JU MEDICINSKA ŠKOLA BIHAĆ

INTERNE BOLESTI

Poglavlja iz bolesti probavnog sistema, endokrinog sistema i nefrologije

Dr. med. Hilmija Alešević, spec. Interne medicine

 ZNACAJNE BOLESTI I POREMECAJI PROBAVNOG SISTEMA

1.SIMPTOMI I ZNACI BOLESTI PROBAVNOG SISTEMA

Simptomi bolesti probavnog trakta:

DISFAGIJA-teskoce pri gutanju
GORUSICA – PYROSIS osjecaj pecenja iza grudne kosti
PODRIGIVANJE-RUPTUS nagla ekspanzija gasova iz zeludca
KARDIOSPAZAM-ACHALASIA odmah nakon uzimanja hrane pojava jake boli i povracanja
nesvarene hrane
POVRACANJE- VIMITUS izbacivanje zelucanog sadrzaja iz zeluca preko usta,povracanje krvi
(haematemesis),povracanje fekalnog sadrzaja (miserere)
NADIMANJE I BOL U ZELUDCU-AEROGASTRI I GASTRALGIA
NADIMANJE STOMAKA-METEORISMUS
PROLJEV-DIARRHOEA
TENEZMI-TENESMUS lazni pozivi na stolicu
ZATVOR - OPSTIPACIO-izostanak stolice 3-5 ili vise dana.
BOL LOKALIZIRANA EPIGASTRICNO ILI ISPOD REBARNIH LUKOVA

SKUP OD VISE NAVEDENIH SIMPTOMA SE OZNACAVA KAO DISPEPTICNI

SINDROM (SYNDROMA DISPEPTICUM)!!!

Znaci bolesti probavnog trakta:

IKTERICNA KOZA I VIDLJIVE SLUZNICE-uslijed povecane kolicine bilirubina u krvi

TAMNA MOKRACA KAO PIVO,CESTO PJENUSAVA

2.METODE PREGLEDA PROBAVNOG SISTEMA

A) INSPEKCIJA ABDOMENA
Promatranje samog abdomena:koze,eventualnih oziljaka ili promjena u vidu izrazene kapilarne
mreze (speider naevus-paucinasti kapilarni tragovi koji mogu ukazivati na cirozu jetre),prisutnosti
hernija(kila),promatranje da li je abdomen u nivou grudnog kosa,iznad ili ispod.
B) AUSKULTACIJA
Jedino kod pregleda probavnog sistema auskultacija mora biti na drugom mjestu tj.prije palpacije.
Auskultiramo crijevnu peristaltiku,ev.sumove nad krvnim sudovima abdomena(abdominalna
aorta,ilijacne arterije,straga na renalnim arterijama),a auskultacijom se moze utvrditi i donja granica
jetre.

C) PALPACIJA
Povrsna i duboka kojom se odreduje velicina i polozaj odredenih organa.Uredan nalaz je kada
se jetra i slezena ne palpiraju.Palpacija se pocinje sa one strane gdje je najmanji stepen bolne
osjetljivosti.

D) PERKUSIJA
Metoda kojom se mogu dobiti podaci o uvecanju pojedinih organa,prisustvu tm.tvorbi ili slobodne
tecnosti u abdomenu na osnovu zvuka koji odjekuje prilikom lupkanja.
Perkusija se radi samo ako ne postoji bolna osjetljivost stomaka.Perkusijom fundusa zeluca
tzv.Trauberovog prostora odjekuje timpanican zvuk kao iz bacve.

E) POKUS UNDULACIJE ILI FLUKTUACIJE

 Utvrdujemo prisustvo slobodne tecnosti u abdomenu tako sto dlan jedne ruke postavimo na
bocni zid trbuha,a prstom druge ruke kratko udarimo sa druge strane.Ako je prisutan ascites
osjetit cemo talas vibracije kako se prenosi i udara u ispruzeni dlan.

F) DIGITOREKTALNI PREGLED ANUSA I REKTUMA

Pregled se vrsi u koljeno-lakatnom polozaju,kaziprstom desne ruke u smjeru kazaljke na
satu,rukavicom i vazelinom.Gleda se spoljni otvor,analni kanal,a onda i rektum te kod
muskaraca i prostata.
Traga se za prisustvom fistula,apscesa,hemroida,tumoroznih promjena,ev.prolapsa anusa ili
rectuma.

OSNOVA SVAKOG PREGLEDA JE DOBRO UZETA ANAMNEZA!!!

3.REFLUKSNA BOLEST JEDNJAKA I OESOPHAGITIS

Refluksna bolest predstavlja vracanje (regurgitacija) kiselog sadrzaja iz zeluca u jednjak,posljedicno

nastaje upala jednjaka ili oesophagitis.
Vrlo cesto je posljedica postojanja Hiatus hernie tj.prolapsa jednog dijela zeluca kroz ezofagealni
otvor u grudnu duplju.
Oesophagitis moze biti i posljedica virusnih, bakterijskih ili gljivicnih infekcija (candida),ali
najcesce kao posljedica drugih teskih hronicnih bolesti sa padom imuniteta.

KLINICKA SLIKA:
Podrigivanje,stucanje,nadimanje
Pecenje iza grudne kosti koje se pojacava pri lezanju
Otezano gutanje

DIJAGNOZA:
Ezofagoskopija kojom se vidi eritem(crvenilo),edem(otok),ulceracije(ostecenja) i fibroza sluznice
jednjaka.Takva sluznica kroz duze vrijeme moze rezultirati malignom alteracijom.

TERAPIJA:
-Prestanak pusenja,pravilna ishrana sa izbjegavanjem zacinjene,ljute i kisele hrane
-Inhibitori protonske pumpe koji smanjuju lucenje zelucane kiseline
(Ranitidin,Pantoprazol,ev.Omeprazol).

4.KARCINOM JEDNJAKA-CARCINOMA OESOPHAGEI

Dugorocni nelijeceni oesophagitis moze dovesti do metaplazije cilindricnog epitela u plocasti epitel
tj.do nastanka tzv.Barretovog jednjaka.
Najcesci karcinomi jednjaka su planocelularni karcinomi,a pored njih i adenokarcinomi,a imaju
losu prognozu zbog brzog metastaziranja u jetru i kosti.
Smrt obicno nastaje zbog respiratornih komplikacija.

KLINICKA SLIKA:
Progresivna disfagija ( otezano gutanje koje brzo napreduje)
Gubitak tjelesne tezine
Promuklost zbog zahvatanja nervus laringeus recurensa.
TERAPIJA:
Radikalna hiruska intervencija(resekcija i rekonstrukcija jednjaka)
Radioterapija

CRIJEVNE INFEKCIJE

5.AKUTNI GASTROENTERITIS - GASTROENTERITIS ACUTA

Infektivno oboljenje zeludca i tankog crijeva koje je kratkog trajanja ali sa izrazenom klinickom
slikom u vidu ucestalih proliva,mucnine,povracanja i bolova u stomaku.

Uzrocnici su cesto bakterijske infekcije:Salmonella,Shigella(konzumiranje sumnjive hrane)

Enterovirusi-Rota virus
Paraziti-Gardia,Entamoeba hystolitica koja dovodi i do
nastanka apscesa jetre.
DIJAGNOZA:
Nalaz koprokulture(pregled stolice na prisutne uzrocnike)
Sigmoidoskopija i biopsija (obavezno ako proliv traje duze od 3 nedelje)

TERAPIJA:
Rehidratacija-nadoknada tecnosti i izgubljenih elektrolita narocito kalija(slane supe,rehidratacijske
otopine,infuzije)
Probiotic (Linex,Multilak) i antidijareici (Seldiar,Loperamid kod tezih i dugorocnih proliva)
Antibiotici (Ciprofloxacin,Bactrim)

6.CHRONOVA BOLEST- MORBUS CHRON

Hronicno granulomatozno oboljenje nepoznate etiologije koje moze zahvatiti bilo koji dio
probavnog trakta od usta do anusa.
Karakteristicna je pojava upale kroz sve slojeve zida zahvacenog dijela probavnog trakta
(tzv.transmuralna inflamacija) u vidu nekazeoznog granuloma i lezija na preskok,tj.smjenjuje se
osteceni dio zida sa zdravim dijelom zida.Pretezna lokalizacija je terminalni dio ileuma.
Uzrok bolesti nepoznat,uticaj ima genetika,pusenje,ishrana(rafinirani secer),infektivni agens.
KLINICKA SLIKA:
Prolazi kroz faze pogorsanja i poboljsanja stanja.
-Proliv i bol u stomaku
-Mucnina i povracanje
-Gubitak apetita

OSNOVA KRONOVE BOLESTI JE DA MOZE ZAHVATITI BILO KOJI DIO

PROBAVNOG TRAKTA OD USTA DO ANUSA,DA JE SLUZNICA ZADEBLJANA I DA JE
PRISUTNA FIBROZA UZ LEZIJE NA PRESKOK!!!

DIJAGNOZA:
Rtg sa kontrastnim sredstvom-vide se brojne ulceracije sa fibrozom zida,pseudopolipozne
promjene,kaldrmasta sluznica
Endoskopski-lezije na preskok
Operacijona biopsija-je sigurna dijagnoza

TERAPIJA:
Kortikosteroidi parenteralno kod aktivne bolesti,a zatim per os
Metronidazol per os 6 nedelja,a najduze 3 mjeseca
Sulfasalazin uz iskljucenje kortikosteroida
Imunosupresivi(Azatioprin) kod cestih pogorsanja uz prekid davanja kortikosteroida
Operacija kod opstrukcije crijeva,stalnog krvarenja,fistula,apscesa sa resekcijom oboljelog
segmenta.

7.ULCEROZNI KOLITIS-COLITIS ULCEROSA

Zapaljenska bolest debelog crijeva koja takoder prolazi kroz faze pogorsanja i poboljsanja,cesto
prate i pseudopolipozne promjene koje mogu u 35slucajeva preci u karcinom debelog crijeva.

OSNOVA ULCEROZNOG KOLITISA JE ISTANJENA FRAGILNA

SLUZNICA,ZAHVACENOST SAMO SLUZNICE CRIJEVA I TO DIFUZNO SA
EROZIVNIM DESTRUKTIVNIM PROMJENAMA STO DOVODI DO NJENE
FRAGILNOSTI!!!

KLINICKA SLIKA:
Povremeno prisutna krv u stolici
Srednje izrazen proliv sa grcevima i tenezmima
Predefekacija-izlazak krvi i gnoja na cmar bez stolice
Jako izrazen bol pracen povracanjem

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi koji u kasnijoj fazi pokazu izrazenu anemiju,smanjenje albumina i elektrolita
Nalaz krvi u stolici(testiranje stolice i na okultno krvarenje koje nije vidljivo golim okom)
Rektosigmoidoskopija-koja pokazuje istanjenu sluznicu

TERAPIJA:
Nadoknada elektrolita,proteina i vitamina
Simptomatsko lijecenje proliva
Antibiotici po potrebi
Kortikosteroidi vece doze,pa srednje pa doze odrzavanja
Sulfasalazin klizme
Imunosupresivi(Ciklosporin)
Hirusko lijecenje (kolektomija,ili hemikolektomija sa otvaranjem stome)

8.KARCINOM KOLONA-CARCINOMA COLONIS

Najcesci je malignom probavnog trakta.

Najzastupljenij je adenokarcinom u 85% slucajeva,a najcesca lokalizacija je rectum i
rectosigmoidni prelaz.
Predispozicija je ulcerozni kolitis i polipoza crijeva,(pojedinacni polipi na peteljci ili familijarna
polipoza sa velikim brojem polipa),a u nastanku karcinoma znacajnu ulogu ima ishrana siromasna
biljnim vlaknima,alkohol,pusenje,zracenje.
Brzo metastazira u regionalne limfne cvorove,(los prognosticki znak), i u jetru,ponekad i u pluca.

Oblici karcinoma:
-ulcerozni oblik
-polipoidni oblik
-infiltracioni oblik-stenozantni oblik

KLINICKA SLIKA:
Rani stadij je bez simptoma
-Alarm-moze da bude poremecaj u praznjenju crijeva sa ucestalom opstipacijom ili prolivom ili
naizmjenicno smjenjivanje prolivaste i tvrde stolice ili pojava „stolice koja je tanka kao olovka“.
-Anemija,bljedilo
-Gubljenje na tezini
-Krvava stolica,katranaste tamne boje,cesto tanka kao olovka
-Tenezmi (lazni pozivi na stolicu)
-Osjecaj pritiska na zavrsni dio debelog crijeva

Karcinom koji je u podrucju lijeve polovine kolona-opstipacija sa fazama dijareje,lazni pozivi na

stolicu(tenezmi),nejasne kolike

Karcinom koji je u podrucju desne polovine kolona-dijareja,bol pri jelu,povracanje,bolna

osjetljivost desnog donjeg kvadranta abdomena.

DIJAGNOZA:
Kolonoskopija i rektosigmoidoskopija sa biopsijom
UZV abdomena (promjene na jetri)
Rtg pluca
Tumorski markeri CEA,CA 19-9(vise se koriste za pracenje bolesti i ucinka terapije nego za
dijagnozu).

TERAPIJA:
Hiruska resekcija(kolektomija) sa otvaranjem kolostome
Citostatici

9.AKUTNI PANKREATITIS-PANCREATITIS ACUTA

Autodigestija pankreasa usljed aktivacije vlastitih enzima,a uzrok je najcesce upala zucne
kese(Cholecystitis),kamenac u zucnom mjehuru(Cholelythiasis),alkohol,stres,i karcinom glave
pankreasa.

Moze biti posljedica retrogradnog ulaska sadrzaja iz zucne kese u pankreaticni kanal tzv.Canalis
Virsungi ili opstrukcije sekrecije pankreasa sa tumoroznom promjenom.

Oblici akutnog pankreatitisa:

EDEMSKO-INTERSTICIJSKI OBLIK
AKUTNI-SUPURATIVNI OBLIK
HEMORAGICNO-STEATO-NEKROTICNI OBLIK
KLINICKA SLIKA:
Nagli,intenzivni,ostar bol u epigastriju 4-10h nakon obilnog masnog obroka
Periumbilicalna bol koja se siri u vidu lepeze na lijevu stranu
Bol se siri i ispod rebarnih lukova te u leda u podrucje lijeve lopatice(zauzimanje koljeno-lakatnog
polozaja da se smiri bol)
Mucnina,gadenje,uporno povracanje
Meteorizam,podrigivanje,
Opstipacija
Febrilnost 38 C
Zuta prebojenost koze i sluznica kod bilijarnog pankreatitisa ili blijeda do blijedo-siva
Znaci hipovolemijskog soka (dispnea,tahicardia,oslabljen puls,pad pritiska)
Znaci akutnog pankreatitisa:
CULLENOV ZNAK-paraumbilicalni krvni podlivi
GREY- TURNEROV ZNAK- krvni podlivi u lijevom slabinskom predjelu
DAVISOV ZNAK-krvni podlivi pretibijalno i perimaleolarno

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:
-Porast alfa amilaze u serumu i u urinu (moze izostati kod najtezih forma sa masivnom i brzom
nekrozom)
-Porast SUK-a(hiperglikemija)
-Porast broja leukocita(leukocitoza)
-Porast lipoproteina(hiperlipoproteinemija)
-Smanjenje Ca i K(hipokalcijemija i hipokalijemija)
Nativni RTG abdomena-prikaze distendiranu crijevnu vijugu koja je u bliskom odnosu sa
pankreasom.
UZV abdomena

TERAPIJA.
Postavljanje nasogastricne sonde radi eliminacije zelucanog soka i vazduha te posljedicno
smanjenje sekrecije pankreasa,a time se sprecava i razvoj paralitickog ileusa(zapetljaja crijeva kao
komplikacije).
Kristalni inzulin i glukagon u malim dozama takoder mogu smanjiti sekreciju pankreasa.
Suzbijanje bola(Morfij je kontraindiciran jer dovodi do porasta intrabilijarnog pritiska)
Nadoknada tecnosti i elektrolita
Antibiotici sirokog spektra
Hiruska terapija (laparotomija)

Smrtni ishod moze nastati zbog komplikacija i to.hipovolemijskog soka,akutnog respiratornog

distres sindroma ili akutne bubrezne insuficijencije.

10.HRONICNI PANKREATITIS-PANCREATITIS CHRONICA

Predstavlja hronicnu insuficijenciju pankreasa zbog ostecenja zljezdanog parenhima i nastanka

fibroze sto posljedicno dovodi do trajnog gubitka funkcije pankreasa.
Pankreatitis se smatra hronicnim ako su se desila najmanje 3 karakteristicna napada bola u kracem
vremenskom periodu.
Uzrok je najcesce konzumiranje alkohola ili opstrukcija izvodnih kanala pankreasa tumoroznim
promjenama,pa se sa obzirom na uzrok dijeli na:

-Alkoholni hronicni pankreatitis

-Opstrukcioni hronicni pankreatitis
-Bilijarni hronicni pankreatitis

Oblici hronicnog pankreatitisa:

-Fokalni oblik
-Segmentni oblik
-Difuzni oblik

KLINICKA SLIKA:
-Epigastricni i periumbilikalni stalni bol,tinjajuci ili u vidu kidanja(bolne krize koje traju 3-7 dana)
-Nadimanje
-Masni prolivi (Steatoreja)-konc.masti u stolici >8% ukazuje na pankreasno porijeklo masti.

DIJAGNOSTIKA:
Porast amilaze i lipaze u krvi
Porast SUK-a
Poras alkalne fosfataze
Smanjenje nivoa Ca i K
Nativni Rtg abdomena
CT i UZV su NAJVAZNIJI!!!
Endoskopska holangio-pankreatografija

TERAPIJA:
Visokoproteinska dijeta ogranicena sa mastima,cesti, a mali obroci
Analgetici
Supstituciona terapija-Pancreatin
Hiruska terapij(parcijalna resekcija,pankreatektomija,drenaza)- kod stenoze kanala ili
opstrukcije,formiranja pseudociste ili ciste te kod boli koja je rezistentna na medikamentoznu
terapiju.

11.CISTICNA FIBROZA-MUKOVISCIDOSIS

Nasljedna bolest kod koje je poremecen transport hlorida na nivou svih epitelnih stanica.
Bitna odlika bolesti je insuficijencija egzokrinog pankreasa,a u klinickoj slici dominiraju infekcije
respiratornog trakta,te postoji sklonost ka razvoju ciroze jetre.U ovakvom stanju postoji deficit
lucenja znoja,sluzi i zgusnutog sekreta.

KLINICKA SLIKA:
Bol u trbuhu kao posljedica postojanja hronicnog pankreatitisa

DIJAGNOZA:
Znojni test –koji dokazuje nedostatak hlorida u znoju

TERAPIJA:
Smanjiti kolicinu masti u ishrani,vitamini
Antibiotici
Pankreasni enzimi
Carbocistein koji stimulise lucenje sluzi

12.TUMORI PANKREASA

A)TUMORI EGZOKRINOG PANKREASA

BENIGNI:FIBROM
LIPOM
ADENOM

MALIGNI:PRIMARNI-KARCINOM PANKREASA (80% zahvata glavu pankreasa)

SEKUNDARNI-METASTAZE IZ DRUGIH ORGANA

B)TUMORI ENDOKRINOG PANKREASA-luce hormone pa su hormonski aktivni:INSULINOM

GLUKAGONOM

SOMATOSTATINOM

GASTRINOM

KARCINOM PANKREASA-CARCINOMA PANCREATIS

Primarni karcinom egzokrinog pankreasa-adenokarcinom.

KLINICKA SLIKA:
-Opsta slabost,mucnina i povracanje
-Bol koja je mukla,a kasnije postaje ostra i konstantna
-Bol se pojacava nocu i u lezecem polozaju
-Zutilo koze sa primjesama zelene boje
-Stolica aholicna ili bijela kao krec

Karcinom glave pankreasa daje periumbilicalnu bol koja se siri na desnu stranu
Karcinom repa pankreasa daje periumbilikalnu bol koja se siri na lijevu stranu,u leda i lijevu
lopaticu
Karcinom tijela pankreasa daje pojasnu bol,bol ispod rebarnih lukova

Znaci karcinoma pankreasa:

TRAUSSEOV ZNAK-pretibijalni i premaleolarni edemi uz spontane venske tromboze
VIRCHOFLJEV ZNAK-uvecani supraklavikularni limfni cvorovi (znak metastaza)

DIJAGNOSTIKA:
Lab.nalazi: u pocetku povecanje alkalne fosfataze,amilaze i lipaze,a kasnije smanjenje
UZV abdomena,CT,MRI
Biopsija
TERAPIJA:
Radikalna hiruska
Radioterapija i kemoterapija
Analgetici (Opijati za kupiranje jake boli)

13.AKUTNI APENDICITIS

Nastaje kao posljedica opstrukcije slijepog crijeva fekalijama i naknadnom infekcijom.

Laksi oblik-KATARALNI
Tezi oblik-SUPURATIVNI,GANGRENOZNI (cesto sa perforacijom i posljedicnim peritonitisom)

KLINICKA SLIKA:
Kontinuirana bol oko pupka,koja se kasnije premijesta u donji desni kvadrant
Povracanje
Umjerene febrilnost

ZNAK APENDICITISA-bolna osjetljivost u Mc.Burnijevoj tacki(granica izmedu spoljne 2/3 linije

koja spaja pupak i spinu iliacu)

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:umjerena leukocitoza,mirni leukociti ne iskljucuju mogucnost apendicitisa

TERAPIJA:
Obustava unosa hrane per os,infuzije
Hiruska
Drenaza
Antibiotici (Cefalosporin sa Gentamicinom,a moze u kombinaciju i Metronidazol)

14.AKUTNI VIRUSNI HEPATITIS

Pretstavlja akutnu upalu jetre sa odumiranjem jetrenih stanica i inflamacijom jetrenog parenhima.
Najcesci uzrocnici su virusi iz grupe hepatitis virusa,ali i citomegalovirus CMV,te Coxackie virus,a
pored virusa i alkohol kao i neki lijekovi.
-Hepatitis virus A (HAV)-prenosi se fekooralnim putem,u ranoj fazi bolesti javljaju se IgM At i ona
su dokaz akutne infekcije,a kasnije IgG At koja su dokaz prelezane infekcije i trajnog imuniteta.
-Hepatitis virus B (HBV)-prenosi se putem krvi i derivata krvi te seksualnim putem.HBsAg se
javlja 2 mjeseca nakon inkubacije i nestaje 3 mjeseca od pocetka bolesti.Nalaz Anti Hbs At dokaz
su trajnog imuniteta.Od simptoma se javljaju osip i bolovi u podrucju malih zglobova zbog
talozenja imunokompleksa.Povecan rizik od nastanka hepatocelularnog karcinoma jetre.
-Hepatitis virus C(HCV)-preko krvi i derivata krvi,seksualnim putem te moze i putem
pljuvacke.Povecan rizik od nastanka hepatocelularnog karcinoma jetre.
-Hepatitis virus D(HDV)-infekciju mogu imati samo HBV pozitivne osobe,a prenos isti kao i za
HBV
-Hepatitis virus E(HEV)
-Hepatitis virus G koji se spominje u novije vrijem (HGV)

Nosioci virusa ne smiju biti davaoci krvi,sperme,organa.Pri seksualnim odnosima moraju koristiti
prezervativ i ne smiju dijeliti pribor za licnu higijenu sa drugima kao npr.cetkicu za zube ili zilet.
KLINICKA SLIKA:
PREIKTERICNA FAZA:malaksalost,mrsavljenje,povracanje,povisena temperatura,bolovi ispod
rebara,uvecana jetra,osip i bolovi u malim zglobovima,svrab koze
IKTERICNA FAZA:prethodni simptomi iscezavaju,a pojavljuje se zutica,mokraca je tamna kao
pivo i pjenusa,a stolica svijetla

FAZA REKONVALESCENCIJE:lab.nalazi se normaliziraju,nema tegoba

DIJAGNOZA:
Lab. nalazi: porast bilirubina,transaminaza (AST,ALT),alkalne fosfataze, gama GT
smanjenje br.leukocita,a povecanje limfocita
porast IgM u pocetku,a kasnije IgG
UZV abdomena- uvecana jetra

TERAPIJA:
Mirovanje,ishrana uz redukciju unosa zivotinjskih masti
Holestiramin –pomaze kod svraba
U novije vrijeme se koristi vakcinacija protiv HAV i HBV u profilakticke svrhe,(zastita od
infekcije).

15.HRONICNI HEPATITIS

Upalna reakcija jetre koja traje bez poboljsanja najmanje 6 mjeseci i dovodi do nekroze jetrenih
stanica,a uzrocnici su HAV virus,HBV virus,CMV virus,metabolicke bolesti kao Wilsonova
bolest(talozenje bakra u jetri,malom mozgu i bazalnim ganglijama mozga, te u roznjaci u obliku
prstena „Keiser-Fleiserov prsten“).Bolest moze napredovati do hepatocelularnog karcinoma.

Oblici hronicnog hepatitisa su:

HRONICNI AKTIVNI HEPATITIS
HRONICNI PERZISTENTNI HEPATITIS

KLINICKA SLIKA:
Malaksalost,mrsavljenje,subfebrilnost
Zutica i spajderi na kozi kod tezih slucajeva

DIJAGNOZA:
Umjereno povisene transaminaze (AST,ALT),a svaki porast transaminaza pokazuje novi talas
nekroze hepatocita.
Definitivna dijagnoza se postavlja histopatoloski.

TERAPIJA:
Interferon se moze koristiti za sprecavanje nekroze hepatocita

16.CIROZA JETRE

Je hronicno ireverzibilno oboljenje jetre sa umnozavanjem kolagenih vlakana i razvojem vezivnog

tkiva u obliku nodularne regeneraciju uz nekrozu hepatocita.
Rezultat je apsolutni poremecaj arhitekture jetre uz poremecaj krvotoka u jetri sa razvojem portne
hipertenzije,insuficijencije jetre i prateceg ascitesa.
Jetra je obicno smanjena i tvrda i povecan je rizik od nastanka karcinoma jetre.
Uzrocnici su virusi HBV,HCV,alkohol,neki lijekovi(rifampicin,metildopa),insuficijencija desnog
srca,Wilsonova bolest,a ako je uzrok nepoznat onda je ciroza oznacena kao kriptogena ciroza.

KLINICKA SLIKA:
Dispepsija,mrsavljenje,umor
Subikterus
Promjene na kozi i sluznicama(spajder nevusi)

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:porast gama-globulina
porast transaminaza i bilirubina
pad albumina

TERAPIJA:
Kaloricna ishrana sa vitaminima
Infuzije aminokiselina i vitamina i fruktoze
Interferon za sprecavanje napredovanja nekroze hepatocita

17.PRIMARNA BILIJARNA CIROZA

Hronicno inflamatorno oboljenje jetre sa granulomatoznom destrukcijom zucnih puteva koja prolazi
kroz 4 faze:
1.FLORIDNA LEZIJA
2.LEZIJA U OBLIKU DUKTALNE PROLIFERACIJE
3.FIBROZA
4.CIROZA
Prvi simptom je svrab,a zutica se javlja i 2-5 god.nakon pojave svraba.

DIJAGNOZA:
Povecana vrijednost:alkalne fosfataze,bilirubina,zucnih kiselina
Definitivna dijagnoza se postavlja biopsijom

TERAPIJA:
Ishrana sa malo masti
Nadoknada vitamina
Kortikosteroidi,Azatioprin,D-penicilamin se koriste ,ali ne daju posebne rezultate
U terminalnoj fazi transplantacija
18.TUMORI JETRE

BENIGNI:
HEMANGIOMI
ADENOMI

MALIGNI:
PRIMARNI – HEPATOCELULARNI KARCINOM,FIBROLAMELARNI
KARCINOM,HEPATOBLASTOM,HOLANGIOKARCINOM

SEKUNDARNI-METASTAZE IZ DRUGIH ORGANA(najcesce karcinomi probavnog

trakta,dojke,pluca,stitne zlijezde)
HEPATOCELULARNI KARCINOM-CARCINOMA HEPATOCELLULARE

Najcesci uzrocnici su virusi hepatitisa B,C,ciroza jetre,terapija oralnim

kontraceptivima(estrogenima),ali i nasljedni faktor.Prognoza bolesti je veoma losa.

KLINICKA SLIKA:
Bol ispod desnog rebarnog luka
Malaksalost,mrsavljenje,
Zutilo koze (ikterus)
Nadimanje stomaka zbog cesto prisutne slobodne tecnosti i uvecane jetre

DIJAGNOZA:
Povisene transaminaze,alkalna fosfataza
Povisen tm.marker AFP (koristi se vise za pracenje bolesti i ucinka terapije)
UZV abdomena,CT,MRI

TERAPIJA:
-Hiruska
-Kemoterapija
Transplantacija ne daje rezultate jer se karcinom pojavljuje i u transplantatu!!!

19.AKUTNI I HRONICNI HOLECISTITIS-CHOLECYSTITIS ACUTA ET CHRONICA

AKUTNI KALKULOZNI HOLECISTITIS-opstrukcija ductus cisticusa kamencem(najcesce

holesterolskim),sto dovodi do staze zuci i posljedicne gnojne upale tzv.empyema zucne kese i
gangrene zida.

KLINICKA SLIKA:
Bol ispod desnog rebarnog luka koja se siri u leda i desnu lopaticu,a najcesce nastaje poslije obilnog
masnog obroka.

DIJAGNOZA:
UZV abdomena
TERAPIJA:
Mirovanje i dijeta bez masti
Spazmolitici
Antibiotici
Hiruska, ali nakon smirivanja tegoba (Holecistektomija)

HRONICNI KALKULOZNI HOLECISTITIS

Uzrok je poremecaj metabolizma holesterola ili poremecaj praznjenja zucne kese i infekcija.

KLINICKA SLIKA:
Povremeni tupi bolovi,nadimanje

DIJAGNOZA:
UZV abdomena

TERAPIJA:
Hiruska(Holecistektomija)
HOLEDOHOLITIJAZA- migracije kamenja iz zucne kese preko ductus cistikusa u ductus
choledochus sto dovodi do opstruktivnog ikterusa(bol,groznica,tamna mokraca,svijetla stolica)

INTRAHEPATICKA LITIJAZA-migracija kamenja u lijevi ili desni ductus hepaticus.

20.AKUTNA UPALA ZUCNE KESE-CHOLECYSTITIS ACUTA

Najcesci je uzrocnik Escherichia colli(gram negativna bakterija iz probavnog trakta),a razvoju upale
zucne kese pogoduje staza zuci kao posljedica opstrukcije sa kamencom(kalkulusom).

KLINICKA SLIKA:
Bol ispod desnog rebarnog luka pracen mucninom i povracanjem

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:ubrzana sedimentacija i porast broja leukocita(leukocitoza)
UZV –otkriva kalkulus i zadebljan zid kao posljedica upale

TERAPIJA:
Prekid oralnog unosa hrane,infuzije
Antibiotici(cefalosporini,aminoglikozidi)
Hiruska terapija-holecistektomija

ZNACAJNE BOLESTI I POREMECAJI UROGENITALNOG SISTEMA

1.SIMPTOMI I ZNACI BOLESTI MOKRACNOG SISTEMA

Najcesci simptomi su:

Povisena tjelesna temperatura
Bol u donjem dijelu stomaka
Bol u podrucju bubreznih loza i slabina
Bol pri mokrenje uz otezano izmokravanje(isprekidano mokrenje ili tanak mlaz)
Ucestalo mokrenje(nocno mokrenje) ili lazni pozivi na mokrenje
Nemogucnos kontrolisanja mokrenja(umokravanje)
Smanjeno mokrenje(oligurija) ili nemogucnost mokrenja (anurija)
Osjecaj nedovoljne ispraznjenosti mokracnog mjehura
Osjecaj nelagode i pritiska u podrucju zavrsnog dijela debelog crijeva

Znaci bolesti:
Palpatorna bolnost donjeg dijela stomaka ili bubreznih loza ili suprapubicnog podrucja
Crvenilo koze i sluznice vanjskih genitalija
Prisustvo iscjedka iz genitalnih organa cesto neugodnog mirisa i zutozelenkaste boje kao posljedica
bakterijske ili drugih infekcija
Oticanje podrucja oko ociju ili generalizirani otok
Oticanje nogu

2.METODE PREGLEDA MOKRACNOG SISTEMA

Kao i kod svih sistema pregled se pocinje sa dobro uzetom anamnezom,a potom se obavlja:
PREGLED BUBREGA

1.INSPEKCIJA BUBREGA-abdomena u projekciji bubreznih loza kao i inspekcija samih

bubreznih loza
2.PALPACIJA BUBREGA-specificnim tehnikama i normalan nalaz podrazumjeva da se bubrezi ne
mogu palpirati jer su smjesteni duboko retroperitonealno,osim ako su uvecani ili ako su promijenili
svoj polozaj.
3.PERKUSIJA BUBREGA-dobije se nalaz perkutorne mukline,a u podrucju donjeg pola bubrega
muklina prelazi u timpanizam crijeva.
4..SUKUSIJA BUBREGA-koja podrazumjeva kratki udarac sa ulnarnom stranom sake u podrucje
bubreznih loza sto kod poremecaja mokracnog trakta izaziva bolnu osjetljivost.

PREGLED MOKRACNE BESIKE

1.INSPEKCIJA ABDOMENA U PROJEKCIJI MOKRACNE BESIKE

2.PALPACIJA MOKRACNE BESIKE-normalan nalaz,mokracna besika se ne palpira
3.PERKUSIJA MOKRACNE BESIKE-dobije se zvuk perkutorne mukline

PREGLED VANJSKIH GENITALIJA KOD MUSKARCA

1.INSPEKCIJA VANJSKIH GENITALIJA uz obracanje paznje na kozu skrotuma i prisustvo

sekrecije iz uretre kao i na podrucje ingvinalne regije i eventualno uvecanje limfnih cvorova
2.PALPACIJA TESTISA I TIJELA PENISA,PALPACIJA PROSTATE I LIMFNIH CVOROVA U
PODRUCJU INGVINALNE REGIJE

PREGLED ZENSKIH GENITALIJA

1.INSPEKCIJA VANJSKIH GENITALIJA uz obracanje paznje na prisustvo sekrecije kao znak
infekcije
2.PALPACIJA LIMFNIH CVOROVA U PODRUCJU INGVINALNE REGIJE

3.AKUTNA BUBREZNA INSUFICIJENCIJA

Predstavlja klinicki sindrom sa naglim smanjenjem protoka krvi kroz bubrege,glomerularne

filtracije,ekskretorne funkcije bubrega i porastom azotnih materija u krvi.
Najcesce je pracen oligurijom(smanjenim izmokravanjem < 500 ml izlucene mokrace
dnevno),anurijom(nemogucnost mokrenja ili mokrenje sa maksimalnom kolicinom od 100ml na
dan),a u 20% slucajeva moze biti neoliguricna akutna bubrezna insuficijencija sa mokrenjem preko
500ml/dan.

Uzroci mogu biti razliciti od vazokonstrikcije krvnih sudova zbog hipovelemijskog

soka,infekcije,bubreznih kamenaca koji dovode do opstrukcije,septicna
stanja,opekotine,smrzotine,udar el.strujom,metabolicki poremecaji kao
hiperurikemija,hiperkalcijemija,do bubreznih bolesti kao glomerulonefritis,pijelonefritis itd.
KLINICKA SLIKA:
Otezano mokrenje do nemogucnosti mokrenja
Tamna prebojenost mokrace zbog prisustva celijskih elemenata i raspadnih produkata tkiva
Mucnina,povracanje, zbog porasta azotnih materija
Pospanost ili nemir
Misicna slabost i srcane aritmije zbog porasta nivoa K
Simptomi edema mozga zbog prodora ureje u mozdane celije

DIJAGNOZA:
Rtg-nativni snimak abdomena(cesto pokaze kamenac kao uzrok)
UZV-pokaze dilataciju proksimalno od opstrukcije
Scintigrafija bubrega pomocu radioaktivnih izotopa
Urografija
Pregled urina: u ABI u sedimentu urina su braon granulirani cilindri,a kod prerenalne azotemije kao
pocetnog stadija ABI je normalan nalaz sedimenta urina ili rijetki hijalini cilindri.

TERAPIJA:
Transfuzije krvi,nadoknada tecnosti izotonicnim ratvorima krvi
Nadoknada elektrolita
Fentolamin ili dopamin radi smanjenja bubrezne vazokonstrikcije
Manitol ili diuretici zbog izazivanja osmotske diureze(manitol nije pozeljan kod kardiopata)
Aminokiseline
Terapija hiperkalijemije:10% rastvor Ca glukonata
10-20% NaCl
NaHCO3(bikarbonatni rastvor)
10-20% glukoza sa inzulinom

Terapija metabolicke acidoze:NaHCO3

Hemodijaliza:indikacije za hemodijalizu su-hiperkalijemija koja ne reaguje na terapiju

-hipervolemija sa srcanom insuficijencijom
-metabolicka acidoza

4.HRONICNA BUBREZNA INSUFICIJENCIJA

Progresivno nepovratno ostecenje bubrezne funkcije kada bubreg nije vise u stanju da odrzava
unutrasnju homeostazu organizma,acidobaznu ravnotezu,ne moze da izlucuje soli i vodu tj.gubi
detoksikacionu funkciju.
Uzrok mogu biti razlicite bolesti bubrega od glomerulonefritisa,pyelonefritisa,i dr.bolesti kao
diabetes mellitus,arterijska hipertenzija.

Bolest prolazi kroz 4 stadijuma:

1.STADIJ:
-smanjena glomerularna filtracija na 50ml/min
-smanjena gustina urina

2.STADIJ-STADIJ AZOTEMIJE:
-smanjenje glomerulalne filtracije na 30ml/min
-povecanje uree i kreatinina
-porast krvnog pritiska
-anemija
3.STADIJ-STADIJ UREMIJE:
-smanjenje glomerulalne filtracije na 10ml/min
-promjene acidobaznog statusa
-komplikacije na nivou svih sistema(kardiovascularni,digestivni,respiratorni,CNS)
-mucnina,povracanje,amonijacni zadah
-blijedo-zuckasto-mrka boja koze sa petehijalnim krvarenjem i svrabom
-pleuralni izliv(tzv.uremijska pluca)
-sy.nemirnih nogu(mravinjanje i osjecaj vreline u stopalima,bolovi u nogama,misicna slabost,
-psihicki poremecaji od nemira,do pospanosti i kome

4.STADIJ-TERMINALNA BUBREZNA INSUFICIJENCIJA

-smanjena glomerulalna filtracija na manje od 5ml/min

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:urea,kreatinin,K,acidobazni status,urin:u sedimentu porast proteina(proteinurija)
UZV bubrega
Scintigrafija bubrega

TERAPIJA:
Korekcija acidobaznog statusa
Korekcija K
TERAPIJA HIPERTENZIJE:Antagonisti kalcijuma
ACE inhibitori
Na-nitroprusid
Prazosin-hidrohlorid
Dijaliza

INDIKACIJE ZA HEMODIJALIZU:
Klirens kreatinina izmedu 3-5
Porast kreatinina
Porast kalija koji ne reaguje na terapiju
Neregulisana hipertenzija
Neregulisana metabolicka acidoza

5.GLOMERULONEFRITIS

Zapaljenje bubreznih glomerula koje moze biti difuzno ili fokalno,a unutar glomerula globalno ili
segmentalno.

Dijeli se na:
PRIMARNI (bubreg izolovano zahvacen )
SEKUNDARNI (u sklopu nekih drugih oboljenja)

Prema klinickoj slici se dijeli na:

1.AKUTNI NEFRITICKI SINDROM-AKUTNI GLOMERULONEFRITIS
2.RAPIDNOPROGRESIVNI GLOMERULONEFRITIS
3.PERZISTENTNI GLOMERULONEFRITIS: -ASIMPTOMATSKI
 -NEFROTSKI SINDROM
4.HRONICNI GLOMERULONEFRITIS

AKUTNI GLOMERULONEFRITIS
Se manifestuje akutnim nefritickim sindromom tj.znacima kao sto su:
-hematurija(krv u mokraci)
-proteinurija(proteini u mokraci)
-hipoproteinemija(smanjenje nivoa proteina u krvi i posljedicni edemi-otoci)
-hipertenzija(porast krvnog pritiska)

Uzrok mogu biti bakterijske infekcije( beta hemoliticki streptokok nakon infekcije gornjih
respiratornih puteva,oporavak je uz terapiju Penicillinom 10-15 dana, kroz nekoliko sedmica),virusi
(CMV,Ebsten Barr virus,HBV) ili se moze pojaviti u sklopu drugih bolesti ako sto je Sistemski
eritematozni lupus i dr.

KLINICKA SLIKA:
Lumbalna bol
Periorbitalni edem(oticanje podrucja oko ociju)
Generalizirani edem(anasarka)
Hipertenzija
Oligurija sa hematurijom(smanjenjo izmokravanje sa prisutnom krvlju)
Ascites i pleuralni izliv(slobodna tecnost u abdomenu i pleuralnom prostoru)

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi: azotemija(porast uree i kreatinina),hematurija,proteinurija,porast K,snizenje
bikarbonata,u sedimentu urina granulirani cilindri,ASTO pozitivan kod Streptokoknog GN.
Tj.prisutna antitijela na beta hemoliticki streptokok u krvi.

TERAPIJA:
Diuretici(Furosemid zbog prisutnog ascitesa i pleuralnog izliva i porasta tlaka)
ACE inhibitori
Antibiotici (Penicillin 10-15 dana)
Dijaliza(kod oligurije,edema,hipertenzije koja ne reaguje na terapiju)

RAPIDNOPROGRESIVNI GLOMERULONEFRITIS

Pocinje kao akutni GN. ali kroz vrijeme ne dolazi do poboljsanja nego se rapidno pogorsava do
terminalne bubrezne insuficijencije.
Osnovna karakteristika je zahvacenost vise od 70% glomerula sa ostecenjem bazalne membrane
glomerula.

PERZISTENTNI GLOMERULONEFRITIS

Odlikuje se patoloskim nalazom u mokraci,a normalnom funkcijom bubrega.

Javlja se u 2 oblika kao:

ASIMPTOMATSKI – u nalazu urina proteinurija,hematurija

NEFROTSKI SINDROM :-PRIMARNI (posljedica proliferacije membrane glomerula ili skleroze)
 -SEKUNDARNI (u sklopu drugih bolesti kao reumatoidni artritis ili
sistemski eritematozni lupus,malignih bolesti pluca ili digestivnog trakta,infekcija HBV,TBC,ili
uzimanja nekih lijekova kao Kaptopril),te srcane insuficijencije.

ZNACI NEFROTSKOG SINDROMA:

- proteinurija preko 3g /dan
-hipoalbuminemija(proteini-albumini < 25g/l
-edemi
-hiperlipidemija

KLINICKA SLIKA NEFROTSKOG SINDROMA:

Generalizirani edem(anasarka)
Hipotenzija(snizenje krvnog pritiska)
Hipertenzija samo kod nekih pacijenata

TERAPIJA NEFROTSKOG SINROMA:

Lijecenje uzroka
Imunosupresivni lijekovi(Ciklosporin)
Diuretici (Furosemid )

HRONICNI GLOMERULONEFRITIS

Glomerulonefritis hronicnog toka sa stalnim patoloskim nalazom u mokraci i poremecenom

funkcijom bubrega.
Kod bubreznih glomerula vidljiva glomerularna skleroza,fibroza,hijalinoza te stvaranje
glomerularno-kapsularnih priraslica.

5.TUMORI BUBREZNOG PARENHIMA

BENIGNI:
ANGIOMIOLIPOM(BUBREZNI HAMARTOM-koji je graden od masnog tkiva,krvnih sudova i
glatkih misica,a simptome daje kad dosegne vecu dimenziju u vidu lumbalne boli.U terapiji je
radikalna hiruska intervencija odstranjenje bubrega ili nefrectomija jer su prisutni patoloski krvni
sudovi kao kod karcinoma)

MALIGNI:
NEFROBLASTOM (WILMSOV TUMOR-koji se javlja kod djece i palpira u abdomenu,a terapija
je hiruska i kemoterapija.Cesto daje brze metastaze u pluca i jetru)

ADENOKARCINOM BUBREGA(HIPERNEFROM-od simptoma i znakova daje hematuriju,bol u

lumbalnoj regiji,a brzo metastazira u pluca i kosti).

DIJAGNOZA:
UZV bubrega
CT
Renalna angiografija
Rtg pluca i scintigrafija kostiju radi otkrivanja eventualnih metastaza

TERAPIJA:
Hiruska-radikalna nefrectomia
Kemoterapija
Dosta su otporni na radioterapiju koja se vise koristi u palijativne svrhe radi sprecavanja
napredovanja metastaza

6.TUMORI MOKRACNIH KANALA

Su tumori prelaznog epitela koji pokriva skoro cijeli mokracni sistem.

Oblici malignih tumora su:PAPILARNI KARCINOM

PLANOCELULARNI KARCINOM
ADENOKARCINOM

KLINICKA SLIKA:
Bezbolna hematurija(makrohematurija-jasno vidljiva krv u mokraci)

DIJAGNOZA:
UZV
CT
Cistoskopija
Urografija

TERAPIJA:
Hiruska (nefroureterektomija-hirusko odstranjenje bubrega i pripadajuceg uretera,ili odstranjenje
mokracne besike)
Kemoterapija
Radioterapija(zracenje ima manji efekat)

7.NEFROLITIJAZA-NEPHROLITHIASIS

Prisustvo kamenca u bubrezima,a najcesci sastojci kamenca u bubrezima su: soli

kalcijuma(oxalati,fosfati),mokracna kiselina,amonijum-magnezijum-fosfat,cistin.
Kamenac je graden od jezgre oko kojeg se taloze kristali prethodno pomenutih tvari.
Kamenci su razlicite velicine.veliki,mali od 3-5mm,i jako sitni tzv.pijesak tj.kristali jedinjenja koji
stvaraju kamenac( bez jezgre).

Uzrok moze biti izlaganje terapiji citostaticima koja dovodi do pojacanog lucenja mokracne
kiseline ili kod nekih oboljenja kao sto je GIHT,ili prosto nedovoljan unos tekucine.

Kod niske p H mokrace sklonost je stvaranju kamenaca od cistina i mokracne kiseline.

Kod visoke p H mokrace sklonost je stvaranju kamenaca od kalcij fosfata i amonijum-magnezijum
–fosfata.

U OSNOVI NASTANKA KAMENCA JE POREMECENA RAVNOTEZA IZMEDU 2

NAJVAZNIJE FUNKCIJE BUBREGA: CUVANJE VODE
IZLUCIVANJE NEPOTREBNIH, STETNIH SUPSTANCI IZ
ORGANIZMA

KLINICKA SLIKA:
Tupi bolovi u lumbalnom dijelu sa one strane gdje je kamenac,a intenziviraju se pri pokretima
Bubrezna kolika-izuzetno jaka bol koja se siri u prepone i vanjske genitalne organe
Povracanje,hladan znoj,uznemirenost
Bolno mokrenje,mokraca crvene boje
Povisena temperatura,groznica(kod pridruzene infekcije)

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:urin-mikro i makrohematurija,sediment urina pokazuje sastav kamenca
UZV bubrega
Rtg- nativni snimak abdomena pokazuje sjenu kamenca

TERAPIJA:
Unos velike kolicine tecnosti 2,5-3l sa ciljem da se poveca stepen izmokravanja tj.dnevna diureza
UZV sok-razbijanje kamenca
Hirusko lijecenje kod obstrukcije mokracnih puteva,cestih kolika,ili obilne hematurije.

8.AKUTNA UPALA MOKRACNE BESIKE-CYSTITIS ACUTA NONSPECIFICA

Zapaljenje mokracne besike najcesce kao posljedica sirenja infekcije sa podrucja uretre ili
prostate,ili iz podrucja bubrega tj.ascendentnim ili descendentnim putem.

KLINICKA SLIKA:
Ucestalo,bolno mokrenje
Tenezmi za mokrenje(lazni pozivi na mokrenje)
Osjecaj nedovoljne ispraznjenosti mokracnog mjehura
Prisustvo mutnog urina,fetidnog mirisa (algurija)
Pojava gnoja u urinu (piurija)
Pojava krvi u urinu pri kraju mokrenja
Cesto subfebrilna temperatura

TERAPIJA:
Antibiotici sirokog spektra-(Tetraciklini)
Uroantiseptic(Bactrim sa dosta uroloskog caja i do 3l/dan)
Spazmolitik i analgetik protiv bolova

ZNACAJNE BOLESTI I POREMECAJI ENDOKRINOG SISTEMA

SIMPTOMI I ZNACI BOLESTI ENDOKRINOG SISTEMA:

Najcesci simptomi oboljenja endokrinog sistema su:

UBRZAN RAD SRCA UZ OSJECAJ LUPANJA I PRESKAKANJA SRCA

NERVOZA,RAZDRAZLJIVOST ILI PSIHOMOTORNA USPORENOST
MRSAVLJENJE ILI DEBLJANJE(cesta pojasna gojaznost)
DIJAREJA ILI OPSTIPACIJA
ZNOJENJE

Najcesci znaci oboljenja endokrinog sistema:

HIPERTENZIJA ILI HIPOTENZIJA

SUHA ILI VLAZNA KOZA
HIRZUTIZAM(pojacana dlakavost tijela i lica)
POREMECAJ RASTA (usporen ili pojacan rast-patuljasti rast ili gigantizam)

METODE PREGLEDA ENDOKRINOG SISTEMA

Vrsi se inspekcija (promatranje) cijelog tijela sa obracanjem paznje na rast i razvoj,duzinu

ekstremiteta,kozu tj.njenu vlaznost i elasticnost te maljavost (dlakavost)...

INSPEKCIJA VRATA (promatranje da li postoji vidljivo uvecanje stitne zlijezde)

PALPACIJA STITNE ZLIJEZDE (njene velicine,simetricnosti lobusa)

1.SECERNA BOLEST-DIABETES MELLITUS

Stanje hronicne hiperglikemije usljed manjeg ili veceg nedostatka inzulina sto dovodi do
poremecaja metabolizma ugljikohidrata,masti i proteina.
U 25% slucajeva uzrok je genetika,ali veliki uticaj ima nacin zivljenja8fizicka
neaktivnost,gojaznost,stres)

DIABETES MELITUS TIP 1-INZULIN ZAVISNI DIABETES MELITUS(razoreno oko 90%

beta celija Langerhansovih ostrvaca,obicno nastaje naglo prije 25 god.zivota i to najcesce poslije
nekih virusnih infekcija)
DIABETES MELITUS TIP 2-INZULIN NEZAVISNI DIABETES MELITUS(cesce nastaje
poslije 40 god.zivota,postepeno, i to kod gojaznih osoba)
SMANJENA TOLERANCIJA NA GLUKOZU-stanje kada nema hiperglikemije u krvi ali OGTT
test odstupa od normale)

KLINICKA SLIKA:
Pojacano izmokravanje-poliurija
Pojacana zed-polidipsija
Pojacan apetit-polifagija
Cesto svrbez vanjskih genitalija,anusa i koze(ceste infekcije narocito gljivicne)

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:
vrijednost GUK-a izmedu 7-10 mmol/l,u urinu prisutna glukoza kada je konc.u krvi preko 10
mmol/l tj.preko vrijednosti bubreznog praga,pa se javlja glikozurija i ketonurija

Ako je nalaz GUK na taste 2 puta iznad 7.8 mmol/l to je dovoljno za dijagnozu!!!
POKAZATELJI NEREGULISANOSTI DIJABETESA:
GLU preko 20 mmol/l
HbA1c preko 7.5(glikozilirani hemoglobin koristi se za pracenje regulisanosti secera kao pokazatelj
prosjecne tromjesecne konc.secera u krvi)

Odrzavanje tjelesne mase u granicama normale je dobar pokazatelj dobro regulisanog dijabetesa!

TERAPIJA:
Dijeta 1900kcal/dan,zdrava ishrana
Oralni antidijabetici(Sulfonilurea,Bigvanidi)-stimuliraju beta celije na sekreciju inzulina
Inzulin(krakodjelujuci,dugodjelujuci)- kod teske forme secerne bolesti koja naginje ketoacidozi i
kada se oralni antidijabetici neefikasni,te kod trudnoce,infekcija,teskih lezija jetre i
bubrega.Nezeljena dejstva inzulina su hipoglikemija(ako se ne uzme obrok),pojacan apetit i
gojaznost,i slabljenje dejstva inzulina pred zoru vjerovatno zbog povecanja konc.hormona rasta.

AKUTNE KOMPLIKACIJE DIJABETESA:

1)KETOACIDOZA
-Nastaje usljed nedostatka inzulina pa se posljedicno javlja hiperglikemija,hiperosmolarnost plazme
i pojacana razgradnja slobodnih masnih kiselina u jetri procesom beta oksidacije cime nastaju tzv
„ketonska tijela“(aceton).
Produkti ketoacidoze toksicno djeluju na CNS i dovode do poremecaja svijesti do kome.

KLINICKA SLIKA:
Duboko cujno disanje tzv.Kussmalovo disanje
Zadah iz usta na aceton
Suha koza
Smanjeni refleksi do potpunog odsustva refleksa pa cak i pojava patoloskih refleksa
Ubrzan rad srca
Smanjeno izmokravanje do nemogucnosti izmokravanja

TERAPIJA:
-Brzodjelujuci inzulin se daje venski zavisno od glikemije
-Ringer,fizioloski rastvor u toku 24h 3-5 l,
-Albumini
-Antibiotici iz preventivnih razloga

Kada postoji stanje kome, a nismo u mogucnosti da izmjerimo suk,- da bismo razlikovali
ketoacidoticnu komu od hiperglikemijske kome,trebamo dati 40-70ml 40% glukoze jer cemo tako
spasiti pacijenta ako se radi o ketoacidoticnoj komi(mozak kao gorivo koristi glukozu),a ako se radi
o hiperglikemijskoj komi-necemo znatno pogorsati vec postojece stanje!!!

HRONICNE KOMPLIKACIJE DIJABETESA

Ateroskleroza(narocito nogu do pojave gangrene na prstima)

Koronarna bolest (infarkt kod dijabeticara moze proticati bez bola,a inzulinska terapija je
neophodna u koronarnoj bolesti)
Hipertenzija
Retinopatija i dijabeticna katarakta
Neuropatija sa trnjenjem ekstremiteta narocito nogu(zbog demijelinizacije nervnih vlakana i
degeneracije usljed stvaranja sorbitola i fruktoze)
Nefropatija sa pojavom proteina u mokraci
Infekcije ( koze,pluca,urinarnog trakta)

2.BOLESTI STITNE ZLIJEZDE

HIPERTIREOZA-HYPERTHYREOSIS

Javlja se u 3 oblika:

a)GRAVES-BAZEDOVLJEVA BOLEST(stitna zlijezda difuzno uvecana)

b)TOKSICNI ADENOM(stitna zlijezda nodozno uvecana)
c)HIPERTIREOZA UZROKOVANA DRUGIM CINIOCIMA(kao koristenje lijekova kao
Amiodaron,ili kao posljedica adenoma hipofize)

Cest uzrok hipertireoze je stres,infekcije,patoloska gojaznost ili imunoloski uzrok sa stvaranjem

tzv.tireo-stimulilrajucih tireoidnih antitijela koji se vezu za receptore i poticu stalnu proizvodnju
tireoidnih hormona.

KLINICKA SLIKA:
Tahikardija,palpitacija,poremecaj srcanog ritma
Nervoza,agresivnost,drhtanje
Povecanje apetita,a mrsavljenje zbog ubrzanog metabolizma
Cesta dijareja
Pojacano znojenje,zed,osjecaj stalne toplote,vlazni dlanovi
Egzoftalmus(protruzija bulbusa)
Rijetko treptanje,vodenaste oci,ukocen pogled tzv.“Stellvagov znak“
Nemogucnost dugog zadrzavanja konvergencije ociju tzv.“Moebiusov znak“

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi: povisena kolicina T3,T4 hormona u krvi,a smanjeno oslobadanje TSH od strane
hipofize
UZV stitne zlijezde,CT i MRI

TERAPIJA:
Tireosupresivni lijekovi: (Favistan ili Propiltiouracil)
Radioaktivni jod

KOMPLIKACIJE HIPERTIREOZE:
TIROTOKSICNA KRIZA ILI OLUJA:najcesci uzrocnik su infekcije sa klinickom slikom:velika
uznemirenost do delirija,drhtanje tijela,tjelesna temperatura do 41 C,tahikardija sa frekvencom
>160 otkucaja/min,povracanje,proliv sto direktno ugrozava zivot.

TERAPIJA TIROTOKSICNE KRIZE ILI OLUJE:

Infuzija fizioloskog rastvora
Propranolol i.v. 1-2 mg,a zatim propranolol tbl.per os 40-80 mg
Hidrokortizon i.v.50mg
Sirokospektralni antibiotici
Tireosupresivni lijekovi

HIPOTIREOZA-HYPOTHYREOSIS

Nedovoljno lucenje tireoidnih hormona,a javlja se u 2 oblika:

PRIMARNA HIPOTIREOZA(bez strume i sa strumom)-posljedica primarne lezije na nivou stitne

zlijezde,a za stvaranje ovakvog stanja hipotireoze mora biti razoreno najmanje 80% tkiva zlijezde.

SEKUNDARNA HIPOTIREOZA-razlozi hipotireoze su izvan stitne zlijezde i to:

-odsustvo stimulacije od strane CNS-a
-poremecaj u transportu joda
-nesposobnost tkiva da iskoristi jod

KLINICKA SLIKA:
malaksalost,dekoncentracija i zaboravnost,
usporen metabolizam,opstipacija,pojasna gojaznost
suhoca koze i svrab koze,
opadanje kose,
edemi narocito oko ociju,te u podrucju nogu
djeca zaostaju u razvoju i dolazi do poremecaja intelektualne funkcije

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi: T3,T4 hormoni snizeni,TSH normalan ili povisen

KOMPLIKACIJE HIPOTIREOZE:
Miksedemska koma-posljedica nelijecene hipotireoze ili infekcije sa simptomima ekstremne
bradikardije(frekvenca srca < 20 otk./min,tjelesna temp.< 34C

TERAPIJA MIKSEDEMSKE KOME:

Antibiotici
Hidrokortizon 100mg i.v.
Tireoidni hormoni

GUSAVOST-STRUMA

Stitna zlijezda je morfoloski uvecana,ali ocuvane funkcije,a najcesce je uzrokovano nedostatkom

jodnih soli u vodi,hrani ili zemljistu.Hormoni stitne zlijezde su na donjoj granici ali jos uvijek u
referentnoj vrijednosti pa nema izrazenih karakteristicnih simptoma.

Postoje 2 oblika:

ENDEMSKI OBLIK
SPORADICNI OBLIK
TERAPIJA:
Jod u sklopu Kalijum jodida(Lugalov rastvor)-prevencija daljeg rasta stitne zlijezde i posljedicne
okolne kompresije
Hiruska kod pritiska na okolne strukture

Zbog nedostatka joda narocito su ugrozene trudnice narocito u prvom trimestru trudnoce jer
nedostatak joda dovodi do ostecenja intelektualne funkcije ploda do razvoja „kretenizma“,ali danas
je ta pojava rijetkost zbog prevencije u vidu jodiranja soli.

3.ZAPALJENJE STITNE ZLIJEZDE-THYREOIDITIS

AKUTNI TIREOIDITIS
Akutna infekcija stitne zlijezde nastala hematogenim putem ili direktno spolja(ubod,trauma).

KLINICKA SLIKA:
Visoka temperatura >40 C
Ukocen vrat i glava povijena nanize
Pokreti vrata jako bolni,pa se pokrecu samo oci
Koza iznad zlijezde crvena,topla,edematozna
Zlijezda jako bolna na palpaciju

TERAPIJA.
Antibiotici sirokog spektra po antibiogramu
Analgetici
Hladne obloge(nikako tople jer toplota pospjesuje upalu)
Hiruska incizija u slucaju stvaranja apscesa

SUBAKUTNI TIREOIDITIS
Subakutna infekcija uzrokovana virusima,dosta blazeg toka sa odsustvom crvenila koze iznad
zlijezde

TERAPIJA:
Antipiretici (Aspirin)
Kortikosteroidi
Antibiotici nemaju ucinak jer je posljedica virusne infekcije

HRONICNI TIREOIDITIS-HASCHIMOTOV TIREOIDITIS

Posljedica imunog odgovora,a vjeruje se da virusi igraju znacajnu ulogu u pokretanju destrukcije
stanica stitne zlijezde.
Imuni sistem proizvodi antitijela(antitereoglobulinska i antimikrosomalna) protiv tireoicita,pa se
posljedicno javlja smanjeno oslobadanje hormona stitne zlijezde,a porast TSH.

Stitna zlijezda je difuzno uvecana,cvrsta i bezbolna

TERAPIJA:
Jodni hormoni(radi supresije TSH)

4.TUMORI STITNE ZLIJEZDE

BENIGNI: ADENOMI( Papilarni,Folikularni,Trabekularni,Embrionalni)

MALIGNI: PAPILARNI KARCINOM(najcesci)

 FOLIKULARNI KARCINOM
NEDIFERENCIRANI KARCINOM(jako agresivan,smrtni ishod obicno 6 mjeseci od
postavljanja dg.)
MEDULARNI KARCINOM

Maligni tumori brzo metastaziraju u kosti!

DIJAGNOZA:
Biopsija
Scintigrafija(tm.stanice ne apsorbuju jod pa se pojavljuju tzv.hladna polja na mjestu tm.infiltracije

TERAPIJA:
Hiruska
Radioterapija i kemoterapija

5.FEOHROMOCITOM

Tumor hromafilnih stanica srzi nadbubrezne zlijezde,a dovodi do pojacanog lucenja

kateholamina(adrenalin,noradrenalin,dopamin) sto je praceno hipertenzijom kao osnovna
karakteristika bolesti.
Vecinom je benignog karaktera,ali u 10% slucajeva moze biti i maligan.

KLINICKA SLIKA:
Iznenadni porasti krvnog pritiska „ u napadima“
Glavobolja,uznemirenost
Lupanje srca,drhtanje
Znojenje

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi:povecanje nivoa kateholamina u krvi i mokraci
UZV,CT,MRI
Scintigrafija( ako je u pitanju lokacija van srzi nadbubrezne zlijezde)

TERAPIJA:
Hiruska
Dibenziran,Vasofleks,Metirozin,
beta blokatori u slucaju tahikardije ili aritmija
Natrijum-nitroprusid u slucaju hipertenzivne krize

6.AKUTNA INSUFICIJENCIJA NADBUBREZNE ZLIJEZDE

Najcesce nastaje u toku tezih infekcija kao i u toku meningokokne sepse

KLINICKA SLIKA:
Kardiovascularni kolaps sa nemjerljivim pritiskom
Brz i slab puls
Abdominalni bolovi sa dijarejom i povracanjem
Misicni grcevi narocito u lumbalnom dijelu
Porast temp.>40 C ili snizenje temperature
Kozna krvarenja
Delirijum,konvulzije i koma

DIJAGNOZA:
Lab.nalazi: smanjenje Na i Cl i GUK-a,povecanje K,povecanje hematokrita i uree

TERAPIJA:
Antibiotici
Hidrokortizon 100 mg i.v.
Acetat kortizon 100 mg i.v.
Acetat dezoksikortizon 5mg i.m.
500ml 5% glukoze sa 4g Na Cl

7.HRONICNA INSUFICIJENCIJA NADBUBREZNE ZLIJEZDE-MORBUS ADISSON

Cest uzrok je kazeozna tuberkuloza ili metastaze karcinoma iz drugih zarista.

Posljedicno se javlja nedostatak aldosterona i kortizona,pa se javlja smanjen nivo Na i GUK-

a,povecan nivo K.

KLINICKA SLIKA:
Zamorljivost koja se pojacava tokom dana
Mrsavljenje
Kozna pigmentacija mrke boje „Bronzana bolest“,kao i pigmentacija sluzokoza narocito bukalne
sluznice
Abdominalni bolovi,povracanje,proliv
Arterijska hipotenzija(pad krvnog pritiska narocito u ortostatskom polozaju)
Misicni grcevi

TERAPIJA:
Kortizol 40mg per os
Dosta soli do 15g /dan
Fluorohidrokortizon (ako se prethodnim mjerama ne podigne krvni pritisak)