ َﻤﺘَﺎ َﻣﺎﻜن ﻞﻛ ﻳَ ْﻮمٍ‬ ‫ﻴﻘﺎن َّ‬
‫ﻳ ِﻄ ِ‬
‫ِم ْﺴ ِﻜﻴﻨًﺎ«‪» .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺮ ﻣﺮد و ﭘﯿﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ را دارﻧﺪ اﺟﺎزه داده‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٣٦‬‬

‫ﺷﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺪل ھﺮ روز‪ ،‬ﻣﺴﮑﯿﻨﯽ را ﻏﺬا ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻗﻀﺎی روزه ﺑﺮ آنھﺎ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ؛ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﺎ آﯾﻪ ﴿� َمن ش ِه َد مِن� ُم‬
‫َّ َ ۡ‬
‫ٱلش ۡه َر فل َي ُص ۡم ُه﴾ ﻧﺴﺦ ﺷﺪ وﻟﯽ )آن ﺣﮑﻢ( ﺑﺮای ﭘﯿﺮ ﻣﺮد و ﭘﯿﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ را ﻧﺪارﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ و ﺷﯿﺮدهای ﮐﻪ‬
‫)ﺑﺮ ﺣﺎل ﺧﻮد ﯾﺎ ﻃﻔﻞ ﺧﻮد( ﺑﯿﻢ دارﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺪل ھﺮ‬
‫روز‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺴﮑﯿﻦ را ﻃﻌﺎم دھﻨﺪ« ‪ .١‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»إذا ﺧﺎﻓﺖ اﺤﻟﺎمﻞ ﻰﻠﻋ ﻧﻔﺴﻬﺎ‪ ،‬واﻤﻟﺮﺿﻊ ﻰﻠﻋ وﺪﻟﻫﺎ ﻰﻓ رمﻀﺎن ﻗﺎل‪ :‬ﻳﻔﻄﺮان‪،‬‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫و�ﻄﻌﻤﺎن مﺎﻜن ﻞﻛ ﻳﻮم مﺴﻜﻴﻨﺎ‪ ،‬وﻻ ﻳﻘﻀﻴﺎن ﺻﻮﻣﺎ«‪» .‬اﮔﺮ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ از ﺿﺮر‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد و زن ﺷﯿﺮده از ﺿﺮر ﺑﻪ ﻃﻔﻠﺶ ﺑﯿﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روزه‬
‫رﻣﻀﺎن را ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی ھﺮ روز ﻣﺴﮑﯿﻨﯽ را ﻃﻌﺎم دھﻨﺪ و ﻗﻀﺎی روزه ﺑﺮ‬
‫آنھﺎ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ« ‪.٢‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻃﻌﺎم واﺟﺐ‪:‬‬

‫ًَْ‬ ‫َ َ‬ ‫از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏس رواﯾﺖ اﺳﺖ‪�َ » :‬ﻧَّ ُﻪ َﺿ ُﻌ َﻒ َﻋﻦ َّ‬
‫الﺼ ْﻮمِ َﺎﻋ ًﻣﺎ ﻓ َﺼﻨ َﻊ َﺟﻔﻨﺔ‬ ‫ِ‬
‫ََ ْ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫ْ َ‬
‫� ِم ْﺴ ِﻜﻴﻨًﺎ ﻓﺄﺷﺒَ َﻌ ُﻬ ْﻢ«‪» .‬او ﺳﺎﻟﯽ دﭼﺎر ﺿﻌﻒ ﺷﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ‬ ‫ﻼ� َ‬
‫�ﺪ َودﺎﻋ ﺛ ِ‬
‫ِﻣﻦ ﺛ ِﺮ ٍ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺎﺳﻪای ﺗﺮﯾﺪ ﮔﻮﺷﺖ درﺳﺖ ﮐﺮد و ﺳﯽ ﻣﺴﮑﯿﻦ را‬
‫دﻋﻮت ﻧﻤﻮد و آنھﺎ را ﺳﯿﺮﮐﺮد« ‪.٣‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﻓﺪﯾﻪ ﺷﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻃﻌﺎم‪ ،‬ﻏﻠﻪ‪ ،‬و ﻗﯿﻤﺖ آن ھﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﺪﯾﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ اﺳﺖ‪.‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ از ﻣﺮض ﺑﮫﺒﻮد ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻗﻀﺎﺋﯽ روزه ﻓﻮت‬

‫‪ -١‬ﺑﯿﮫﻘﯽ‪.۲۳۰ /۴ :‬‬
‫‪ -٢‬ﺷﯿﺦ اﻟﺒﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب اﻹرواء ‪ ۱۹/ ۴‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﻪ ﻃﱪ￯ ]‪ [۲۷۵ ۸‬ﻧﺴﺒﺖ داده و ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﺳﻨﺪ آن ﺑﻪ ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻢ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٣‬اﻹرواء ‪ ،۲۰/۴‬دارﻗﻄﻨﻰ‪.۱۶/۲۰۷ /۲ :‬‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺷﺪه ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺪﯾﻪ او اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﻧﺼﯿﺐاش‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در ﻏﺬا دادن )ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم( ﻣﻌﯿﺎر ﺣﺪ وﺳﻂ ﻏﺬاﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺷﺨﺺ در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدی ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽﺧﻮرد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎوات ﻣﯿﺎن »ﮔﻨﺎه« و ﮐﻔﺎره ﯾﺎ ﺟﺰاء‪:‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺴﺎوات ﻣﯿﺎن »ﮔﻨﺎه« و »ﮐﻔﺎره ﯾﺎ ﻓﺪﯾﻪ« ﻣﺴﺎوات‬
‫ﻋﺪدی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﻤﻞ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮردن ﯾﮏ روز‬
‫روزه ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺑﺎ آن اھﻤﯿﺖ ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﺟﺰاءاش ﯾﮏ روز ﮐﻔﺎره ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن ﻗﺪر روزه ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اﺣﺘﺮام آن ﯾﮏ روز ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک ﺷﻮد؛‬
‫ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎھﺎن در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ‬
‫اﯾﺎم اﺳﺖ و ﺛﻮاب اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ھﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ روزھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن و ﻧﺰول ﻗﺮآن‪:‬‬
‫َ ۡ ُ ُ ُّ َ‬ ‫َ‬
‫ِيها ُ�ف َرق � أ ۡم ٍر‬ ‫نز ۡل َ�ٰ ُه � َ ۡ�لَةٖ ُّم َ�ٰ َر َ� ٍة� إنَّا ُك َّنا ُمنذِر َ‬
‫�ن ‪� ٣‬‬ ‫﴿إ َّ�ا ٓ أ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِي� ‪] ﴾٤‬اﻟﺪﺧﺎن‪» .[۴-۳ :‬ﻣﺎ ﻗﺮآن را در ﺷﺒﯽ ﻣﺒﺎرک ﻧﺎزل ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ زﯾﺮا‬ ‫َ‬
‫حك ٍ‬
‫ھﻤﻮاره ھﺸﺪار دھﻨﺪه و اﻧﺬار ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮدهاﯾﻢ‪ .‬در آن ﺷﺐ ﻣﺒﺎرک ھﺮ اﻣﺮی‬
‫ﻃﺒﻖ ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد«‪ .‬ﻣﺒﺎ رک‪ :‬از ﻣﺎده ﺑﺮﮐﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺐ ﭘﺮ از رﺣﻤﺖ‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ و ﺳﻮدﻣﻨﺪی‪ ،‬ﮐﻪ درآن‬
‫ﻓﺮاﺧﯽ و زﯾﺎدی ﻧﻌﻤﺖ و روزی وﺟﻮد ﻣﯽداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ھﻤﭽﻨﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک‬
‫ُۡ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ َ َّ ٓ ُ َ‬
‫نزل �ِيهِ ٱلق ۡر َءان﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۸۵ :‬ﻣﺎه‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬شهر رمضان ٱ�ِي أ ِ‬
‫رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻗﺮآن ﻓﺮود آورده ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ً .‬‬
‫ﺑﻨﺎء ﺣﮑﻢ ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‬
‫ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺎن ﮐﻪ ﻣﺒﺪا ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺮات و ﺑﺮﮐﺎت و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﮑﯽھﺎ و‬
‫ﺧﻮﺑﯽھﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰول ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺒﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻘﺪرات ﺟﮫﺎن‬
‫ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﺎ ﻧﺰول ﻗﺮآن در آن اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٣٨‬‬

‫اﺳﻼم ﻧﺰول ﻗﺮآن را ﺑﺮدو ﻗﺴﻢ‪ -۱ :‬ﻧﺰول دﻓﻌﯽ و ﮐﻠﯽ ‪ -۲‬ﻧﺰول ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﻧﺰول دﻓﻌﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮآن ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ در ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﺮ ﻗﻠﺐ‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮمص ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﻧﺰول ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻋﺒﺎرت از ﻧﺰوﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻗﺮآن در ﻣﺪت ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖھﺎ و ﻃﺒﻖ روﯾﺪادھﺎ ﺑﺮ‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪص ﻧﺰول ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر‪:‬‬
‫َ َُ َۡ‬ ‫َ َُ َۡ‬ ‫ٓ َۡ َ‬ ‫َ َ َۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ‬
‫نزل َ�ٰ ُه ِ� ۡ�لةِ ٱلق ۡدرِ ‪َ ١‬و َما أد َرٮٰك َما ۡ�لة ٱلق ۡدرِ ‪�ۡ ٢‬لة ٱلق ۡد ِر‬ ‫﴿إِ�ا أ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫خ ۡ�‪ّ ٞ‬م ِۡن �ل ِف ش ۡهرٖ ‪] ﴾٣‬اﻟﻘﺪر‪» .[۳-۱ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎ ﻓﺮود آوردﯾﻢ ﻗﺮآن را در‬
‫ﺷﺐ ﻗﺪر‪ .‬و ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺮا ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ .‬ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﮫﺘﺮ‬
‫َ ۡ ُ َ َ َ َ َّ ٓ ُ َ‬
‫نزل �ِيهِ‬‫اﺳﺖ از ھﺰار ﻣﺎه«‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬شهر رمضان ٱ�ِي أ ِ‬
‫ُۡ ُ‬
‫ٱلق ۡر َءان﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۸۵ :‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻗﺮآن ﻓﺮود آورده‬
‫ۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ َ ٰ ُ َ ۡ َ ۡ َ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬و در ﺳﻮره ﻗﺪر ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪﴿ :‬إِ�ا أنزل�ه ِ� �لةِ ٱلقدرِ﴾ »ﻣﺎ آن‬
‫را در ﺷﺐ ﻗﺪر ﻧﺎزل ﮐﺮدﯾﻢ«‪ .‬ﺑﻨﺎء ﺣﮑﻢ ﻣﻄﻠﻖ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر در‬
‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻨﺎی ﻗﺪر‪:‬‬
‫ﻗﺪر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﻧﺪازه ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻤﻮدن و ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮐﺮدن آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر ﺷﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در آن ھﺮ ﭼﯿﺰی را ﺻﺤﯿﺤﺎ‬
‫اﻧﺪازه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و وﻗﺖ آنرا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺣﮑﺎم را ﻧﺎزل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و‬
‫َ‬ ‫� أَ ۡمر َ‬
‫َ ُ ۡ َ ُ ُ ُّ‬
‫ِي� ‪ ٤‬أ ۡم ٗر� ّم ِۡن‬
‫ٍ‬ ‫ك‬ ‫ح‬ ‫ٍ‬ ‫ﺗﻘﺪﯾﺮ ھﺮ ﭼﯿﺰی را ﻣﻘﺮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ِ�﴿ .‬يها �فرق‬
‫َٓ‬
‫عِندِنا﴾ ]اﻟﺪﺧﺎن‪» .[۵-۴ :‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد ھﺮ ﮐﺎر اﺳﺘﻮار آن‪ ،‬ﻓﺮود آوردﯾﻢ‬
‫آنرا ﺑﻪ وﺣﯽ ﮐﺮدن از ﻧﺰد ﺧﻮﯾﺶ«‪.‬‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر درﮐﺪام ﯾﮑﯽ از ﺷﺐھﺎی رﻣﻀﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺣﻀﺮت ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻟﯿﻠﺔ‬
‫اﻟﻘﺪر را در ده ﺷﺐ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن در ﺷﺐھﺎی ﻃﺎق ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ« ‪ .١‬وﻟﯽ ﺑﻪ‬
‫ھﺮ ﺣﺎل ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮫﺘﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﺷﺐ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک را ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت و ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن و دﻋﺎ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ و دﻋﺎ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫را ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺳﻪ و ﯾﺎ ﭼﮫﺎر ﺷﺐ و ﯾﺎ ھﻢ ﺷﺐھﺎی ﻃﺎق ﻧﺴﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫دﻋﺎی ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر‪:‬‬

‫ﺑﯽ ﺑﯽ ﻋﺎﯾﺸﻪل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻋﺮض ﮐﺮدم ﮐﻪ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا! اﮔﺮ ﻣﻦ در ﺑﯿﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﮐﺪام ﺷﺒﯽ ﻟﯿﻠﺔ اﻟﻘﺪر اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺷﺐ ﺑﻪ‬
‫َّ ُ َّ َّ َ َ ُ ٌّ َ ٌ ُ ُّ ْ ْ‬
‫ﺐ اﻟ َﻌﻔ َﻮ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪأ ﭼﻪ دﻋﺎ ﮐﻨﻢ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮕﻮ‪» :‬الﻠﻬﻢ ِإﻧﻚ �ﻔﻮ ﻛ ِﺮ�ﻢ ِ‬
‫ﺤﺗ‬
‫َ ُْ‬
‫ﻓﺎ�ﻒ َ� ِّ�«‪» .‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺴﯿﺎر ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺮﻣﯽ‪ ،‬ﻋﻔﻮ‬
‫ﻧﻤﻮدن را ﻣﯽﭘﺴﻨﺪی‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﻄﺎھﺎی ﻣﺮا ﻋﻔﻮ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫ای ﺧﻮاﺟﻪ ﭼﻪ ﺟﻮی از ﺷﺐ ﻗﺪر ﻧﺸﺎﻧﯽ = ھﺮ ﺷﺐ‪ ،‬ﺷﺐ ﻗﺪر اﺳﺖ اﮔﺮ ﻗﺪر‬
‫ﺑﺪاﻧﯽ‪) .‬ﺳﻌﺪی ﺷﯿﺮازی(‪.‬‬

‫ارﻣﻐﺎنﻫﺎی رﻣﻀﺎن‪:‬‬
‫ﺗﻼوت‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﺘﺒﻊ در اﻣﻮرات و ﻋﺮﺻﻪھﺎی‬
‫اﺳﻼﻣﯽ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم و ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮام و ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ‬
‫ﻧﻤﺎزھﺎ‪ ،‬و ادای ﺗﺮاواﯾﺢ ﺑﺎ ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺎدات ﺑﻪ ﻧﻮاﻓﻞ و ﻧﻤﺎزھﺎی‬
‫ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺪﻗﺎت‪ ،‬اﻧﻔﺎق و ﺗﻘﻮﯾﺖ روح ﮔﺬﺷﺖ و اﺣﺴﺎن‪ ،‬ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ و‬
‫رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬دﻋﺎ و ﻧﯿﺎﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻟﻐﺰﺷﮫﺎ و ﮔﻨﺎھﺎن‪،‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻣﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ زﻻل ﻃﺒﻌﯿﺖ‬

‫‪ -١‬روای ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ‪ :‬اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪.‬‬

 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٤٠‬‬

‫و ﻓﻀﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻓﻄﺮت و ﺗﻤﺮﯾﻦ آزادﮔﯽ از »ﺧﻮر و ﺧﻮاب و ﺧﺸﻢ و ﺷﮫﻮت«‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ھﺰاران ﮔﻮھﺮ ﮔﺮاﻧﺒﮫﺎ ﺑﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ ھﺪﯾﻪ ﮐﺮده و ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺳﻪ ﮔﻮھﺮ »آزادی«‪» ،‬آ ﮔﺎھﯽ« و »ﻋﺸﻖ اﻟﮫﯽ« از در ﺧﺸﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ھﺪﯾﻪھﺎی اﯾﻦ‬
‫ﻣﺎه ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬روزه اﻧﺴﺎن را از ﺳﻠﻄﻪ ھﻮسھﺎ‪ ،‬و ﻧﯿﺎزھﺎی ﮐﺎذب‪ ،‬و‬
‫ﺗﺤﻤﻠﯿﯽ و اﻓﺮاط در ﻧﯿﺎزھﺎی واﻗﻌﯽ‪ ،‬آزاد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺴﺎن »آزادی اراده«‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن در ﺳﺎﯾﻪ رﻣﻀﺎن ﺑﺎ »ﻣﻌﺎرف ﻋﺎﻟﯽ ﻗﺮآﻧﯽ« آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ‬
‫ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ رھﻨﻤﻮدھﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺲ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﺟﺎوﯾﺪاﻧﯽ و‬
‫رھﺎﯾﯽ از ھﻤﻪ رﻧﺞھﺎی دﻧﯿﻮی و اﺧﺮوی‪ ،‬ﺑﺪون »ﮔﻮھﺮ ﺗﻘﻮا« ﻣﻘﺪور ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک اﯾﻦ ﮔﻮھﺮ آﺳﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ روزه داران ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪.‬ﭘﺎﺳﺪاری و‬
‫ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ از اﯾﻦ »ﮔﻮھﺮ آﺳﻤﺎﻧﯽ« ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ھﻮﺷﯿﺎری‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ھﻤﮑﺎری‬
‫ھﻤﮕﺎﻧﯽ دارد‪.‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ روزه در ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز‪:‬‬

‫زن در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس ھﻢ ﻧﻤﺎز و ھﻢ روزه را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از‬
‫ً‬
‫ﻣﺮﯾﻀﯽ ﻓﻘﻂ روزه را ﻗﻀﺎء ﻣﯽآورد‪ .‬و ﯾﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻋﻠﻨﺎ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ روزه را ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺨﻮرد ﺣﺪ ﺑﺮ او ﺟﺎری ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬أﻧﺎ أﺟﺰ￯ ﺑﻪ« ﯾﺎ »أﻧﺎ ﹸأﺟﺰ￯ ﺑﻪ« ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ﻣﻦ ﭘﺎداش‬
‫روزه را ﻣﯽدھﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻦ ﭘﺎداش روزهای روز دار ھﺴﺘﻢ« در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎره‬
‫ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﻔﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﮑﻤﺖ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﺳﯽ روز روزه در ﯾﮏ ﺳﺎل‪:‬‬

‫رواﯾﺖ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﻀﺮت آدم÷ در ﺟﻨﺖ از درﺧﺘﯽ ﮐﻪ از آن ﻣﻨﻊ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه از آن ﺗﻨﺎول ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﯽ روز ﻏﺬا آن در‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫ﺷﮑﻤﺶ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺣﻀﺮت آدام ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﯽ روز روزه را در ﯾﮏ ﺳﺎل ﻓﺮض ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن ﺑﻪ روزهداران‪:‬‬

‫ﺟﻼی ذھﻦ و ﺻﻔﺎی ﺿﻤﯿﺮ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﮐﺎر و ﺗﻼش و آھﻨﮓ »ﻗﺮبﺟﻮﯾﯽ« در‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮار رﻣﻀﺎن و اﻧﻌﮑﺎس ﻓﺮوغ آن ﻧﻘﺶ ﻓﺮوان دارد‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬رﻣﻀﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ آن رﻣﻀﺎن ﻣﺴﻤﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬در آن ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﻣﯽﺳﻮزﻧﺪ‪ ،‬دروازهھﺎی آﺳﻤﺎن در اوﻟﯿﻦ ﺷﺐ رﻣﻀﺎن ﺑﻪ روی روزه داران‬
‫ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺐ آن ﺑﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه دﻋﺎ‪ ،‬ﻣﺎه‬
‫ﻧﯿﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺎه اﯾﻤﺎن و آ ﮔﺎھﯽ از آزادی اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫اﻧﺴﺎن درس ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬رﻣﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاری‪ ،‬رﻣﺰ ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ‪ ،‬رﻣﺰ‬
‫ﺳﻌﺎدت و ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﯽ را ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ‪.‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن ﭘﯿﺎم ﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری‪ ،‬ﭘﯿﺎم‬
‫ﻧﻮﺳﺎزی ﻣﻌﻨﻮی و ﻓﺮھﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬ﭘﯿﺎم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﭘﯿﺎم ﺧﻮش رﻓﺘﺎری‪ ،‬ﭘﯿﺎم‬
‫ﻋﻔﻮ وﮔﺬﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺎم آزادی از ﻋﺎدتھﺎﺳﺖ‪ ،‬رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را از زﻧﺠﯿﺮ اﻋﺘﯿﺎد‪ ،‬ﻋﺎدتھﺎ ﺧﻮردﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ‪ ،‬دﯾﺪﻧﯽ رھﺎ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن ﭘﯿﺎم ﺑﯿﺪاری از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ و‬
‫رھﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن از دام ﺷﮫﻮت اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن ﭘﯿﺎم آ ﮔﺎھﯽ از ﻋﺮﻓﺎن و ﻋﺮوج‬
‫ﺑﺸﺮﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺟﮫﺖ ﮔﯿﺮی اﻧﺴﺎن و ﺗﻘﻮﯾﺖ اﯾﻤﺎن و‬
‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮادری ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻗﺮآن اﺳﺖ‪.‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن ﭘﯿﺎم ﺳﻼﻣﺘﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎم دوﺳﺘﯽ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎم اﺧﻮت‪ ،‬ﭘﯿﺎم اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬و اﯾﻤﺎن‪ ،‬و در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﭘﯿﺎم آزادی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬
‫ﻣﺎه ﺗﻮﺑﻪ اﺳﺖ ﺗﻮﺑﻪ از رﻗﺎﺑﺖھﺎ و ﺣﺴﺎدتھﺎ اﺳﺖ‪.‬ﻣﺎه ﺗﻮﺑﻪ از ﺑﺪ ﮔﻤﺎﻧﯽھﺎ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺣﺴﻦ ﻇﻨﯽ ﮐﻪ در ﺣﻖ ﮐﻔﺎر و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻧﺸﺎن دادﯾﻢ‪ .‬ﺑﻠﯽ‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ اﻓﮑﺎر و اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر‬
‫اﻧﺴﺎن‪.‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺎم ﺗﻘﻮا و ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ و ﻧﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻮ ﺳﺎزی ﻣﻌﻨﻮی و‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٤٢‬‬

‫ﻓﺮھﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎم رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺎم آزادی اﻧﺴﺎن از زﻧﺠﯿﺮ ﻏﺮاﺋﺰ و ھﻮسھﺎی‬
‫ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪن ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺎت ذﯾﻞ‬
‫ﺑﺮای آ ﮔﺎھﯽ ﻣﺴﺎﯾﻞ روزه ﺑﯽ ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻣﮫﻢ اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻧﺼﺮاف از ﺗﺼﻤﯿﻢ روزه‪:‬‬

‫اﮔﺮ روزه دار از ﺗﺼﻤﯿﻢ روزه ﺧﻮﯾﺶ در روز روزه ﻣﻨﺼﺮف ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ اﻓﻄﺎر ھﻢ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬روزه آن ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻫﺎﻧﺖ و ﺗﻮﻫﯿﻦ ﺑﻪ روزه‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺪون ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ روزه را ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺗﻮھﯿﻦ‬
‫ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻨﮫﮑﺎر ﺑﻮده ﻗﻀﺎء و ﮐﻔﺎره آنرا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ اھﺎﻧﺖ‬
‫در ﯾﮏ روز ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﻀﺎء روزه را ﺑﺠﺎ آورد و ﮐﻔﺎره ﺗﮑﺮار‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﻣﻪ و ﻗﻄﺮه ﭼﮑﺎن‪:‬‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﻣﻪ )اﮔﺮﭼﻪ ﺳﯿﺎھﯽ آن در ﺑﻠﻐﻢ ھﻢ دﯾﺪه ﺷﻮد( و ﯾﺎ ﻗﻄﺮه‬
‫ﭼﮑﺎن ﭼﺸﻢ‪ ،‬و ادوﯾﻪ ﺟﻠﺪی و ﻣﺮھﻢ ﺑﺎب زﺧﻢ‪ ،‬ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﯿﻞ ﭼﺮپ‬
‫ﮐﺮدن‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﯿﻞ ﻣﻮی و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻋﻄﺮﯾﺎت و ﺧﻮش ﺑﻮی‪ ،‬روزه را ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ .‬در ﮐﺘﺐ اﺣﺎدﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ در اﯾﺎم ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﻪ از درد ﭼﺸﻢ ﺳﺨﺖ ﻣﯽﻧﺎﻟﯿﺪ ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮتص آﻣﺪ و ﺑﺮای‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻢ ﺳﺨﺖ درد ﻣﯽﮐﻨﺪ اﺟﺎزه دارم ﮐﻪ ﺳﺮﻣﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت در ﺟﻮاباش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺳﺮﻣﻪ را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫َ َّ‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺪﯾﺚ از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪل رواﯾﺖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪» :‬أن‬
‫َ‬ ‫ْ َ‬
‫ﻲﺒص اﻛﺘَ َﺤﻞ ِﻲﻓ َر َم َﻀﺎن َو ُﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ«‪» .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﺳﻼمص ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺮد در‬
‫اﻨﻟَّ َّ‬
‫ِ‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫رﻣﻀﺎن در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ روزه ﺑﻮد« ‪ .١‬ھﮑﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﻣﻨﻔﺬ ﺑﺮای ﻣﻌﺪه‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻘﮫﺎء ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮ و اﺣﺴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ھﻤﭽﻮ اﺷﯿﺎء در ﺷﺐ ﺻﻮرت ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺎﺧﻦ و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻮاد‬
‫ﺑﺮ آن )رﻧﮓ ﻧﺎﺧﻦ و اﺳﺘﻌﻤﺎل آراﯾﺶ ﺑﺮای زﻧﺎن( روزه را ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮش ﺑﻮی‪ ،‬ﭼﺮب ﮐﺮدن ﻣﻮی ﺳﺮ و ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﻗﻄﺮه و ﺗﺰرﯾﻖ اﻣﭙﻮل ﭼﻮن دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ آنھﺎ در ﺷﺮع وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل آن در روزه ﻣﺒﺎح ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫زرق ﯾﺎ ﭘﯿﭽﮑﺎری‪:‬‬
‫زرق ﯾﺎ »ﭘﯿﭽﮑﺎری« و اﻧﻮاع واﮐﺴﯿﻦ ﮐﻪ در ﻋﻀﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ورﯾﺪ ﺧﻮن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﮔﻠﻮﮐﻮز )ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺘﻮای ﻋﻠﻤﺎی دﯾﻮﺑﻨﺪ ھﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﺟﺎﻣﻊ اﻷزھﺮ‬
‫ﻣﺼﺮ( روزه را ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ .‬وﻟﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﻗﺖ و ﺗﻮﺟﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ‬
‫ﭘﯿﭽﮑﺎری ﯾﺎ واﮐﺴﯿﻦ »ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ ،‬و روزه دار را از آب و‬
‫ﺧﻮراک ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺳﺎزد و ھﺪف از آن ﺗﻐﺬﯾﻪ و اﺣﺴﺎس ﻧﮑﺮدن ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﯿﭽﮑﺎری روزه را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ھﺮ‬
‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺎر ﺗﻐﺬﯾﻪ را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺷﮑﻨﻨﺪهای روزه ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ آﻧﻌﺪه از ﭘﯿﭽﮑﺎریھﺎی ﮐﻪ‪ :‬ﮐﺎر ﺗﻐﺬﯾﻪ را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدھﻨﺪ و اﻧﺴﺎن‬
‫را از آب و از ﺧﻮراک ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﻤﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﯿﭽﮑﺎریھﺎ روزه را ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺼﻮص ﺷﺮﻋﯽ ﺷﺎﻣﻞ آنھﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر اﻟﻔﺎظ و ﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ اﮔﺮ آﻣﭙﻮل ﺑﯿﺤﺴﯽ دﻧﺪان ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎزھﻢ روزه را‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ زﯾﺮا ﺑﻤﻌﻨﺎی ﺧﻮراک و آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﻧﻮع‬
‫ﭘﯿﭽﮑﺎریھﺎ ﻧﻪ ﺧﻮراک ھﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ آب و ﻧﻪ در ﻣﻌﻨﺎی آب و ﺧﻮراک‪ .‬اﺻﻞ‬

‫‪ -١‬روای ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪.‬‬

 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٤٤‬‬

‫ﺻﺤﺖ روزه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺴﺎد آن ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﻧﺴﻤﺎن ﮐﺮدن زﺧﻢھﺎ روزه را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ زﺧﻢ ﻋﻤﯿﻖ در ﺷﮑﻢ ﮐﻪ دوا ﺑﻪ ﻣﻌﺪه ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت روزه‬
‫ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺠﺎﻣﺖ‪:‬‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺖ ﯾﺎ ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻦ )از ﺳﺮ و ﯾﺎ ھﺮ ﻋﻀﻮ دﯾﮕﺮ ﺑﺪن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﻼج در‬
‫ْ‬
‫اﺣﺘَ َ‬
‫ﺠ َﻢ‬ ‫ﻣﻀﺎن( روزه را ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪.‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬‬
‫ﻲﺒ ص َو ُﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ«‪» .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ روزه ﺑﻮد ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد« ‪.١‬‬ ‫اﻨﻟَّ ُّ‬
‫ِ‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﯿﻢ ﺿﻌﻒ و ﺳﺴﺘﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺠﺎﻣﺖ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪ :‬از ﺛﺎﺑﺖ‬
‫َ َ َ‬ ‫ﺎﻣﺔ ل َّ‬
‫ﺠ َ‬ ‫َ ُ ُْ ْ َ ْ َ ُ َ ْ‬
‫اﺤﻟ َ‬ ‫ُ َ ََ‬
‫ﻠﺼﺎﺋِ ِﻢ ؟ ﻗﺎل ‪ :‬ﻻ ‪,‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻮن‬ ‫ﻫ‬‫ﺮ‬ ‫�‬ ‫ﺗ‬ ‫ﻢ‬‫ﺘ‬ ‫ﻨ‬‫�‬ ‫أ‬ ‫‪:‬‬‫ﺲ‬‫ﺑﻨﺎﻧﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪» :‬ﺳ ِﺌﻞ أ�‬
‫َ ْ‬ ‫َّ‬
‫الﻀ ْﻌﻒ«‪» .‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺳﺆال ﺷﺪ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺣﺠﺎﻣﺖ را ﺑﺮای‬ ‫َّ‬
‫ِإﻻ ِﻣ ْﻦ أﺟﻞ‬
‫روزه دار ﻣﮑﺮوه ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ و ﺳﺴﺘﯽ« ‪.٢‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪.(۱۹۴۰ -۱۷۴ /۴ :‬‬

‫ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺗﺒﺮد‪:‬‬

‫ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺗﺒﺮد از ﮔﺮﻣﯽ‪ ،‬اﮔﺮ روزه دار در اﯾﺎم روزه ﻏﺴﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ دﻓﻊ ﺑﺮودت ھﻮای ﮔﺮم را اﺷﺘﻨﺸﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ روزهاش ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ﺖ‬‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ‪َ » :‬رأَﻳ ْ ُ‬
‫َ ْ‬ ‫َ ْ‬
‫ﺻﺎﺋِ ٌﻢ«‪» .‬دﯾﺪم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص‬ ‫ﺤﻟ َ ِّﺮ َو ُﻫ َﻮ َ‬ ‫ﺐ ال ْ َﻤ َ‬
‫ﺎء َﻰﻠﻋ َرأ ِﺳ ِﻪ ِﻣﻦ ا‬
‫َ ُ َ َّ‬
‫ا�ص ﻳَ ُﺼ ُّ‬
‫رﺳﻮل ِ‬

‫‪ -١‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪ ،۲۰۷۹ :‬ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری‪ ،۱۹۳۹ -۱۷۴ /۴ :‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪-۴۹۸ /۶ :‬‬
‫‪.۲۳۵۵‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب‬
 ‫‪٤٥‬‬ ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬

‫را ﮐﻪ ﻣﯽرﯾﺨﺖ آب را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد از ﮔﺮﻣﯽ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ روزه دار ﺑﻮد« ‪.١‬‬

‫ھﻤﭽﻨﺎن اﮔﺮ روزه دار ﺑﺮای دﻓﻊ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ آب ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺪه او داﺧﻞ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬روزهاش ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺣﮑﻢ ﺑﻮﺳﻪ ﮐﺮدن در روزه‪:‬‬

‫از ام ﺳﻠﻤﻪل رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬أن اﻨﻟﻰﺒص ﺎﻛن ﻳﻘﺒﻞ وﻫﻮ ﺻﺎﺋﻢ«‪.‬‬
‫»ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﻮﺳﻪ ﻣﯽﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ روزه ﻣﯽﺑﻮد« ‪ .٢‬از ﻋﺎﺋﺸﻪل رواﯾﺖ‬
‫َ َ‬ ‫ُ َ ِّ ُ َ ُ َ َ ٌ َ ُ َ ُ ُ‬
‫ﺎﺮﺷ َوﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ َو�ن‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﺎﻛن رﺳﻮل اﷲص �ﻘﺒﻞ وﻫﻮ ﺻﺎﺋِﻢ و�ﺒ ِ‬
‫ََْ َ ُ‬
‫ﻹ ْر�ِ ﹺﻪ« »ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼمص ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ روزه ﻣﯽﺑﻮد و‬ ‫ِ‬
‫�ْ‬
‫ﻢ‬ ‫أمﻠﻜ‬
‫ﻣﺒﺎﺷﺮه ﻣﯽﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ روزه ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﺤﻀﺮتص از ھﻤﮥ ﺷﻤﺎ در‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻏﺮاﯾﺰ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻗﻮیﺗﺮ ﺑﻮد« ‪ .٣‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﻪ روزه را ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ ،‬ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﻮﺳﻪ‪ ،‬ھﺪف و ﻣﻘﺼﻮد‬
‫روزه را ﺑﺮای روزه دار ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺳﺎزد ﻓﻘﮫﺎء ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ را در ﻣﻮرد‬
‫اﺑﺮاز داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ ﮐﻪ از اﺑﯽھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ‬
‫ً‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺟﻠﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ‪ :‬اﺑﯽ ھﺮﯾﺮهس ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬أن رﺟﻼ ﺳﺄل‬
‫اﻨﻟﻰﺒص ﻣﻦ اﻤﻟﺒﺎﺮﺷة لﻠﺼﺎﺋﻢ ﻓﺮﺧﺺ ﻪﻟ وأﺗﺎه آﺧﺮ ﻓﻨ� ﻋﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺈذا اﺬﻟى‬
‫رﺧﺺ ﻪﻟ ﺷﻴﺦ و�ذا اﺬﻟى ﻧﻬﺎه ﺷﺎب«‪» .‬ﻣﺮدی ﭘﺮﺳﯿﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص از ﻣﺒﺎﺷﺮت‬
‫روزهدار‪ ،‬ﭘﺲ رﺧﺼﺖ داد او را وآﻣﺪ ﻣﺮد دﯾﮕﺮی ﭘﺲ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد او را از آن‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮐﺴﯿﮑﻪ رﺧﺼﺖ داد او را ﭘﯿﺮ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد او را ﺟﻮان ﺑﻮد« ‪.٤‬‬

‫‪ -١‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‪ ،۲۰۷۲ :‬وﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد‪.۲۳۴۸ -۴۹۲/۶ :‬‬

‫‪ -٢‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎر￯‪ ،۱۹۲۷ -۱۴۹/ ۴ :‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.۱۱۰۶ -۷۷۱ -۶۵ /۲ :‬‬
‫‪ -٤‬اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫رﻣﻀﺎن ﻣﺒﺎرک و ﻓﻀﺎﯾﻞ آن‬ ‫‪٤٦‬‬

‫ﻓﻘﮫﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮای ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﻮﺳﻪ را ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬آن ﺷﺨﺺ‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﭘﯿﺮ ﺑﻮد و ﺑﺮای آن ﮐﺴﯿﮑﻪ آنرا از ﺑﻮﺳﻪ ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮد آن ﺷﺨﺺ‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﺟﻮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ھﻤﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮھﺎ از ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ﻓﻘﮫﺎء ﺑﻮﺳﻪ را ﺑﺮای ﭘﯿﺮھﺎ ﺟﻮاز ﺷﻤﺮده و ﺑﺮای ﺟﻮاﻧﺎن و ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﻗﺪرت‬
‫اداره ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻪ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺪاﻋﺒﻪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮ ھﻨﮕﺎم‬
‫روزه‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺟﻤﺎع و ﯾﺎ اﻧﺰال ﻣﻨﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻃﻮرﯾﮑﻪ‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص‬
‫ھﻨﮕﺎم روزه )زﻧﺶ( را ﺑﻮﺳﻪ ﻣﯽداد و ﻣﻼﻋﺒﻪ ﻣﯽﮐﺮد« ‪ .١‬ﻟﺬا ﻣﻼﻋﺒﻪ ﺑﯿﻦ‬
‫زوﺟﯿﻦ ھﻨﮕﺎم روزه ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ زوﺟﯿﻦ ﻣﺘﺄ ﮐﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻼﻋﺒﻪﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﻤﺎع ﻣﻨﺠﺮ ﻧﺸﻮد و ﯾﺎ ﻣﻨﯽ اﻧﺰال ﻧﺸﻮد وﮔﺮﻧﻪ اﮔﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷﮫﻮت ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮای آنھﺎ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺎﯾﺪ دوری ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‪ ،۱۹۲۷ :‬و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.۱۱۰۶ :‬‬