Państwo Franków i Karolingów - podsumowanie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Gra edukacyjna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Rozwój dążeń uniwersalistycznych, walka papiestwa z cesarstwem wyprawy krzyżowe. Teksty

źródłowe do nauki historii w szkole, Nr 6, oprac. J. Żuławiński, Warszawa 1959, s. 7.
Rozwój dążeń uniwersalistycznych, walka papiestwa z cesarstwem wyprawy krzyżowe. Teksty
źródłowe do nauki historii w szkole, Nr 6, oprac. J. Żuławiński, Warszawa 1959, s. 5.
 Państwo Franków i Karolingów - podsumowanie

Friedrich Kaulbach, Koronacja Karola Wielkiego. Obraz przedstawia moment nałożenia korony na głowę
Karola Wielkiego przez papieża Leona III w bazylice św. Piotra.
Źródło: wikimedia.org, domena publiczna.

Frankowie zostali sprowadzeni na tereny na zachód od Renu przez Rzymian, którzy cenili
sobie ich waleczność. Przez wieki byli wiernymi i lojalnymi poddanymi cesarzy i ich
wodzów.

Dopiero rozpad cesarstwa zachodniorzymskiego i powolny jego upadek doprowadził do

przejęcia władzy w państwie Franków przez królów z dynastii Merowingów – Childeryka,
a po nim Chlodwiga. Nie odcinali się od rzymskich elit, współpracując z nimi i tworząc
spójne społeczeństwo, czego wyrazem było stabilne i spójne państwo Franków.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele
Opiszesz proces powstawania państwa Franków i rządzące nim dynastie.
Scharakteryzujesz panowanie Karola Wielkiego i jego znaczenie dla europejskiej
kultury.
Wymienisz najważniejsze powody podziału państwa Karolingów.
Podasz nazwy współczesnych krajów, które powstały po rozpadzie państwa Franków.
Przeczytaj

Od Merowingów do imperium Karolingów

Władca Franków Chlodwig I z dynastii Merowingów według tradycji w 496 r. przyjął
chrzest (data chrztu jest sporna). Zdołał też podbić większość Galii i część Germanii. Gdy
Chlodwig umarł w 511 r., państwo Franków rozciągało się od Renu po Pireneje i było
najbardziej stabilnym krajem na terenach po nieistniejącym już cesarstwie
zachodniorzymskim.

Chrzest Chlodwiga I w Boże Narodzenie 496 r. w kościele w Reims przez biskupa Remigiusza. Wyjaśnij
znaczenie chrys anizacji Franków.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Królestwo Franków zostało podzielone między synów Chlodwiga. Do ponownego

zjednoczenia doszło dopiero w 613 r. pod rządami Chlotara II, a czasy panowania Dagoberta
I (629–639), syna Chlotara II, uważa się za złoty okres tego państwa. Kolejni monarchowie
nie przejawiali większej aktywności i w historii określani są mianem królów gnuśnych.

Ciekawostka

Chlodwig za swoją siedzibę i stolicę królestwa obrał dzisiejszy Paryż, znany wówczas pod
nazwą Lutecji. Było to znaczące miasto, rozbudowane przez Rzymian z osady rybackiej
znajdującej się na wyspie na rzece Sekwanie. Nowa nazwa miasta nadana została przez
Franków z powodu zamieszkującego w okolicach celtyckiego plemienia Paryzjów.
W czasach rządów dynastii Merowingów to właśnie utrzymanie jedności państwa stanowiło
największe wyzwanie dla rządzących. Kolejni władcy nie potrafili tego skutecznie osiągnąć.
Pomimo sprawowania najwyższego urzędu nie mieli realnego wpływu na podejmowane
decyzje w wielu obszarach swojego państwa, zarządzanych przez przedstawicieli
możnowładztwa świeckiego i duchownego. Nasiliło to decentralizację państwa,
a w konsekwencji przejmowanie władzy nad prowincjami przez majordomów – wysokich
urzędników królewskich. Najwybitniejszym z nich okazał się Karol Młot (686‐741), który
zjednoczył praktycznie całą zachodnią część kontynentu (nie licząc Półwyspu Iberyjskiego,
podbijanego wówczas przez Arabów). Autorytet i sława Karola Młota wzrosły jeszcze
bardziej po zwycięskiej bitwie pod Poitiers w 732 r., podczas której udało mu się zatrzymać
najazd arabskich muzułmanów.

Ogłoszony obrońcą chrześcijaństwa Karol Młot umocnił prestiż rodu Karolingów. Mimo że
nie był nominalnym królem Franków, uważany był za faktycznego ich wodza. To za jego
panowania doszło do reorganizacji armii – w zamian za obowiązek służby wojskowej
nadawał poddanym beneficja (w ten sposób powstała jazda frankońska). Po jego śmierci
władzę objął syn Pepin, zwany Małym. Zdetronizował on ostatniego z Merowingów –
Childeryka III - i sam, ale przy poparciu Kościoła i możnych, objął władzę nad państwem
Franków, przywracając mu autorytet. W 756 r. przekazał papieżowi Stefanowi II tereny
zdobyte podczas wojen z Longobardami, na których powstało Państwo Kościelne.

Cesarstwo Karola Wielkiego

Albrecht Dürer, Portret Karola Wielkiego, 1511 rok.
Jak myślisz, dlaczego współcześnie określa się go
jako „ojca Europy"?
Źródło: wikimedia.org, domena publiczna.
Pepin Mały zapoczątkował powstanie
imperium Karolingów, które swoją pełnię
osiągnęło za panowania Karola Wielkiego
(768‐814) dzięki jego konsekwentnym
działaniom, m.in. ujednoliceniu administracji,
centralizacji władzy oraz przede wszystkim
stworzeniu wspólnoty kulturowej spajającej
elity kraju. Karol Wielki, jako świadomy
władca i sprawny polityk, budowę państwa
rozpoczął od stworzenia wspólnej
administracji opartej na podporządkowanych
mu urzędnikach nazywanych missi dominici,
kosztem zaś potęgi arystokratów
w poszczególnych hrabstwach. Cały kraj
podzielił na hrabstwa oraz marchie, którymi
kierowali odpowiednio hrabiowie
i margrabiowie. Organizacja królestwa
Franków dała początek monarchii
patrymonialnej, w której najwyższą władzę
sprawował namaszczany podczas koronacji olejami król. Karol zdawał sobie również
sprawę, że stabilność tak rozległego, zróżnicowanego etnicznie i kulturowo państwa można
osiągnąć tylko przez przyjęcie tych samych wzorów rozumianych i akceptowanych przez
wszystkich poddanych. Odwoływał się więc do religii chrześcijańskiej oraz tradycji
starożytnego Rzymu.

Za panowania Karola Wielkiego państwo Franków osiągnęło szczyt rozwoju terytorialnego 

– podbił on Saksonię i Bawarię, a także pokonał Longobardów i Awarów, walczył skutecznie
z Arabami w Hiszpanii oraz zamieszkującymi nad Łabą Słowianami. Kulminacyjnym
punktem rządów Karola Wielkiego było koronowanie go na cesarza w 800 r. w bazylice św.
Piotra, co miało podkreślić uniwersalny charakter monarchii Karolingów. Bizancjum uznało
tytuł cesarski Karola w 812 roku.

Frankijski władca nie zapominał o rozwoju kultury i szkolnictwa, gromadząc na swoim

dworze najwybitniejszych intelektualistów ówczesnego świata zachodniego. To dzięki
Karolowi Wielkiemu łacina stała się językiem nauki i Kościoła. Rozkwit literatury i sztuki
w latach jego panowania został nazwany renesansem karolińskim.

Miniatura z IX wieku przedstawia cztery sztuki wyzwolone, od lewej: muzyka, arytmetyka, geometria,
astrologia. Miały one charakter nauk stopnia wyższego (quadrivium ). Które nauki zaliczano do stopnia
podstawowego, czyli trivium ?
Źródło: wikimedia.org, domena publiczna.

Powolny rozpad
Karol Wielki zmarł 28 stycznia 814 r. w Akwizgranie, a władzę objął jego jedyny żyjący syn
Ludwik Pobożny. Nie potrafił jednak poradzić sobie z narastającymi problemami, w tym
głównie z walczącymi o przywództwo własnymi potomkami. Po śmierci Ludwika
Pobożnego nastąpił rozkład struktur wielkiego państwa frankijskiego.

Początkiem ostatecznego rozpadu był traktat w Verdun, zawarty w 843 roku. Państwo

stworzone przez Karola Wielkiego podzielono między synów Ludwika Pobożnego: Karola
Łysego, który otrzymał zachodnią część państwa z ludnością posługującą się językami
romańskimi, Ludwika Niemieckiego, który otrzymał germańskojęzyczny wschód, oraz
Lotara, który zachował też godność cesarską i przejął ziemie rozciągające się od Morza
Północnego po środkową Italię. Podział ten położył podwaliny pod powstanie
w przyszłości Francji i Niemiec.

Traktat w Verdun, 843 rok. Który z władców podzielonego państwa miał zachować tytuł cesarski? Wskaż
rządzone przez niego ziemie.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W drugiej połowie IX w. chaos na ziemiach pozostających pod władaniem Karolingów

pogłębiał się. W 888 r. część możnowładców zachodniofrankijskich wybrała na króla
hrabiego Odona z rodu Robertynów, reszta – Karola III Prostaka. W tym okresie rządziło
jednocześnie dwóch królów, a potem ich potomkowie. Ta wyniszczająca rywalizacja trwała
przez sto lat, aż do śmierci ostatniego władcy z dynastii Karolingów - Ludwika V Gnuśnego.
Od 987 r. w państwie frankijskim rządzili Kapetyngowie.

Cesarstwo frankijskie w okresie największego rozwoju, czyli na początku IX w., zajmowało

obszar ponad miliona kilometrów kwadratowych. Rdzeniem cesarstwa był obszar leżący
między Loarą a Renem (część tego regionu dała początek Lotaryngii, terenowi będącemu
przedmiotem sporów francusko‐niemieckich do czasów współczesnych). Rolę stolicy
pełnił Akwizgran, z kolei największym miastem Zachodu wciąż pozostawał Rzym.
W czasach karolińskich większość budowli, nawet pałace, wznoszono z drewna. Z tego
powodu zachowało się niewiele świadectw epoki. Nieliczne konstrukcje kamienne
powstawały z reguły z ruin rzymskich budowli.

Najważniejsze wydarzenia

Najważniejsze postacie

Polecenie 1

Wysłuchaj audiobooka i określ, jak wyglądała władza królewska za Merowingów

i Karolingów? Dlaczego doszło do obalenia tej pierwszej dynas i?

Polecenie 2

Wyjaśnij, jaką rolę w uznaniu władzy Karolingów odegrał Kościół? Do czego nawiązywała
koronacja Karola Wielkiego?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerCAjPFf.html

Einhard, Życie Karola Wielkiego

(Za czasów ostatnich Merowingów) skarb i rządy państwem należały do przełożonych

pałacu, zwanych majordomami, którzy posiadali najwyższą władzę, królowi nie
pozostawało nic więcej jak zadowolić się samym tytułem, nosić długie włosy i
nieostrzyżoną brodę, zasiadać na tronie i udawać panującego; wysłuchiwał posłów
przybywających zewsząd i na odchodnym udzielał im odpowiedzi jakby na mocy
własnej woli, lecz to, co mówił było wyuczone albo i nakazane.

Poza bezużytecznym mianem króla i niepewnym utrzymaniem, które mu wyznaczał

przełożony dworu według swego widzimisię, jedyną jego własnością była posiadłość
ziemska przynosząca bardzo mały dochód; sam tam mieszkał i żywił z tego nieliczną
czeladź.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerCAjPFf.html

Rocznik królestwa Franków

 Rok 749. Burghard biskup würzburski i Folrad kapelan wysłani zostali do papieża
Zachariasza, aby zapytać o królów we Francji, którzy w owych czasach nie posiadali
władzy królewskiej, czy tak było dobrze, czy nie.

I papież Zachariasz polecił Pepinowi (odpowiedzieć), że lepiej jest owego zwać królem,
który posiada władzę aniżeli tego, który bez władzy królewskiej pozostawał; aby (zaś)
nie został zakłócony porządek, powagą apostolską polecił uczynić Pepina królem.

Rok 750. Pepin według zwyczaju Franków wybrany został na króla i namaszczony przez
świętej pamięci Bonifacego arcybiskupa i podniesiony przez Franków na królestwo w
mieście Soissons. Hilderyk zaś, który nieprawnie nazywał się królem, został
postrzyżony i zesłany do klasztoru.

Rok 800. Owego dnia najświętszego narodzenia Pana, gdy król podczas mszy przed
ołtarzem błogosławionego Piotra apostoła powstał od modlitwy, papież Leon włożył
koronę na jego głowę i cały lud rzymski zawołał: "Karolowi Augustowi przez Boga
koronowanemu potężnemu i pokojowemu cesarzowi rzymskiemu, życie i zwycięstwo!"
I po okrzykach, przez papieża, zwyczajem starożytnych władców, został uczczony i jako
obdarzony imieniem patrycjusza cesarzem i augustem został nazwany.

Słownik
cesarz

(łac. Caesar), najwyższy tytuł panującego władcy, którego ranga jest wyższa od króla

decentralizacja

(łac. centralis - dosł. środkowy), przeniesienie lub utrata znaczenia części uprawnień
oraz odpowiedzialności instytucji władzy centralnej w państwie na rzecz tych
znajdujących się niżej w hierarchii

Karolingowie

dynastia wywodząca się od władcy Franków Karola Młota; panowała w latach 751- 987, do
śmierci Ludwika V Gnuśnego

majordom

(łac. maior domus; maior - dosł. większy, straszy; domus - dosł. dom), wysoki urzędnik na
dworze władcy, był odpowiedzialny za zarządzanie bieżącymi sprawami dworu
i dowodzenie wojskiem królewskim

marchia
 przygraniczna jednostka administracyjna w państwie Karola Wielkiego

margrabia

(niem. markgraf), inaczej graf, stał na czele i zarządzał marchią

Merowingowie

dynastia królów, panująca w państwie frankijskim w latach 481‐751, wywodząca się od

Meroweusza, władcy Franków salickich, zamieszkujących nad Morzem Północnym,
między Mozą a Skaldą

minuskuła karolińska

rodzaj średniowiecznego pisma stworzony na przełomie VIII i IX wieku na dworze Karola
Wielkiego

missus dominicus

(łac. posłaniec panującego), wysoki urząd utworzony przez Karola Wielkiego kontrolujący
wykonywanie zarządzeń władcy przez administrację na prowincjach. Urząd ten
powierzano głównie duchownym

Słowa kluczowe
cesarstwo, Europa wczesnego średniowiecza, Frankowie, Karolingowie, Karol Wieki,
Merowingowie, Poitiers, renesans karoliński, 

Bibliografia
Einhard, Życie Karola Wielkiego, tłum. J. Parandowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław 1950.

Wczesne średniowiecze. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4. oprac. J.

Włodarczyk, Warszawa 1960.

Faber G., Merowingowie i Karolingowie, Warszawa 1994.

Gra edukacyjna

Polecenie 1

Zagraj w grę interaktywną i sprawdź swoją wiedzę - dla każdego pytania zaznacz odpowiedź
prawidłową. Następnie wykonaj kolejne polecenia.

Test

Sprawdź swoją
wiedzę
Poziom Limit czasu: Twój ostatni

4 min
trudności: wynik:

łatwy -
Uruchom

Polecenie 2

Wyjaśnij, czym był renesans karoliński.

Polecenie 3

Wymień przedmioty wchodzące w skład sztuk wyzwolonych trivium i quadrivium.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Przenieś nazwy przedmiotów do odpowiedniego poziomu nauczania w ramach tzw. siedmiu

sztuk wyzwolonych.

Trivium

Astronomia Arytmetyka

Gramatyka Geometria

Muzyka Dialektyka
Quadrivium
Retoryka

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz na osi czasu wydarzenia dotyczące państwa Franków.

Ćwiczenie 3 輸

Rozstrzygnij, czy wylosowane elementy, dotyczące państwa Franków, pasują do siebie.

Ćwiczenie 4 醙

Połącz opisy dotyczące administracji w państwie Franków z odpowiednim pojęciem.

Ćwiczenie 5 醙

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia zamieszczone poniżej.

“
Roczniki Królestwa Franków

Wysłano biskupa Burgharda z Würzburga i kapelana Folrada do papieża

Zachariasza, aby zapytali w sprawie królów frankońskich którzy w owym
czasie nie posiadali władzy królewskiej, czy jest to rzeczą słuszną, czy
nie. A papież Zachariasz kazał powiedzieć Pepinowi, że byłoby rzeczą
lepszą, aby [raczej] ten mienił się królem, kto posiada władzę, niż ten,
który bez królewskiej pozostaje władzy; aby zaś ład nie doznał
wstrząśnięcia, rozkazał na mocy swej powagi apostolskiej, by Pepin
został królem.

Rozwój dążeń uniwersalistycznych, walka papiestwa z cesarstwem wyprawy krzyżowe. Teksty źródłowe do nauki historii
w szkole, Nr 6, oprac. J. Żuławiński, Warszawa 1959, s. 5.

Wpisz nazwę dynas i państwa Franków, która utraciła władzę oraz dynas i uzyskującej
władzę w wyniku decyzji papieża opisanej w tekście.

1. Nazwa dynas i tracącej władzę: .

2. Nazwa dynas i uzyskującej władzę: .
Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia zamieszczone poniżej.

Mapa podziału państwa Franków

Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2007, s. 99,
licencja: CC BY-SA 3.0.

Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz Prawda, jeśli informacja jest
prawdziwa, albo Fałsz – jeśli jest fałszywa.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Na mapie przedstawiono
podział państwa Franków
 
za panowania dynas i
Merowingów.
Na terytorium oznaczonym
na mapie numerem 3
mieszkańcy posługiwali się  
językiem z grupy języków
romańskich.
Terytorium oznaczone na
mapie numerem 1
 
przypadło w wyniku
podziału Karolowi Łysemu.
 Stwierdzenie Prawda Fałsz
W wyniku podziału
państwa Franków Ludwik
uzyskał terytorium
 
oznaczone na mapie
numerem 2 oraz tytuł
cesarski.
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z podanymi źródłami i wykonaj polecenia zamieszczone poniżej.

Źródło 1.

Koronacja Karola Wielkiego.

Źródło: wikimedia.org.

Źródło 2.

“
Einhard, Życie Karola Wielkiego

Karol przybył więc do Rzymu i spędził tam całą zimę, aby wnieść ład
w stosunki kościelne, które znalazły się w wielkim zamęcie. Wtedy
właśnie przyjął miano cesarza i Augusta. Z początku tak mu to było
przykre, że zapewniał, iż w tym dniu, chociaż to było wielkie święto, nie
byłby wszedł do kościoła, gdyby wcześniej znał zamiary papieża.
Z wielką jednak cierpliwością znosił zawiść, która szła za tym tytułem,
spotęgowana zwłaszcza oburzeniem cesarzy rzymskich. Pokonał ich
zaciętość wielkodusznością, w czym ich bez wątpienia znacznie
 przewyższał; wyprawiał do nich częste poselstwa i w listach nazywał
ich braćmi.

Rozwój dążeń uniwersalistycznych, walka papiestwa z cesarstwem wyprawy krzyżowe. Teksty źródłowe do nauki historii
w szkole, Nr 6, oprac. J. Żuławiński, Warszawa 1959, s. 7.

1. Na podstawie ilustracji oraz tekstu wyjaśnij, dlaczego – według autora – Karol Wielki
początkowo krytycznie oceniał swoją koronację na cesarza.

2. Podaj nazwę państwa, w którym panowali wymienieni w tekście cesarze rzymscy.

Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj polecenie zamieszczone poniżej.

Srebrny denar z wizerunkiem Karola Wielkiego.

Źródło: wikimedia.org.

Wyjaśnij, interpretując elementy graficzne monety, do tradycji jakiego państwa starożytnego

nawiązuje wizerunek Karola Wielkiego, przedstawiony na monecie.
Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Państwo Franków i Karolingów - podsumowanie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VI. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu
podstawowego, a ponadto:
4) ocenia znaczenie renesansu karolińskiego dla rozwoju kultury europejskiej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

opisuje proces powstawania państwa Franków i rządzące nim dynastie;

charakteryzuje panowanie Karola Wielkiego i jego znaczenie dla europejskiej kultury;
wymienia najważniejsze powody podziału państwa Karolingów;
wymienia nazwy współczesnych krajów, które powstały po rozpadzie państwa
Franków.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

analiza materiału źródłowego (porównawcza);
 dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby powtórzyli wiadomości dotyczące państwa Franków oraz
panowania dynastii Karolingów. Mogą wykorzystać do tego e‐materiał (bez gry edukacyjnej
i zestawu ćwiczeń).

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat i cele zajęć i poleca, by na tej podstawie

uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.
2. Nauczyciel poleca, by uczniowie w parach opracowali mapy myśli związane z tematem
państwa Franków i Karolingów. Wybrana osoba z jednej pary (wskazanej lub zgłaszającej
się na ochotnika) przedstawia przygotowane propozycje, jedna osoba z klasy zapisuje je
na tablicy. Pozostali uczniowie się do nich odnoszą i uzupełniają mapę myśli o swoje
propozycje, tworząc jej ostateczną wersję.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów, by wykonali indywidualnie ćwiczenia 1,2,4 i 5 z sekcji

„Sprawdź się” celem przypomnienia sobie faktów dotyczących państwa Franków.
Weryfikuje wspólnie z uczniami poprawność odpowiedzi i udziela informacji zwrotnej.
2. Następnie prowadzący dzieli uczniów na dwie, trzy lub cztery grupy i zapowiada, że
zagrają w grę interaktywną sprawdzającą ich wiedzę. Będzie to quiz na wzór
Milionerów, ale z ograniczeniem czasu na udzielenie odpowiedzi. Prosi, aby grupy
wyłoniły liderów, którzy będą odpowiadali na pytania. Pozostałe osoby odgrywają rolę
publiczności, która może udzielać podpowiedzi. Zwycięża ta grupa, która najszybciej
odpowie poprawnie na wszystkie pytania.
 3. Uczniowie grają w grę interaktywną. Grupy rywalizują ze sobą i ta, która najszybciej
rozwiąże quiz, może zostać nagrodzona oceną za aktywność.
4. Podsumowując quiz, nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów i pyta: Które z pytań
sprawiło wam największą trudność? Uczniowie zgłaszają swoje odpowiedzi lub
wątpliwości, wspólnie z koleżankami i kolegami omawiają poruszane zagadnienia.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, ocenia pracę grup uczniowskich. Prosi uczniów
o samoocenę dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 6, 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Einhard, Życie Karola Wielkiego, tłum. J. Parandowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,

Wrocław 1950.

Wczesne średniowiecze. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4. oprac. J.

Włodarczyk, Warszawa 1960.

Faber G., Merowingowie i Karolingowie, Warszawa 1994.

Wskazówki metodyczne:

Gra interaktywna może być wykorzystana zarówno do sprawdzenia wiedzy indywidualnej

uczniów podczas lekcji (każdy uczeń odpowiada samodzielnie), jak i do sprawdzenia
wiedzy poza lekcją, np. przy powtórce wiadomości.