‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪1‬‬

‫دانشگاه آزاد اسالمی‬

‫واحد بابل‬
‫دانشکده دامپزشکی‬
‫دوره کاردانی دامپزشکی‬

‫اصول تغذیه دام و طیور‬

‫بخش ‪2‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

‫متخصص تغذیه دام و طیور‬
‫استادیار گروه دامپزشکی‬
 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪2‬‬

‫به نام آن که جان را فکرت آموخت‬

‫قابل توجه دانشجویان عزیز‬

‫ضمن آرزوی سالمتی برای شما و خانواده محترم˓ قابل ذکر است که مباحث ارائه شده‬
‫در این فایل فقط بخشی از مطالب مورد تدریس بر اساس سرفصل شورای عالی برنامه‬
‫ریزی آموزشی وزارت علوم برای داشجویان دوره کاردانی دامپزشکی می باشد‪ .‬این فایل‬
‫صرفا جهت مطالعه دانشجویان عزیز در دوره اپیدمی بیماری در ایران تهیه شده است‪.‬‬
‫بدیهی برای آموزش بیشتر این درس مطالعه منابع علمی معرفی شده در اسالید بعدی و‬
‫شرکت در کالس ها پس از دوره گذر از اپیدمی بیماری ضروری است‪ .‬آرزوی موفقیت و‬
‫سالمتی برای همه شما عزیزان‪.‬‬

‫موید باشید‬
‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬
 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪3‬‬

‫منابع‬

‫‪ -1‬تغذیه دام مکدونالد‬

‫‪ -2‬اصول بیوشیمی و فیزیولوژی تغذیه طیور تالیف دکتر حمیدرضا علی اکبرپور و دکتر دردی قوجق‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪4‬‬

‫کربوهیدرات ها‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪5‬‬

‫کربوهیدرات ها‬
‫کربوهیدرات ها ‪:‬‬
‫• مولوکول هایی هستند با فرمول عمومی ‪Cn(H2O)n‬‬
‫• ازلحاظ زیستی این زنجیرههای کربوهیدراتی به سه گروه دستهبندی میشوند‪:‬‬
‫‪ -1‬مونوساکارید (‪)Monosaccharides‬‬
‫‪-2‬دیساکارید (‪)Disaccharides‬‬
‫‪-3‬پلیساکارید (‪)Polysaccharide‬‬
‫• تقسیم بندی کربوهیدرات ها در علم تغذیه (تصویر اسالید بعد)‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪6‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪7‬‬

‫مونوساکاریدها‬
‫• گروهی از کربوهیدرات ها با ساختمان سادهای هستند‬
‫• فرمول عمومی‬
‫‪)CH2​O)n‬‬
‫• در حالت کلی بین ‪ ۳‬تا ‪ ۷‬اتم کربن دارند و بر اساس تعداد کربن هایشان نام گذاری‬
‫می شوند‪ .‬مثال ‪:‬‬
‫مونوساکارید سه کربنه = تریوز (‪(Trioses‬‬ ‫•‬
‫مونوساکارید پنج کربنه = پنتوز (‪(Pentoses‬‬ ‫•‬
‫مونوساکارید شش کربنه = هگزوز (‪(Hexoses‬‬ ‫•‬
‫بیشتر اتمهای اکسیژن در این ترکیبات در قالب گروه هیدروکسیل (‪)OH‬قرار دارند اما‬ ‫•‬
‫تنها یکی از اتمهای کربن در گروه کربونیل)‪ )C=O‬درساختمان مونوساکاریدها‬
‫میشوند‪ .‬محل قرارگیری گروه کربونیل در زنجیره کربوهیدرات ها‪ ،‬آنها را به دو‬
‫دسته تقسیم میکند (تصویر اسالید بعد)‪:‬‬
‫‪• 1- Aldose‬‬
‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬
‫‪• 2- Ketose‬‬
 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪8‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪9‬‬

‫ایزومری در منوساکاریدها‬
‫• گلوکوز‪ ،‬گاالکتوز و فروکتوز فرمول شیمیایی یکسانی دارند ( ‪.)C6​H12​O6‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪10‬‬

‫ایزومری در منوساکاریدها‬
‫• فروکتوز «ایزومرهای ساختاری» ( ‪ )Structural Isomer‬گلوکوز و گاالکتوز است زیرا‬
‫اتمهای آن با ترتیبی متفاوت از گلوکوز و گاالکتوز کنار هم قرار گرفتهاند‪.‬‬
‫• گلوکوز و گاالکتوز «ایزومرهای فضایی» (‪ )Stereoisomers‬یکدیگر هستند‪ ،‬زیرا‬
‫اتمهای آنها ترتیب قرارگیری یکسانی دارند اما نحوه استقرار اتمهای آنها حول یک‬
‫اتم محوری در فضا یا به صورت سه بعدی با هم متفاوت است‪.‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪11‬‬

‫نکته مهم در تغذیه کربوهیدرات ها‬

‫• آنزیم های دستگاه گوارش قادر به هیدرولیز شکل ساختمانی خاصی از کربوهیدرات‬
‫هستند لذا در تغذیه ای کربوهیدرات ها حتی اگر آن ها ایزومر هم نیز باشند ارزش‬
‫تغذیه ای یکسانی نخواهند داشت‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪12‬‬

‫ساختمان حلقوی کربوهیدرات ها‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪13‬‬

‫دی ساکاریدها‬
‫• دیساکاریدها زمانی تشکیل میشوند که دو مونوساکارید با یکدیگر از طریق واکنش‬
‫دهیدراسیون )‪ )Dehydration Reaction‬بپیوندند‪ .‬به این واکنش‪ ،‬واکنش تراکمی‬
‫)‪ )Condensation Reaction‬یا آبگیری نیز گفته میشود‪.‬‬

‫گلوکز‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 )‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی‬ 14

‫مهمترین دی ساکاریدها‬

• Sucrose = Glucose + Fructose

• Lactose = Glucose + Galactose
• Maltose = Glucose + Glucose with  bond
• Cellobiose = Glucose + Glucose  bond

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪15‬‬

‫پلی ساکاریدها‬

‫• زنجیره طویلی از مونوساکاریدها‪ ،‬حاوی پیوندهای گلیکوزیدی‬

‫• زنجیره پلیساکاریدها ممکن است‪:‬‬
‫‪ -1‬شاخه دار یا بدون شاخه باشد‬
‫‪ -2‬از انواع متفاوتی از مونوساکاریدها تشکیل شود‬
‫‪ -۳‬ساختاری یا غیر ساختاری باشد‪.‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪16‬‬

‫پلی ساکاریدهای ذخیره ای‬

‫‪ -1‬نشاسته ( ذخیره در گیاهان)‬
‫• شکل ذخیره شده قند در گیاهان است و از ترکیب دو پلیساکارید ‪ Amylose‬و‬
‫‪ Amylopectin‬ساخته شده است که هر دوی آن ها از واحدهای مونومری گلوکز‬
‫تشکیل میشوند‪.‬‬

‫‪a(14) linkages‬‬

‫‪a(16) linkages‬‬

‫‪a(14) linkages‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪17‬‬

‫پلی ساکاریدهای ذخیره ای‬

‫‪ -2‬گلیکوژن (ذخیره در جانوران)‬
‫از نظر ساختمانی مشابه آمیلوپکتین در سلول های گیاهی است ولی نسبت به آمیلوپکتین‬
‫تعداد بیشتر پیوندهای آلفا ‪ 6-1‬دارد‪.‬‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪18‬‬

‫پلی ساکاریدهای ساختمانی‬

‫• این نوع پلیساکاریدها در ساختمان دیواره سلولی در موجودات مختلف به کار گرفته‬
‫میشوند‪.‬‬
‫• سلولز در گیاهان‬
‫‪(14) linkages‬‬
‫• کیتین در بندپایان‬

‫توجه ‪ :‬بدن جانوران فاقد آنزیم های هیدرولیزکننده پلی ساکاریدهای ساختمانی است ولی‬
‫سلولز توسط آنزیم سلوالز مترشحه توسط میکروارگانیزهای موجود در کانال گوارشی‬
‫نشخوارکنندگان خصوصا شکمبه و نگاری قابل هیدرولیز است‪.‬‬
‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬
 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪19‬‬

‫کربوهیدرات های موجود در خوراک دام و طیور‬

‫‪ -1‬الیاف خام )‪(Crude fiber‬‬
‫• مجموع سلولز˓ همی سلولز (هتروپلی ساکارید) و لیگنین‬
‫• این نوع کربوهیدرات ها در مواد خوراکی علوفه زیاد است‬
‫• در تغذیه نشخوار کنندگان دارای اهمیت است‬

‫‪ -2‬عصاره فاقد نیتروژن )‪(Nitrogen Free Extract=NFE‬‬

‫• حاوی کربوهیدرات های ذخیره ای‬
‫• این نوع کربوهیدرات ها در منابع خوراکی انرژی زا مانند ذرت˓ گندم و مواد خوراکی‬
‫کنسانتره ای زیاد است‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪20‬‬

‫هضم و جذب کربوهیدرات ها در حیوانات تک معده ای‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪21‬‬

‫هضم کربوهیدرات ها‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪22‬‬

‫هضم و جذب کربوهیدرات ها در حیوانات نشخوار کننده‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪23‬‬

‫هضم و جذب کربوهیدرات ها در حیوانات نشخوار کننده‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬

 ‫‪Reticulorumen‬‬

‫‪24‬‬
‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬
 ‫تغذیه دام و طیور (کاردانی دامپزشکی)‬ ‫‪25‬‬

‫منابع کربوهیدرات جیره دام‬

‫• به طور کلی دانه های غالت مانند ذرت˓ گندم ˓ جو و برنج از مهمترین منابع‬
‫تامین کربوهیدرات های گروه ‪ NFE‬بوده و علوفه ها و مواد خشبی مانند علوفه‬
‫شبدر ˓ علوفه یونجه ˓ علوفه ذرت و کاه کندم یا برنج از از مهمترین منابع تامین‬
‫کربوهیدرات های گروه ‪ CF‬محسوب می شوند‬

‫دکتر حمیدرضا علی اکبرپور‬