Hoa-Dai-Cuong - Nguyen-Truong-Xuan-Minh - Chuong4-Lien-Ket-Hoa-Hoc-Cau-Tao-Phan-Tu - (Cuuduongthancong - Com)

CHƯƠNG 4
LIÊN KẾT HÓA HỌC

CẤU TẠO PHÂN TỬ
4.1.Những khái niệm cơ bản về liên kết hóa học
4.2.Liên kết cộng hoá trị
4.3.Liên kết ion
4.4.Liên kết kim loại
4.5.Liên kết Van der Waals
4.6.Liên kết hidro
1
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
4.1. Những khái niệm cơ bản
4.1.1.Sự hình thành liên kết hóa học
v Khi các nguyên tử ở thật xa nhau Vến đến gần
nhau:
ü tương tác hút → tương tác đẩy
ü hai lực cân bằng → liên kết hóa học hình thành
v Khi liên kết hóa học hình thành:
Các nguyên tử sắp xếp lại cấu trúc e các phân lớp
ngoài cùng sao cho đạt tổng năng lượng chung của
hệ phải hạ thấp xuống thì liên kết mới bền.
→ Khi có sự tạo thành liên kết: quá trình toả nhiệt
(ΔH<0)
v  Quy tắc bát tử: Các nguyên tử các nguyên tố có khuynh hướng liên kết với
nhau để đạt được cấu hình electron vững bền của khí hiếm với 8 electron
(hoặc 2e đối với Heli) ở lớp ngoài cùng. 2
Chương 4: Liên kết hóa học
v Bản chất điện vì cơ sở tạo thành liên kết là lực
tương tác giữa các hạt mang điện: electron (-‐) và
hạt nhân (+)
v Chỉ có các e hóa trị thực hiện liên kết
Các e hóa trị nằm trong các AO hóa trị
Các electron hoá trị: ns (s)
ns np (p)
(n-‐1)d ns (d)
(n-‐2)f (n-‐1)d ns (f)
3
v Theo cơ học lượng tử, nghiên cứu liên kết

hoá học là nghiên cứu sự phân bố mật độ
electron trong trường hạt nhân của các
nguyên tử tạo nên hợp chất.
4
4.1.2. Một số kiểu liên kết hóa học
ü Liên kết ion
ü Liên kết cộng hóa trị
ü Liên kết kim loại
ü Liên kết Van der Waals
ü Liên kết hidro
4.1.3.Một số đặc trưng liên kết hóa học
ü Độ dài liên kết
ü Góc hóa trị
ü Năng lượng liên kết
ü Độ bội liên kết (Bậc liên kết)
5
ĐỘ DÀI LIÊN KẾT
ü Là khoảng cách giữa hai hạt nhân của các nguyên tử
tham gia liên kết (thường †nh bằng Å)
6
ĐỘ DÀI LIÊN KẾT
ü Thay đổi có qui luật và phụ thuộc vào:

o  bản chất nguyên tử (kích thước, độ âm điện)
o  kiểu liên kết (đơn, đôi, ba)
ü Ví dụ:
7
GÓC HÓA TRỊ (GÓC LIÊN KẾT)
Là góc hợp bởi hai đoạn thẳng nối hạt nhân nguyên
tử trung tâm với hai hạt nhân nguyên tử liên kết.
8
GÓC HÓA TRỊ (GÓC LIÊN KẾT)
Góc hóa trị thay đổi có qui luật và phụ thuộc vào:
ü Bản chất nguyên tử
ü Kiểu liên kết
Ví dụ: H3C─CH3: CĈH = 109028’
H2C = CH2: CĈH = 1200
HC ≡ CH : CĈH = 1800
ü Dạng hình học phân tử
ü Tương tác đẩy giữa các đôi electron liên kết và
không liên kết trong phân tử
9
NĂNG LƯỢNG LIÊN KẾT
ü Là năng lượng cần Vêu tốn để phá hủy liên kết
thành các nguyên tử cô lập ở thể khí (chính là
năng lượng giải phóng khi tạo thành liên kết từ
các nguyên tử cô lập thể khí ban đầu).
A─B(k) + EA─B <-‐> A(k) + B(k)
-‐-‐-‐> EA─B = Ephân ly AB
ü Năng lượng liên kết phụ thuộc:

o  Độ dài liên kết
o  Độ bội liên kết (bậc liên kết)
o  Độ bền liên kết 10
NĂNG LƯỢNG LIÊN KẾT
*Bậc lk↑, E lk↑, độ bền lk↑, độ dài lk↓
11
4.2. Liên kết cộng hóa trị
v Liên kết CHT không dùng cơ học lượng tử
Thuyết LK CHT theo Lewis
v Liên kết CHT theo cơ học lượng tử
ü Thuyết liên kết hóa trị (VB: Valence Bond) (Heitler –
London – Pauling): xem hàm sóng phân tử là och số
các hàm sóng nguyên tử.
Do Walter Heitler và Fritz London đưa ra năm 1927 phát
triển trên lý thuyết cấu trúc Lewis. Sau này Linus Pauling
phát triển thêm thuyết cộng hưởng và lai hoá (1930).
ü Thuyết orbital phân tử (MO: Molecule Orbital)
(Mulliken): xem hàm sóng phân tử là phép tổ hợp cộng
và trừ các hàm sóng nguyên tử. Do Friedrich Hund và
Robert S.Mulliken đưa ra (năm 1927-‐1928)
12
v  Theo cơ học lượng tử
THUYẾT LIÊN KẾT HÓA TRỊ (VB)
→ Định tính
THUYẾT ORBITAL PHÂN TỬ (MO)

→ Định lượng
13
4.2.1.Thuyết VB
1. Phân tử H2 Xét hệ: [H , H ] a
1 2
ü PT sóng Schrödinger viết cho hệ trên:

∂ 2 Ψ ∂ 2 Ψ ∂ 2 Ψ 8π 2 m
2
+ 2 + 2 + 2 (E − V )Ψ = 0
∂x ∂y ∂z h
Với V là thế năng của hệ. Quy ước:
Khi không có tương tác: thế năng = 0
Có tương tác hút thế năng giảm: dấu âm
Có tương tác đẩy thế năng tăng: dấu dương
2 2 2 2 2 2
e e e e e e
V= + − − − −
rab r12 ra1 ra 2 rb1 rb2
14
4.2.1.Thuyết VB
1
b
2
Khi 2 nguyên tử ở xa nhau vô cùng -‐-‐-‐> tương tác giữa

electron và hạt nhân của từng nguyên tử H.
Sự chuyển động của electron được mô tả bằng hàm sóng
của từng nguyên tử H:
1 −ra1 1 −rb 2
Ψ a1= e Ψ b2= e
π π
Một cách gần đúng, xem hàm sóng Ψ của hệ [H , H ] 1
a
2
b
Ψ = Ψa1Ψb 2
15
4.2.1.Thuyết VB
1
b
2
Khi hai nguyên tử H Vến đến gần nhau:

e1 chịu lực hút của hạt nhân a và hạt nhân b, và e2
thì ngược lại.
-‐-‐-‐> hàm sóng được bổ sung thêm một đại lượng
tương đương:
Ψ'=Ψ a2 Ψ b1
-‐-‐-‐> hai nguyên tử có sự trao đổi e với nhau nên
hàm sóng Ψ của hệ:
Ψ H 2 =c1Ψ a1Ψ b2+c2 Ψ a2 Ψ b1
16
4.2.1.Thuyết VB
1
b
2
Thế ΨH 2 vào phương trình sóng Schrödinger

-‐-‐-‐> pt giải thu được 2 đáp số:
c1 = c2 = CS c1 = -‐ c2 = CA
Kết quả có 2 hàm sóng đặc trưng cho trạng thái
của các e trong hệ trên:
ΨS = C S (Ψa1Ψb 2 + Ψa 2 Ψb1 ) hàm đối xứng (s: symmetry)
ΨA = C A (Ψa1Ψb 2 − Ψa 2 Ψb1 ) Hàm bất đối xứng (a: asymmetry)

17
4.2.1.Thuyết VB
1. Phân tử H2
Ý nghĩa vật lý:
o  ΨS – hàm đối xứng:
ứng với 2 e trao đổi có spin ngược dấu → hút nhau →
mật độ e trong vùng không gian giữa hai hạt nhân tăng
→ lực hút tăng nên liên kết được hình thành.
o  ΨA – hàm bất đối xứng:
ứng với 2 e trao đổi có spin cùng dấu→ đẩy nhau →mật
độ e trong vùng không gian giữa hai hạt nhân triệt Vêu →
liên kết không hình thành.
*Liên kết giữa các nguyên tử H được tạo thành như trên
gọi là liên kết cộng hóa trị.
18
4.2.1.Thuyết VB
Đường cong thế năng theo thuyết VB
Ψa ↑↑
rab
Ψs ↑↓
E0
19
4.2.1.Thuyết VB
2.Luận điểm cơ bản của thuyết VB về liên kết cộng hóa trị
v Luận điểm 1: LKCHT hình thành
trên cơ sở các cặp electron ghép
đôi có spin ngược dấu nhau và
thuộc về đồng thời cả hai nguyên
tử tương tác ! LKCHT còn gọi là
liên kết hai tâm – hai electron.
v Luận điểm 2: LKCHT được hình
thành do sự xen phủ nhau giữa
các AO hóa trị của các nguyên tử
tương tác.
20
4.2.1.Thuyết VB
2.Luận điểm cơ bản của thuyết VB về liên kết cộng hóa trị
v Luận điểm 3: LKCHT càng bền khi độ xen phủ
giữa các AO càng lớn.
Độ xen phủ phụ thuộc vào kích thước, hình
dạng và hướng xen phủ của các AO hóa trị.
21
4.2.1.Thuyết VB
3.Khả năng tạo LKCHT của nguyên tử và †nh bão hòa của
LKCHT
Cơ chế tạo liên kết cộng hóa trị
v Cơ chế ghép đôi
ü LK CHT được hình thành do sự xen phủ của 2
AO hóa trị chứa e độc thân của 2 nguyên tử
tương tác ↑ + ↓

ü Cặp e ghép đôi do hai nguyên tử bỏ ra
ü Khả năng tạo LKCHT được quyết định bởi số
AO hóa trị chứa e độc thân
22
4.2.1.Thuyết VB
LKCHT
v  Cơ chế ghép đôi
Số e độc thân có thể tăng lên nhờ kích thích
↑
Nguyên tử C ↑↓ ↑
C* ↑ ↑ ↑ ↑
2s2 2p2 2s1 2p3

Sự di chuyển electron trong quá trình kích thích thường

xảy ra trong cùng một lớp. 23
4.2.1.Thuyết VB
LKCHT
v Cơ chế cho nhận
LK CHT hình thành do một nguyên tử đơn phương bỏ ra
cặp e hóa trị dùng chung (nguyên tử cho) còn nguyên tử
kia nhận cặp e này (nguyên tử nhận)

↑↓ +
24
4.2.1.Thuyết VB
LKCHT
v Cơ chế cho nhận
•  Khả năng tạo lk được quyết định bởi số ↑↓
và số

•  Điều kiện tạo liên kết cho nhận:
nguyên tử cho phải có AO hóa trị chứa cặp e ghép đôi;
nguyên tử nhận phải có AO hóa trị trống.
25
4.2.1.Thuyết VB
LKCHT
Được quyết định bởi số AO hóa trị (AO trống, AO chứa
electron độc thân và AO chứa cặp electron ghép đôi),
(không phải phụ thuộc vào số e hóa trị).
Nguyên tử AO hóa trị Số AO Số LKCHT tối đa

hóa trị
CK1 1s 1 1
CK2 2s 2p 4 4
CK3 3s 3p 3d 9 9
Nguyên tố d ns (n-‐1)d np 9 9
26
4.2.1.Thuyết VB
3.Khả năng tạo LKCHT của nguyên tử và †nh bão hòa của LKCHT
v Điều kiện tạo liên kết cộng hóa trị:
o  Năng lượng của các AO tham gia xen phủ phải xấp xỉ
nhau
o  Các AO tham gia xen phủ phải có mật độ e đủ lớn
o  Các AO tham gia xen phủ phải cùng †nh định hướng
v Biểu diễn liên kết cộng hóa trị:
H : H hoặc H – H
Cl + Cl Cl Cl
H
H O H N H
Cl Cl H F H C H
H H
H
27
4.2.1.Thuyết VB
v Liên kết σ (sigma) -‐-‐-‐> bền
o  Vùng xen phủ của các AO nằm trên trục nối hai
hạt nhân.
o  Xuất hiện đầu Vên giữa 2 nguyên tử.
o  Có thể xuất hiện giữa tất cả các loại AO:
s – s, p – p, s – p, s – d, p – d …
28
4.2.1.Thuyết VB
4.Các loại liên kết cộng hóa trị và bậc của LKCHT
v Liên kết π (pi): -‐-‐-‐> kém bền hơn σ
o  Vùng xen phủ của các AO nằm ở hai bên trục nối
hai hạt nhân, mật độ che phủ nhỏ hơn so với liên
kết σ
o  Chỉ hình thành sau khi giữa 2 nguyên tử đã có
liên kết σ
o  Sự che phủ p – p, d – d,
p – d…
29
4.2.1.Thuyết VB
v Liên kết π (pi)
o Các nguyên tử của nguyên tố thuộc chu kỳ 2
có khả năng tạo lk π2p-‐2p hoặc π2p-‐3p
o Các nguyên tố thuộc chu kỳ 3 trở đi chỉ có
khả năng hình thành liên kết π np-‐nd , π nd-‐nd
(n ≥ 3)
30
4.2.1.Thuyết VB
v Liên kết π không định chỗ:
Là liên kết π mà các electron π không cố định ở các
nguyên tử ban đầu đã bỏ ra, chúng xoay quanh
trên một số hạt nhân hoặc cả phân tử.
! Cặp electron liên kết không thuộc hẳn về

một cặp nguyên tử nào cả mà phân bố đồng
đều cho một số hạt nhân nguyên tử kế cận.
31
4.2.1.Thuyết VB
v Liên kết π không định chỗ:
Những hệ có liên kết π không định chỗ thường có
bậc liên kết không nguyên.
Ví dụ: C6H6 Bậc liên kết (C ÷ C) = 1,5
32
4.2.1.Thuyết VB
v Liên kết δ
o  Được tạo thành khi hai AO d che phủ bằng
tất cả bốn cánh.
o Thường gặp trong phức chất của kim loại
chuyển Vếp hoặc một số hợp chất của các
nguyên tố thuộc chu kỳ 3.
33
4.2.1.Thuyết VB
Y Y
Z
X Z X
Y
Y
Z
X
X Z
Liên kết δ của các AO34 d

4.2.1.Thuyết VB
Bậc liên kết cộng hoá trị
ü là số lần lặp lại liên kết giữa hai nguyên tử.
ü Bậc liên kết có thể không nguyên
Ví dụ
BF3 1,33
NO2 1,5
CO32-‐ và SO32-‐ 1,33
butadien-‐1,3 1,67
35
4.2.1.Thuyết VB
Bậc liên kết cộng hoá trị
o  Cách †nh bậc LKCHT theo thuyết VB
Bậc LK=
1σ + (số lk π ⁄số lk σ) = ½ (Tổng số e lk ⁄số lk σ)
o  Ví dụ: CH2=CH─CH=CH2
Blk = 1σ + 2π /3σ = ½(5lk.2 /3σ) = 1,67
36
4.2.1.Thuyết VB
5.Tính chất của liên kết cộng hóa trị
o  Tính bão hòa

o  Tính định hướng
o  Tính có cực
37
4.2.1.Thuyết VB
v Tính bão hòa
Mỗi nguyên tử có một số giới hạn AO hóa trị -‐-‐-‐> số
liên kết CHT có thể tạo được cũng có giới hạn.
-‐-‐-‐> Tính bão hòa của liên kết CHT
v Tính có cực:
Cặp e dùng chung có thể bị lệch về phía nguyên tử
có độ âm điện lớn hơn -‐-‐-‐> nguyên tử này †ch một
phần nhỏ điện âm δ-‐, nguyên tử kia †ch một phần
nhỏ điện dương δ+
-‐-‐-‐> sự phân cực của liên kết cộng hóa trị. 38
4.2.1.Thuyết VB
v Tính có cực: Sự phân cực làm xuất hiện:
lưỡng cực điện gồm hai tâm có điện †ch trái dấu
(δ+, δ-‐ ) nằm cách nhau một khoảng l
-‐-‐-‐> l gọi là độ dài lưỡng cực = độ dài liên kết
-‐-‐-‐> lưỡng cực được đặc trưng bằng vectơ
momen lưỡng cực µ
|µ| = |q|l = δel (D = debye)

39
4.2.1.Thuyết VB
( c h i ề u q u y
ư ớ c t ừ c ự c
dương đến cực
âm)
Tính có cực của phân tử CHT được †nh bằng phép

tổng các vecto momen lưỡng cực của tất cả các LK
và các cặp e không LK trong phân tử.
40
4.2.1.Thuyết VB
o Phân tử cộng hóa trị không cực (µ = 0)
Đơn chất: H2, O2, N2,…
Các phân tử có †nh đối xứng: CO2, BeCl2,
BF3, CH4, CCl4, SiF4, NH4+, C2H2, C2H4, C2H6,
C6H6 ...
o Phân tử cộng hóa trị có cực:
Các phân tử bất đối xứng: SO2, NO2, NH3,
H2O, CH3Cl, CH2Cl2…
41
4.2.1.Thuyết VB
ü Tính có cực của phân tử CHT ảnh hưởng gần như quyết
định đến khả năng hòa tan và hóa lỏng của chúng:
o  Hòa tan:
Các chất có cực thì tan tốt trong dung môi có cực
Ví dụ: H2O, C2H5OH, CH3COOH, CHCl3, (C2H5)2O…
Các chất không cực tan tốt trong dung môi không cực
Ví dụ: CCl4, CS2-‐, C6H6, n-‐ C6H14, xylen…
o  Hóa lỏng:
Các chất có cực (NH3, CH3Cl…) dễ hóa lỏng hơn các chất
không cực 42
4.2.1.Thuyết VB
v Tính định hướng
H2S
4.2.1.Thuyết VB
H2O
4.2.1.Thuyết VB
Liên kết cộng hóa trị bền: mật độ electron vùng
xen phủ phải lớn -‐-‐-‐> các AO khi xen phủ phải
theo một hướng xác định trong không gian.
-‐-‐-‐> quyết định góc liên kết và hình dạng phân tử.
4.2.1.Thuyết VB
6.Thuyết lai hóa và cấu hình không gian phân tử
ü Để tăng mật độ xen phủ, các nguyên tử
(thường là nguyên tử trung tâm trong các phân
tử có từ 3 nguyên tử trở lên) dùng các AO lai
hóa thay thế cho các AO thuần túy s, p, d, f để
tạo liên kết.
ü Các AO lai hóa tạo thành do sự trộn lẫn của các
AO trong nội bộ một nguyên tử.
46
4.2.1.Thuyết VB
v Đặc điểm của các AO lai hóa:
o  Số AO lai hóa tạo thành = tổng số AO tham gia
lai hóa
o  Các AO lai hóa có năng
lượng bằng nhau và hình
dạng giống nhau: mật độ
electron dồn về một phía.
o  Các AO lai hóa luôn phân bố đối xứng nhất trong
không gian (để giảm tương tác đẩy giữa các múi
có mật độ e lớn xuống đến mức tối thiểu mới bền)
47
4.2.1.Thuyết VB
v Điều kiện để lai hóa bền
o  Năng lượng của các AO tham gia lai hóa xấp xỉ
nhau
o  Mật độ e của các AO tham gia lai hóa đủ lớn
v Trong một chu kỳ, từ trái sang phải sai biệt mức
năng lượng giữa ns và np (ΔEns – np) tăng nên khả
năng lai hóa giảm.
v Trong một phân nhóm: từ trên xuống kích thước
nguyên tử tăng nên khả năng lai hóa giảm.
48
49
4.2.1.Thuyết VB
Dự đoán trạng thái lai hóa của
nguyên tử trung tâm A trong phân tử ABn
v Cách 1:
Góc liên kết thực nghiệm có giá trị gần với góc của
kiểu lai hóa nào thì nguyên tử trung tâm sẽ lai hóa
kiểu đó.
Ví dụ:
CO2 (OĈO = 1800) -‐-‐-‐> C lai hóa sp
SO2 (OŜO = 119,50) -‐-‐-‐> S lai hóa sp2
NH3 (HNH = 107,30) -‐-‐-‐> N lai hóa sp3
H2O (HÔH = 104,50) -‐-‐-‐> O lai hóa sp3 50
4.2.1.Thuyết VB
v Cách 2: Phép thay thế nguyên tử
o  thay thế một nguyên tử trong một phân tử đã
biết cấu hình không gian bằng một nguyên tử
khác cùng phân nhóm với nó
o  với nguyên tử trung tâm: chỉ nên cách nhau 1
chu kỳ
o  với nguyên tử biên: có thể thay thế H bằng các
nguyên tử halogen X và ngược lại
51
4.2.1.Thuyết VB
v  Cách 2: Phép thay thế nguyên tử
o Ví dụ:
CO2 (thẳng hàng); tương tự là: CS2, SiO2 …
CH4, SiH4, CCl4, SiF4 (tứ diện đều);
CH3Cl, CH2Cl2, CHCl3, CF2Cl2(tứ diện lệch)
NH3, PH3, NF3, PCl3 (tháp tam giác)
52
4.2.1.Thuyết VB
v Cách 3:Tính số phối trí N (số AO lai hóa) của
nguyên tử trung tâm: N = n + ½ k
n: số nguyên tử biên
k: số e tự do không liên kết của nÄt
k = x ± y – z
x: số e lớp ngoài cùng của nÄt.
y: số e cho hay nhận (nếu là ion)
z: số e cần thiết để các nguyên tử biên đạt
cấu hình khí trơ 53
4.2.1.Thuyết VB
v Cách 3: Tính số phối trí N N = n + ½ k
N Trạng thái lai hoá Dạng hình học
của nÄt A
2 sp Thẳng hàng, góc 1800
3 sp2 Trục tam giác đều, góc 1200
4 sp3 Trục tứ diện đều, góc 109028’
5 sp3d Trục lưỡng tháp tam giác
6 sp3d2 Trục bát diện đều
54
4.2.1.Thuyết VB
Các trường hợp biến dạng cấu hình không gian phân tử
o  Biến dạng do sự hiện diện của các đôi e hoặc 1e
tự do không liên kết
Biến dạng xảy ra do có tương tác đẩy giữa các đôi

e KLK, đôi e LK và 1e KLK với độ mạnh giảm dần
theo thứ tự sau:
[(KLK)↔(KLK)] > [(KLK)↔(LK)] > [(LK)↔(LK)] >
[(LK)↔(1eKLK)]
55
4.2.1.Thuyết VB
o  Biến dạng do sự phân cực các liên kết:
Ø  Mật độ e lệch vào nguyên tử trung tâm: tương
tác đẩy giữa các đôi e LK mạnh -‐-‐-‐> mở rộng
góc.
Ø  Mật độ e lệch ra ngoài các nguyên tử biên:
tương tác đẩy giữa các đôi e LK yếu -‐-‐-‐> góc nhỏ
lại.
56
4.2.1.Thuyết VB
Khi có sự hiện diện của đôi e không liên kết thì
chúng phải chiếm vị trí nào trong không gian sao
cho khoảng cách từ chúng đến các đôi e liên kết là
xa nhất để giảm tương tác đẩy giữa chúng với
nhau xuống đến mức cực Vểu.
-‐-‐-‐> Thuyết sức đẩy cặp electron hoá trị
Valence Shell Electron Pair Repulsion(VSEPR )
57
4.2.1.Thuyết VB
Ví dụ 1. So sánh góc liên kết

a. CH4 NH3 NF3
b. NO2+ NO2 NO2-‐-‐

58
4.2.1.Thuyết VB
59
4.2.1.Thuyết VB
Ví dụ 2. Hãy giải thích

Cl2O F2O
Góc LK 1100 1030
µ 0,78D 0,30D
60
4.3. Liên kết ion
4.3.1.Thuyết Énh điện Kossel về liên kết ion
Na + Cl → Na+ + Cl–
1s22s22p63s1 1s22s22p63s23p5 1s22s22p6 1s22s22p63s23p6
Na+ + Cl– → NaCl
→ Tương tác hóa học xảy

ra gồm hai giai đoạn:
•  Các nguyên tử trao
đổi e cho nhau tạo
thành ion.
•  Các ion trái dấu hút
nhau theo lực hút
Énh điện. Chương 4: Liên kết hóa học
61
4.3.2. Khả năng tạo liên kết ion của các nguyên tố
v Phụ thuộc vào khả năng tạo ion của các nguyên tố:
ü Năng lượng ion hóa càng nhỏ (IA, IIA) càng dễ tạo
caVon
ü Ái lực electron càng âm (VIIA) càng dễ tạo anion
v Chênh lệch độ âm điện của các nguyên tử càng
lớn liên kết tạo thành có độ ion càng lớn:
Δχ Độ ion, % Δχ Độ ion, % Δχ Độ ion, %
0.2 1 1.4 39 2.6 82
0.6 9 1.8 55 3.0 89
1.0 22 2.2 70 3.2 92

62
4.3.3. Tính chất của liên kết ion
Các ion được xem như các quả cầu †ch điện có trường
điện phân bố đồng đều về mọi hướng
-‐-‐-‐> LK ion có các †nh chất:
ü Không bão hòa
ü Không định hướng
ü Phân cực rất mạnh
Tính không định hướng: làm
cho một ion hút các ion trái dấu
theo mọi phương là như nhau nên
các ion có thể liên kết với các ion
trái dấu theo bất kỳ phương nào
Tính không bão hòa: làm cho
một ion có xu hướng hút một số
lượng tối đa các ion trái dấu (lưu
ý hiệu ứng lập thể) Chương 4: Liên kết hóa học
63
4.3.4. Sự phân cực ion
ü là sự chuyển dịch đám mây electron ngoài cùng
so với hạt nhân của một ion dưới tác dụng của
điện trường của ion khác.
o  Ion có đám mây e bị biến dạng gọi
là ion bị phân cực
+ - o  Ion có điện trường tác dụng gọi là
ion phân cực
ü Do sự phân cực ion: các đám mây electron của
caVon và anion không hoàn toàn tách rời nhau
mà che phủ nhau một phần
→ Không có liên kết ion 100%.
Trong LK ion có một phần liên kết cộng hóa trị. 64
v Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân cực ion
ü Sự phân cực của các ion xảy ra với mức độ khác nhau
phụ thuộc vào điện †ch, kích thước và cấu hình electron
của chúng.
ü Khả năng phân cực của ü Khả năng bị phân cực của
ca‘on: càng mạnh khi: anion: càng mạnh khi:
Điện †ch ↑ Điện †ch ↑
Bán kính ↓ Bán kính ↑
d10 » d1-9>[trơ] d10 » d1-9>[trơ]
Ví dụ: Ví dụ:
Khả năng phân cực: Khả năng bị phân cực:
Li+>Na+>K+>Rb+>Cs+ S2-‐> I-‐ > Br-‐ >Cl-‐
65
v Ảnh hưởng của sự phân cực ion đến †nh chất của hợp
chất ion
ü Độ điện li: Sự phân cực ion ↑→ †nh CHT ↑→ †nh
ion ↓ → độ điện li ↓
ü Độ bền: Sự phân cực ion ↑ → †nh CHT↑ → điện †ch
hiệu dụng ion ↓ → lực hút giữa các ion ↓ → năng
lượng mạng lưới ion U ↓ → độ bền của Vnh thể ion
↓, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ phân li ↓
ü Ví
Chất
dụ: LiF LiCl LiBr LiI -‐ Độ bị phân cực của các X ↑ →
†nh CHT ↑ → †nh ion ↓ → nhiệt
Tnc, 0C 848 607 550 469
độ nóng chảy ↓
Chất MgCO3 CaCO3 SrCO3 BaCO3 Khả năng phân cực của các A2+
↓→ †nh CHT ↓→ †nh ion ↑→
Tnc, 0C 600 897 1100 1400
nhiệt độ nóng chảy ↑ 66
chất ion
ü  Ví dụ:
Chất LiF LiCl LiBr LiI Độ bị phân cực của các X-‐ ↑ →
†nh CHT ↑ → †nh ion ↓ → nhiệt
Tnc, 0C 848 607 550 469
độ nóng chảy ↓
Chất MgCO3 CaCO3 SrCO3 BaCO3 Khả năng phân cực của các A2+
↓→ †nh CHT ↓→ †nh ion ↑→
Tnc, 0C 600 897 1100 1400
nhiệt độ nóng chảy ↑
ü  BT: So sánh nhiệt độ nóng chảy của CaCl2 và CdCl2
67
chất ion
ü Độ tan của hợp chất ion:
o  phụ thuộc: Năng lượng mạng lưới Vnh thể U
Năng lượng hydrat hóa của caVon Eh
o  U ↑→ độ tan ↓
o  Khả năng phân cực
Muối CaSO4 SrSO4 BaSO4
nước của caVon↑→
Độ tan
lực hút Énh điện giữa 8.10-‐3 5.10-‐4 1.10-‐5
caVon và lưỡng cực (mol/l)
nước ↑→ Eh ↑→ độ U (kJ/mol) 2347 2339 2262
tan ↑ Eh (kJ/mol) 1703 1598 1444
68
4.4. Liên kết kim loại
Mạng Vnh thể kim loại được tạo thành từ:
ü Những ion dương ở nút mạng Vnh thể
ü Các e hóa trị tự do chuyển động hỗn loạn
trong toàn bộ Vnh thể kim loại → khí e → Liên
kết có †nh không định chỗ rất cao (liên kết rất
nhiều tâm)
69
4.5. Liên kết Van der Waals
v Bản chất
Là tương tác Énh điện giữa phân tử với phân tử
v Đặc điểm
o  Là loại liên kết xuất hiện giữa các phân tử với
nhau.
o  Có thể xuất hiện ở những khoảng cách tương
đối lớn
o  Có năng lượng nhỏ (5 ÷ 10 kcal/mol)
o  Có †nh không chọn lọc và không bão hòa
o  Có †nh cộng
70
v Thành phần
o  Tương tác định hướng

o  Tương tác cảm ứng

o  Tương tác khuếch tán

71
v Thành phần
ü  Tương tác định hướng: Tương tác lưỡng cực-‐ lưỡng cực
o  giữa các phân tử có cực, làm cho phân tử sắp xếp theo một hướng
xác định đối với nhau
o  Tương tác↑ khi moment lưỡng cực của phân tử ↑ và T0↓
ü  Tương tác cảm ứng: Tương tác lưỡng cực – lưỡng cực cảm ứng.
o  giữa các phân tử có cực và không cực
o  Phân tử có cực làm phân cực tạm thời phân tử không cực
o  Tương tác chỉ đáng kể khi moment lưỡng cực của phân tử có cực
lớn.
ü  Tương tác khuếch tán: tương tác lưỡng cực tạm thời
o  xuất hiện nhờ lưỡng cực tạm thời của các phân tử có cực hoặc
không cực. Các lưỡng cực tạm thời xuất hiện liên tục, chuyển đổi,
biến mất và tạo ra tương tác cảm ứng.
o  lưỡng cực nhất thời ↑ khi moment lưỡng cực ↓ và khối lượng
phân tử ↑
72
v Phân tử có cực càng lớn và phân tử lượng càng lớn
-‐-‐-‐> liên kết VDW càng lớn, càng dễ hóa lỏng, trạng thái
tập hợp phân tử có độ đặc càng cao (mật độ phân tử càng
cao)
Ví dụ:
SO2 có cực dễ hóa lỏng hơn CO2
F2(k), Cl2(k), Br2(ℓ), I2(r): phân tử lượng tăng dần, liên kết
VDW tăng dần
73
4.6. Liên kết Hidro
4.6.1.Khái niệm và bản chất của liên kết hydro
ü Khi liên kết với các ngtử có độ âm điện lớn (F,O,N):
-‐-‐-‐> H †ch một phần rất nhỏ điện dương (Hδ+)
-‐-‐-‐> gọi là H linh động
Do: các cặp e liên kết bị lệch mạnh về phía F,O,N
ü Các nguồn giàu e: có thể xem †ch điện âm Xδ-‐
-‐-‐-‐> F,O,N (độ âm điện lớn, kích thước nhỏ, mật độ
điện †ch âm lớn
Các nguồn e π (liên kết bội, nhân thơm …)
Các cặp e không liên kết trên các nguyên tử
ü Liên kết hydro là liên kết đặc biệt của các nguyên tử
H linh động với các nguồn giàu điện tử.
ü Liên kết hydro vừa có bản chất điện vừa có bản chất
cho -‐ nhận 74
Liên kết Hydro liên phân tử
75
Liên kết hydro giữa các cấu trúc xốp của nước đá
phân tử nước được sắp xếp làm cho nước đá nhẹ hơn
tạo nên cấu trúc lục giác mở. nước lỏng.
Liên kết Hydro liên phân tử
77
Liên kết Hydro nội phân tử

78
4.6.2.Đặc điểm
ü Là liên kết yếu (yếu hơn nhiều so với liên kết CHT,
mạnh hơn liên kết Van der Waals
ü Năng lượng từ 5 ÷ 40 kcal/mol
ü Càng bền khi Xδ-‐ và Hδ+ có giá trị δ càng lớn.
4.6.3.Ảnh hưởng của LK hidro đến †nh chất của các chất
Liên kết hydro làm:
ü Tăng nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy của các chất có
liên kết hydro.
ü Giảm độ acid của dung dịch.
ü Tăng độ tan trong dung môi.
ü Trong sinh học, lk hydro giúp tạo các cấu trúc bậc cao
cho glucid, proVd…
79
4.6.3.Ảnh hưởng của LK hidro đến †nh chất của các chất
80

Hoa-Dai-Cuong - Nguyen-Truong-Xuan-Minh - Chuong4-Lien-Ket-Hoa-Hoc-Cau-Tao-Phan-Tu - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hoa-Dai-Cuong - Nguyen-Truong-Xuan-Minh - Chuong4-Lien-Ket-Hoa-Hoc-Cau-Tao-Phan-Tu - (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 4

LIÊN KẾT HÓA HỌC

v Theo cơ học lượng tử, nghiên cứu liên kết

ü Thay đổi có qui luật và phụ thuộc vào:

ü Năng lượng liên kết phụ thuộc:

THUYẾT ORBITAL PHÂN TỬ (MO)

ü PT sóng Schrödinger viết cho hệ trên:

Khi 2 nguyên tử ở xa nhau vô cùng -­‐-­‐-­‐> tương tác giữa

Khi hai nguyên tử H Vến đến gần nhau:

Thế ΨH 2 vào phương trình sóng Schrödinger

ΨA = C A (Ψa1Ψb 2 − Ψa 2 Ψb1 ) Hàm bất đối xứng (a: asymmetry)

Số e độc thân có thể tăng lên nhờ kích thích

Sự di chuyển electron trong quá trình kích thích thường

Nguyên tử AO hóa trị Số AO Số LKCHT tối đa

! Cặp electron liên kết không thuộc hẳn về

Liên kết δ của các AO34 d

o Tính bão hòa

|µ| = |q|l = δel (D = debye)

Tính có cực của phân tử CHT được †nh bằng phép

Biến dạng xảy ra do có tương tác đẩy giữa các đôi

Ví dụ 1. So sánh góc liên kết

Ví dụ 2. Hãy giải thích

Na+ + Cl– → NaCl

→ Tương tác hóa học xảy

0.2 1 1.4 39 2.6 82

0.6 9 1.8 55 3.0 89

1.0 22 2.2 70 3.2 92

Liên kết Hydro liên phân tử

Liên kết Hydro liên phân tử

Liên kết Hydro nội phân tử

You might also like

v Theo cơ học lượng tử, nghiên cứu liên kết

ü Thay đổi có qui luật và phụ thuộc vào:

ü Năng lượng liên kết phụ thuộc:

ü PT sóng Schrödinger viết cho hệ trên:

Khi 2 nguyên tử ở xa nhau vô cùng -‐-‐-‐> tương tác giữa

o  Tính bão hòa