MECHANIKA PŁYNÓW 1

Ćwiczenia 15 zajęć

1. Opis właściwości termofizycznych płynów

Zad. 1.
Jaką gęstość miałby gaz doskonały w temperaturze t1 = 25 0C i ciśnieniu p1 = 0,1 MPa, jeżeli
przy tej samej temperaturze i ciśnieniu p2 = 3 bary jego gęstość wynosi 2 = 1,58 kg/m3.

Zad. 2.
O ile zwiększy się ciężar zbiornika o pojemności V = 16 m3, jeśli na miejsce powietrza o
ciśnieniu atmosferycznym p1 = 0,1 MPa będzie wprowadzony metan (CH4) o ciśnieniu
p2 = 2,5 MPa i tej samej temperaturze T = 298 K.

Zad. 3.
Ile należy wykonać obrotów n ręcznej prasy hydraulicznej aby ciśnienie oleju wzrosło od
p1 = 0,1 MPa do p2 = 19,6 MPa, jeżeli d = 10 mm, skok śruby h = 2 mm, współczynnik
ściśliwości śr = 50 x 10-5 1/MPa, objętość oleju w cylindrze prasy V1 = 200 cm3.

Zad. 4.
Obliczyć siłę F potrzebną do pokonania oporu tłoka o średnicy D = 80 mm i długości
L = 300 mm, poruszającego się w poziomym cylindrze z prędkością w = 1,2 m/s. Luz
promieniowy s = 0,4 mm jest wypełniony olejem o współczynniku lepkości dynamicznej
kg
 = 0,45
ms

Zad. 5.
Płyta o wymiarach 1m x 1m i masie 2,5 kg ślizga się po równi pochyłej o kącie nachylenia
200 z prędkością 2 cm/s. Pomiędzy płytą, a równią pochyłą znajduje się film olejowy, którego
lepkość dynamiczna wynosi 0,05 Pa  s . Oblicz grubość filmu olejowego. W obliczeniach
pomiń efekty krawędziowe.

Zad. 6.
Obliczyć współczynnik lepkości dynamicznej i kinematycznej powietrza przy ciśnieniu p =
0,1 MPa i temperaturze t = 100 0C, korzystając z dowolnego uproszczonego wzoru
doświadczalnego.
n
 T  6 kg
Np.    0    , gdzie:  0  17 ,2  10 (dla 0 0C), n = 0,683.
 273  ms

1
2. Elementy statyki płynów cz.1
Zad. 1.
Manometr dwucieczowy składa się U-rurki ośrednicy d = 5 mm, łączącej dwa zbiorniczki o
jednakowej średnicy D = 50 mm (rys. 1) i służy do pomiaru różnicy ciśnień gazu p = p1 – p2.
Przyrząd napełniony jest dwoma cieczami o mało różniącym się ciężarze właściwym
1 = 8535 N/m3 i 2 = 8140 N/m3. Znaleźć zależność pomiędzy różnicą ciśnień p, a
odpowiadającym jej wzniesieniem h powierzchni rozdziału cieczy ponad poziom
porównawczy rozdziału cieczy przy p1 = p2. Wyznacz wartość p dla h = 280 mm. Założenie
p1 > p2.

Rys. 1. Rys. 2.

Zad. 2.
W zamkniętym zbiorniku znajduje się olej pod ciśnieniem. Przyłączona z prawej strony
zbiornika rurka wskazuje poziom zwierciadła oleju; piezometr z lewej strony służy do
pomiaru ciśnienia w zbiorniku (rys. 2). Przyjmując ol = 0,75 H2O obliczyć:
a) Wysokość Z piezometru, jaką należy zaznaczyć na końcu rurki, aby można było
mierzyć nadciśnienie w zbiorniku równe co najwyżej pn = 5886 Pa, przy wskazaniu
wodowskazu h = 80 cm.
b) Ciśnienie bezwzględne w zbiorniku, jeżeli h = 80 cm oraz Z = 1,2 m.

Zad. 3.
Klosz walcowy, otwarty u dołu, został zanurzony w wodzie na głębokość h0 = 5 m i
połączony z manometrem rtęciowym (rys. 3) (Hg = 13,56 H2O). Obliczyć:
a) Bezwzględne ciśnienie p1 powietrza w kloszu, jeżeli wzniesienie zwierciadła wody
wewnątrz klosza wynosi z = 3 m.
b) Różnicę H poziomów rtęci w manometrze, jeżeli poziom wody w kloszu i rtęci w
zewnętrznej rurce manometru są sobie równe.

Rys. 3.

2
Zad. 4.
Wyznacz związek pomiędzy różnicą ciśnień p1 – p2, a wskazaniem h rtęciowego manometru
różnicowego, podłączonego do rurociągu w sposób pokazany na rys. 4a. Jak przedstawia się
ten związek w przypadku manometru przedstawionego na rys. 4b? Dla obu sposobów
podłączenia obliczyć wartość p = p1 – p2, jeżeli h = 100 mm,  = H2O oraz Hg = 13,56 H2O.

Rys. 4a. Rys. 4b.

Rys. 5 Rys. 6

Zad. 5.
Manometr rtęciowo – spirytusowy o postaci podwójnej U-rurki został podłączony do dwóch
zbiorników, spośród których zbiornik A jest częściowo wypełniony wodą (rys. 5). Obliczyć
ciśnienie p powietrza w zbiorniku B, jeżeli nadciśnienie na powierzchni wody w zbiorniku A
wynosi pA = 25 kPa, różnice wysokości słupów rtęci w manometrze wynoszą h1 = 200 mm i
h2 = 250 mm, a zwierciadło rtęci w lewej rurce manometru znajduje się o h = 0,7 m poniżej
zwierciadła wody (sp= 0,8 H2O).

Zad. 6.
Do pomiaru małych ciśnień używa się tzw. mikromanometru napełnionego cieczą o małym
ciężarze właściwym (spirytus sp= 0,8 H2O), posiadającego rurkę nachyloną pod kątem  do
poziomu (rys. 6). Jaką długość powinna mieć skala przyrządu aby można było mierzyć
spadek ciśnienia p? Wykonać obliczenia dla p = 0,001 at oraz  = 300 pomijając zmianę
wysokości położenia zwierciadła cieczy w zbiorniku.

Zad. 7.
Pomiar ciśnienia na powierzchni wody w zamkniętym zbiorniku przeprowadza się za pomocą
manometru rtęciowego w kształcie U-rurki (rys. 7). Jak zmieni się wskazanie h manometru
jeżeli manometr obniżono pionowo o wysokość L. Należy przyjąć, że ciśnienie na
powierzchni wody w zbiorniku nie uległo zmianie. Przyjąć Hg = 13,56 H2O.

3
Zad. 8.
Naczynie walcowe o średnicy D i wysokości H = 3 m napełniono wodą w 2/3 jego objętości
całkowitej za pomocą otworu w pokrywie, a następnie odwrócono go do góry dnem.
Zakładając, że otwór został właściwie wykonany i można pominąć możliwość przedostania
się powietrza przez otwór do części A naczynia (rys. 8), obliczyć przy jakim poziomie x woda
przestanie wypływać z naczynia. Ciężar objętościowy (właściwy) powietrza pomiąć.

Rys. 7. Rys. 8.

Zad. 9.
Pomiędzy zbiornikami z wodą i olejem (rys. 9) podłączony jest manometr różnicowy, w
którym są kolejno: woda, ciecz o ciężarze właściwym m = 15 700 N/m3, powietrze oraz olej
ol = 0,75 H2O. Różnice poziomów wynoszą: h1 = 0,20 m, h2 = 0,02 m, h3 = 0,13 m. Obliczyć
różnicę ciśnień między poziomami 1 i 5 w zbiornikach.

Rys. 10.

Rys. 9 Rys. 11

Zad. 10.
O ile wzniesie się menisk wody w piezometrze (rys. 10), jeżeli na zwierciadło wody
znajdującej się w zbiorniku działa tłok o powierzchni A = 1 m2, do którego przyłożona jest
siła P = 10 kN?

Zad.11.
Przy przepływie ścieków w pionach kanalizacyjnych (rys. 11) podciśnienie w podejściach
dochodzi do pp = 0,005 at. Jaka powinna być minimalna wysokość słupa wody w syfonie, aby
syfon nie przepuszczał powietrza?

4
Zad. 12.
Wyznaczyć ciśnienie p w prawym zbiorniku (rys. 12), jeżeli masa tłoka wynosi m = 10 3 kg,
gęstości cieczy 1 = 103 kg/m3 i 2 = 2 x 103 kg/m3, a = c = 2 m, b = 1,5 m, średnica tłoka
D = 1 m, ciśnienie atmosferyczne pa = 1,013 x 105 Pa. Tłok porusza się bez tarcia.

Rys. 12

Zad. 13.
W celu zmierzenia wysokości H poziomu nafty w zbiorniku otwartym wstawia się do niego
pionową otwartą rurkę, której dolny koniec prawie dotyka dna i następnie tłoczy się przez nią
powietrze z bardzo małą prędkością (rys. 13). Obliczyć wysokość H jeżeli podłączony do
rurki manometr rtęciowy wskazuje różnicę poziomów hm = 890 mm, n = 890 kg/m3.

Rys. 13 Rys. 14

Zad. 14.
Wyznaczyć różnicę wysokości H pomiędzy dwoma otwartymi zbiornikami jeżeli manometr
rtęciowy włączony pomiędzy te zbiorniki (rys. 14) wskazuje różnicę wysokości h = 1 m.

5
3. Elementy statyki płynów cz. 2
Zad. 1.
Jaka powinna być minimalna wysokość H komina, aby wytworzona różnica ciśnień p
pomiędzy wlotem i wylotem wynosiła 400 Pa? Przyjąć gęstość powietrza p = 1,29 kg/m3
oraz gęstość spalin s = 0,612 kg/m3.

Zad. 2.
Oblicz jakie panuje ciśnienie na wysokości 15 km n.p.m.

Zad. 3.
Na jaką wysokość wzniesie się balon o objętości V = 20 m3 wypełniony helem
(MHe = 4 kg/kmol), jeżeli przy starcie panuje w nim nadciśnienie p = 2 bary, a temperatura
gazu będzie taka sama jak temperatura otoczenia. Powietrze atmosferyczne nad poziomem
morza ma temperaturę t = 15 0C. Powłoka balonu waży 5 kg, a objętość balonu będzie stała
na każdej wysokości.

Zad. 4.
Jednorodna belka o wymiarach a x a x L = 15 cm x 15 cm x 1 m pływa po powierzchni wody
częściowo zanurzona. Przy czym głębokość zanurzenia z < a. Oblicz jaki procent objętości
belki będzie całkowicie zanurzony jeżeli gęstość drewna wynosi  = 700 kg/m3.

Zad. 5.
Sprawdź czy ciało o gęstości  = 540 kg/m3 i wymiarach a = 20 cm, h = 50 cm i L = 3,4 m,
przedstawione na rysunku, całkowicie zatopione w wodzie będzie opadało na dno, wypływało
czy unosiło się na stałej głębokości. Wyprowadź równanie na siłę wyporu dla tego ciała.

Zad. 6.
Rurka o średnicy 2 mm została zanurzona pionowo w wodzie o temperaturze 20 0C. Na jaką
wysokość wzniesie się menisk, jeżeli kąt przylegania wody do ścian rurki wynosi 300C.
Z tablic dla wody o 200C:
 = 0,0736 N/m (napięcie powierzchniowe),  = 998,2 kg/m3.

Zad. 7.
Rurka o średnicy 2 mm została zanurzona pionowo w rtęci. O ile obniży się menisk w rurce,
jeżeli kąt przylegania rtęci do rurki wynosi 1300, a napięcie powierzchniowe równa się
 = 0,5 N/m, gęstość rtęci przyjąć  = 13 550 kg/m3.

Zad. 8.
Igłę stalową (st = 7850 kg/m3) o średnicy 1,5 mm ułożono poziomo na spokojnej
powierzchni wody o temperaturze 15 0C ( = 0,0736 N/m). Obliczyć kąt przylegania wody do
igły.

Zad. 9.
Oblicz nadciśnienie p panujące w kropli wody o średnicy d = 0,5 mm. Przyjąć napięcie
powierzchniowe woda – powietrze   73  10 3 N/m.

6
4. Parcie nieruchomej cieczy na ścianki zbiorników
Zad. 1.
Zamknięty zbiornik wody ma otwór spustowy w kształcie trójkąta równobocznego o boku
a = 1 m. Jaką siłę R należy przyłożyć do sztywno umocowanego, do klapy zamykającej,
ramienia o długości L = 3 m, aby dla sytuacji przedstawionej na rys.1 woda nie wylewała się?
Do obliczeń przyjąć p = 1,2 at, H = 3 m,  = /6,  = 9810 N/m3; moment bezwładności dla
a  h3
trójkąta wynosi I x0  , gdzie h jest wysokością trójkąta.
36

Rys. 1 Rys. 2

Zad. 2.
Ciśnieniowy zbiornik wodny ma kołowy otwór w ścianie bocznej, zamykany szczelnie klapą.
Jaką siłę R należy przyłożyć do sztywno umocowanego do klapy ramienia o długości b = 2 m,
aby dla sytuacji przedstawionej na rys. 2 klapa nie otworzyła się? Do obliczeń przyjąć
 d4
d = 1 m, H = 5 m, p = 8 mH2O,  = /6; moment bezwładności koła wynosi I x0  .
64

Zad. 3.
Wyznaczyć wartość oraz punkt przyłożenia siły parcia działającej na płaską ściankę pokazaną
na rys. 3. Do obliczeń przyjąć: h = 1 m, b = 1 m (szerokość ścianki, wymiar prostopadły do
płaszczyzny rysunku), w = 9810 N/m3,  = 450. Ile wyniesie wartość siły parcia i jak zmieni
się przyłożenie parcia jeżeli ścianka zostanie ustawiona pionowo? Wyznaczyć moment siły
parcia po ustawieniu ścianki do pozycji pionowej.

Rys. 3

7
Zad. 4.
Prostokątny kanał o szerokości L = 1,3 m przegrodzony jest pionową drewnianą zasuwą o
ciężarze Q = 1000 N, poruszającą się prowadnicach (rys. 4). Określić siłę S potrzebną do
podniesienia zasuwy, jeżeli głębokość spiętrzonej wody wynosi h = 2 m, a współczynnik
tarcia zasuwy o prowadnice wynosi f = 0,4.

Rys. 4 Rys. 5

Zad. 5.
Prostokątny otwór w ścianie zbiornika zamknięto klapą zamocowaną przegubowo na
podporze O, mogącą obracać się w kierunku ruchu wskazówek zegara (rys. 5). Obliczyć
największą dopuszczalną głębokość x wody nad górną krawędzią otworu, przy której klapa
będzie jeszcze zamykać otwór, jeżeli a = 0,6 m, c = 0,5 m.

Zad. 6.
Kołowy otwór o średnicy d = 2 m, znajdujący się w pionowej ścianie zbiornika wypełnionego
wodą, zamknięto za pomocą jednorodnej klapy, która może się obracać dookoła osi poziomej
O-O, odległej od środka ciężkości klapy o a = 0,05 m (rys. 6). Znaleźć wysokość H poziomu
zwierciadła wody nad osią O-O, przy której klapa będzie w równowadze. Obliczyć również
wartość liczbową wypadkowego naporu, jaki wywiera woda na powierzchnię klapy przy
znalezionym poziomie zwierciadła.

Rys. 6 Rys. 7

Zad. 7.
Płaskie zamknięcie składa się z dwóch części o jednakowych wymiarach h = 1,5 m,
b (szerokość) = 2 m. Obliczyć siłę parcia wody na dolną część zamknięcia przy wysokości
piętrzenia H = 3 m.

8
Zad. 8.
Trójkątna klapa zamyka otwór w ścianie zbiornika (rys. 8). Klapa zamocowana jest na
przegubie w punkcie O. Obliczyć siłę F, którą należy przyłożyć w punkcie B klapy, aby układ
pozostawał w równowadze. Dane: ciecz – woda, klapa ma wymiar trójkąta równobocznego o
podstawie a = 0,6 m, H = 2 m.

Rys. 8 Rys. 9

Zad. 9.
Zamknięcie walcowe o promieniu r = 1,2 m przegradza kanał o szerokości b = 1 m (rys. 9). Z
lewej strony zamknięcia poziom wody wznosi się na wysokość 2r, z prawej na wysokość r.
Obliczyć parcie wypadkowe działające na prawą i lewą część zamknięcia oraz na całe
zamknięcie.

9
5. Przepływy w przewodach zamkniętych (równanie Bernoulliego) cz. 1
Zad. 1.
Powietrze przepływa ze zbiornika A do zbiornika B kanałem o przekroju prostokątnym
a x b = 0,1 m x 0,3 m. i długości L = 20 m (rys. 1). Oblicz strumień objętości
przepływającego powietrza jeżeli między zbiornikami zmierzono różnicę ciśnień na poziomie
p = 20 Pa. Dane  = 15 x 10-6 m2/s, kwl = 0,5, kwy = 1.

Rys. 1 Rys. 2

Zad. 2.
Ciecz doskonała wypływa ze zbiornika przewodem o średnicy D = 100 mm i długości
L = 200 m. Określić prędkość wypływu cieczy z przewodu oraz rozkład ciśnienia w
przewodzie jeżeli zwierciadło cieczy doskonałej jest wzniesione ponad oś przewodu o
wysokość H = 4 m (rys. 2). Straty ciśnienia należy pominąć.

Zad. 3.
Woda wypływa do atmosfery przez krótki, poziomy rurociąg (rys. 3) pod stałym naporem
H = 16 m. Średnice poszczególnych odcinków rurociągu wynoszą d1 = 0,05 m, d2 = 0,08 m.
Obliczyć objętościowe natężenie przepływu przez rurę uwzględniając tylko straty miejscowe,
jeżeli zawór zainstalowany na rurociągu ustawiony jest w położeniu odpowiadającym
wartości współczynnika oporu lokalnego kz = 0,5, a pozostałe współczynniki wynoszą: dla
wylotu kw = 0,05, dla rozszerzenia kr = 0,9, dla zwężenia kp = 0,18 (przy czym kr i kp
odniesione są do prędkości za przeszkodą).

Rys. 3 Rys. 4

Zad. 4.
Długi rurociąg o średnicy d = 1,2 m łączy dwa sztuczne zbiorniki i służy do przerzutu wody
( = 1,307 x 10-6 m2 /s). Zakładając różnicę H wzniesień zwierciadła w tych zbiornikach
równą 12 m (rys. 4), obliczyć objętościowe natężenie przepływu przez rurociąg. Przyjąć
L = 3218 m oraz chropowatość bezwzględną k = 1,5 mm. Zadanie rozwiązać w oparciu o
wykres Moody, straty miejscowe pominąć.

Zad. 5.
Woda ( = 1,307 x 10-6 m2 /s) znajdująca się w zamkniętym zbiorniku A pod ciśnieniem
p1 = 320 kPa przepływa do zamkniętego zbiornika B, w którym panuje ciśnienie p2 = 60 kPa.
Obliczyć objętościowe natężenie przepływu wody, jeżeli H = 1 m, d = 0,02 m, k = 0,1 mm
(chropowatość bezwzględna), l = 30 m. Współczynniki oporów lokalnych zaznaczono na
rys. 5.

10
 Rys. 5 Rys. 6

Zad. 6.
Przepływ wody o temperaturze t = 10 0C odbywa się ze zbiornika A do zamkniętego
zbiornika B, które mają zwierciadła na tym samym poziomie (rys. 6). Ruch wody umożliwia
podciśnienie pp. Pomijając straty miejscowe obliczyć wartość podciśnienia pp jeżeli

V  0 ,02m 3 / s , d = 0,125 m, L = 100 m, k = 1 mm (chropowatość bezwzględna).

Zad. 7.

Wodę w rurociągu A należy doprowadzić w ilości V  1,5  10 3 m 3 / s na wysokość h = 2,3 m
rurociągiem o średnicy d = 25 m i całkowitej długości L = 30 m (rys. 7). Współczynniki
oporów lokalnych wynoszą: dla zaworu kz = 4, dla kolana kk = 0,3, dla wylotu kw = 0,4.
Obliczyć nadciśnienie pn panujące w rurze A, spełniające warunki zadania , gdy k = 0,2 mm
oraz  = 1 x 10-6 m2 /s.

Rys. 7 Rys. 8

Zad. 8.
Obliczyć napełnienie H (rys. 8) tak aby woda w ilości 100 l/s mogła być dostarczana
rurociągiem o średnicy 250 mm na odległość 1500 m. Do obliczeń przyjąć chropowatość
bezwzględną wewnętrznych ścian przewodu k = 0,1mm, kinematyczny współczynnik
lepkości dla wody o temp. 100C -  = 1,31 x 10-6 m2 /s oraz współczynnik oporów
miejscowych dla wlotu wody ze zbiornika do rurociągu k = 0,5.

Zad. 9.
Zaprojektować średnicę przewodu z polietylenu, w którym będzie płynęła woda w ilości
20 l/s (rys. 9), w zbiorniku panuje nadciśnienie pn = 0,1 MPa, a wypływ wody odbywa się
swobodnie do atmosfery. Do obliczeń przyjąć L = 50 m, H = 2 m, kw = 0,5,
 = 1,3 x 10-6 m2 /s, k = 0,05 mm (chropowatość bezwzględna).

Zad. 10.
Obliczyć wydatek wody (strumień objętości) w przewodzie o długości L = 100 m i średnicy
D = 100 mm łączącym dwa zbiorniki (rys. 10). Przewód wykonany jest z rur stalowych moło
skorodowanych k = 0,4 mm. Podciśnienie panujące w zbiorniku lewym wynosi pp = 104 Pa,
zaś różnica położenia zwierciadeł w obu zbiornikach H = 4 m. Do obliczeń należy przyjąć:
 = 103 kg/m3,  = 1,3 x 10-6 m2 /s, k1 = k2 = 0,5, k3 = 5, k4 = 1.

11
 Rys. 9 Rys. 10

Zad. 11.
W poziomym przewodzie (D = 100 mm, L = 10 m, k = 0,2 mm) płynie woda ze średnią
prędkością w = 2 m/s. Wyznaczyć wartość współczynnika k dla zaworu, jeżeli manometr
różnicowy wskazuje h = 0,5 m. Do obliczeń należy przyjąć gęstość wody w przewodzie i
manometrze  = 103 kg/m3, kinematyczny współczynnik lepkości wody  = 1,3 x 10-6 m2 /s,
gęstość cieczy manometrycznej m = 13,6 x 103 kg/m3.

Rys. 11
Zad. 12.
Poziomym przewodem wykonanym z mosiądzu o chropowatości k = 1,5 mm, w którym
znajduje się nagłe rozszerzenie od d1 = 50 mm do d2 = 120 mm, płynie woda w ilości
0,012 m3/s (rys.12). Z obu stron poszerzenia na przewodzie zainstalowano piezometry. W
trakcie doświadczenia zmierzono, że woda w pierwszym piezometrze wznosi się na wysokość
h1 = 1,84 m, zaś w drugim znajduje się na wysokości h2 = 0,17 m. Temperatura wody wynosi
10 0C. Obliczyć współczynnik strat miejscowych na rozszerzeniu przewodu oraz narysować
przebieg linii energii, linii ciśnień bezwzględnych i linii ciśnień piezometrycznych. ν = 1,307
x 10-6 m2/s, ρ = 999,65 kg/m3.

Rys.12

12
Wykres Moody

13
6. Przepływy w przewodach zamkniętych (równanie Bernoulliego) cz. 2
Zad. 1.
Oblicz moc pompy przepompowującej wodę ze zbiornika dolnego do górnego jeżeli

t = 20 0C, L = 100 m, V  1dm 3 / s , d = 0,05 m,  = 65 %, h = 10 m,  = 1,007 x 10-6 m2 /s,
 = 998,2 kg/m3 (rys. 1).

Rys. 1 Rys. 2

Zad. 2.

Woda gruntowa pobierana jest ze studni w ilości V  0 ,04 m 3 / s przy pomocy pompy
odśrodkowej (rys. 2). Zwierciadło wody w studni ustaliło się przy tym na wysokości h1 = 5 m
poniżej osi pompy. Przyjmując dla każdego kolana w układzie wartość kk = 0,4, a dla klosza
ssawnego z klapą zwrotną kks = 4,5 oraz zakładając  = 1,307 x 10-6 m2 /s obliczyć:
a) średnicę d1 rurociągu ssawnego, którego długość wynosi L1 = 8 m (k1 = 1 mm), jeżeli
wysokość podciśnienia w wakuometrze podłączonym do króćca ssawnego pompy nie
powinna przekraczać 7 mH2O.
b) moc dostarczaną pompie przy zupełnie otwartym zaworze na rurociągu tłocznym
(kz = 0), jeżeli długość tego rurociągu L2 = 5 m i średnica d2 = 0,15 m (k2 = 1 mm),
przy warunku, że przekrój wlotowy rurociągu tłocznego położony jest na wysokości
h2 = 0,6 m powyżej osi pompy, a współczynnik sprawności pompy wynosi  = 0,7.

Zad. 3.
Ścieki ze zbiornika A podawane są do oczyszczalni pompą wirową o zadanych
charakterystykach (tabela 1). Instalacja pompowa, której układ wysokościowy przedstawiono
na rys. 3, wykonana jest z PVC i ma następujące wymiary: średnice Dz1 =225 mm,
Dz2 =160 mm, grubość ścianki rur e1 = 10,8 mm, e2 = 7,7 mm oraz długości L1 = 80 m,
L2 = 460 m. Na przewodzie ssawnym zainstalowany jest kosz z zaworem zwrotnym k1 = 5,85
oraz trzy kolana gięte k2 = 0,14. Praca pompy jest sterowana automatycznie, włącza się przy
poziomie zmax, a wyłącza się przy poziomie zmin. Kinematyczny współczynnik lepkości
odpowiadający temperaturze ścieków wynosi  = 1,239 x 10-6 m2 /s, a wartość h = 1,5 m.
Ciśnienie atmosferyczne przyjąć pa = 100 kPa. Określić punkty pracy pompy oraz obliczyć
ciśnienie w przewodzie ssawnym przy najniekorzystniejszych warunkach pracy pompy.
Tabela 1.

V [ m3 / s ] 0 5 10 15 20 25 30 32,5
Hp [m] 26,18 25,91 25,31 24,33 22,38 20,00 17,09 15,30
 [%] 0 31,00 56,00 72,70 76,75 76,60 73,20 71,80

14
 Rys. 3
Zad. 4.
Ze studni o zwierciadle położonym na głębokość H = 4 m poniżej jej krawędzi pobierana jest

woda w ilości V  0 ,06 m 3 / s (rys. 4). Woda pobierana jest rurociągiem o średnicy
d = 200 mm i długości L = 7 m. Maksymalna wysokość ssania pompy wynosi 7 m. Na jakiej
wysokości h nad ziemią należy ustawić pompę? Do obliczeń przyjąć: współczynnik
chropowatości bezwzględnej rurociągu k = 1 mm, kinematyczny współczynnik lepkości
 = 10-6 m2 /s, sumaryczny współczynnik oporów miejscowych dla rurociągu ssawnego
k = 4,4.

Rys. 4 Rys. 5

Zad. 5.
Pompa wirowa tłoczy wodę poziomym przewodem o średnicy d = 200 mm i długości
L = 400 m. Poziom wody w dolnym zbiorniku znajduje się na wysokości z1 = 60 m, a górnym
na wysokości z2 = 90 m ponad osią przewodu (rys. 5). Oszacować wydajność pompy oraz jej
moc. Do obliczeń przyjąć: charakterystykę pompy daną w tabeli 2, współczynnik
chropowatości bezwzględnej rurociągu k = 1 mm, kinematyczny współczynnik lepkości
 = 10-6 m2 /s.
Tabela 2.

V [ dm 3 / s ] 0 0,025 0,05 0,075 0,10 0,125 0,15 0,175 0,2
Hp [m] 95 93 91 88 84 82 79 76 72

Zad. 6.
Odpompowanie wody gruntowej ze studni przeprowadza się za pomocą pompy odśrodkowej
o zadanej charakterystyce (zamieszczonej w tabeli 3), giętkim przewodem o całkowitej
długości L = L1 + L2 = 7 m, średnicy d = 100 mm i chropowatości k = 1 mm (rys. 6). Opory
miejscowe wynoszą k = 10, natomiast kinematyczny współczynnik lepkości wody
 = 1,307 x 10-6 m2 /s. Oblicz parametry pracy układu na początku pracy pompy, gdy poziom
wody w studni znajduje się 1 m powyżej wylotu rurociągu tłocznego. Obliczyć parametry
pracy układu przy końcu pracy pompy, gdy poziom wody w studni obniży się o H 1 = 3 m.

15
Wyznaczyć przybliżony czas obniżenia się poziomu wody o H1, jeżeli powierzchnia
zwierciadła wody w studni wynosi A = 6,25 m2.
Tabela 3.

V [ dm 3 / s ] 5 10 15 20 25 30 35 40 5
Hp [m] 10,2 10,9 11,0 10,7 10,0 8,9 7,7 6,3 10,2

Rys. 6

Zad. 7.
Pompa odśrodkowa ustawiona na wysokości h = 2 m nad zwierciadłem wody,
przepompowuje wodę z otwartego zbiornika dolnego do zbiornika górnego o zwierciadle
położonym o H = 10 m powyżej pompy. Zbiornik górny jest zamknięty i na powierzchni
panuje nadciśnienie p = 1,2 at (rys. 7).
1. Znaleźć objętościowy wydatek pompy i jej wysokość podnoszenia , jeżeli wskazanie
manometru pm = 2,5 at oraz dane są: L1 = 6 m, d1 = 0,1 m, k1 = 0,15 mm dla rurociągu
ssawnego oraz L2 = 60 m, d2 = 0,08 m, k2 = 0,15 mm dla rurociągu tłocznego.
Współczynnik oporu dla kosza ssawnego z klapą zwrotną kk = 7, natomiast dla
częściowo zamkniętej zasuwy kz = 8.
2. Obliczyć wartość podciśnienia na króćcu ssawnym pompy oraz największą
dopuszczalną wartość wysokości h, gdy maksymalne podciśnienie na tym króćcu
może wynosić 8 mH2O.
3. Jak zmieni się punkt roboczy pompy, gdy górny zbiornik będzie otwarty?
Do obliczeń przyjąć kinematyczny współczynnik lepkości wody  = 1,307 x 10-6 m2 /s.

Rys. 7

16
7. Wypływy płynu przez otwory i przystawki
Zad.1.
Woda o objętości V = 10 dm3 wypłynęła w czasie t = 32,8 s przez otwór o średnicy
d = 10 mm znajdujący się na głębokości H = 2 m pod zwierciadłem wody (rys. 1). Zmierzona
średnica wypływającego strumienia wody wynosi ds = 8 mm. Obliczyć wartości
współczynników prędkości, kontrakcji i wydatku.

Rys. 1 Rys. 2

Zad. 2.
W układzie dwóch zbiorników woda wypływa z górnego zbiornika przez otwór o średnicy
d1 = 5 cm i wpada do zbiornika dolnego, mającego w dnie otwór o średnicy d2 = 6 cm, przez

który woda wypływa na zewnątrz układu (rys. 2). Jaką ilość wody V należy dostarczyć do
górnego zbiornika, aby otwór o średnicy d1 znajdował się na głębokości h1 = 1,5 m pod
zwierciadłem wody? Na jakiej wysokości h2 ustali się wówczas zwierciadło w zbiorniku
dolnym? Przyjąć  = 0,82 dla obu otworów.

Zad. 3.
Do zbiornika podzielonego na dwie części ścianką mającą otwór o średnicy d = 100 mm

doprowadzana jest woda w stałej ilości V  80litrów / s . Z każdej części zbiornika woda
wypływa przez cylindryczną przystawkę o średnicy d. Znaleźć wydatek (strumień objętości)
każdej przystawki przy ustalonej pracy układu przyjmując, że otwór w ścianie jest zatopiony.
Wartości współczynników wydatku przyjąć: dla otworu 1 = 0,6, dla przystawek 2 = 0,82.

Rys. 3
Zad. 4.
Woda z górnej części zamkniętego zbiornika wypływa do jego dolnej części przez otwór
ośrednicy d1 = 30 mm (1 = 0,67) i dalej do atmosfery przez cylindryczną przystawkę o
średnicy d2 = 20 mm (2 = 0,82) (rys. 4).

17
 1. Obliczyć wydatek przystawki, jeżeli przy ustalonej pracy manometr wskazuje
nadciśnienie pm = 50 kPa, a zwierciadła wody w częściach zbiornika znajdują się na
wysokościach równych odpowiednio h1 = 2 m i h2 = 3 m.
2. Znaleźć nadciśnienie px panujące nad zwierciadłem wody w dolnej części zbiornika.

Rys. 4 Rys. 5

Zad. 5.
Z górnej części zbiornika o stałym poziomie zwierciadła a = 1,5 m i wskazaniu manometru
pm = 0,3 at woda przepływa do dolnej części przez 50 otworów o średnicy każdego
d0 = 10 mm ( = 0,6). Z dolnej części woda wypływa do atmosfery przez krótką rurę
zaopatrzoną w zawór (rys. 5).
1. Obliczyć natężenie dopływu wody do górnej części, jeżeli rtęciowy manometr różnicowy,
mierzący różnicę ciśnień powietrza nad zwierciadłami wody w częściach zbiornika, wskazuje
różnicę zwierciadeł rtęci h = 110 mm.
2. Znaleźć średnicę rury dopływowej d w przypadku gdy przy otwartym zaworze o
współczynniku oporów lokalnych kz = 4 zwierciadło wody w dolnej części utrzymywało się
na wysokości b = 2,5 m.

Zad. 6.
Woda ( = 1,307 x 10-6 m2/s) spływa ze zbiornika A do zbiornika B przez rurociąg o średnicy
d = 0,08 m, chropowatości k = 0,4 mm i długości L = 10 m (rys. 6). Współczynniki oporów
lokalnych wynoszą: dla kolana kk = 0,3, dla zaworu kz = 4. Ze zbiornika B woda wypływa
przez cylindryczną przystawkę o takiej samej średnicy ( = 0,82). Obliczyć napór H, jaki
musi wytworzyć zbiornika A, aby zwierciadło wody w zbiorniku B ustaliło się na wysokości
h = 1,5 m.

Rys. 6

18
Zad. 7.
Prostopadłościenny zbiornik o kwadratowej podstawie ma w odległości h od dna otwór na
całej szerokości ściany bocznej wysokości h (rys. 7). Zbiornik napełnia się wodą pod stałym
 
dopływem V . Obliczyć przy jakim V zbiornik napełni się do wysokości 3h i nie będzie się
przepełniał. Przyjąć: a = 1 m, h = 1 m,  = 0,8.

Rys. 7 Rys. 8

Zad. 8.
Prostokątny otwór w pionowej ścianie, zanurzony na głębokość a = 1 m należy podzielić
poziomą przegrodą na dwie części. Znaleźć odległość x położenia przegrody od górnej
krawędzi otworu, przy której wydatki obu części będą jednakowe (rys. 8). Wysokość otworu
przyjąć równą h = 0,2 m.

19
8. Przepływ wód gruntowych
Zad. 1.
Dokonano przesiewu pobranej próbki gruntu na m = 6 frakcji i otrzymano wyniki:
Zakres średnic Przeciętna średnica Udział
d [mm] di [mm] bi bi
0 – 0,2 d1 = 0,10 0,10 0,10
0,20 – 0,46 d2 = 0,33 0,20 0,30
0,46 – 0,60 d3 = 0,53 0,30 0,60
0,6 – 1,0 d4 = 0,80 0,25 0,85
1,0 – 2,0 d5 = 1,50 0,11 0,96
2,0 – 5,0 d6 = 3,50 0,04 1,00
Oblicz średnią ważoną średnicę ziaren dw i współczynnik filtracji gruntu k, jeżeli znana jest
porowatość gruntu  = 0,35.

Zad. 2.
Przez nasyp, znajdujący się na podłożu nieprzepuszczalnym, przesącza się woda (rys. 2).

Oblicz strumień objętości przesączającej się wody V jeżeli dane są następujące wielkości:
wysokość zwierciadeł wody h1 = 3 m, h2 = 0,5 m, szerokość i długość nasypu b = 4 m i
s = 60 m, współczynnik filtracji k = 6,5 x 10-5 m/s.

Rys. 2 Rys. 3

Zad. 3.
W warstwie wodonośnej przesącza się woda równolegle do nieprzepuszczalnego podłoża
(rys. 3). Obliczyć jednostkowy strumień objętości wody qw, jeżeli grubość warstwy
wodonośnej wynosi H = 2,5 m, spadek hydrauliczny dna kanału wynosi i = 0,087,
współczynnik filtracji k = 3 x 10-5 m/s.

Zad. 4.

Obliczyć wydajność studni V o średnicy 2ro = 1,2 m, gdy wysokość warstwy wodonośnej
wynosi H = 6 m, a głębokość wody w studni ho = 2 m (rys. 4). Przyjąć wartość współczynnika
filtracji gruntu k = 5 x 10-4 m/s.

Zad. 5.

Wyznacz promień leja depresyjnego R [m] oraz odpowiadający mu strumień wody V [m3/h]
w studni zwykłej, która znajduje się w gruncie przepuszczalnym i opiera się dnem o podłoże
nieprzepuszczalne (rys. 4). Dane: poziom wody w studni ho = 2,3 m, początkowy poziom
wody H = 8,4 m, promień studni ro = 50 cm przy współczynniku filtracji k = 6,5 x 10-6 m/s
(grunt piaszczysty).

20
Zad. 6.
Studnia o średnicy 2ro = 0,4 m jest opuszczona do dolnej warstwy nieprzepuszczalnej wody
artezyjskiej. Grubość warstwy wodonośnej równa się  = 4 m. Obliczyć rzędną h krzywej
depresji na promieniu r = 60 m od osi studni, jeżeli przy wypompowywaniu wody ze studni w

ilości V  0 ,01 m3/s głębokość wody w studni wynosi ho = 16 m (rys. 6.). Przyjąć
współczynnik filtracji k = 0,000884 m/s.

Rys. 4 Rys. 6

Zad. 7.
Obliczyć wydajność pompy usuwającej wodę z rowu odwadniającego, którego głębokość jest
na poziomie dna warstwy wodonośnej. Wysokość zwierciadła wody w rowie powinna
wynosić ho = 0,4 m (rys. 7). Dane: wysokość warstwy wodonośnej przed wykopaniem rowu
H = 1,6 m, długość rowu s = 500 m, współczynnik filtracji k = 0,008 m/s.

Rys. 7

Rys. 9 Rys. 8

Zad. 8.
W celu osuszenia wykopu fundamentowego zaprojektowano n = 8 jednakowych studni o
średnicy 2ro = 0,6 m (rys. 8). Warstwa nieprzepuszczalna leży na głębokości H = 15 m, a dno
wykopu na poziomie odległym o hA = 11,5 m od warstwy nieprzepuszczalnej. Obliczyć

łączną wydajność wszystkich studni V  , przyjmując współczynnik filtracji k = 0,001 m/s.

Zad. 9.

Zapotrzebowanie zakładu przemysłowego wynosi V   0 ,4 m3/s. W celu uzyskania tej ilości
wody zbudowano zespół sześciu studni znajdujących się w wierzchołkach sześciokąta
foremnego (rys. 9). Określić rozstaw rA studni, jeżeli grubość warstwy wodonośnej w środku
ciężkości A zespołu studni wynosi hA = 6 m, początkowa grubość warstwy wodonośnej
H = 12 m, a współczynnik filtracji gleby o bardzo grubej ziarnistości k = 1,98 x 10-3 m/s.

21
9. Ustalone przepływy cieczy ze swobodnym zwierciadłem w korytach
otwartych
Zad. 1.
Obliczyć średnią prędkość oraz natężenie przepływu w kanale o przekroju trapezu
równoramiennego, jeżeli: i = 2,5 0/00; b = 0,8 m; m = 1,5; h = 0,38 m; n = 0,011.

Zad. 2.
Wyznaczyć głębokość h napełnienia kanału betonowego o przekroju trapezowym, gdy dane

są: V = 28 m3/s; b = 3 m; i = 0,00019; m = 1,5; n = 0,017.

Zad. 3.
Wyznaczyć szerokość b dna kanału o przekroju trapezowym, jeżeli:

h = 1,2 m; m = 2,5; n = 0,025; V = 10 m3/s; i = 0,4 0/00.

Zad. 4.
Wyznaczyć głębokość h napełnienia kanału betonowego (n = 0,017) o przekroju trójkąta,

jeżeli: m = 1; n = 0,017; V = 5,7 m3/s; i = 0,001.

Zad. 5.
Wyznaczyć przepływ oraz wysokość wypełnienia kanału o szorstkości n = 0,013; i = 4 0/00;
D = 0,4 m; a = 0,65.

Zad. 6.
Dane są cztery kanały wykonane z jednakowego materiału, mające jednakowe pola przekroju
strumienia i ułożone z tym samy spadkiem. Wskazać, który z kanałów przeprowadza
najwięcej, a który najmniej wody w ruchu jednostajnym.

Zad. 7.
Obliczyć spadek podłużny dna kanału o przekroju trapezu nierównoramiennego jeżeli:

b = 0,5 m; m1 = 1,5; m2 = 2; n = 0,018; V = 0,15 m3/s; h = 0,37 m.

Zad. 8.
Jaką głębokość napełnienia oraz szerokość B w zwierciadle ma kanał o przekroju trójkąta

równoramiennego, gdy m = 1; n = 0,016; V = 4,8 m3/s i i = 0,002.

Zad. 9.
Który z dwóch kanałów ułożonych z jednakowym spadkiem i zbudowany z jednakowego
materiału jest korzystniejszy pod względem hydraulicznym:
1. trójkątny równoramienny o napełnieniu h1 = 2 m i nachyleniu skarp 1 : m1 = 1 : 2,
2. trapezowy równoramienny o napełnieniu h2 = 2 m i nachyleniu skarp 1 : m2 = 1 : 1,
oraz szerokości dna b2 = 2 m.

Zad. 10.
Obliczyć prędkość krytyczną oraz spadek krytyczny dna kanału betonowego ( n = 0,017) o

przekroju prostokątnym, dla którego B = 1,5 m i V = 2 m3/s. Przyjąć  = 1,1.

22
Zad. 11.
Określić jaki ruch panuje w kanale o przekroju trapezowym, jeżeli a = b/h = 0,5; m = 1;

V = 5 m /s; h = 1 m i  = 1,1.
3

Zad. 12.
Sprawdzić czy w kanale prostokątnym o szerokości dna b = 10 m powstanie odskok

hydrauliczny, gdy V = 36 m3/s;  = 1,1; h1 = 0,7 m. Jeżeli odskok wystąpi podać jego
długość.

Zad. 13.
Obliczyć objętościowe natężenie przepływu w trapezowym kanale o szerokości dna b = 8 m,
spadku dna i = 0,6 0/00, napełnieniu h = 1,5 m oraz różnym nachyleniu skarp (m1 = 3, m2 = 2).
Dno kanału stanowi podłoże żwirowe charakteryzujące się współczynnikiem szorstkości n1 =
0,025, a skarpy porośnięte są trawą n2 = 0,030. Sprawdzić czy średnia prędkość przepływu
wody w kanale jest mniejsza od prędkości granicznej, przy której nie występuje jeszcze
rozmywanie dna (wkr = 1 m/s).

Zad. 14.

Zaprojektować kanał o przekroju kołowym jeżeli: V = 0,8 m3/s; i = 0,025, n = 0,014; a = 0,6.

Zad. 15.
Obliczyć natężenie przepływu w kanale o przekroju kołowym, jeżeli: D = 1,2 m; i = 0,0004;
h = 0,67 m; n = 0,014.

Zad. 16.

Jaki spadek podłużny dna należy nadać kanałowi o przekroju kołowym, gdy: V = 5 m3/s;
n = 0,020, h = 1,2 m; D = 3 m.

Zad. 17.
Dla jakiej głębokości h napełnienia kanału o przekroju kołowym, kanałem tym dla D = 3 m;

n = 0,02, i = 0,001 będzie przepływało V = 8 m3/s wody?

Zad. 18.
Wychodząc z warunku na przepływ krytyczny wyprowadzić wzór na głębokość krytyczną w

kanale o przekroju trójkąta równoramiennego dla zadanych , V oraz m.
Obliczyć głębokość krytyczną oraz określić rodzaj ruchu w powyższym kanale, gdy: ,m = 1;

n = 0,016; V = 0,76 m3/s;  = 1,1; h = 1,5 m.

Zad. 19.
Określić charakter przepływu w kanale prostokątnym o szerokości dna b = 8 m, jeżeli

V = 24 m /s, h = 0,6 m oraz  = 1,1.
3

23
24
25
26
ODPOWIEDZI

1.1. ρ = 0,527 kg/m3

1.2. ΔG = 2350 N
1.3. N = 12,4 obrotu
1.4. F = 101,8 N
1.5. s = 0,12 mm
µ = 21,29 x 10-6 kg ν = 22,8 x 10-6 m2/s
1.6.
m  s  ;
2.1. Δp = 157,3 Pa
2.2. a) Z = 1,6 m
b) p = 101 kPa
2.3. a) p1 = 119 620 Pa
b) H = 0,159 m
2.4. Δp = 12,3 kPa
2.5. pB = 73,6 kPa
2.6. L = 2,5 cm
2.7. Δh = L/13,06 m
2.8. X = 1,79 m
2.9. Δp = 535,53 Pa
2.10. h = 1,02 m
2.11. h = 0,05 m
2.12. p = 123600 Pa
2.13. H = 13,56 m
2.14. H = 12,56 m

3.1. H = 60,14 m
3.2. p15 = 12 067,9 Pa
3.3. z  4650 m n.p.m.
3.4. z = 0,105 m; zanurzenie - 70%
3.5. Fg = 900,56 N; Fw = 1 667,7 N; ciało wynurza się
3.6. h = 13 mm
3.7. h = -4,8 mm
3.8. β = 22,40
3.9. Δp = 584 Pa

4.1. R = 2,25 kN

27
4.2. R = 5,18 kN
4.3. P = 4,9 kN; zNα = zNp = 0,667 m; yNα = 0,943 m; yNp = 0,667 m
4.4. S = 11 202,4 N
4.5. x = 1,47 m
4.6. H = 5,05 m; P = 154 095 N
4.7. P = 66 217,5 N
4.8. F = 1 353,2 N
4.9. P = 39459,02 N


5.1. V = 0,141 m3/s
5.2. w = 8,86 m/s

5.3. V = 0,0131 m3/s

5.4. V = 2,34 m3/s

5.5. V = 9,752 x 10-4 m3/s
5.6. pp = 661,6 Pa
5.7. pn = 272 kPa
5.8. H = 21,89 m
5.9. między d = 60 mm a d = 80 mm

5.10. V = 0,01 m3/s
5.11. k = 28,5
5.12. k = 1,723

6.1. N = 160,99 W
6.2. a) d1 = 150 mm; b) N = 4538,6 W
6.3. p = 50815,8 Pa
6.4. h = 1,83 m

6.5. V = 0,13 m3/s; N = 156 kW
6.6.

6.7. 1) V = 0,0129 m3/s; 2) p3 = 67816 Pa; h = 0,913 mH2O

7.1. α = 0,87; β = 0,64; µ = 0,62


7.2. V = 8,73 dm3/s

28
  
7.3. V 1 = 0,0503 m3/s; V 2 = 0,0297 m3/s;

7.4. 1) V = 3,18 dm3/s; 2) px = 46 961 Pa

7.5. 1) V = 0,018 m3/s; 2) d = 76 mm
7.6. H = 9,16 m

7.7. V = 4,32 m3/s;
7.8. x = 0,102 m

8.1. dw = 0,389 mm; k = 4,7 x 10-4 m/s


8.2. V = 4,27 dm3/s
8.3. qw = 0,65 x 10-5 m3/(s m)

8.4. V = 8,2 dm3/s

8.5. R = 46,66 m; V = 0,2938 dm3/s
8.6. h = 18,57 m

8.7. V = 0,0298 m3/s

8.8. V = 0,096 m3/s
8.9. rA = 98,98 m


9.1. w = 1,75 m/s; V = 0,91 m3/s
9.2. h = 3,15 m
9.3. b=8m
9.4. h=2m

9.5. V = 0,098 m3/s; h = 0,26 m
  
9.6. koło: V = 0,54 X; trójkąt: V = 0,50 X; kwadrat: V = 0,48 X;

prostokąt: V = 0,50 X
9.7. i = 0,0004
9.8. h = 1,6 m; B = 3,2 m
 
9.9. V 2 > V 1 (kanał trapezowy jest korzystniejszy hydraulicznie)
9.10. wkr = 2,28 m/s; ikr = 0,0067
9.11. Fr = 1,51 (ruch rwący podkrytyczny)

29
9.12. w kanale powstanie odskok hydrauliczny L = 6,06 m

9.13. V = 16,62 m3/s
9.14. D = 1,5 m

9.15. V = 0,44 m3/s
9.16. i = 0,00285
9.17. h = 2,19 m
9.18. hkr = 0,66 m; Fr = 0,137; (przepływ nadkrytyczny – spokojny)
9.19. Fr = 2,27 (ruch rwący)

Wielkości do zapamiętania:

Gęstość wody ρ = 1000 kg/m3

Przyspieszenie ziemskie g = 9,81 m/s2
Ciężar właściwy wody γ = 9810 N/m3
Ciężar właściwy rtęci γHg = 13,56 x γH2O
Ciśnienie atmosferyczne pa = 105 Pa
1 atmosfera techniczna 1 at = 98100 Pa
1 atmosfera fizyczna 1 Atm = 101325 Pa
Uniwersalna stała gazowa MR = 8314,7 J/(kmol K)
Masa molowa M02 = 32 kg/kmol
MN2 = 28 kg/kmol
MH2 = 2 kg/kmol
MC = 12 kg/kmol
Indywidywidualna stała gazowa dla powietrza R = 287 J/(kg K)

30