Professional Documents
Culture Documents
TL TNM 1
TL TNM 1
A. MUÏC ÑÍCH :
Giuùp sinh vieân tieáp caän caùc phaàn töû maïch thöïc teá vaø naém vöõng caùc thao
taùc söû duïng caùc thieát bò thí nghieäm: baûng maïch caém thöû, volt keá, amper keá,
VOM, DMM, watt keá, boä nguoàn DC, maùy phaùt soùng, oscilloscope...
B. GIÔÙI THIEÄU :
1) VOM :
+ Hai loaïi cô baûn: Laø chæ
thò soá vaø chæ thò kim.
+ Caém caùc que ño : ñen
taïi COM vaø ñoû taïi V-
(hình 1.1.1).
- Trang 9 -
Löu yù :
Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc söû duïng VOLT AC ñeå ño DC hay ngöôïc laïi .
Khi söû duïng VOM ñeå ño volt thì caån thaän kieåm tra caùc vò trí caùc
switch choïn chöùc naêng tröôùc khi ño !
- Trang 10 -
Moät duïng cuï ño Amper khoâng caàn caùc thao taùc maéc maïch phöùc taïp döïa
treân nguyeân lyù caûm öùng töø laø Amper keïp , coù daïng nhö hình 1.1.4, duøng ñeå ño
doøng AC.
- Trang 11 -
+ Ñöôøng ñaäm neùt dieãn taû ñöôøng doøng ñieän qui öôùc.
+ Caùc cöïc cuøng teân phaûi ñuùng qui öôùc.
+ Watt keá laø thieát bò ño nguoäi, töùc laø thao taùc cho noù khi noù khoâng coù ñieän,
vaø caùc cuoän daây phaûi ñöôïc noái ñoàng thôøi.
a) FUSO Wattmeter :
Caùc cöïc ra daây nhö treân hình 1.1.6, trong ñoù ta coù hai giaù trò Uñm ( 120
V vaø 240 V) vaø hai giaù trò Iñm choïn nhö sau :
+ Choïn 1 : Iñm = 2.5 A
+ Choïn 2-2 : Iñm = 5 A.
+ Choïn S : Noái taét cuoän doøng.
Cöïc cuøng teân cuûa caùc cuoän aùp vaø cuoän doøng ñöôïc kyù hieäu baèng daáu : .
- Trang 12 -
b) YOKO Wattmeter :
Caùc cöïc ra daây nhö treân hình 1.1.7, trong ñoù ta coù hai giaù trò Uñm ( 120
V vaø 240 V) vaø hai giaù trò Iñm (1 A vaø 5 A). Caùc cuoän daây goàm cöïc cuøng teân
cuûa noù vaø cöïc giaù trò ñònh möùc töông öùng.
Löu yù :
Ñeå kim Watt keá quay thuaän khi laép maïch caàn chuù yù laép hai ñaàu cöïc tính (
daáu * hoaëc daáu ) cuûa hai cuoän doøng vaø aùp nhö hình veõ 1.1.5.
Khi cuoän aùp ñaàu ra nhieàu möùc ñieän theá thì luoân luoân choïn möùc ñieän theá vöøa
lôùn hôn ñieän theá caàn ño ñeå ñoïc ñöôïc trò soá ñuùng vaø traùnh hö hoûng Watt keá.
Tröôøng hôïp ñaõ ñaáu ñuùng taàm doøng vaø aùp maø kim Watt keá vaãn leäch ít, khi ñoù
caàn laép theâm bieán doøng vaøo maïch Watt keá (hình 1.1.8).
Khi coù bieán doøng , giaù trò coâng suaát ño tính theo soá ñoïc , heä soá Watt keá vaø
heä soá bieán doøng : P(thöïc) = P(ñoïc) * kw * ki.
Hình 1.1.7: Caùc coïc treân YOKO watt keá Hình 1.1.8: Ño coâng suaát coù
bieán doøng
IV. BIEÁN AÙP TÖÏ NGAÃU (VARIAC):
- Trang 13 -
+ Sô ñoà nguyeân lyù nhö treân hình 1.1.9a vaø caùc coïc ra daây nhö treân hình
1.1.9b. Ngoõ vaøo A-X ñöôïc noái vôùi ñieän aùp AC (110 V hay 220 V) vaø ñieän aùp ra
laáy treân hai coïc a-x laø ñieän aùp AC ñieàu chænh ñöôïc. Chieàu xoay bieáu aùp töï ngaãu
theo chieàu kim ñoàng hoà laø chieàu taêng cuûa ñieän aùp ra. Coïc X neân noái vaøo daây
nguoäi cuûa aùp vaøo.
+ Ñieän aùp vaøo bieán aùp töï ngaãu thöôøng laáy töø ñieän aùp daây hay pha cuûa
nguoàn ba pha trong PTN nhö treân hình 1.1.10.
1) Moâ hình : Laø moät nguoàn aùp (hình 1.1.11), trong ñoù e(t) thöôøng laø tín hieäu
ñieàu hoøa, xung vuoâng hay xung tam giaùc. Giaù trò E ñöôïc goïi laø thaønh phaàn DC
cuûa tín hieäu ra , vaø ñöôïc chænh baèng nuùt chænh DC offset. Ñieän trôû trong cuûa maùy
phaùt soùng thöôøng laø 600Ω, 300Ω hay 50Ω. Tín hieäu laáy ra treân ngoõ OUTPUT
cuûa maùy phaùt soùng.
2) Söû duïng maùy phaùt soùng: ñeå thao taùc treân maùy phaùt soùng ta caàn : choïn daïng
soùng ngoõ ra vaø chænh hai thaønh phaàn cô baûn: chænh bieân ñoä vaø chænh taàn soá. Xeùt
moät maùy phaùt soùng thöïc cuûa haõng Instek nhö treân hình 1.1.12:
- Trang 14 -
+ Choïn daïng soùng: Choïn nuùt aán töông öùng treân maùy phaùt soùng (hình 1.1.13).
Hình 1.1.11
+ Chænh taàn soá : Maùy phaùt coù theå chænh taàn soá tín hieäu ra töø 1 Hz ñeán 10 MHz.
Thöïc chaát nuùt chænh taàn soá (Frequency) hình 1.1.14 cho giaù trò töø 0,05 ñeán 3,2.
Giaù trò naøy seõ nhaân vôùi nuùt aán choïn taàn soá (hình 1.1.15) cho ta taàn soá tín hieäu ra.
Neáu nuùt aán taàn soá ôû 1k, vaø khi ta xoay nuùt Frequency taàn soá tín hieäu ra seõ ñöôïc
chænh khoaûng töø 50Hz ñeán 3,2 kHz. Nhö vaäy, neáu muoán chænh taàn soá thaáp ñeán
cao, ta neân thay ñoåi caùc nuùt aán taàn soá töông öùng.
Hình 1.1.14: Nuùt chænh taàn soá Hình 1.1.15: Nuùt aán choïn taàn soá
+ Chænh bieân ñoä : Töùc laø thay ñoåi giaù trò ñænh Vp baèng caùch xoay nuùt AMPL. Ta
ñoïc giaù trò bieân ñoä cuûa tín hieäu ra nhôø : Volt keá AC (hay DMM) cho ta trò hieäu
duïng (RMS value) cuûa tín hieäu; hoaëc duøng dao ñoäng kyù ñoïc trò ñænh (Vp) hay trò
ñænh – ñænh (Vpp). Thoâng thöôøng ta chænh bieân ñoä tín hieäu ra keøm theo ñaõ choïn
heä soá suy hao (Attenuation) thích hôïp. Coù hai giaù trò phoå bieán: 20dB (ñeå taêng
bieân ñoä leân 10 laàn) vaø – 20dB (ñeå giaûm bieân ñoä ñi 10 laàn).
- Trang 15 -
VI. DAO ÑOÄNG KYÙ (OSCILLOSCOPE):
1) Sô ñoà khoái :
Nhö treân hình 1.1.16, trong ñoù caàn löu yù caùc khoái chính :
+ Khoái queùt doïc : Coù hai khoái cho hai keânh. Caùc nuùt chænh chính :
POS : Chænh vò trí doïc.
VAR: Duøng CAL tín hieäu vaøo (thöôøng treân nuùt Volt/div).
Volt/div : Giaù trò moät oâ theo chieàu doïc.
Select Input : Choïn kieåu gheùp ngoõ vaøo (AC-GND-DC).
+ Khoái queùt ngang:
POS : dôøi tín hieäu theo chieàu ngang.
VAR Sweep: Duøng CAL queùt ngang .
Time/div : Giaù trò moät oâ theo chieàu ngang.
+ Khoái Trigger:
Source : Neân choïn Alt hay CH1 ñeå choïn ñöôøng tín hieäu trigger.
Coupling : Neân choïn Auto.
Trigger Level vaø Hold off : Giuùp trong vieäc giöõ tín hieäu treân maøn hình
khoâng bò troâi theo chieàu ngang.
- Trang 16 -
a) Bieåu dieãn tín hieäu theo thôøi gian:
+ Ñöa tín hieäu vaøo keânh A (CH1) hay B
(CH2). Löu yù ngoõ tín hieäu vaø ngoõ mass.
Tín hieäu vaøo dao ñoäng kyù baét buoäc laø
tín hieäu ñieän aùp. Do ñoù neáu muoán ño
doøng ñieän ta phaûi thoâng qua aùp treân
ñieän trôû vaø giaù trò ñieän trôû laø ñaõ bieát.
+ VERT MODE choïn CH1 hay CH2 tuøy
theo tín hieäu ñöa vaøo keânh naøo. Khi
quan saùt moät tín hieäu neân ñöa vaøo keânh
A (CH1).
Hình 1.1.17: Ñoïc bieân ñoä – chu kyø
+ Kieåm tra caùc nuùt VAR ôû vò trí CAL.
+ Choïn Select Input laø GND ñeå chænh vaïch saùng naèm ngay giöõa maøn hình baèng
nuùt POS . Sau ñoù traû laïi vò trí AC hay DC tuøy muïc ñích quan saùt tín hieäu.
+ Chænh caùc nuùt Volt/div vaø Time/div ñeå tín hieäu hieän ñuû treân maøn hình.
+ Giaù trò bieân ñoä vaø taàn soá tín hieäu ñöôïc ñoïc töø soá oâ maøn hình vaø caùc giaù trò cuûa
caùc nuùt Volt/div vaø Time/div (Hình 1.1.17).
- Trang 17 -
Vôùi T = chu kyø cuûa hai tín hieäu . (Xem theâm caùc phöông phaùp xaùc ñònh goùc leäch
pha ôû Baøi TN Maïch AC)
DMM tích hôïp nhieàu chöùc naêng ño caùc thoâng soá maïch vaø ñaïi löôïng ñieän
cô baûn. DMM coù hai loaïi: ñeå baøn vaø caàm tay. Trong PTN phaàn lôùn söû duïng
DMM ñeå baøn (nhö treân hình 1.1.20). Thieát bò naøy goàm coù caùc chöùc naêng ño cô
baûn sau:
1) Ño ñieän aùp DC vaø AC :
+ Caùc que ño: que ñen caém vaøo COM, que ñoû caém vaøo V–Ω.
- Trang 18 -
+ AÁn nuùt V ñeå ño ñieän aùp. Choïn DCV (hay V=) : khi ño aùp moät chieàu. Choïn
ACV (hay V~) : khi ño aùp xoay chieàu. Giaù trò nhaän ñöôïc laø trò hieäu duïng (RMS
value).
+ Khi muoán ño trò hieäu duïng thöïc (True RMS), ta aán nuùt choïn chöùc naêng DC +
AC ñeå tính thaønh phaàn DC vaøo trò hieäu duïng cuûa tín hieäu. Moät soá DMM yeâu caàu
nhaán toå hôïp hay nuùt DC + AC. Neáu DMM khoâng coù chöùc naêng naøy, ta cuõng coù
theå xaùc ñònh giaù trò cuûa chöùc naêng naøy khi duøng coâng thöùc ñeå tính toaùn:
RMS value DC AC (DCV)2 (ACV)2
+ Ñaët que ño vaøo caùc caùc ñieåm ño (neáu ño DCV caàn löu yù cöïc tính ñieän aùp) vaø
ñoïc giaù trò hieån thò treân maøn hình.
- Trang 19 -
Löu yù: DMM ño doøng seõ coù noäi trôû raát beù töông töï amper keá, khoâng ñöôïc noái
DMM song song vôùi phaàn töû maïch. Neáu noái DMM laøm ngaén maïch nguoàn aùp seõ
coù doøng raát lôùn gaây hö hoûng boä nguoàn hay DMM !
3) Ño ñieän trôû :
+ Thaùo ñieän trôû caàn ño khoûi maïch.
+ Caùc que ño: que ñen caém vaøo
COM, que ñoû caém vaøo V–Ω.
+ Choïn chöùc naêng Ω treân DMM.
+ Choïn taàm ño ñieän trôû neáu coù yeâu
caàu choïn taàm ño.
+ Ñaët que ño vaøo hai cöïc cuûa ñieän
trôû vaø ñoïc giaù trò hieån thò treân maøn
hình.
Löu yù: Khi VOM hay DMM trôû
thaønh ohm keá thì khoâng ñöôïc ño treân
maïch ñang coù ñieän. Neáu khoâng seõ
gaây hö hoûng thieát bò ño.
Hình 1.1.21: DMM caàm tay
- Trang 20 -
Boä nguoàn DC hai ngoõ ra: nhö hình 1.1.23, khi söû duïng ta löu yù:
+ ÔÛ moãi nguoàn ra, hai bieán trôû phaàn V chænh giaù trò aùp DC ôõ ngoõ ra töông öùng töø
0 30V, beân treân laø giaù trò ñieän aùp. Bieán trôû ôû phaàn A chænh giaù trò doøng ngoõ ra
cuûa nguoàn bò giôùi haïn, beân treân laø hieån thò giaù trò doøng ra töø 0 2,5A. Ñeøn
LIMIT saùng baùo hieäu doøng ra ñaõ ñaït giaù trò giôùi haïn ñöôïc chænh ñònh töø tröôùc ñoù.
+ Choïn nuùt aán TRACKING töông öùng muïc ñích söû duïng:
Nuùt TRACKINH ôû vò trí thaû (hay OFF) töông öùng söû duïng hai nguoàn ñoäc
laäp nhau (vò trí duøng phoå bieán).
Nuùt TRACKINH ôû vò trí aán vaøo (hay ON), ñeøn baùo TRACKINH saùng,
hai nguoàn aùp ra ñöôïc maéc noái tieáp. Cöïc + cuûa MASTER (beân traùi) laø
cöïc + cuûa nguoàn ra. Cöïc – cuûa SLAVE (beân phaûi) laø cöïc – cuûa nguoàn
ra. Cöïc – cuûa MASTER ñaõ ñöôïc noái vôùi cöïc + cuûa SLAVE beân trong boä
nguoàn. AÙp ra cuûa boä nguoàn laø toång hai trò soá aùp hieån thò cuûa hai nguoàn.
Caån thaän giöõa hai cöïc aâm cuûa hai nguoàn ñang coù hieäu ñieän theá ! (trong
caùc baøi TN Maïch khoâng duøng chöùc naêng TRACKING naøy).
- Trang 21 -
IX. BAÛNG MAÏCH CAÉM THÖÛ (BREADBOARD):
- Trang 22 -
+ Sau moät thôøi gian söû duïng, caùc loã maïch coù theå khoâng coøn tieáp xuùc toát
vaø gaây ra hôû maïch, laøm maïch khoâng hoaït ñoäng.
X. CAÙC LINH KIEÄN THÍ NGHIEÄM CÔ BAÛN:
1) Ñieän trôû:
Ñieän trôû laø phaàn töû
thuï ñoäng thoâng duïng nhaát
trong maïch ñieän. Noù coù
nhieàu hình daùng vaø kích
thöôùc khaùc nhau töông öùng
coâng suaát. Noù ñöôïc cheá taïo
töø than hay daây quaán. Khi thí
nghieäm, sinh vieân thöôøng
phaûi ñoïc giaù trò cuûa ñieän trôû
döïa treân caùc vaïch maøu treân
thaân ñieän trôû döïa theo qui
taéc maõ vaïch maøu nhö hình
1.1.26.
Hình 1.1.26: Maõ vaïch maøu cuûa ñieän trôû
2) Tuï ñieän:
Tuï ñieän cuõng laø moät phaàn töû thuï ñoäng duøng nhieàu trong caùc maïch ñieän
thí nghieäm. Giaù trò ñieän dung cuûa tuï hoaëc coù theå ghi tröïc tieáp treân tuï, vôùi ñôn vò
laø µF hay nF, hoaëc cho döôùi daïng ba chöõ soá ñoïc theo quy luaät nhö ñieän trôû ba
vaïch maøu, vôùi ñôn vò laø pF nhö treân hình 1.1.27. Kí töï sai soá ñaët sau ba chöõ soá
giaù trò coù yù nghóa: J (5%), K (10%) vaø M (20%).
- Trang 23 -
3) Cuoän daây:
Phaàn töû cuoän daây duøng trong caùc baøi thí nghieäm maïch ñieän coù 2 loaïi:
loaïi coù caáu truùc nhö ñieän trôû, ñoïc thoâng qua maõ vaïch maøu, vôùi ñôn vò laø µH vaø
loaïi giaù trò lôùn hôn, duøng daây quaán treân vaät lieäu saét töø (hình 1.1.28).
- Trang 24 -
tröôùc khi noái vaøo maïch, traùnh tröôøng hôïp noái nguoàn khi bieán trôû ôû möùc max, töùc
laø giaù trò nguoàn DC ñang ôû möùc lôùn nhaát ñöôïc ñöa vaøo maïch.
9) Loa (Speaker):
Hoäp TN coù cung caáp moät taûi loa ñeå thöïc hieän caùc maïch khueách ñaïi vaø
bieán ñoåi trôû khaùng.
- Trang 25 -
C. CAÂU HOÛI KIEÅM TRA :
1. Caùch choïn chöùc naêng ño treân ampere keá vaø volt keá ?
2. Caùch choïn taàm ño treân ampere keá vaø volt keá ?
3. Ñieän trôû töông ñöông cuûa ampere keá vaø volt keá ?
4. Caàn löu yù ñieàu gì veà vò trí caùc que ño (ñoû vaø ñen) cuûa VOM khi ño aùp
DC vaø aùp AC ?
5. Khi ñoïc soá lieäu treân VOM chæ thò kim thì ta caàn quan taâm ñeán caùc thoâng
tin naøo vaø vì sao ?
6. Cho taûi AC 1 pha coù aùp 110V vaø doøng 0,8A. Haõy veõ sô ñoà ñaáu daây ño
coâng suaát cuûa taûi duøng FUSO watt keá vaø YOKO watt keá ? Xaùc ñònh heä
soá watt keá ?
7. Cho bieát coâng duïng chính cuûa maùy phaùt soùng ?
8. Chöùc naêng DC offset treân maùy phaùt soùng duøng ñeå laøm gì ?
9. Taïi sao khi chænh taàn soá cuûa maùy phaùt soùng phaûi keát hôïp nuùt aán taàn soá
vaø nuùt xoay ñieàu chænh Frequency ?
10. Giaù trò naøo seõ nhaän ñöôïc (hieäu duïng / bieân ñoä) khi ño neáu duøng VOM vaø
dao ñoäng kyù ?
11. Caùch duøng dao ñoäng kyù ño tín hieäu doøng ñieän ? (cho bieát caùch ñoïc giaù
trò doøng ñieän)
12. Khi naøo duøng gheùp DC hay AC treân ngoõ vaøo dao ñoäng kyù ? (giaûi thích
chi tieát)
13. Cho bieát caùc chöùc naêng cô baûn cuûa dao ñoäng kyù trong phaàn thí nghieäm
maïch ñieän ?
14. Thaønh phaàn naøo cuûa tín hieäu tuaàn hoaøn seõ ño ñöôïc khi ta duøng chöùc
naêng DCV treân DMM ?
15. Thaønh phaàn naøo cuûa tín hieäu tuaàn hoaøn seõ ño ñöôïc khi ta duøng chöùc
naêng ACV treân DMM ?
16. Thaønh phaàn naøo cuûa tín hieäu seõ ño ñöôïc khi ta duøng chöùc naêng DC + AC
treân DMM ?
17. Taïi sao khoâng ñöôïc duøng caùc ngoùn tay giöõ nôi tieáp xuùc que ño vaø cöïc
cuûa ñieän trôû khi ta duøng DMM ño ñieän trôû ?
-------------------------------------
- Trang 26 -