ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΡΑΜΜΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΜΕ ΜΗΤΡΩΑ

2ο Μάθημα – 14-10-2021

M. Γ. Σφακιανάκης
Επίκουρος Καθηγητής

0
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Ορισμοί μητρώων
 a11 
... a1n  a 
 a11 a12
 21 
a a22 ... a2 n   . 
A  21 = [aij= ] , i 1,=
m , j 1, n A = 
 ... ... ... ...   . 
   . 
 am1 am 2 ... amn  m×n
 
 am1  m×1

A = [ a11 a12 . . . a1n ]1×n

Εάν: m ≠ n, το Α λέγεται ορθογωνικό

m = n, το Α λέγεται τετραγωνικό
m = 1, n > 1, το A είναι ένα μητρώο γραμμή
m > 1, n = 1, το A είναι ένα μητρώο στήλη
m = n = 1 το Α εκφυλίζεται σε ένα απλό βαθμωτό στοιχείο
1
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Ορισμοί μητρώων

 a11 a12 ... a1n 

a a22 ... a2 n 
Κύρια διαγώνιος τετραγωνικού μητρώου A =  21
 ... ... ... ... 
 
 an1 an 2 ... ann  n×n

Μοναδιαίο μητρώο 1 0 0 0
0 1 0 0 
τετραγωνικό μητρώο με I =
... ... ... ...
aii = 1 και aij = 0 για i ≠ j  
0 0 0 1

 a11 a12 ... a1n 

a a22 ... a2 n 
Συμμετρικό μητρώο A =  21
 ... ... ... ... 
aij = aji  
 an1 an 2 ... ann  n×n
2
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Ορισμοί μητρώων
 a11 a12 ... a1n 
a a22 ... a2 n 
Αντισυμμετρικό ή λοξοσυμμετρικό μητρώο A =  21
 ... ... ... ... 
aij = -aji  
 an1 an 2 ... ann  n×n

 a11 a21 ... am1 

 a11 a12 a13 ... a1n  a
a a22 ... am 2 
a22 a23 ... a2 n   12
A  21 = ⇔ AT  a13 a23 ... am 3  Ανάστροφο μητρώο ΑΤ
 ... ... ... ... ...   
   ... ... ... ... 
 am1 am 2 am 3 ... amn  m×n
 a1n a2 n ... amn  n×m

 a11 0 ... 0 
0 a22 ... 0 
Διαγώνιο μητρώο
A =
aij = 0 για i ≠ j  ... ... ... ... 
 
0 0 ... ann  n×n
3
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Πράξεις μητρώων

Δύο μητρώα είναι ίσα αν έχουν ίδια τάξη m×n και ίσα τα αντίστοιχα στοιχεία τους.
Πρόσθεση ή αφαίρεση δύο μητρώων (ίδιας τάξης) γίνεται με πρόσθεση ή αφαίρεση
των αντίστοιχων στοιχείων τους.
Ιδιότητες: A+B =B+A
A + ( B + C) = ( A + B ) + C
n= p
Πολλαπλασιασμός δύο μητρώων A
⋅B
 = C
 ⇒ cij =
m×n p×q m×q
∑
λ
α λ ⋅ bλ
=1
i j

Ιδιότητες: A⋅B ≠ B⋅A

A ⋅ ( B + C )= A ⋅ B + A ⋅ C
A=⋅ ( B ⋅ C ) (=
A ⋅ B) ⋅C A ⋅ B ⋅C
( A ⋅ B ) = BT ⋅ AT
T

( A ⋅ B ⋅ C ) = CT ⋅ B T ⋅ A T
T
, κ.λ.π.
I⋅A = A
A ⋅ A = A2
4
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Πράξεις μητρώων
Παράδειγμα πολλαπλασιασμού μητρώων
 1 2 0  5 1 n= p
A =  −1 3 5 , Β =  −2 0  C = A⋅B =? A
⋅B
 = C
 ⇒ cij = ∑ α λ ⋅ bλ
i j
m×n p×q m×q λ=1
 0 0 1 3×3  0 −3 3×2
n= p= 3

 5 1 c11 =1× 5 + 2 × (−2) + 0 × 0 = 1

   c = 1×1 + 2 × 0 + 0 × (−3) = 1
   12
 −2 0  


 ......................................................
  c32 = 0 ×1 + 0 × 0 + 1× (−3) =
 0 −3  −3
 1 ↔ 2 ↔ 0  1 1
 −1 3 5   −11 −16   1 1
    −11 −16 
 0 0 1  0 −3 C=
 
 0 −3 3×2

5
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Ορίζουσες μητρώων
a11 a12 ... a1n
Ορίζουσα
a21 a22 ... a2 n n
) | a=
A | det ( A= ∑ 1
(− )
i+ j
τετραγωνικού |= ij | = ⋅ aij ⋅ M ij
... ... ... ... j =1
μητρώου
an1 an 2 ... ann

Ελάσσονες ορίζουσες |Mi,j|. Διαστάσεων (n−1)×(n−1).

Προκύπτουν από την ορίζουσα του Α διαγράφοντας την
εκάστοτε i γραμμή και j στήλη της.
Ιδιότητες οριζουσών
• Αν δύο γραμμές, ή δύο στήλες μιάς ορίζουσας είναι ίσες, η τιμή της ορίζουσας είναι
μηδέν.
• Εναλλάσοντας δύο οποιεσδήποτε γραμμές ή στήλες μιάς ορίζουσας θα αλλάξει το
πρόσημο της τιμής της.
• Ο πολλαπλασιασμός των στοιχείων μίας γραμμής ή μίας στήλης μιάς ορίζουσας επί
λ, θα έχει ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό της τιμής της ορίζουσας επί λ.
6
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Ορίζουσες μητρώων
Ιδιότητες οριζουσών
• Για n τάξεως ορίζουσα |Α|, ο πολλαπλασιασμός όλων των στοιχείων της επί λ θα
έχει ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό της τιμής της ορίζουσας επί λn.
• Αν κάθε γραμμή ή στήλη μιάς ορίζουσας αντικατασταθεί προσθέτοντας αλγεβρικά
σε αυτήν ένα γραμμικό συνδυασμό άλλων γραμμών ή στηλών, η τιμή της
ορίζουσας θα παραμείνει αμετάβλητη.
• A⋅B =A⋅B
• A = AΤ
• εάν A = 0 τότε το μητρώο A καλείται ιδιάζον μητρώο

Ορθόγωνο μητρώο (τετραγωνικό) Α: A Τ = A −1

Ορίζουσα ορθόγωνου μητρώου Α A = AΤ

 2
A ⋅ A= A ⋅ A =
Τ
I ⇒ A ⋅ A = I = 1⇒ A ⋅ A =
−1 Τ
1 ⇒ A = 1 ⇒ A = ±1
Τ

7
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Ορίζουσες μητρώων
Παράδειγμα υπολογισμού ορίζουσας μητρώου

 1 2 −1
A =  3 5 0 
 2 −2 1 3×3

5 0 3 0 3 5
| A |=1 ⋅ − 2⋅ − 1⋅ =1 ⋅ 5 − 2 ⋅ 3 − 1 ⋅ ( −6 − 10 ) =15
−2 1 2 1 2 −2

Ελάσσονες ορίζουσες |Mi,j|2×2

8
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Αντιστροφή μητρώου (τετραγωνικού & μή ιδιάζοντος)
1
Ορισμός A ⋅ A −1 = A −1 ⋅ A = I , A=
−1
⋅ adj ( A )
|Α|
T
 A11 A12 ... A1n 
A A22 ... A2 m 
 21
Προσαρτημένο μητρώο adj ( A ) = , (−1)i + j ⋅ M ij
Aij =
 ... ... ... ... 
του Α  
 An1 An 2 ... Ann 

(−1)
Συμπολλαπλασιαστές του Α Aij =
i+ j
⋅ M ij

Ελάσσονες ορίζουσες |Mi,j|. Διαστάσεων (n−1)×(n−1).

Προκύπτουν από την ορίζουσα του Α διαγράφοντας την
εκάστοτε i γραμμή και j στήλη της.
Διευκρίνηση-προσοχή: Μέθοδος κατάλληλη για χειρωνακτικούς υπολογισμούς
μικρών τάξεων μητρώων, π.χ. έως 4×4.
Για μεγαλύτερες τάξεις, χρήση κατάλληλων αριθμητικών
αλγορίθμων & Η/Υ 9
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Αντιστροφή μητρώου
( A ⋅ B)
-1
Ιδιότητες B -1A -1
=
A0 = I
=A -k
( A ) , k 1, 2,.....
= -1 k

A =
−1
(A ) −1 Τ
άν A = συμμετρικός, τότε ο αντίστροφός του
θα είναι επίσης συμμετρικός

Επίλυση συστήματος A n×n ⋅ x n = b n ⇔ x n = A −n×1n ⋅ b n

{
     
K n×n ⋅ U n = Pn ⇔ U n = K −n×1n ⋅ Pn }(μία αντιστροφή)

}
Υπολογιστικός φόρτος K m×m =TmΤ×m ⋅ K m×m ⋅ Tm×m (πράξεις με πολλούς
ανάλυσης κατασκευών πολλαπλασιασμούς &
U n K −n×1n ⋅ Pn
=
αλγεβρικά αθροίσματα
Pm K m×m ⋅ U m
= στοιχείων πινάκων)
10
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Αντιστροφή μητρώου
Παράδειγμα αντιστροφής μητρώου
 −1 1 2 
=A  3 −1 1
 −1 3 4 

n
−1 1 3 1 3 −1
∑ ( −1)
i+ j
=
Ορίζουσα |A| ⋅ aij ⋅ M ij A =− 1 ⋅ − 1⋅ + 2⋅ =10
j =1 3 4 −1 4 −1 3

−1 1 3 1 3 −1
Συμπολλαπλασιαστές A11 = = − 7 , A12 =
− − 13 ,
= A13 = = 8
3 4 −1 4 −1 3

T
 A11 A12 ... A1n  1 2 −1 2 −1 1
A A22 ... A2 m  A21 =
− 2
= , A22 = = −2 , A23 =
− 2
=
adj ( A ) =  21 3 4 −1 4 −1 3
 ... ... ... ... 
 
 An1 An 2 ... Ann 
(−1)i + j ⋅ M ij
Aij = 1 2 −1 2 −1 1
A31 = = 3 , A32 =
− 7
= , A33 = =−2
−1 1 3 1 3 −1
11
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Αντιστροφή μητρώου
Παράδειγμα αντιστροφής μητρώου
Τ
 −7 −13 8  −0.70 0.20 0.30 
1 1 
A −1 = ⋅ adj ( A ) A −1 = ⋅  2 −2 2  = −1.30 −0.20
 0.70 

|Α| 10
 3 7 −2   0.80 0.20 −0.20 
Διαμέριση μητρώων
 a11 a12 a13   A11(1×2 ) A12(1×1)  
A =a21 a22 a23     A11 = [ a11 a12 ]1×2 , A12 = [ a13 ]1×1
 A 21( 2×2 ) A 22( 2×1) 
 a31 a32 a33  3×3   3×3 , 
 A =  a21 a22   a23 
 21  a , A =
Υποπί
νακε
ς A   a32  2×2 22 a 
 33  2×1
11(1×2 ) , A12(1×1) , A 21( 2×2 ) , A 22( 2×1) 31

A [=
a11 a12 a13 ]1×3  A=  , {A11 [ a11 ]1×1 , A12 = [ a12 a13 ]1×2
 A11(1×1) 12(1×2 ) 
1×3

Πράξεις μητρώων διαμεριζόμενων σε υπομητρώα:

  a11  κανονικά όπως στα συνήθη μητρώα. Τα στοιχεία-υπομητρώα
 a11  A =
 11  
   A11( 2×1)    a21  2×1 Αij λογίζονται ως συνήθη στοιχεία κανονικών μητρώων.
A =a21    , 
A
 21(1×1)  A = a Προσοχή στις συμβατότητες των διαστάσεων.
a 
 21 [ 31 ]1×1
  3×1
 31 
3×1 12

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
Παραγώγιση & Ολοκλήρωση μητρώου

Η παραγώγιση και η ολοκλήρωση ενός μητρώου εκτελείται στοιχείο προς στοιχείο.

 x2 xy xz   2 x y z
∂   
 xy y2 yz  =  y 0 0 
∂x
 xz yz z 2   z 0 0 


3 x2
4x 3   x 3
2x2 3x 
x
 −1/2 
 2 
∫0  4 x 4x 3
(1 2 ) ⋅ x  ⋅ dx =2 x x 4
x
 3 (1 2 ) ⋅ x −1/2 5x4   5 
   3 x x x 

13
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΒΡΑ ΤΩΝ ΜΗΤΡΩΩΝ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΩΝ

ux   vx 
    v 
=U = uy  , V  y
 u z   vz 

?
 wx 
    
=W  wy  =U ×V
=
 wz 

  
i1 j1 k 1  wx = u y vz − u z v y 
    
W = U ×V = ux uy u z =  wy = u z vx − u x vz  , W = U × V = wx2 + wy2 + wz2
 
vx vy 
vz  wz = u x v y − u y vx   
Μέτρο διανύσματος w
  

Συνιστώσες διανύσματος w

14