Ebook Sơ lược lịch sử giáo dục Việt Nam và một số nước trên thế giới - Phần 1 - NXB Hà Nội - 968499 (pdf.io)

TAØI LIEÄU DUØNG CHO CAÙN BOÄ QUAÛN LYÙ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG
SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ

GIAÙO DUÏC VIEÄT NAM
VAØ MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN
THEÁ GIÔÙI
Nhaø x u a á t baû N h a ø Noä i

NHÖÕNG NGÖÔØI BIEÂN SOAÏN
Nhoùm bieân soaïn Nguyeãn t h ò thaù i

huyø n h t h ò Mai Phöông
Nguyeãn Quang Kính
andrea Gallina
Eberhards Kobler
traàn Phöôùc Lónh
Bieân dòch Vuõ Vaên huø n g

buøi t h ò thanh hieà n
Nguyeãn tieá n Cöông
Chuû trì bieân soaïn vaø hieäu ñính Nguyeãn t h ò thaù i

MuÏ C LuÏ C
Lôøi noùi ñaàu
5 Lôøi giôùi thieäu
7 CHÖÔNG I - SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC VIEÄT NAM
9 i. Quaù trình phaùt trieån giaùo duïc- Nhöõng moác lòch söû vaø söï kieän quan troïng 10
ii. Cô caáu quaûn lyù giaùo duïc ôû Vieät Nam 24
iii. heä thoáng giaùo duïc quoác daân Vieät Nam hieän nay 26
iV. Nhöõng thaùch thöùc ñoái vôùi giaùo duïc Vieät Nam 34
V. Caûi caùch giaùo duïc laø yeâu caàu taát yeáu - Phöông höôùng phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo
taïo ñeán naêm 2020 52
Vi. Phuï luïc 56
CHÖÔNG II - SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN VAØ CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC CUÛA
MOÄT SOÁ NÖÔÙC ÔÛ KHU VÖÏC CHAÂU AÙ 65
a . GiaÙo DuÏ C t Ru NG QuoáC 66
i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån cuûa neàn giaùo duïc trung Quoác 66
ii. Cô caáu quaûn lyù giaùo duïc 67
iii. Khaùi quaùt heä thoáng giaùo duïc trung Quoác 68
iV. Nhöõng caûi caùch giaùo duïc trong thôøi kyø hieän ñaïi hoaù ôû trung Quoác 72
b. GiaÙo DuÏ C SiNGaPoRE 83
i. Sô löôïc veà Singapore 83
ii. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån giaùo duïc cuûa Singapore 86
iii. Khaùi quaùt veà heä thoáng giaùo duïc Singapore 91
iV. Chöông trình giaùo duïc phoå thoâng - Söï thay ñoåi veà muïc tieâu ñaøo taïo 94
V. Nhöõng thay ñoåi tieâu bieåu trong giaùo duïc töø naêm 1997 96
Vi. Nhöõng thay ñoåi trong cô caáu quaûn lyù giaùo duïc 97
Vii. Caùc thay ñoåi trong chöông trình giaûng daïy cuûa nhaø tröôøng vaø saép xeáp trong lôùp
99 Viii. Môû roäng caùc cô hoäi ngheà nghieäp cho giaùo vieân
104 C. GiaÙo DuÏ C MaLaYSia
108 i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån giaùo duïc cuûa Malaysia töø nhöõng naêm 1950
108 ii. Khaùi quaùt heä thoáng giaùo duïc Malaysia
112 iii. Nhöõng caûi caùch giaùo duïc gaàn ñaây
121 D. GiaÙo DuÏ C N h a ä t baû N
124 i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån cuûa neàn giaùo duïc Nhaät baûn
124
MỤC LỤC 3
ii. Khaùi quaùt heä thoáng giaùo duïc Nhaät baûn 126
iii. Chöông trình giaûng daïy 135
iV. Giaùo vieân 137
V. t h i cöû vaø ñaùnh giaù 146
Vi. Nhöõng caûi caùch giaùo duïc ôû Nhaät baûn 147
CHÖÔNG III - QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC ÔÛ KHU
VÖÏC CHAÂU AÂU VAØ CHAÂU MYÕƠƠ 152
a. GiaÙo DuÏ C a N h 153
i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån giaùo duïc ôû nöôùc a nh 153
ii. Cô caáu quaûn lyù giaùo duïc ôû anh 154
iii Khaùi quaùt heä thoáng giaùo duïc anh 155
iV. Nhöõng caûi caùch quan troïng trong giaùo duïc 158
b. GiaÙo DuÏ C PhaÙP 162
i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån cuûa neàn giaùo duïc Phaùp 162
ii. Quaûn lyù giaùo duïc ôû Phaùp 163
iii. Cô caáu heä thoáng giaùo duïc Phaùp 166
iV. heä thoáng ñaùnh giaù trong giaùo duïc Phaùp 173
V. Caùc chöông trình hoã trôï ngöôøi hoïc 173
Vi. Nhöõng caûi caùch chính gaàn ñaây 175
Vii. Phuï luïc 179
C. GiaÙo DuÏ C PhaÀN LaN 187
i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån giaùo duïc Phaàn Lan 187
ii. Cô caáu quaûn lyù giaùo duïc Phaàn Lan 189
iii. Khaùi quaùt heä thoáng giaùo duïc Phaàn Lan 190
iV. Nhöõng caûi caùch trong heä thoáng giaùo duïc 193
V. Phuï luïc: Nhöõng lyù giaûi cho thaønh coâng cuûa Phaàn Lan trong PiSa 194
D. GiaÙo DuÏ C h o a KYØ 203
i. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng giaùo duïc hoa Kyø 203
ii. Quaûn lyù giaùo duïc 204
iii. Khaùi quaùt veà heä thoáng giaùo duïc hoa Kyø 208
iV. heä thoáng kieåm tra vaø ñaùnh giaù 211
V. Nhöõng khuynh höôùng caûi caùch giaùo duïc ôû hoa Kyø töø nhöõng naêm 1980 212
Vi. Phuï luïc: Chia seû kinh nghieäm thöïc tieãn veà daân chuû trong giaùo duïc hoa Kyø 218
LÔøi KEát 224
4 MỤC LỤC
LÔøi NoÙi ÑaÀu
D öï aùn hoã trôï ñoåi môùi quaûn lyù giaùo duïc -
Support to the Renovation of Education Management (sau ñaây vieát taét laø SREM) do
Lieân minh Chaâu aÂ u taøi trôï. Döï aùn coù nhieäm vuï hoã trôï boä ñaåy
nhanh tieán trình thöïc hieän ñoåi môùi quaûn lyù giaùo duïc thoâng qua vieäc taêng cöôøng khung
phaùp lyù cho phaân caáp quaûn lyù vaø thöïc hieän Luaät Giaùo duïc, ñoàng thôøi xaây döïng heä thoáng
thoâng tin quaûn lyù giaùo duïc, thöïc hieän tin hoïc hoaù quaûn lyù giaùo duïc vaø ñoåi môùi phöông
thöùc quaûn lyù treân phaïm vi toaøn ngaønh.
Vôùi muïc tieâu hoã trôï hieäu tröôûng taêng cöôøng nhaän thöùc veà tieán trình ñoåi môùi vaø naâng
cao naêng löïc quaûn lyù treân caû phöông dieän lyù luaän laãn thöïc tieãn, ñoàng thôøi thuùc ñaåy vaên
hoùa töï hoïc vaø hoïc suoát ñôøi cuûa caùn boä quaûn lyù giaùo duïc, Döï aùn SREM bieân soaïn boä taø i
lieäu duøng cho caùn boä quaûn lyù tröôøng phoå thoâng. boä taøi lieäu cung caáp nhieàu kieán thöùc
chung veà nhöõng lónh vöïc khaùc nhau cuûa quaûn lyù giaùo duïc vaø nhöõng nhieäm vuï rieâng trong
quaûn lyù tröôøng hoïc, töø cô baûn ñeán naâng cao. Ngoaøi ra, coøn giôùi thieäu quaù trình phaùt trieån
giaùo duïc ôû Vieät Nam vaø moät soá nöôùc treân theá giôùi, taïo ñieàu kieän cho moãi hieäu tröôûng ruùt
ra baøi hoïc kinh nghieäm cho rieâng mình, vaän duïng caùc kieán thöùc naøy trong hoaøn caûnh
thöïc teá cuûa töøng tröôøng.
Khi bieân soaïn, Döï aùn SREM coá gaéng ñeå boä taøi lieäu phaûn aùnh ñöôïc tình hình giaùo duïc V
ieät Nam hieän taïi, ñoàng thôøi töøng böôùc hoøa nhaäp vôùi caùc chuaån giaùo duïc quoác teá. Döï aùn
ñaõ tham khaûo caùc taøi lieäu quaûn lyù giaùo duïc trong vaø ngoaøi nöôùc; heä thoáng hoùa laïi caùc vaán
ñeà caàn thieát ñoái vôùi hieäu tröôûng, döïa treân cô sôû naêng löïc caàn coù cuûa hieäu tröôûng ñeå ñaùp
öùng nhöõng yeâu caàu quaûn lyù môùi. boä taø i lieäu coøn laø söï toång hôïp nhöõng kieán thöùc, kinh
nghieäm vaø thöïc tieãn quaûn lyù giaùo duïc maø Döï aùn thu thaäp ñöôïc qua thöïc tieãn vaø caùc hoäi
thaûo, giuùp hieäu tröôûng coù taàm nhìn roäng hôn veà xu theá giaùo duïc hieän nay cuûa nhieàu nöôùc
treân theá giôùi.
Boä Taøi lieäu goàm 6 cuoán:

1. Sô löôïc lòch söû giaùo duïc cuûa Vieät Nam vaø moät soá nöôùc treân theá
giôùi; 2. Quaûn lyù nhaø nöôùc veà giaùo duïc;
3. Ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng trong tröôøng
hoïc; 4. Giaùm saùt, ñaùnh giaù trong tröôøng
hoïc;
5. Coâng ngheä thoâng tin trong tröôøng
hoïc; 6. Quaûn trò hieäu quaû tröôøng hoïc.
boä taøi lieäu ñöôïc bieân soaïn cho hieäu tröôûng caùc tröôøng phoå thoâng (keå caû caùc tröôøng
ngoaøi coâng laäp) vaø cuõng seõ raát boå ích ñoái vôùi caùc phoù hieäu tröôûng, nhöõng ngöôøi giuùp hieäu
tröôûng thöïc hieän keá hoaïch phaùt trieån nhaø tröôøng. Caùc toå tröôûng boä moân, giaùo vieân coát
caùn, vôùi hy voïng moät ngaøy naøo ñoù seõ trôû thaønh hieäu tröôûng, cuõng raát caàn tham khaûo taøi
lieäu naøy. trong luùc chöa trôû thaønh hieäu tröôûng, vieäc am töôøng caùc nhieäm vuï cuûa hieäu
tröôûng seõ giuùp hoï tích luyõ kieán thöùc, kinh nghieäm ñeå phaùt trieån caùc kyõ naêng laõnh ñaïo; ñeå
hoã trôï vaø giaùm saùt hieäu tröôûng trong vieäc ñaùp öùng caùc yeâu caàu quaûn lyù theo höôùng coâng
khai, minh baïch...vv.
Döï aùn hy voïng caùc cô sôû ñaøo taïo veà quaûn lyù giaùo duïc, thaäm chí caû caùc tröôøng sö
phaïm cuõng tìm thaáy söï höõu duïng trong boä taøi lieäu naøy khi thöïc hieän caùc khoùa ñaøo taïo
sinh vieân sö phaïm.
LỜI NÓI ĐẦU 5

Döï aùn tin raèng nhöõng ngöôøi coâng taùc trong ngaønh giaùo duïc, töø caùc caùn boä trong boä GD-
Ñt, cho tôùi caùc caùn boä coâng taùc taïi caùc Sôû GD-Ñt, Phoøng GD-Ñt vaø nhöõng ngöôøi tieán
haønh caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu veà vieäc naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa tröôøng hoïc
cuõng seõ tìm thaáy nhöõng noäi dung boå ích trong boä taøi lieäu naøy.
boä taøi lieäu seõ hoã trôï caùc hieäu tröôûng noùi rieâng vaø caùc nhaø quaûn lyù giaùo duïc noùi chung tro
ng quaù trình phaùt trieån naêng löïc quaûn lyù cuûa mình. tuy nhieân, do ñieàu kieän ñòa lyù, kinh teá
vaø giaùo duïc taïi caùc vuøng mieàn cuûa nöôùc ta raát khaùc nhau, taøi lieäu khoâng theå bao quaùt heát
vaø ñaùp öùng ñaày ñuû nhu caàu thöïc tieãn quaûn lyù cho töøng ñòa phöông. Ñieàu naøy ñoøi hoûi söï
saùng taïo cuûa moãi caùn boä quaûn lyù trong vieäc aùp duïng linh hoaït vaøo thöïc tieãn ñòa phöông
mình, phuø hôïp vôùi ñaëc thuø nhaø tröôøng vaø ñaëc thuø giaùo duïc cuûa vuøng mieàn.
Phöông phaùp söû duïng taøi lieäu

Do moãi ngöôøi coù moät xuaát phaùt ñieåm khaùc nhau veà trình ñoä vaø kinh nghieäm chuyeân
moân neân nhu caàu hoïc taäp cuûa moãi ngöôøi laø raát khaùc nhau. Caùch söû duïng phuø hôïp nhaát laø
töï hoïc theo nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån cuûa baûn thaân (coøn goïi laø hoïc taäp theo loái môû).
Coù nghóa laø, ngöôøi ñoïc töï choïn thôøi gian vaø noäi dung muoán hoïc theo thöù töï öu tieân cuûa
chính mình. Neáu töï hoïc, ngöôøi ñoïc caàn suy ngaãm veà nhöõng ñieàu vöøa ñoïc ñöôïc, so saùnh,
vaän duïng vaøo thöïc teá ñang dieãn ra. Coù theå laøm ñieàu naøy baát cöù luùc naøo, khi ôû tröôøng, ôû
nhaø, thaäm chí treân ñöôøng ñi coâng taùc. theo caùch naøy, ngöôøi ñoïc seõ khoâng phaûi chòu aùp
löïc töø beân ngoaøi maø laïi coù theå töï tìm ra nhöõng gì phuø hôïp nhaát ñeå aùp duïng cho baûn thaân
vaø ñôn vò cuûa mình. töïu chung laïi, coù theå ñoïc töøng cuoán trong boä taø i lieäu theo baát cöù
trình töï naøo.
Ñeå coù theå aùp duïng vaøo thöïc tieãn tröôøng hoïc cuûa mình, moãi hieäu tröôûng phaûi tö duy
vaø thöïc haønh caùc coâng vieäc qua caùc chuû ñeà. Caùch thöïc haønh naøy coù theå bao goàm nhöõng
hoaït ñoäng nhö laäp ra caùc baûng danh muïc hoaït ñoäng caàn kieåm tra, traû lôøi caùc caâu hoûi, taäp
hôïp döõ lieäu vaø thaûo luaän vôùi caùc ñoàng nghieäp, caùc giaùo vieân trong tröôøng hoaëc caùc hieäu
tröôûng khaùc nhaèm söu taàm theâm caùc taøi lieäu veà lòch söû vaø quaù trình phaùt trieån ngaønh giaùo
duïc ôû ñòa phöông mình ñeå cuï theå hoùa caùc noäi dung vaø tình huoáng quaûn lyù, tieáp theâm söùc
soáng cho boä taø i lieäu vaø laøm giaøu theâm lyù luaän veà quaûn lyù giaùo duïc ôû Vieät Nam.
Quaûn lyù giaùo duïc laø moät lónh vöïc khoù, lieân quan ñeán söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa nhaø trö
ôøng cuõng nhö cuûa töøng caù nhaân, ñoøi hoûi kieán thöùc saâu roäng, tích hôïp nhieàu kyõ naêng vaø
kinh nghieäm thöïc tieãn cuûa moãi caùn boä quaûn lyù, caùc noäi dung ñöôïc bieân soaïn trong taøi
lieäu seõ laø nhöõng gôïi yù höõu ích cho nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù.
Döï aùn SREM chaân thaønh caûm ôn söï coäng taùc cuûa haøng traêm hieäu tröôûng caùc tröôøng
phoå thoâng trong toaøn quoác, caùn boä quaûn lyù caùc Sôû GD-Ñt, Phoøng GD-Ñt vaø caùc chuyeân
gia tö vaán quoác teá ñaõ tham gia xaây döïng boä taøi lieäu naøy.
Döï aùn ñaëc bieät caûm ôn Phoù thuû töôùng Chính phuû Nguyeãn thieän Nhaân ñaõ gôïi yù Döï aùn xaâ
y döïng boä taøi lieäu naøy.
Döï aùn mong raèng boä taø i lieäu seõ goùp phaàn ñaåy nhanh tieán trình ñoåi môùi quaûn lyù giaùo
duïc nhaèm naâng cao chaát löôïng giaùo duïc. hieäu quaû cuûa boä taøi lieäu naøy vôùi vieäc naâng cao
chaát löôïng
tröôøng hoïc seõ chæ ñöôïc nhaän thaáy sau moät thôøi gian, nhöng chaéc chaén boä taøi lieäu seõ coù taùc ñoä
ng ngay tôùi caùc hieäu tröôûng vì tính cuï theå vaø thöïc tieãn cuûa noù.
Giaùm ñoác DöÏ aùn
PHAÏM VUÕ LUAÄN
6 LỜI NÓI ĐẦU
LÔøi GiÔÙi t h i E ä u
M uïc ñích cuûa quyeån 1 trong Boä Taøi lieäu duøng cho caùn boä quaûn lyù tröôøng phoå
thoâng nhaèm cung caáp moät soá thoâng tin veà quaù trình phaùt trieån giaùo duïc cuûa
Vieät Nam, tình hình phaùt trieån giaùo duïc vaø xu höôùng caûi caùch giaùo duïc cuûa moät soá nöôùc
treân theá giôùi. trong quaûn lyù giaùo duïc, giaùo duïc ñoái chieáu ñöôïc xem laø moät phöông thöùc
quan troïng giuùp nhaø quaûn lyù hieåu ñöôïc caùc heä thoáng giaùo duïc khaùc nhau, naém ñöôïc caùc
vaán ñeà cô baûn veà caûi caùch giaùo duïc, ñoàng thôøi ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm trong
quaù trình phaùt trieån vaø caûi caùch. Vôùi vieäc nghieân cöùu giaùo duïc ñoái chieáu, chuùng ta hoïc
taäp ñöôïc nhöõng caùch laøm hay vaø hieäu quaû, ñoàng thôøi traùnh ñöôïc nhöõng sai laàm trong caûi
caùch maø caùc nöôùc ñaõ traûi qua.
trong cuoán saùch naøy, ngoaøi giaùo duïc Vieät Nam, chuùng toâi coøn giôùi thieäu taùm heä
thoáng giaùo duïc tieâu bieåu thuoäc hai neàn giaùo duïc phöông Ñoâng vaø phöông taây vôùi ñaëc thuø
veà heä thoáng, trình ñoä phaùt trieån vaø xu höôùng caûi caùch giaùo duïc do nhöõng söï khaùc bieät
caên baûn veà vaên hoùa, lòch söû, chính trò cuõng nhö ñaëc ñieåm kinh teá, xaõ hoäi cuûa töøng quoác
gia. Caùc nöôùc chaâu a Ù maø chuùng toâi giôùi thieäu goàm trung Quoác, Singapore, Malaysia vaø
Nhaät baûn. Caùc nöôùc phöông taây maø chuùng toâi choïn löïa goàm coù anh, Phaùp, Phaàn Lan
vaø hoa Kyø. Ñaây ñeàu laø caùc quoác gia coù söï phaùt trieån giaùo duïc ôû trình ñoä cao vôùi vieäc
phaân caáp, phaân quyeàn trong quaûn lyù vaø vieäc cung caáp nhöõng cô hoäi giaùo duïc toát nhaát
cho ngöôøi hoïc. baøi hoïc ruùt ra töø thöïc tieãn giaùo duïc caùc nöôùc coù theå cho thaáy xu höôùng
giaùo duïc hieän ñaïi laø thoáng nhaát söï ña daïng baèng vieäc chuaån hoùa trong ñaùnh giaù, ña daïng
hoùa caùc loaïi hình giaùo duïc vaø quaûn lyù; tìm caùc bieän phaùp giaûi quyeát khoù khaên giöõa söï
caïnh tranh vöôït troäi vaø bình ñaúng trong giaùo duïc; phaùt trieån giaùo duïc toaøn dieän vaø giaùo
duïc höôùng ñeán nhöõng kyõ naêng thöïc tieãn ñeå giuùp ngöôøi hoïc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa
cuoäc soáng trong xu theá toaøn caàu hoùa vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa coâng ngheä thoâng tin.
trong cuoán saùch naøy, ngoaøi vieäc giôùi thieäu lòch söû phaùt trieån giaùo duïc, chuùng toâi coøn
moâ taû heä thoáng giaùo duïc vaø ñaëc bieät laø nhöõng vaán ñeà caûi caùch cuï theå gaàn ñaây cuûa töøng
quoác gia vôùi mong muoán laøm taøi lieäu tham khaûo cho caùc caùn boä quaûn lyù trong quaûn lyù
tröôøng hoïc cuõng nhö trong tieán trình caûi caùch giaùo duïc ôû Vieät Nam.
Do thôøi gian chuaån bò taøi lieäu coù haïn, chuùng toâi chöa giôùi thieäu heát nhöõng heä thoáng
giaùo duïc vaø nhöõng noã löïc caûi caùch giaùo duïc cuûa taát caû caùc nöôùc, ñaëc bieät laø haøn Quoác,
Nga, Ñöùc, uÙc, New Zealand, Canada, v.v... maëc duø ñaây laø nhöõng nöôùc coù quan heä quoác
teá veà giaùo duïc raát gaàn guõi vôùi Vieät Nam. Nhöõng taøi lieäu maø chuùng toâi söû duïng khaù ña
daïng vaø goàm nhieàu thöù tieáng khaùc nhau, neân chaéc chaén trong quaù trình bieân soaïn vaø
toång hôïp khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong söï löôïng thöù cuûa quyù ñoäc giaû.
TM. Nhoùm bieân soaïn
NGUYEÃN THÒ THAÙI
LỜI GIỚI THIỆU 7

For Better Education Managemen
t!
ChöÔNG i
SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN

GIAÙO DUÏC VIEÄT NAM
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 9

I. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC - NHÖÕNG MOÁC LÒCH
SÖÛ VAØ SÖÏ KIEÄN QUAN TROÏNG
1. Giaùo duïc Vieät Nam trong thôøi phong kieán vaø thôøi thuoäc ñòa
1.1. Giaùo duïc Vieät Nam trong thôøi phong kieán
Keå töø thôøi caùc vua huø n g döïng nöôùc cho tôùi khi Ngoâ Quyeàn xöng vöông, ñaùnh tan
quaân Nam haù n , chaám döùt hôn nghìn naêm baéc thuoäc, haàu nhö khoâng coù taøi lieäu noùi veà
giaùo duïc (vôùi nghóa heïp laø daïy vaø hoïc chöõ). t u y nhieân, caên cöù vaøo vieäc söû saùch ca ngôïi
coâng lao cuûa thaù i thuù Syõ Nhieáp môû mang vieäc hoïc taïi Giao Chæ vaø moät soá ñoaïn noùi veà
moät vaøi ngöôøi Vieät ñoã ñaït vaø laøm quan ôû phöông baéc, coù theå noùi trong thôøi baéc thuoäc
ñaõ coù moät taàng lôùp ngöôøi Vieät bieát chöõ. hôn nöõa, cuøng vôùi vieäc du nhaäp ñaïo Phaät, chaéc
chaén chuøa chieàn phaûi laø nôi daïy chöõ ñeå ñaøo taïo caùc nhaø sö vaø truyeàn baù kinh keä.
baét ñaàu töø thieân nieân kyû thöù hai, cuøng vôùi vieäc xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc, toå
tieân ta ñaõ daønh nhieàu coâng söùc phaùt trieån neàn giaùo duïc daân toäc. Cô sôû giaùo duïc ñaàu tieân
cuûa Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam (ñöôïc ghi nhaän trong söû saùch) laø Quoác t ö û Giaùm
thaê n g Long, do vua Lyù Nhaân toâng cho thaønh laäp vaøo naêm 1076. Luùc ñaàu Quoác t ö û
Giaùm chæ nhaèm daïy con caùi vua quan, sau môû roäng daàn cho nhöõng thanh thieáu nieân
coù tö chaát vaø ñuû trình ñoä trong daân gian. Vaøo naêm 1483, Quoác t öû Giaùm ñaõ coù 300 xaù
sinh (sinh vieân noäi truù) goàm con em gia ñình quyù toäc, quan laïi, chöa keå soá con em
daân thöôøng, hoïc gioûi ñöôïc pheùp ñeán nghe giaûng (nhö sinh vieân ngoaïi truù). Veà löïc
löôïng giaûng daïy, ngoaøi nhöõng quan chöùc ôû Quoác t ö û Giaùm, trieàu ñình coøn cho pheùp
caùc nhaø nho uyeân thaâm ñeán giaûng daïy (töông töï giaùo sö thænh giaûng ngaøy nay). Sau naøy,
trieàu Nguyeãn ñoùng ñoâ taïi Phuù xuaân , ñaõ môû Quoác t ö û Giaùm taïi hueá . Ngaøy nay, Quoác t öû
Giaùm thaê n g Long ñöôïc xem laø tröôøng ñaïi hoïc ñaàu tieân cuûa Vieät Nam. Sau khi môû
mang vieäc daïy hoïc ôû kinh ñoâ, daàn daàn Nhaø nöôùc phong kieán chuù yù ñeán vieäc toå chöùc
hoaït ñoäng giaùo duïc ôû ñòa phöông. Naêm 1397, thôøi vua traà n thuaä n toâ n g, trieàu ñình
cho ñaët hoïc quan ôû caùc loä, phuû lôùn (ñôn vò haønh chính töông ñöông vôùi caáp tænh ngaøy
nay) ñeå lo vieäc giaùo duïc. Ñeán theá kyû xV - xVi, neàn giaùo duïc Vieät Nam ñaõ phaùt trieån
röïc rôõ. Caùc phuû, loä ñeàu coù tröôøng coâng.
Ñoàng thôøi vôùi vieäc phaùt trieån heä thoáng giaùo duïc, Nhaø nöôùc phong kieán raát quan
taâm toå chöùc caùc kyø thi, xem ñaây laø bieän phaùp quan troïng nhaèm choïn ngöôøi taøi gioûi
tham gia boä maùy ñieàu haønh quoác gia. Naêm aát Maõo (1075), döôùi thôøi vua Lyù Nhaân
toâng, trieàu ñình môû kyø thi Nho hoïc tam tröôøng ñeå tuyeån Minh kinh baùc hoïc. thoáng
keâ töø chính söû, trong thôøi gian 84 naêm (1442 ñeán 1526), Nhaø nöôùc phong kieán ñaõ toå
chöùc 26 khoa thi hoä i . theo quy ñònh thôøi ñoù, tröôùc thi hoäi coù thi höông, nhö vaäy toång
soá caùc kyø thi leân tôùi 52, chöa keå cöù sau moät kyø thi hoäi coøn moät kyø thi Ñình ñeå choïn 3
10 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

ngöôøi ñöùng ñaàu vaø xeáp haïng nhöõng ngöôøi truùng tuyeån. Naêm 1471 (ñôøi vua Leâ thaù n h
toâ n g), soá quan laïi coù phaåm töôùc laø 5.370, rieâng ôû trieàu ñình (Nhaø nöôùc trung öông)
laø 2.755, phaàn lôùn ñöôïc löïa choïn qua thi cöû. Caùc trieàu ñaïi tieáp theo, vieäc thi cöû vaãn
ñöôïc duy trì vaø phaùt trieån vôùi quy moâ lôùn hôn, keå caû trong thôøi gian trònh - Nguyeãn
phaân tranh. theo thoáng keâ chöa ñaày ñuû, toång soá caùc tieán só, phoù baûng vaø töông ñöông
(truùng tuyeån thi hoä i ) keå töø khoa thi ñaàu tieân 1075 ñeán khoa thi cuoái cuøng 1919 laø
2.848 ngöôøi.
Caàn löu yù laø, caùc quy ñònh veà thi cöû döôùi thôøi phong kieán heát söùc chaët cheõ, chöùng
toû naêng löïc quaûn lyù ñoái vôùi heä thoáng giaùo duïc cuûa caùc trieàu vua töø Lyù, traà n ñeán haäu Leâ,
Nguyeãn raát cao. Kyø thi hoä i naêm 1442 coù 450 thí sinh, truùng tuyeån 33 (chieám 7,3%).
Kyø thi hoä i naêm 1448 coù 750 thí sinh, truùng tuyeån 27 (chieám 3,6%). t uy chuyeän buoân
quan, baùn töôùc cuõng coù luùc xaûy ra nhöng vieäc gian laän trong thi cöû thì raát hieám vaø ñoái
vôùi nhöõng ngöôøi coù haønh vi gian laän trong thi cöû duø ôû baát kyø caáp baäc naøo cuõng ñeàu bò
tröøng trò nghieâm khaéc. baèng vieäc tuyeån choïn nhaân taøi thoâng qua thi cöû, tuy heát söùc khaét
khe nhöng laïi mang yeáu toá daân chuû vì ñaõ taïo ñöôïc cô may cho con caùi taàng lôùp bình
daân. Moät ñieàu ñaëc bieät lyù thuù laø, trong giai ñoaïn môùi thaønh laäp, vöông trieàu traà n cuõng
ñaõ tính ñeán ñieàu kieän hoïc taäp khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc ñòa phöông, töø ñoù quy ñònh moät
kyø thi coù hai traïng nguyeân: kinh traïng nguyeân cho khu vöïc thuaän lôïi vaø traïi traïng
nguyeân cho khu vöïc khoù khaên.
trong heä thoáng giaùo duïc quoác daân thôøi phong kieán, beân caïnh moät soá löôïng khoâng
nhieàu caùc tröôøng coâng, taïi nhieàu laøng xaõ, ñaõ coù nhöõng gia ñình môøi thaày ñeán ôû trong
nhaø, daïy con em mình vaø thanh thieáu nieân trong laøng. Nhaø chuû chòu traùch nhieäm chu
caáp cho thaày. Nhö vaäy, töø xa xöa daïy hoïc ñaõ laø moät ngheà. hôn nöõa, theo Nho giaùo, ñoái
vôùi moãi con ngöôøi, vò trí cuûa oâng thaày chæ ôû döôùi vua vaø treân caû cha meï (quaân - sö -
phuï). trong xaõ hoäi Vieät Nam, quan nieäm phoå bieán cuûa khoâng ít ngöôøi laø “duø ngheøo,
cuõng coá cho con hoïc daêm ba chöõ ñeå laøm ngöôøi”. Coøn ñeå trôû thaønh ngöôøi laõnh ñaïo, theo
caùch löïa choïn quan laïi cuûa haàu heát caùc trieàu ñaïi, nhaát thieát phaûi hoïc gioûi vaø ñoã ñaït
trong caùc kyø thi (thi vaên hoaëc thi voõ). Cuõng neân nhôù raèng, cuøng vôùi caùc kyø thi choïn tieán
syõ, Nhaø nöôùc phong kieán coøn toå chöùc caùc kyø thi laïi vieân, tuyeån choïn nhöõng ngöôøi bieát
chöõ, bieát tính toaùn, ñeå laøm thuoäc laïi ôû caùc saûnh, vieän, giuùp vieäc cho caùc quan ñaàu
trieàu.
Suoát caû nghìn naêm, ngöôøi Vieät Nam hoïc chöõ haù n (ñoïc chöõ haù n theo caùch phaùt
aâm rieâng cuûa ngöôøi Vieät) vaø söû duïng chöõ haù n laøm vaên töï chính thöùc ñeå ghi cheùp. Maëc
daàu vaäy, nhôø phaùt trieån giaùo duïc, duy trì vaø hun ñuùc yù thöùc ñoäc laäp daân toäc, giöõ gìn
baûn saéc vaên hoaù daân toäc, ngöôøi Vieät ñaõ khoâng bò haùn hoaù. beân caïnh vieäc söû duïng chöõ
haù n , ngöôøi Vieät Nam coøn döïa theo chöõ haùn cheá taùc chöõ noâm ñeå ghi cheùp, bieåu ñaït
baèng tieáng Vieät. Ngöôøi ñaàu tieân, ñöôïc saùch söû ghi teân, coù coâng ñoái vôùi vieäc phaùt
trieån chöõ noâm
laø Nguyeãn thuyeâ n . oÂ n g ñaõ duøng chöõ noâm laøm baøi vaên teá ñuoåi caù saáu, ñöôïc vua traà n
Nhaân toâng cho ñoåi sang hoï haø n - haø n thuyeâ n , ví oâng nhö haø n Duõ, vaên syõ ñôøi haùn
beân taøu cuõng ñaõ laøm vaên ñuoåi caù saáu. baûn thaân vua traàn Nhaân toâng cuõng coù baøi phuù
Cö traàn laïc ñaïo vieát baèng chöõ noâm. Sau naøy, nhieàu taùc phaåm vaên chöông, lòch söû, y
hoïc, khoa hoïc coù giaù trò raát lôùn ñaõ ñöôïc vieát baèng chöõ noâm. tieâ u bieåu laø Quoác aâm thi
taäp cuûa Nguyeãn traõ i , baûn dòch Chinh phuï ngaâm khuùc cuûa Ñoaøn t h ò Ñieåm, truyeä n Kieàu
cuûa Nguyeãn Du.
1.2. Giaùo duïc Vieät Nam thôøi thuoäc Phaùp

t öø cuoái theá kyû xi x ñeán gaàn nöûa theá kyû xx, trong hôn 80 naêm nöôùc ta bò thöïc daân
Phaùp xaâm löôïc. Döôùi cheá ñoä thuoäc ñòa, neàn giaùo duïc Nho hoïc ñöôïc thay theá daàn baèng
neàn giaùo duïc Phaùp - Vieät, chuû yeáu ñeå ñaøo taïo ngöôøi phuïc vuï cho boä maùy cai trò cuûa
thöïc daân. trong naêm hoïc 1936 - 1937, ôû vaøo thôøi ñieåm thònh vöôïng nhaát cuûa xöù Ñoâng
Döông, caû nöôùc chæ coù 2.322 tröôøng sô hoïc (3 naêm), bình quaân 3 laøng, chöøng 3.000
daân coù moät tröôøng, soá hoïc sinh baèng 2% daân soá; 638 tröôøng tieåu hoïc (3 naêm), bình
quaân 34 laøng, chöøng 30.000 daân coù moät tröôøng, soá hoïc sinh baèng 0,4% daân soá; 16
tröôøng cao ñaúng tieåu hoïc (4 naêm), bình quaân 1,2 trieäu daân coù moät tröôøng, soá hoïc sinh
baèng 0,05% daân soá; 3 tröôøng trung hoïc coâng vaø 3 tröôøng trung hoïc tö ôû ba thaønh phoá
(haø Noäi, hueá , Saøi Goøn), soá hoïc sinh trung hoïc coâng baèng 0,0019% daân soá. Naêm hoïc
1941 - 1942, toaøn Ñoâng Döông coù 3 tröôøng ñaïi hoïc (Luaät, Y - Döôïc, Khoa hoïc) ñaët taïi
haø Noäi vôùi toång soá 834 sinh vieân (628 sinh vieân ngöôøi Vieät). trong heä thoáng giaùo duïc
Phaùp - Vieät, tieáng Phaùp chieám öu theá vaø laø chuyeån ngöõ ôû baäc ñaïi hoïc. Vôùi moät neàn
giaùo duïc nhö vaäy, treân 95% daân soá Vieät Nam muø chöõ. Nhöng, vöôït ngoaøi mong ñôïi cuûa
chính quyeàn thöïc daân, töø trong neàn giaùo duïc ñoù vaãn xuaát hieän moät ñoäi nguõ trí thöùc
uyeân thaâm veà hoïc thuaät, noàng naøn loøng yeâu nöôùc, coù nhöõng ñoùng goùp raát to lôùn vaøo
coâng cuoäc giaønh laïi ñoäc laäp, baûo veä vaø xaây döïng t o å quoác.
trong lónh vöïc giaùo duïc döôùi thôøi thuoäc Phaùp, beân caïnh hoaït ñoäng cuûa heä thoáng
tröôøng lôùp cuûa Nhaø nöôùc thöïc daân - phong kieán, coù hai söï kieän quan troïng: Moät laø,
phong traøo Duy taân do moät soá nhaø Nho yeâu nöôùc (Phan Chu trinh, huyø n h thuùc Khaùng,
traà n Quyù Caùp…) khôûi xöôùng maø noäi dung quan troïng laø laäp tröôøng hoïc, coå xuùy loøng
yeâu nöôùc, pheâ phaùn cheá ñoä quaân chuû loãi thôøi, khuyeán khích thöïc nghieäp, vôùi mong
muoán thöïc thi hoïc thuyeát “Chaán daân khí - Khai daân trí - haä u daân sinh” nhaèm naâng
daân toäc ngang taàm thôøi ñaïi ñeå treân cô sôû ñoù giaønh laïi ñoäc laäp. Phong traøo Duy taân
dieãn ra soâi noåi ôû Quaûng Nam baét ñaàu töø naêm 1902, ñeán naêm 1907, vôùi vieäc thaønh laäp
Ñoâng Kinh Nghóa thuï c ôû haø Noäi (do Löông Vaên Can chuû xöôùng), phong traøo Duy taân
ñaõ tieán vöôït baäc caû veà toå chöùc vaø lyù luaän. Hai laø, hoä i truyeàn baù chöõ quoác ngöõ do caùc
trí thöùc yeâu nöôùc thaønh laäp ngaøy 05/11/1938. ban laõnh ñaïo goàm caùc oâng Nguyeãn Vaên
toá, buøi Kyû,
Phan thanh, Quaûn xuaân Nam, Ñaëng thai Mai, Voõ Nguyeân Giaùp, Nguyeãn Vaên huyeâ n ,
hoaøn g xuaân haõ n , Leâ thöôù c , traàn Vaên Giaùp… trong suoát 7 naêm toàn taïi, tính ñeán thaùng
8 naêm 1945, hoäi ñaõ giuùp cho hôn 7 vaïn ngöôøi bieát ñoïc, bieát vieát, bieát tính toaùn. beân
caïnh keát quaû ñoù, phong traøo truyeàn baù chöõ quoác ngöõ coøn ñaøo taïo ñöôïc nhieàu caùn boä
trung kieân, coù kinh nghieäm veà choáng naïn thaát hoïc, ñaõ cung caáp cho Caùch maïng moät soá
caùn boä vaø chieán só ñeå sau naøy, qua reøn luyeän ñaõ trôû thaønh nhöõng caùn boä quaûn lyù chuû
choát cuûa ngaønh giaùo duïc cuûa boä maùy chính quyeàn môùi.
2. Töø ngaøy ñoäc laäp ñeán khaùng chieán thöù nhaát thaéng lôïi (1945-1954)
2.1. Trong naêm ñaàu cuûa cheá ñoä Daân chuû Coäng hoøa
Sau khi nhaân daân giaønh ñöôïc chính quyeàn vaø tuyeân boá neàn ñoäc laäp cuûa ñaát nöôùc,
ngay taïi phieân hoïp ñaàu tieân cuûa Chính phuû Caùch maïng laâm thôøi (03/9/1945), Chuû tòch
hoà Chí Minh ñaõ xaùc ñònh: “choáng giaëc ñoùi, choáng giaëc doát, choáng giaëc ngoaïi xaâm” laø
ba nhieäm vuï troïng yeáu cuûa Chính phuû vaø nhaân daân ta luùc ñoù. Ngaøy 06/9/1945, Ngöôøi
ñaõ göûi thö cho hoïc sinh nhaân dòp khai giaûng naêm hoïc 1945 - 1946, khaúng ñònh söï ra
ñôøi cuûa moät neàn giaùo duïc môùi vôùi söù meänh phuïc vuï coâng cuoäc giöõ gìn ñoäc laäp vaø phuïc
höng ñaát nöôùc, trong ñoù chæ roõ muïc ñích hoïc taäp cuûa theá heä treû maø cuõng laø nhieäm vuï
chieán löôïc cuûa neàn giaùo duïc môùi laø laøm cho “non soâng Vieät Nam trôû neân töôi ñeïp”,
“daân toäc Vieät Nam saùnh vai vôùi caùc cöôøng quoác naêm chaâu”.
Ngaøy 08/9/1945, Chính phuû ban haønh caùc vaên kieän phaùp lyù quan troïng: Saéc leänh
soá 17-SL: “Ñaët ra moät bình daân hoïc vuï trong toaøn coõi Vieät Nam”, Saéc leänh soá 19-SL:
“trong toaøn coõi Vieät Nam seõ thieát laäp cho noâng daân vaø thôï thuyeàn nhöõng lôùp hoïc bình
daân hoïc buoåi toái” vaø Saéc leänh soá 20-SL: “trong khi chôø ñôïi laäp ñöôïc neàn tieåu hoïc baét
(1)
buoäc, vieäc hoïc chöõ quoác ngöõ töø nay baét buoäc vaø khoâng maát tieàn cho taát caû moïi ngöôøi”
tieá p ñoù, vaøo ñaàu thaùng 10 naêm 1945, Chuû tòch hoà Chí Minh laïi ra Lôøi keâu goïi toaøn daân
choáng naïn thaát hoïc.
thöï c hieän chuû tröông cuûa Chính phuû vaø höôûng öùng lôøi keâu goïi cuûa Chuû tòch hoà
Chí Minh, chæ trong voøng chöa ñaày moät naêm, caû nöôùc ñaõ coù gaàn 75 ngaøn lôùp hoïc bình
daân vôùi gaàn 96 ngaøn giaùo vieân (ngöôøi bieát chöõ daïy ngöôøi khoâng bieát chöõ) giuùp cho hôn
2,5 trieäu ngöôøi thoaùt khoûi naïn muø chöõ. Nhö vaäy, ngay khi neàn coäng hoaø daân chuû vöøa
ñöôïc thaønh laäp, xoaù naïn muø chöõ vaø naâng cao trình ñoä hoïc vaán cuûa toaøn daân ñaõ trôû
thaønh moät quoác saùch vaø vieäc hoïc taäp ñeå bieát ñoïc, bieát vieát, bieát tính toaùn ñaõ ñöôïc
nhaân daân tieáp nhaän laøm moät tieâu chí bieåu hieän vaên hoaù. t ö ø ñoù, qua suoát nhieàu thaäp kyû,
Vieät Nam kieân trì thöïc hieän xoaù muø chöõ vaø naâng cao trình ñoä hoïc vaán cuûa toaøn daân.
1. Ngöôøi thay maët Chuû tòch Hoà Chí Minh kyù ba saéc leänh naøy laø Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp, luùc ñoù laø Boä
tröôûng Boä Noäi vuï cuûa Chính phuû laâm thôøi Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø.

Song song vôùi vieäc toå chöùc ñeå caùc tröôøng môû cöûa, tieáp tuïc coâng vieäc giaûng daïy, hoïc
taäp, boä Giaùo duïc coá gaéng giuùp Chính phuû kieán taïo cô sôû phaùp lyù cho chính saùch giaùo
duïc cuûa cheá ñoä môùi. Naêm 1946, trong boái caûnh phaûi taäp trung ñoái phoù vôùi möu moâ gaây
chieán cuûa caùc theá löïc thöïc daân, Chính phuû ñaõ ban haønh hai saéc leänh soá 146-SL vaø soá
147-SL. Noäi dung chuû yeáu cuûa hai saéc leänh naøy laø:
(i) Khaúng ñònh toân chæ cuûa neàn giaùo duïc nöôùc nhaø laø phuïng söï lyù töôûng quoác gia
vaø daân chuû; ba nguyeân taéc cô baûn cuûa neàn giaùo duïc laø: daân toäc, khoa hoïc, ñaïi
chuùng.
(ii) xaù c ñònh cô caáu cuûa neàn giaùo duïc môùi, sau giaùo duïc aáu tró (tieàn hoïc ñöôøng), coù
ba caáp hoïc:
Ñeä nhaát caáp, laø baäc hoïc cô baûn, thöïc hieän trong 4 naêm hoïc.
Ñeä nhò caáp, coù hai ngaønh: (i) ngaønh hoïc toång quaùt goàm hai baäc: baäc phoå thoâng 4
naêm vaø baäc chuyeân khoa 3 naêm; (ii) ngaønh hoïc chuyeân moân, goàm hai baäc: baäc
thöïc nghieäm 1 naêm vaø baäc chuyeân nghieäp töø 1 - 3 naêm (tuyø theo ban).
Ñeä tam caáp, coù ñaïi hoïc (goàm caùc ban: vaên khoa, khoa hoïc, phaùp lyù...) vaø cao
ñaúng chuyeân moân, sinh vieân hoïc ít nhaát 3 naêm. tieá p noái ñaïi hoïc laø caùc “nghieân
cöùu vieän”.
Song song vôùi ba caáp hoïc laø ba caáp cuûa ngaønh sö phaïm, goàm sö phaïm sô caáp, sö
phaïm trung caáp, sö phaïm cao caáp.
(iii)
aán ñònh nhöõng ñieàu khoaûn phaùp lyù ñeå thöïc hieän baäc hoïc cô baûn: taát caû treû em
töø 7 - 13 tuoåi ñeàu coù theå ñeán tröôøng, khoâng phaûi traû tieàn hoïc vaø töø naêm 1950 seõ
laø baäc hoïc baét buoäc. Ñoái vôùi ñaïi hoïc, töø 1950 trôû ñi, caùc moân hoïc ñöôïc daïy baèng
tieáng Vieät. Ñaây laø moät quyeát ñònh taùo baïo, theå hieän tinh thaàn daân toäc cuûa ñoäi nguõ
trí thöùc Vieät Nam, vì tieáng Phaùp, trong moät thôøi gian daøi tröôùc ñoù voán ñöôïc duøng
(2 )
laøm chuyeån ngöõ ôû taát caû caùc nhaø tröôøng.
2.2. Trong nhöõng naêm khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp
Maëc daàu Chính phuû Daân chuû Coäng hoøa tìm moïi caùch ñeå giöõ gìn neàn ñoäc laäp trong
moái quan heä höõu nghò vôùi nöôùc Phaùp, nhöng thöïc daân Phaùp laïi muoán duy trì aùch thoáng
trò ñoái vôùi Vieät Nam cuõng nhö toaøn coõi Ñoâng Döông. Do ñoù nhaân daân ta buoäc phaûi tieán
haønh cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp.
2. Ñeå chuaån bò cho vieäc duøng tieáng Vieät laøm chuyeån ngöõ trong nhaø tröôøng, caùc nhaø khoa hoïc ngöôøi Vieät
ñaõ phaûi raát coá gaéng ñeå xaây döïng heä thoáng thuaät ngöõ baèng tieáng Vieät ôû nhieàu boä moân khoa hoïc, tieâu bieåu
laø caùc coâng trình “Danh töø khoa hoïc Toaùn-Lyù-Hoaù” (Hoaøng Xuaân Haõn), “Danh töø Vaïn vaät hoïc” (Ñaøo Vaên
Tieán), “Danh töø Y hoïc” (Leâ Khaéc Thieàn), “Noâng hoïc” (Leâ Vaên Can, Nguyeãn Höõu Quaân)
taïi vuøng töï do, caùc tröôøng hoïc tieáp tuïc hoaït ñoäng. Ñeå taïo nguoàn ñaøo taïo caùn boä
phuïc vuï khaùng chieán vaø xaây döïng ñaát nöôùc sau ngaøy khaùng chieán thaéng lôïi, naêm 1950,
Chính phuû chính thöùc thoâng qua ñeà aùn caûi caùch giaùo duïc.
Muïc tieâu ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng khi ñoù ñöôïc xaùc ñònh laø: Giaùo duïc, boài döôõng
theá heä treû thaønh nhöõng ngöôøi coâng daân lao ñoäng töông lai, trung thaønh vôùi cheá ñoä daân
chuû nhaân daân, coù ñuû naêng löïc phuïc vuï nhaân daân, phuïc vuï khaùng chieán. Ñeå phuø hôïp
vôùi hoaøn caûnh chieán tranh, noäi dung chuû yeáu cuûa cuoäc caûi caùch laàn naøy laø thay ñoåi
cô caáu giaùo duïc phoå thoân g (ruùt bôùt soá naêm hoïc) vaø ñieàu chænh quan heä giöõa caùc boä
phaän cuûa heä thoáng giaùo duïc ñeå thoáng nhaát vôùi söï thay ñoåi ñoù. theo ñoù, cô caáu giaùo
duïc phoå thoâng goàm 3 caáp, thöïc hieän trong 9 naêm: caáp i coù 4 lôùp, khoâng keå lôùp vôõ
loøng (hoïc ñoïc vaø vieát chöõ Vieät); caáp ii coù 3 lôùp; caáp iii coù 3 lôùp. Veà noäi dung giaûng
daïy, taïm gaùc laïi moät soá moân hoïc (nhö ngoaïi ngöõ, aâm nhaïc, veõ, nöõ coâng gia chaùnh);
boå sung moät soá moân hoïc môùi (nhö thôøi söï, chính saùch, giaùo duïc coâng daân, taêng gia
saûn xuaát). Do chöông trình phoå thoâng taïm ruùt ngaén, sau khi toát nghieäp lôùp 9, ñeå vaøo
ñaïi hoïc, hoïc sinh phaûi qua tröôøng döï bò ñaïi hoïc (luùc ñaàu laø 2 naêm sau ñoåi thaønh 1
naêm). Ñoàng thôøi, heä thoáng giaùo duïc bình daân vaø giaùo duïc chuyeân nghieäp cuõng thay
ñoåi (sau chöông trình xoaù muø chöõ, coù chöông trình tieåu hoïc bình daân vaø trung hoïc
bình daân...). tröôøng ñaïi hoïc y döôïc, tröôøng ñaïi hoïc khoa hoïc (chuû yeáu laø vaên khoa vaø
toaùn hoïc) vaãn tieáp tuïc hoaït ñoäng.
taïi vuøng taïm chieám, caùc tröôøng hoïc giaûng daïy, hoïc taäp theo moät chöông trình 12
naêm, caên baûn döïa treân moät chöông trình ñöôïc canh taân bôûi moät soá hoïc giaû yeâu nöôùc töø
ñaàu naêm 1945 (Chöông trình hoaø n g xuaân haõ n ), khi Ñoâng Döông thuoäc Phaùp bò ngöôøi
(3)
Nhaät xaâm chieám . Ñaëc tröng cuûa neàn giaùo duïc ôû vuøng taïm chieám laø giaûm bôùt maøu saéc
cuûa cuûa neàn giaùo duïc thuoäc ñòa, tieáng Vieät ñöôïc thay theá cho tieáng Phaùp trong giaûng
daïy ôû giaùo duïc phoå thoâng, nhieàu noäi dung coù yeáu toá daân toäc ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chöông
trình. t u y nhieân, chöông trình vuøng taïm chieám vaãn chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa neàn
giaùo duïc cuûa Phaùp.
3. Giaùo duïc Vieät Nam trong nhöõng naêm ñaát nöôùc bò taïm thôøi chia caét
3.1. ÔÛ mieàn Baéc
Sau khi hoaø bình ñöôïc laäp laïi, treân mieàn baéc, Chính phuû Vieät Nam Daân chuû Coäng
hoøa ñaõ tieáp quaûn giaùo duïc ôû vuøng môùi giaûi phoùng vaø tích cöïc chuaån bò cho moät cuoäc caûi
caùch giaùo duïc (thöù hai) trong boái caûnh vöøa phuïc hoài kinh teá, xaây döïng mieàn baéc vöøa
ñaáu tranh thöïc hieän thoáng nhaát nöôùc nhaø.
trong cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn naøy, muïc ñích giaùo duïc ñöôïc xaùc ñònh laø: Ñaøo
3. Chöông trình cuûa hoïc giaû yeâu nöôùc Hoaøng Xuaân Haõn

taïo, boài döôõng theá heä thanh thieáu nieân thaønh “nhöõng ngöôøi phaùt trieån veà moïi maët,
nhöõng coâng daân toát, caùn boä toát”. Nhaèm muïc ñích ñoù, noäi dung giaùo duïc mang tính toaøn
dieän (coi troïng 4 maët: ñöùc, trí, theå, myõ) vôùi phöông chaâm: “Lieân heä lyù luaän vôùi thöïc
tieãn, gaén nhaø tröôøng vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi”.
Veà maët phöông phaùp, cuoäc caûi caùch laàn naøy ñaõ xoaù boû neàn sö phaïm quyeàn uy,
khai môû quan heä thaày - troø daân chuû, phaùt huy taùc duïng cuûa caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoaù
vaø töøng böôùc ñöa hoaït ñoäng lao ñoäng coâng ích, lao ñoäng saûn xuaát vaøo nhaø tröôøng, xem
ñoù nhö laø phöông thöùc quan troïng ñeå hình thaønh nhaân caùch.
thoâ n g qua cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn thöù hai, heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng 12
naêm taïi vuøng môùi ñöôïc giaûi phoùng vaø heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng 9 naêm ôû vuøng töï do
ñaõ ñöôïc thoáng nhaát thaønh heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng 10 naêm (caáp i coù 4 lôùp, caáp ii
(4)
coù 3 lôùp, caáp iii coù 3 lôùp) . heä thoáng naøy ít nhieàu moâ phoûng theo heä thoáng giaùo duïc
cuûa Lieân xoâ luùc ñoù.
Ñeå ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp cuûa nhaân daân, Chính phuû chuû tröông “taä n löïc phaùt
trieån giaùo duïc phoå thoâng”. Ñeán cuoái kyø keá hoaïch 5 naêm (1961 - 1965), maïng löôùi
tröôøng lôùp ñöôïc môû roäng: Phaàn lôùn caùc xaõ coù tröôøng caáp i; hai hoaëc ba xaõ coù moät
tröôøng caáp ii; phaàn lôùn caùc huyeän coù tröôøng caáp iii. Loaïi tröôøng vöøa daïy tri thöùc phoå
thoâng, vöøa daïy kyõ thuaät saûn xuaát ra ñôøi nhö tröôøng phoå thoâng coâng nghieäp ôû thaønh
phoá, tröôøng phoå thoâng noâng nghieäp ôû noâng thoân, tröôøng thanh nieân daân toäc vöøa hoïc
vöøa laøm ôû caùc tænh mieàn nuùi. thöïc hieän chuû tröông cuûa Chính phuû, ôû haàu heát caùc xaõ
treân mieàn baéc, nhaân daân thaønh laäp “ban baûo trôï hoïc ñöôøng”, huy ñoäng söùc ngöôøi,
söùc cuûa xaây döïng caùc tröôøng caáp i, caáp ii, ñeà cöû ngöôøi ôû ñòa phöông laøm giaùo vieân, töï
ñònh möùc ñoùng goùp ñeå traû löông thaày, töø ñoù xuaát hieän hình thöùc tröôøng daân laäp. Chính
phuû quy ñònh: Giaùo vieân daân laäp vaø giaùo vieân quoác laäp höôûng moïi chính saùch, cheá ñoä
nhö nhau, chæ khaùc tieàn löông cuûa giaùo vieân daân laäp do ngaân saùch ñòa phöông ñaøi
thoï, coù söï hoã trôï thích ñaùng cuûa Nhaø nöôùc.
Cuõng trong thôøi gian naøy, beân caïnh caùc tröôøng ñaïi hoïc Y - Döôïc, Sö phaïm, toå n g
hôïp, coù theâm caùc tröôøng ñaïi hoïc môùi: Noâng Laâm, baùch khoa, Kinh teá..., heä thoáng giaùo
duïc ñaïi hoïc ñöôïc cuûng coá, hoaøn chænh moät böôùc nhaèm ñaøo taïo ñoäi nguõ trí thöùc môùi.
Caùc tröôøng trung hoïc chuyeân nghieäp, daïy ngheà ñöôïc thaønh laäp, trong ñoù ñaëc bieät quan
troïng laø nhöõng lôùp daïy ngheà beân caïnh xí nghieäp ñaõ goùp phaàn cung caáp nhaân löïc cho
coâng cuoäc xaây döïng mieàn baéc, baûo veä t o å quoác, thoáng nhaát ñaát nöôùc.
Ñieàu ñaùng löu yù laø, caùc tröôøng phoå thoâng coâng nghieäp vaø tröôøng phoå thoâng noâng
4. Thöïc chaát, chöông trình giaùo duïc phoå thoâng coøn coù lôùp vôõ loøng, daïy hoïc sinh taäp ñoïc, taäp vieát tröôùc
khi vaøo lôùp 1.

nghieäp ñaõ coù chöông trình giaûng daïy, hoïc taäp giaøu tính thöïc haønh, tieác raèng khi quaân
ñoäi Myõ môû roäng chieán tranh baèng khoâng quaân ra mieàn baéc, caùc loaïi tröôøng naøy khoâng
coøn ñieàu kieän ñeå duy trì.
Song song vôùi vieäc trieån khai caûi caùch giaùo duïc ôû phoå thoâng, Chính phuû thaønh laäp
ban laõnh ñaïo trung öông thanh toaùn naïn muø chöõ, xaùc ñònh giaùo duïc bình daân laø moät
(5)
boä phaän khoâng theå thieáu trong keá hoaïch Nhaø nöôùc vaø phaùt ñoäng thöïc hieän keá hoaïch
3 naêm thanh toaùn naïn muø chöõ (1956 - 1958). Keát quaû, ñeán naêm 1959 ñaõ coù 2.161.362
ngöôøi ñaõ thoaùt naïn muø chöõ, haàu heát daân cö trong caùc tænh ñoàng baèng bieát ñoïc, bieát vieát;
ñöa tyû leä daân soá bieát chöõ trong ñoä tuoåi 12 - 50 leân 93,4%. t u y vaäy, keát quaû xoaù muø chöõ
laàn naøy, cuõng nhö veà sau naøy, khoâng beàn vöõng, do nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù nguyeân
nhaân chuû yeáu laø do chöa thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc caáp i.
treân cô sôû keát quaû xoaù muø chöõ ñaõ ñaït ñöôïc, heä thoáng giaùo duïc bình daân chuyeån
troïng taâm sang naâng cao trình ñoä hoïc vaán cuûa ngöôøi lôùn - ngöôøi lao ñoäng vaø ñöôïc goïi
laø heä thoáng boå tuùc vaên hoaù, song haønh vôùi heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng. Vôùi phöông
chaâm “caàn gì hoïc naáy”, heä thoáng boå tuùc vaên hoùa raát ña daïng veà hình thöùc toå chöùc cuõng
nhö veà chöông trình hoïc. hình thöùc hoïc taäp taïi chöùc coù loaïi tröôøng/lôùp daønh cho ñoái
töôïng coâng taùc taïi cô quan, xí nghieäp, coù loaïi tröôøng/lôùp daønh cho ñoái töôïng laø noâng
daân. hình thöùc hoïc taäp taäp trung coù tröôøng phoå thoâng lao ñoäng (daønh cho caùn boä quaûn
lyù), tröôøng boå tuùc vaên hoùa coâng noâng daønh cho nhöõng ngöôøi lao ñoäng treû tuoåi ñeå ñöa
vaøo ñaïi hoïc nhaèm ñaøo taïo caùn boä khoa hoïc - kyõ thuaät xuaát thaân töø coâng noâng. Moãi loaïi
hình tröôøng/lôùp laïi coù chöông trình vaø saùch giaùo khoa (hoaëc taøi lieäu hoïc taäp rieâng)
nhaèm “phuø hôïp vôùi ñoái töôïng vaø muïc tieâu ñaøo taïo”.
Song song vôùi vieäc môû caùc tröôøng boå tuùc vaên hoùa taäp trung, ôû mieàn baéc coøn coù caùc
tröôøng hoïc sinh mieàn Nam ñeå nuoâi, daïy con em caùc caùn boä mieàn Nam. Nhieàu hoïc sinh
toát nghieäp caùc tröôøng boå tuùc coâng noâng vaø tröôøng hoïc sinh mieàn Nam ñaõ ñöôïc tuyeån
vaøo ñaïi hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc, veà sau trôû thaønh nguoàn caùn boä quaûn lyù ôû mieàn Nam
sau ngaøy giaûi phoùng, trong ñoù coù moät soá trôû thaønh nhöõng trí thöùc coù teân tuoåi hoaëc nhaø
laõnh ñaïo cuûa ñòa phöông hoaëc cuûa caû nöôùc.
trong thôøi gian Myõ môû roäng chieán tranh ra mieàn baéc (1965 - 1972), nhaø tröôøng
cuõng trôû thaønh muïc tieâu baén phaù. Chæ trong 4 naêm ñaàu cuûa cuoäc chieán tranh baèng
khoâng quaân cuûa Myõ, ñaõ coù 1.558 ngoâi tröôøng bò phaù huyû. trong ñoù coù: 1.334 tröôøng caáp
(6)
i, 179 tröôøng caáp ii, 38 tröôøng caáp iii, 7 tröôøng ñaïi hoïc . trong hoaøn caûnh chieán
tranh khoác lieät, phöông höôùng hoaït ñoäng giaùo duïc ñaõ ñöôïc Chính phuû xaùc ñònh laø: tieá p
tuïc phaùt trieån,
5. Chæ thò 114/TTg ngaøy 27/3/1957

6. Theo cuoán “Escalade de guerre et du crime par Nixon au Vieät Nam” (Cuoäc leo thang chieán tranh vaø
toäi aùc do Nixon gaây ra ôû Vieät Nam)

baûo ñaûm an toaøn cho hoïc sinh, gaén hôn nöõa hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng vôùi ñôøi soáng, saûn
xuaát vaø chieán ñaáu. tröôøn g, lôùp töø giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc ngheà nghieäp ñeán giaùo
duïc ñaïi hoïc ñöôïc sô taùn ra khoûi thaønh phoá, thò xaõ, caùc ñaàu moái giao thoâng vaø nhöõng
ñieåm taäp trung daân cö lôùn, tieáp tuïc duy trì hoaït ñoäng daïy vaø hoïc. thaø n h coâng lôùn nhaát
trong thôøi gian naøy laø nhaø tröôøng ôû taát caû caùc caáp ñaõ giaùo duïc, reøn luyeän ñöôïc moät theá
heä thanh thieáu nieân saün saøng thöïc hieän nghóa vuï coâng daân trong thôøi chieán, goùp phaàn
taïo ra moät heä thoáng giaù trò veà tinh thaàn yeâu nöôùc, loøng töï haøo daân toäc vaø nieàm tin vaøo
lyù töôûng ñoäc laäp daân toäc vaø chuû nghóa xaõ hoäi.
3.2. ÔÛ mieàn Nam

trong thôøi kyø 1954 - 1975, ôû vuøng do chính quyeàn Saøi Goøn kieåm soaùt, cuõng nhö veà
sau naøy ôû vuøng giaûi phoùng, hoaït ñoäng giaùo duïc vaãn dieãn ra ñeå ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp
cuûa ngöôøi daân vaø ñaûm nhieäm chöùc naêng ñaøo taïo nhaân löïc. t uy nhieân, hoaït ñoäng giaùo
duïc ôû hai vuøng coù ñaëc ñieåm rieâng, thaäm chí ñoái nghòch nhau.
Ôû vuøng do chính quyeàn Saøi Goøn kieåm soaùt, neàn giaùo duïc chuyeån daàn töø choã chòu
taùc ñoäng vaø aûnh höôûng cuûa neàn giaùo duïc aÂu Phaùp sang chòu taùc ñoäng vaø aûnh höôûng
cuûa neàn giaùo duïc baéc Myõ. heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng traûi qua moät vaøi laàn thay ñoåi,
song vaãn theo cô caáu khung: tieåu hoïc (5 naêm), trung hoïc caáp thaáp (4 naêm), trung hoïc
caáp cao (3 naêm) goàm nhieàu ban. Giaùo duïc ñaïi hoïc vaãn coù thieân höôùng haøn laâm nhieàu
hôn thöïc haønh, taäp trung vaøo vaøo caùc ngaønh khoa hoïc cô baûn, luaät, kinh teá, haønh chính.
Caùc tröôøng ñaïi hoïc thuoäc caùc ngaønh naøy phaùt trieån nhanh hôn caùc tröôøng kyõ thuaät,
coâng ngheä, noâng - laâm - suùc. Maët khaùc, tieáp xuùc vôùi neàn giaùo duïc baéc Myõ, moät soá nhaø
giaùo duïc cuõng ñaõ hoïc taäp, tieáp thu ñöôïc moät soá kinh nghieäm giaùo duïc hoa Kyø, treân cô
sôû ñoù ñeà xuaát moät soá saùng kieán goùp phaàn canh taân giaùo duïc nhaát laø veà xaây döïng chöông
trình vaø phöông phaùp daïy hoïc. Ñieàu ñaëc bieät laø, suoát trong thôøi gian ñoâ thò mieàn Nam
naèm trong söï kieåm soaùt cuûa chính quyeàn Saøi Goøn, maëc duø chòu taùc ñoäng vaø aûnh höôûng
cuûa neàn giaùo duïc baéc Myõ, tuoåi treû hoïc ñöôøng vaãn duy trì tinh thaàn phaûn khaùng vaø ñaõ
coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå vaøo söï nghieäp choáng ngoaïi xaâm cuûa daân toäc.
ÔÛ vuøng giaûi phoùng, boä Giaùo duïc trong Chính phuû Caùch maïng laâm thôøi mieàn Nam
Vieät Nam ñaõ ban haønh chöông trình phoå thoâng 12 naêm, vôùi loaïi saùch giaùo khoa khaùc
haún saùch giaùo khoa duøng trong vuøng taïm chieám, theå hieän roõ reät tinh thaàn yeâu nöôùc,
choáng xaâm löôïc vaø tay sai. boä chöông trình vaø saùch giaùo khoa naøy coù nhieàu caûi tieán caû
veà noäi dung vaø phöông phaùp so vôùi chöông trình vaø saùch giaùo khoa 10 naêm ôû mieàn baéc.
4. Giaùo duïc Vieät Nam töø 1975 ñeán 1986

4.1. Trong nhöõng naêm ñaàu thoáng nhaát ñaát nöôùc
thaù n g 4 naêm 1975, cuoäc khaùng chieán baûo veä ñoäc laäp vaø thoáng nhaát ñaát nöôùc cuûa

nhaân daân Vieät Nam giaønh thaéng lôïi hoaøn toaøn. Sau ngaøy chieán thaéng, ñoái vôùi lónh vöïc
giaùo duïc ôû caùc tænh mieàn Nam, Chính phuû taäp trung vaøo hai nhieäm vuï: (i) xoaù boû taøn dö
cuûa neàn giaùo duïc cuõ; (ii) thöï c hieän xoaù muø chöõ cho nhaân daân trong ñoä tuoåi 12 - 50.
Veà nhieäm vuï thöù nhaát, boä Giaùo duïc ñaõ khaån tröông xaây döïng vaø ban haønh haønh
chöông trình 12 naêm môùi, bieân soaïn vaø in 20 trieäu baûn saùch giaùo khoa theo chöông
trình ñoù ñeå thay theá saùch giaùo khoa cuõ ôû mieàn Nam. haàu heát giaùo vieân cuûa cheá ñoä cuõ
(7)
ñöôïc tuyeån duïng laïi; ñoàng thôøi, thöïc hieän coâng laäp hoaù tröôøng tö thuïc , taùch nhaø
tröôøng ra khoûi aûnh höôûng cuûa toân giaùo, ñöa daàn toaøn boä tröôøng tö vaøo söï quaûn lyù cuûa
Nhaø nöôùc.
Veà nhieäm vuï thöù hai, Chính phuû chuû tröông nhanh choùng xoaù naïn muø chöõ vaø ñaåy
maïnh boå tuùc vaên hoaù, xem ñoù laø nhieäm vuï caáp baùch soá moät. Moät laàn nöõa, hoaït ñoäng
xoaù naïn muø chöõ trôû thaønh moät bieåu hieän cuûa loøng yeâu nöôùc, thu huùt haøng trieäu ngöôøi
tham gia giaûng daïy, hoïc taäp hoaëc giuùp ñôõ ngöôøi hoïc. Ñaàu naêm 1978, taát caû caùc tænh vaø
thaønh phoá mieàn Nam ñaõ caên baûn xoaù naïn muø chöõ. trong toång soá 1.405.870 ngöôøi ñaõ
ñöôïc xaùc ñònh khoâng bieát chöõ, ñaõ coù 1.323.670 ngöôøi thoaùt naïn muø chöõ, ñaït 94,14%
keá hoaïch.
4.2. Cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn thöù ba

trong khi thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï khaån caáp tröôùc maét ñoái vôùi giaùo duïc mieàn
Nam vaø tieáp tuïc phaùt trieån giaùo duïc ôû mieàn baéc, Ñaûng vaø Chính phuû cuõng khaån tröông
chuaån bò cho moät cuoäc caûi caùch giaùo duïc nhaèm tieán tôùi moät neàn giaùo duïc quoác daân
thoáng nhaát phuø hôïp vôùi chieán löôïc taùi thieát vaø phaùt trieån ñaát nöôùc.
Ngaøy 11/01/1979, ban Chaáp haønh trung öông Ñaûng ban haønh Nghò quyeát soá 14-
NQ/tW veà caûi caùch giaùo duïc. theo ñoù, nhöõng ñònh höôùng coù tính nguyeân taéc cho cuoäc
caûi caùch giaùo duïc laàn thöù ba naøy laø:
- Veà muïc tieâu giaùo duïc: Chaêm soùc, giaùo duïc theá heä treû töø tuoåi aáu thô cho ñeán
luùc tröôûng thaønh nhaèm taïo cô sôû ban ñaàu cho con ngöôøi phaùt trieån toaøn dieän;
thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc toaøn daân nhaèm taïo ñieàu kieän thöïc hieän 3 cuoäc Caùch
maïng (veà quan heä saûn xuaát, veà khoa hoïc - kyõ thuaät vaø veà vaên hoaù - tö töôûng);
ñaøo taïo vaø boài döôõng vôùi quy moâ ngaøy caøng lôùn ñoäi nguõ lao ñoäng phuø hôïp yeâu
caàu phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi.
- Veà noäi dung giaùo duïc: höôù n g vaøo vieäc “Naâng cao chaát löôïng giaùo duïc toaøn dieän
(ñöùc, trí, theå, myõ), taïo ra nhöõng lôùp ngöôøi lao ñoäng môùi laøm chuû taäp theå, ñuû söùc
gaùnh vaùc söï nghieäp xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi cuûa nhaân daân…”.
- Veà nguyeân lyù giaùo duïc: Yeâu caàu hoïc ñi ñoâi vôùi haønh, giaùo duïc keát hôïp vôùi lao
7. Trong cheá ñoä cuõ coù tôùi 2.500 tröôøng tö thuïc, trong ñoù moät nöûa do caùc toå chöùc toân giaùo môû

ñoäng, nhaø tröôøng gaén lieàn vôùi xaõ hoäi.
- Veà heä thoáng giaùo duïc: thay theá heä thoáng phoå thoâng 12 naêm ôû mieàn Nam vaø heä
thoáng 10 naêm ôû mieàn baéc baèng moät heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng 12 naêm môùi,
trong ñoù, tröôøng caáp i vaø tröôøng caáp ii ñöôïc saùp nhaäp thaønh tröôøng phoå thoâng cô
sôû (9 naêm), ñoàng thôøi chuaån bò phaân ban ôû trung hoïc phoå thoâng. Nhieàu tröôøng ñaïi
hoïc chuyeân ngaønh ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån.
Ñoàng thôøi vôùi vieäc ra Nghò quyeát xaùc ñònh phöông höôùng caûi caùch giaùo duïc, boä
Chính trò cuõng ñaõ quyeát ñònh thaønh laäp Uyû ban Caûi caùch giaùo duïc cuûa trung öông vaø
Chính phuû. t o å chöùc naøy coù ba nhieäm vuï:
- Chæ ñaïo nghieân cöùu vaø xaây döïng caùc ñeà aùn veà chuû tröông, keá hoaïch vaø bieän phaùp
thöïc hieän;
- Kieåm tra, ñoân ñoác caùc ngaønh, caùc ñòa phöông;
- Chuaån bò döï luaät caûi caùch ñeå trình Quoác hoäi.
Cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn naøy ñöôïc trieån khai baét ñaàu töø naêm hoïc 1981 - 1982.
Vieäc thay saùch giaùo khoa ôû caùc caáp hoïc phoå thoâng, moät nhieäm vuï quan troïng nhaát cuûa
cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn thöù ba, ñaõ hoaøn thaønh vaøo naêm 1996, taïo ra söï thoáng nhaát
veà giaùo duïc phoå thoâng trong caû nöôùc. Rieâng veà noäi dung giaùo duïc, so vôùi caùc chöông
trình giaûng daïy vaø hoïc taäp tröôùc ñoù, chöông trình caûi caùch mang nhieàu yeáu toá hieän ñaïi
hôn, do ñoù taïo ra tieàn ñeà chaát löôïng giaùo duïc coù theå ñaït tôùi trình ñoä cao hôn tröôùc.
t uy nhieân, trong quaù trình trieån khai, cuoäc caûi caùch laàn naøy ñaõ gaëp raát nhieàu khoù
khaên vaø boäc loä moät soá haïn cheá. haï n cheá lôùn nhaát laø, muïc tieâu vaø giaûi phaùp thieáu tính
khaû thi, chaúng haïn muoán phaùt trieån quy moâ lôùn, muoán bao caáp veà giaùo duïc cho moïi ñoái
töôïng, muoán phoå caäp giaùo duïc toaøn daân... trong khi ñoù laïi thieáu söï chuaån bò veà nguoàn
löïc vaø söï thöïc khoâng theå baûo ñaûm veà nguoàn löïc do chieán tranh bieân giôùi vaø kinh teá suy
thoaùi. Moät ví duï cuï theå veà giaûi phaùp thieáu tính khaû thi cuûa cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn
thöù ba, bieåu hieän cuûa cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung quan lieâu, laø vieäc saùp nhaäp tröôøng
caáp i vaø caáp ii thaønh tröôøng phoå thoâng cô sôû (9 naêm). Vì caùc ñieàu kieän thöïc teá khoâng
cho pheùp (ñoäi nguõ giaùo vieân vaø caùn boä quaûn lyù khoâng ñuû naêng löïc; tröôøng sôû, thieát bò
thieáu thoán...) neân nhöõng tröôøng ñaõ saùp nhaäp sau moät thôøi gian ñeàu phaûi taùch trôû laïi. Veà
maët quan nieäm, tö töôûng bao caáp naëng neà, nhaán maïnh giaùo duïc laø “phuùc lôïi xaõ hoäi” ñaõ
caûn trôû söï phaùt trieån giaùo duïc. Vôùi quan nieäm ñoù, khi xaây döïng döï toaùn ngaân saùch Nhaø
nöôùc, kinh phí giaùo duïc chæ chieám moät tyû leä nhoû sau khi ñaõ öu tieân boá trí cho caùc khu
vöïc khaùc. Ngöôøi daân, do vaäy, sinh ra tö töôûng yû laïi, xem chi phí hoïc haønh cuûa con em,
ngay caû hoïc ngheà hay hoïc ñaïi hoïc, cuõng döïa vaøo söï bao caáp cuûa Nhaø nöôùc. t ö töôûng
naøy hoaøn toaøn khoâng phuø hôïp vôùi moät nöôùc ngheøo vaø chaäm phaùt trieån nhö Vieät Nam,
nhaát laø trong boái caûnh sau moät cuoäc chieán tranh keùo daøi, kinh teá khuûng hoaûng.

5. Giaùo duïc Vieät Nam nhöõng naêm cuoái theá kyû XX
5.1. Chaëng ñaàu ñoåi môùi
Thaùch thöùc lôùn nhaát trong thaäp kyû 80 cuûa theá kyû tröôùc maø giaùo duïc Vieät Nam
phaûi ñoái dieän laø: Nhaø nöôùc khoâng ñuû ñieàu kieän cung öùng taøi chính, laïi maát ñi moät choã
döïa quan troïng laø neàn kinh teá taäp theå, giaùo duïc laâm vaøo tình traïng thieáu huït nguoàn löïc
nghieâm troïng. Caùc tröôøng phoå thoâng thieáu kinh phí hoaït ñoäng, chính quyeàn ñòa phöông
nôï löông giaùo vieân, thaày boû daïy, troø boû hoïc, qui moâ vaø chaát löôïng giaùo duïc ñeàu giaûm
suùt. Caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, trung hoïc chuyeân nghieäp cuõng khoâng ñuû ngaân saùch
toái thieåu caàn thieát ñeå duy trì caùc hoaït ñoäng bình thöôøng. hoïc sinh trung hoïc chuyeân
nghieäp vaø sinh vieân ñaïi hoïc ra tröôøng khoâng coù vieäc laøm, giaûng vieân theo ñuoåi nhöõng
coâng vieäc xa laï vôùi ngheà nghieäp ñeå coù theâm thu nhaäp. bò troùi buoäc trong cô cheá cuõ, caùc
tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, trung hoïc chuyeân nghieäp thieáu haún ñieàu kieän veà nguoàn löïc vaø
khaû naêng töï quaûn.
Ñeå ñaát nöôùc vöôït qua cuoäc khuûng hoaûng, Ñaïi hoäi laàn thöù Vi cuûa Ñaûng Coäng saûn
Vieät Nam (thaùng 12 naêm 1986) ñaõ chuû tröông ñoåi môùi kinh teá - xaõ hoäi, chuyeån töø cô
cheá keá hoaïch hoaù taäp trung sang cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. thöïc
hieän ñöôøng loái ñoåi môùi cuûa Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VI, trong lónh vöïc giaùo duïc, ñieàu caên
baûn laø phaûi ñieàu chænh nhöõng quan nieäm vaø giaûi phaùp khoâng coøn thích hôïp, maïnh daïn
ñeà xuaát vaø thöïc hieän nhöõng giaûi phaùp môùi nhaèm chaën ñaø suy thoaùi, oån ñònh tình hình,
cuûng coá heä thoáng, taïo theá vaø löïc ñeå tieáp tuïc phaùt trieån. Phöông höông vaø giaûi phaùp
ñoåi môùi giaùo duïc luùc ñoù laø: Xaõ hoäi hoaù, daân chuû hoaù, ña daïng hoaù, hieän ñaïi hoaù; vaän
ñoäng xaõ hoäi, gia ñình vaø nhaø tröôøng cuøng chaêm soùc theá heä treû. theo phöông höôùng ñoù,
ngaønh giaùo duïc ñaõ noã löïc duy trì, cuûng coá, tieáp tuïc phaùt trieån neàn giaùo duïc quoác daân,
taäp trung chaêm lo ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ñoäi nguõ giaùo vieân vaø caùn boä quaûn
lyù giaùo duïc, xem ñoäi nguõ laø yeáu toá quyeát ñònh haøng ñaàu trong vieäc thöïc hieän chaát löôïng
vaø hieäu quaû giaùo duïc.
Ñoái vôùi giaùo duïc phoå thoâng, ñònh höôùng ñoåi môùi laø: tieá p tuïc trieån khai ñoàng thôøi
ñieàu chænh caûi caùch giaùo duïc veà muïc tieâu, noäi dung chöông trình, saùch giaùo khoa vaø caû
veà quan nieäm, caùch laøm giaùo duïc. töø n g böôùc thöïc hieän chaát löôïng toaøn dieän theo caùch
laøm vaø möùc ñoä phuø hôïp töøng loaïi ñoái töôïng, töøng loaïi tröôøng vaø töøng ñòa phöông; gaén
giaùo duïc phoå thoâng vôùi giaùo duïc ngheà nghieäp. tieáp tuïc khaúng ñònh maïnh meõ traùch
nhieäm cuûa Nhaø nöôùc, ñoàng thôøi thöïc hieän xaõ hoäi hoaù giaùo duïc. trong khi xaõ hoäi hoùa
nguoàn löïc, ñieàu quan troïng laø khaéc phuïc taâm lyù yû laïi vaø thaùi ñoä khoaùn traéng cho Nhaø
nöôùc.
Moät soá giaûi phaùp ñöôïc trieån khai nhaèm thöïc hieän ñònh höôùng ñoåi môùi giaùo duïc
phoå thoâng luùc ñoù laø: Chính phuû cho pheùp thu hoïc phí ôû taát caû caùc caáp hoïc, tröø tieåu hoïc
vì laø caáp phoå caäp; cho pheùp toå chöùc tröôøng/lôùp tö thuïc ôû giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng; caùc
tröôøng/
lôùp baùn coâng, daân laäp ôû taát caû caùc baäc hoïc phoå thoâng. Ngaønh giaùo duïc tieán haønh phaân hoaù
vieäc giaùo duïc theo trình ñoä cuûa ñoái töôïng, phaùt trieån caùc tröôøng chuyeân caáp ii, caáp iii
daønh cho hoïc sinh coù naêng khieáu, lôùp choïn trong caùc tröôøng caáp
ii, caáp iii bình thöôøng daønh cho hoïc sinh hoïc gioûi (tröôøng chuyeân, lôùp choïn khoâng toå
chöùc ôû baäc tieåu hoïc vì phoøng ngöøa chaën tình traïng quaù taûi, traùnh nguy cô daãn treû ñeán
choã phaùt trieån phieán dieän). Ñaåy maïnh thí ñieåm chöông trình trung hoïc chuyeân ban,
chuaån bò trieån khai ñaïi traø nhaèm thöïc hieän phaân hoùa quaù trình giaùo duïc theo trình ñoä,
naêng löïc vaø nguyeän voïng cuûa hoïc sinh vaø ñeå phaân luoàng trong giaùo duïc. thöï c hieän
giaùo duïc kyõ naêng lao ñoäng vaø höôùng nghieäp baèng caùch lieân keát giaùo duïc phoå thoâng vôùi
giaùo duïc ngheà nghieäp. Ñoái vôùi baäc tieåu hoïc, cuøng vôùi vieäc hoaøn thieän töøng böôùc chöông
trình caûi caùch hieän haønh, ñaõ theâm chöông trình daønh rieâng cho con em caùc daân toäc ít
ngöôøi, chöông trình toái thieåu aùp duïng trong caùc lôùp hoïc linh hoaït daønh cho nhöõng treû
em vì ñieàu kieän kinh teá khoâng theå ñeán tröôøng chính qui. Ruùt kinh nghieäm cuûa caùc chieán
dòch xoaù muø chöõ tröôùc ñaây, Chính phuû laäp uyû ban quoác gia choáng naïn muø chöõ, gaén
nhieäm vuï choáng naïn muø chöõ vôùi phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc.
Ñoái vôùi giaùo duïc ñaïi hoïc vaø daïy ngheà, chuyeån töø ñaøo taïo cho kinh teá quoác doanh
vaø taäp theå sang ñaøo taïo cho xaõ hoäi nhieàu thaønh phaàn kinh teá vaø ñaùp öùng nhu caàu hoïc
taäp cuûa thanh nieân; khai thaùc vaø söû duïng moïi nguoàn taøi chính; töï löïc xaây döïng vaø thöïc
hieän caùc chæ tieâu ngoaøi keá hoaïch Nhaø nöôùc; ñaøo taïo theo nhieàu loaïi chöông trình. Moät
soá giaûi phaùp: yeâu caàu ngöôøi hoïc ñoùng hoïc phí vaø töï tuùc trong thôøi gian hoïc taäp; cho
pheùp vaø khuyeán khích môû tröôøng/lôùp daïy ngheà tö thuïc vaø môû tröôøng ñaïi hoïc daân laäp;
caáu truùc laïi chöông trình ñaøo taïo (theo moâ ñun kyõ naêng ôû daïy ngheà, theo ngaønh roäng vaø
chia thaønh hai giai ñoaïn ôû ñaïi hoïc); töø ñaøo taïo theo nieân cheá chuyeån sang ñaøo taïo theo
hoïc phaàn; caûi tieán quy trình kieåm tra, ñaùnh giaù, thi cöû theo höôùng “môû roäng ñaàu vaøo,
saøng loïc trong quaù trình ñaøo taïo, kieåm soaùt chaët cheõ ôû ñaàu ra”; trao quyeàn toå chöùc kyø thi
cho caùc tröôøng vaø cho thí sinh döï thi ôû nhieàu tröôøng; thí ñieåm ñaøo taïo kyõ thuaät vieân baäc
cao; ñoåi môùi moâ hình toå chöùc vaø saép xeáp laïi maïng löôùi, thí ñieåm caùc hình thöùc trung
hoïc ngheà vaø trung hoïc kyõ thuaät; hình thaønh ñaïi hoïc, cao ñaúng kieåu môùi (ñaïi hoïc goàm
nhieàu tröôøng thaønh vieân, ñaïi hoïc môû, cao ñaúng coäng ñoàng, ñaïi hoïc baùn coâng/tö
thuïc/daân laäp...); taêng chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc baèng luaät phaùp, giaûm hoaït ñoäng taùc
nghieäp veà chuyeân moân ñaøo taïo ôû boä; coi troïng quyeàn töï chuû cuûa nhaø tröôøng; cho pheùp
caùc tröôøng lieân keát ñaøo taïo vaø lieân keát vôùi caùc cô sôû nghieân cöùu/caùc doanh nghieäp.
Nhôø ñònh höôùng ñuùng ñaén, sau 10 naêm ñoåi môùi, söï nghieäp giaùo duïc ñaõ phaùt trieån
vaø ñaït keát quaû ñaùng keå. Vaøo naêm hoïc 1993 - 1994, qui moâ giaùo duïc ôû taát caû caùc baäc
hoïc töø giaùo duïc maàm non, giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc ngheà nghieäp ñeán giaùo duïc ñaïi
hoïc ñaõ ñöôïc môû roäng, vöôït naêm cao nhaát cuûa thôøi kyø tröôùc ñoåi môùi.
Rieâng ôû baäc tieåu hoïc, tyû leä boû hoïc giaûm töø 12,7% vaøo naêm 1989 - 1990 xuoáng
(8)
6,58% vaø tyû leä löu ban giaûm töø 10,6% vaøo naêm 1989 - 1990 xuoáng 6,18% . Ñeán giöõa
nhöõng naêm 90 (cuûa theá kyû tröôùc), toång soá hoïc sinh tieåu hoïc laø treân 10 trieäu, soá hoïc sinh
trung hoïc cô sôû laø 3,7 trieäu, soá hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng laø 86 vaïn. Sau 5 naêm, caùc
ñòa phöông ñaõ vaän ñoäng hôn 1,7 trieäu treû em thaát hoïc ñeán lôùp, trong ñoù coù 200 nghìn
em ñaõ ñaït ñöôïc chuaån phoå caäp, haøng traêm nghìn treû em boû hoïc ñaõ quay trôû laïi nhaø
tröôøng; hôn 1,2 trieäu ngöôøi lôùn ñi hoïc xoaù muø chöõ trong ñoù gaàn nöûa trieäu ñaõ bieát chöõ ôû
(9)
trình ñoä töông ñöông lôùp 3 .
Veà giaùo duïc ngheà nghieäp, löu löôïng hoïc sinh hoïc ngheà ngaén haïn ñaõ taêng töø
95.500 (naêm 1993) leân 128.700 (naêm 1994). Chöông trình trung hoïc ngheà ñaõ ñöôïc 50
tröôøng toå chöùc thöïc hieän, nhieàu hoïc sinh toát nghieäp ñaõ ra laøm vieäc taïi caùc cô sôû kinh teá
(10)
. Vieäc thí ñieåm ñaøo taïo kyõ thuaät vieân caáp cao ñaõ thöïc hieän ôû 6 tröôøng trung hoïc
chuyeân nghieäp thuoäc caùc ngaønh böu chính vieãn thoâng, kyõ thuaät coâng nghieäp nheï,
giao thoâng vaän taûi, kyõ thuaät moû, hoaù chaát vaø vaên hoaù ngheä thuaät. Khoù khaên lôùn laø veà toå
chöùc quaù trình ñaøo taïo (thieáu giaùo vieân neân phaûi daïy doàn, moät giaùo vieân daïy nhieàu
moân...), laïi thieáu cô sôû thöïc nghieäm cho caùc moân hoïc neân khoâng ñaûm baûo chaát löôïng
ñaøo taïo cao ñaúng... Vieäc ñaøo taïo theo moâ ñun kyõ naêng haønh ngheà (MES) ñaõ ñöôïc trieån
khai ôû 15 ngheà, trong ñoù ñaõ bieân soaïn theo vaø xuaát baûn 5 boä taøi lieäu daïy vaø hoïc theo
MES cho 5 ngheà ñeå aùp duïng roäng raõi. Moät soá tröôøng daïy ngheà ñaøo taïo daøi haïn thuoäc
lónh vöïc xaây döïng, böu chính vieãn thoâng cuõng ñang baét ñaàu aùp duïng phöông thöùc ñaøo
taïo theo moâ ñun.
Veà giaùo duïc ñaïi hoïc, caùc tröôøng ñi daàn ñeán choã oån ñònh, töøng böôùc taêng quy moâ,
giaûng vieân coù theâm thu nhaäp baèng caùc hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa mình. trong maïng
löôùi tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, ñaõ coù 5 ñaïi hoïc ña lónh vöïc lôùn ñöôïc xaây döïng ôû haø Noäi,
thaønh phoá hoà Chí Minh, thaù i Nguyeân, hueá , Ñaø Naüng; coù theâm moät soá tröôøng ñaïi hoïc
ngoaøi coâng laäp. Quan heä quoác teá ñöôïc môû roäng, ñoäi nguõ laõnh ñaïo, giaùo sö, giaûng vieân
coù ñieàu kieän hoïc hoûi, trao ñoåi vôùi caùc ñoàng nghieäp nöôùc ngoaøi veà nhöõng vaán ñeà hoïc
thuaät.
Maëc duø ñaõ vöôït qua nhöõng thaùch thöùc gay gaét ôû giai ñoaïn ñaàu ñoåi môùi, nhöng coù
moät soá giaûi phaùp neâu ôû treân gaëp khoù khaên trong thöïc hieän, khoâng phaùt huy ñöôïc taùc
duïng tích cöïc hoaëc bò bieán daïng trong thöïc teá, ñoøi hoûi phaûi coù söï ñieàu chænh. thaù n g 12
naêm
8. Naêm 2004, tyû leä löu ban ôû TH laø 1,01%; ôû THCS laø 0,83%; ôû THPT laø 1,34%
9. Ñaàu naêm 1990, caû nöôùc coù khoaûng 2,1 trieäu treû em 6 - 14 tuoåi thaát hoïc, 2 trieäu ngöôøi lôùn ôû ñoä tuoåi
15 - 35 bò muø chöõ.
10. Khoù khaên lôùn nhaát ñoái vôùi loaïi hình naøy laø, chæ phaùt huy tính öu vieät khi caùc kieán thöùc, kyõ naêng phoå
thoâng vaø kyõ thuaät ñöôïc daïy song song; lyù thuyeát chuyeân moân vaø thöïc haønh ngheà ñöôïc caáu truùc theo
höôùng tích hôïp chöù khoâng theo moät pheùp coäng giaûn ñôn chöông trình giaùo duïc boå tuùc vôùi ñaøo taïo ngheà.
Vì khoâng vöôït qua ñöôïc khoù khaên naøy vaø vì thieáu ñieàu kieän veà cô sôû vaät chaát, thieát bò chöông trình trung
hoïc ngheà ñaõ khoâng ñöôïc duy trì.

1996, hoä i nghò laàn thöù 2 ban Chaáp haønh trung öông khoaù Viii Ñaûng Coäng saûn Vieät
Nam ñaõ ñaùnh giaù keát quaû 10 naêm ñoåi môùi giaùo duïc, ñeà ra ñònh höôùng chieán löôïc phaùt
trieån giaùo duïc trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù vaø xaùc ñònh nhieäm vuï
giaùo duïc trong nhöõng naêm cuoái cuøng cuûa theá kyû xx. Moät soá giaûi phaùp ôû giai ñoaïn ñaàu
ñaõ ñöôïc ñieàu chænh nhö: Khoâng môû lôùp choïn ôû caùc caáp giaùo duïc phoå thoâng vaø khoâng
môû tröôøng chuyeân ôû trung hoïc cô sôû; khoâng quy ñònh cöùng nhaéc, ñoàng loaït veà hai giai
ñoaïn vaø boû kyø thi chuyeån giai ñoaïn ôû ñaïi hoïc; chuaån bò kyõ hôn cho vieäc ñoåi môùi
chöông trình, saùch giaùo khoa ôû phoå thoâng ñaëc bieät laø vaán ñeà phaân ban ôû trung hoïc phoå
thoâng; khoâng tieáp tuïc phaùt trieån trung hoïc ngheà...
trong hôn 10 naêm (1996 - 2005), quy moâ giaùo duïc tieáp tuïc taêng, toång soá hoïc sinh,
sinh vieân töø 20 trieäu (naêm 1996), ñaõ taêng leân 23 trieäu (naêm 2005). Coâng taùc phoå caäp
giaùo duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi vaø phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû tieán trieån toát. Naêm
hoïc 2004 - 2005, tyû leä treû em trong ñoä tuoåi tham gia tieåu hoïc laø 98,0%; tyû leä hoïc sinh
toát nghieäp tieåu hoïc hoïc tieáp leân lôùp 6 laø 98,5%; tyû leä treû em trong ñoä tuoåi tham gia trung
hoïc cô sôû laø 84,0%; tyû leä hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû vaøo hoïc lôùp 10 laø 77,1%.
Maïng löôùi tröôøng lôùp tieáp tuïc phaùt trieån, veà cô baûn ñaõ ñaùp öùng yeâu caàu hoïc taäp tieåu hoïc
vaø trung hoïc cô sôû cho treû em. Chöông trình giaùo duïc phoå thoâng vaø saùch giaùo khoa môùi
ñöôïc trieån khai töø naêm hoïc 2002 - 2003, ñaõ hoaøn taát vaøo naêm hoïc 2008 - 2009, taïo tieàn
ñeà cho vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc. Chæ tính trong 5 naêm gaàn ñaây, ñaõ coù hôn 5,3
trieäu ngöôøi ñaõ ñöôïc ñaøo taïo taïi caùc cô sôû daïy ngheà trong ñoù 2/3 laø ñaøo taïo daøi haïn. toác
ñoä taêng quy moâ ôû trung hoïc chuyeân nghieäp taêng bình quaân 14,7%/naêm. Veà giaùo duïc ñaïi
hoïc, töø 1998 ñeán 2004, quy moâ ñaïi hoïc, cao ñaúng taêng töø 760 nghìn sinh vieân leân hôn
1,3 trieäu, toác ñoä taêng bình quaân 6,4%/naêm. Giaùo duïc khoâng chính quy ñöôïc ñaåy maïnh,
maïng löôùi trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân phuû khaép caùc quaän huyeän trong caû nöôùc, soá
löôïng trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng ñaõ ñöôïc phaùt trieån ôû quaù nöûa soá xaõ phöôøng. Cuøng
vôùi söï phaùt trieån ñaùng keå veà quy moâ, vieäc cung öùng moät caùch coâng baèng veà cô hoäi giaùo
duïc ñaõ coù böôùc tieán boä quan troïng. Khoaûng caùch veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc giöõa caùc
nhoùm daân toäc ñöôïc thu heïp. Soá löôïng hoïc sinh con em daân toäc thieåu soá ôû trung hoïc cô
sôû taêng bình quaân 7,3%/naêm, ôû trung hoïc phoå thoâng taêng bình quaân 26,1%/naêm.
II. CÔ CAÁU QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC ÔÛ VIEÄT NAM

Khaùi nieäm quaûn lyù ñöôïc ñeà caäp ôû ñaây bao goàm caû quaûn lyù nhaø nöôùc vaø quaûn lyù
chuyeân moân. Quaûn lyù nhaø nöôùc, ôû caáp vó moâ, goàm: xaây döïng vaø chæ ñaïo thöïc hieän
chieán löôïc, quy
hoaïch, keá hoaïch, chính saùch giaùo duïc; ban haønh vaø toå chöùc thöïc hieän vaên baûn quy phaïm ph
aùp luaät veà giaùo duïc; thanh tra, kieåm tra vieäc chaáp haønh phaùp luaät veà giaùo duïc.
theo Luaät toå chöùc Chính phuû, Luaät Giaùo duïc vaø söï phaân coâng cuûa Chính phuû, boä Giaùo duïc
vaø Ñaøo taïo (GDÑt) quaûn lyù nhaø nöôùc veà giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng, giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duï
c ñaïi hoïc vaø moät phaàn giaùo duïc ngheà nghieäp (trung caáp chuyeân nghieäp); boä Lao ñoäng -
thöông binh vaø xaõ hoäi (LÑtbxh) quaûn lyù giaùo duïc ngheà nghieäp (tröø trung caáp chuyeân
nghieäp).
theo Luaät hoä i ñoàng nhaân daân vaø uyû ban nhaân daân (ubND), Luaät Giaùo duïc vaø theo
söï phaân caáp cuûa Chính phuû,
ubND caùc caáp thöïc hieän quaûn lyù nhaø nöôùc, baûo ñaûm caùc ñieàu kieän veà ñoäi nguõ nhaø giaùo, taøi
chính, cô sôû vaät chaát, thieát bò daïy hoïc cuûa caùc tröôøng coâng laäp thuoäc phaïm vi quaûn lyù,
ñaùp öùng yeâu caàu naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc taïi ñòa phöông; ñoàng thôøi,
kieåm soaùt caùc tröôøng ngoaøi coâng laäp trong vieäc thöïc hieän caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät.
Phaïm vi quaûn lyù trong lónh vöïc giaùo duïc cuûa ubND caáp tænh vaø ubND caáp huyeän ñöôïc
phaân ñònh nhö sau: Caáp tænh quaûn lyù caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng, caùc tröôøng trung
caáp vaø tröôøng daïy ngheà, caùc tröôøng cao ñaúng cuûa tænh, caùc trung taâm giaùo duïc thöôøng
xuyeân cuûa tænh...; caáp huyeän quaûn lyù caùc tröôøng maàm non, tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc cô
sôû, trung taâm kyõ thuaät toång hôïp - höôùng nghieäp, trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø trung
taâm daïy ngheà cuûa
huyeän... Cô quan chuyeân moân giuùp ubND caáp tænh quaûn lyù veà giaùo duïc laø Sôû Giaùo duïc vaø Ñ
aøo taïo (Sôû GDÑt); cô quan chuyeân moân giuùp ubND caáp huyeän quaûn lyù veà giaùo duïc laø
Phoøng Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo (Phoøng GDÑt).
III. HEÄ THONÁ G GIAOÙ DUCÏ QUOCÁ DANÂ VIETÄ
NAM HIENÄ NAY 1. Cô caáu heä thoáng - Maïng löôùi nhaø tröôøng
Ñoái vôùi cô caáu heä thoáng giaùo duïc, coù nhieàu caùch xaùc ñònh khaùc nhau. Ôû ñaây, khaùi
nieäm cô caáu heä thoáng chæ giôùi haïn trong phaïm vi phaân chia caáp lôùp/trình ñoä ñaøo taïo
keøm theo ñoù laø moät soá chuù yù veà phöông thöùc giaùo duïc, loaïi hình tröôøng vaø vieäc phaân boá
tröôøng/lôùp treân caùc ñòa baøn (thöôøng ñöôïc goïi laø maïng löôùi tröôøng/lôùp).
* Veà cô caáu heä thoáng giaùo duïc: Luaät Giaùo duïc 2005 quy ñònh taïi Ñieàu 4:
- “heä thoáng giaùo duïc quoác daân goàm giaùo duïc chính quy vaø giaùo duïc thöôøng
xuyeân”. Nhö vaäy, giaùo duïc thöôøng xuyeân vöøa coù theå hieåu nhö moät phöông thöùc
giaùo duïc, vöøa coù theå xem laø moät tieåu heä thoáng/phaân heä cuûa heä thoáng giaùo duïc
quoác daân.
- Caùc caáp hoïc vaø trình ñoä ñaøo taïo cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác daân bao goàm:
a) Giaùo duïc maàm non coù nhaø treû vaø maãu giaùo;
b) Giaùo duïc phoå thoâng, coù 3 caáp hoïc: tieåu hoïc (töø lôùp 1 ñeán lôùp 5), trung hoïc cô sôû
(töø lôùp 6 ñeán lôùp 9), trung hoïc phoå thoâng (töø lôùp 10 ñeán lôùp 12);
c) Giaùo duïc ngheà nghieäp, goàm 3 trình ñoä ñaøo taïo: sô caáp, trung caáp (trung caáp
chuyeân nghieäp vaø trung caáp ngheà), cao ñaúng ngheà;
d) Giaùo duïc ñaïi hoïc, goàm 4 trình ñoä ñaøo taïo: cao ñaúng, ñaïi hoïc, thaïc só, tieán só.
* Veà maïng löôùi tröôøng/ lôùp: theo nguyeân taéc phaân boá tröôøng gaàn daân, ñeán nay treân
caùc ñòa baøn daân cö ñeàu coù caùc cô sôû giaùo duïc. Cuï theå laø:
- Moãi xaõ, phöôøng hoaëc thò traán ñeàu coù ít nhaát moät cô sôû giaùo duïc maàm non, moät
tröôøng tieåu hoïc, moät tröôøng trung hoïc cô sôû hoaëc moät tröôøng lieân caáp tieåu hoïc vaø
trung hoïc cô sôû (hình thöùc naøy chæ coù ôû vuøng kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên);
phaàn lôùn caùc xaõ coù trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng.
- Moãi quaän, huyeän, thò xaõ hoaëc thaønh phoá thuoäc tænh ñaõ coù moät hoaëc moät soá
tröôøng trung hoïc phoå thoâng, coù moät trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân cuûa huyeän.
Caùc thò xaõ, caùc quaän vaø nhieàu huyeän ñaõ coù trung taâm kyõ thuaät toång hôïp - höôùng
nghieäp. Caùc huyeän mieàn nuùi, haûi ñaûo ñeàu coù moät tröôøng trung hoïc cô sôû noäi truù
(11)
daønh cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá vaø tröôøng phoå thoâng coù nhieàu caáp hoïc.
- Moãi tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông ñeàu coù moät tröôøng trung hoïc phoå
thoâng chuyeân daønh cho hoïc sinh xuaát saéc trong vieäc hoïc taäp moät trong caùc caùc moân
hoïc, coù
11. Caáp trung hoïc cô sôû

tröôøng trung caáp hoaëc/vaø moät tröôøng cao ñaúng (junior college), moät trung taâm giaùo
duïc thöôøng xuyeân cuûa tænh. Caùc tænh mieàn nuùi vaø caùc tænh coù nhieàu huyeän mieàn
nuùi ñeàu coù tröôøng trung hoïc phoå thoâng noäi truù daønh cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá.
Moät soá tænh vaø thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông coøn coù tröôøng naêng khieáu ngheä
thuaät, tröôøng naêng khieáu theå duïc - theå thao vaø tröôøng daønh cho ngöôøi khuyeát taät.
- Caùc tröôøng ñaïi hoïc taäp trung ôû haø Noäi, thaønh phoá hoà Chí Minh vaø moät soá thaønh
phoá nhö haûi Phoøng, thaù i Nguyeân, hueá , Ñaø Naüng, Caàn thô... Ngoaøi ra, haàu nhö
moãi tænh ñeàu coù tröôøng cao ñaúng hoaëc tröôøng ñaïi hoïc.
2. Giaùo duïc maàm non vaø vieäc thöïc hieän quyeàn treû em:
Giaùo duïc maàm non thöïc hieän vieäc nuoâi döôõng, chaêm soùc, giaùo duïc treû em töø möôøi
hai thaùng tuoåi ñeán saùu tuoåi. Muïc tieâu cuûa giaùo duïc maàm non laø giuùp treû em phaùt trieån
veà theå chaát, tình caûm, trí tueä, ngoân ngöõ, thaåm myõ, hình thaønh nhöõng yeáu toá ñaàu tieân
cuûa nhaân caùch, chuaån bò cho treû vaøo hoïc lôùp 1. Cô sôû giaùo duïc maàm non goàm nhaø treû
(tieáp nhaän treû töø ba thaùng tuoåi ñeán ba tuoåi) vaø tröôøng maãu giaùo (tieáp nhaän treû töø ba tuoåi
ñeán naêm tuoåi).
- Chính saùch cô baûn cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc laø baûo ñaûm caùc quyeàn cuûa treû em
ñöôïc quy ñònh trong Luaät Giaùo duïc vaø Luaät baûo veä vaø chaêm soùc treû em. Cuï theå laø:
- treû em ñöôïc chaêm soùc, nuoâi döôõng, giaùo duïc ñeå phaùt trieån toaøn dieän veà theå chaát,
tình caûm, trí tueä, ngoân ngöõ, thaåm myõ phuø hôïp vôùi taâm sinh lyù löùa tuoåi;
- treû em ñöôïc chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu vaø khaùm beänh, chöõa beänh khoâng phaûi
traû tieàn taïi caùc cô sôû y teá coâng laäp;
- treû em ñöôïc giaûm phí ñoái vôùi caùc dòch vuï vui chôi, giaûi trí;
-
Vieäc thaønh laäp caùc nhaø treû nhaèm muïc ñích giuùp caùc baø meï coù nôi göûi con ñeå ñi laøm vaø
tham gia hoaït ñoäng xaõ hoäi, goùp phaàn taïo ñieàu kieän thöïc hieän söï bình ñaúng veà giôùi;
- Veà maët quaûn lyù nhaø nöôùc, caùc cô sôû giaùo duïc maàm non hoaëc do ubND caáp
huyeän thaønh laäp (cô sôû coâng laäp), hoaëc do coäng ñoàng xaõ, phöôøng, thò traán thaønh
laäp (cô sôû daân laäp), hoaëc do tö nhaân thaønh laäp (cô sôû tö thuïc);
- Caùc cô sôû giaùo duïc maàm non coâng laäp chæ ñöôïc thaønh laäp taïi caùc xaõ thuoäc ñòa
baøn kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, vuøng cö truù cuûa caùc daân toäc thieåu soá;
- Caùc cô sôû giaùo duïc maàm non daân laäp chuû yeáu ñöôïc thaønh laäp taïi noâng thoân. Daân
cö trong coäng ñoàng ñoùng goùp xaây döïng tröôøng sôû, mua saém thieát bò vaø baûo ñaûm
kinh phí hoaït ñoäng, chính quyeàn ñòa phöông coù traùch nhieäm hoã trôï veà nguoàn löïc;
Chính phuû khuyeán khích tö nhaân thaønh laäp caùc cô sôû giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng tö
thuïc. Caùc tröôøng naøy ñöôïc höôûng caùc chính saùch öu ñaõi nhö ñöôïc giao hoaëc cho thueâ
ñaát, ñöôïc giao hoaëc cho thueâ cô sôû vaät chaát, ñöôïc höôûng öu ñaõi veà thueá vaø tín duïng.
Veà quy moâ giaùo duïc maàm non, trong naêm hoïc 2007 - 2008, caû nöôùc coù 3.057.718
treû em ñöôïc boá meï göûi vaøo 11.620 cô sôû giaùo duïc maàm non; trong ñoù coù 5.678 cô sôû
giaùo duïc maàm non coâng laäp tieáp nhaän 1.336.824 treû em, 5.942 cô sôû giaùo duïc maàm
non ngoaøi coâng laäp tieáp nhaän 1.720.894 treû em.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc maàm non ñeán 2010 laø:
- Naâng cao chaát löôïng chaêm soùc giaùo duïc treû em tröôùc 6 tuoåi. Giaûm tyû leä suy dinh
(12)
döôõng cuûa treû em trong caùc cô sôû giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng xuoáng döôùi 15% .
- Môû roäng heä thoáng nhaø treû, tröôøng maãu giaùo treân moïi ñòa baøn daân cö, ñaëc bieät ôû
noâng thoân vaø vuøng khoù khaên ñeå heä thoáng naøy coù theå thu huùt 18% treû em döôùi 3
tuoåi, 67% treû em treû em töø 3 ñeán 5 tuoåi. Phoå caäp treû 5 tuoåi, tích cöïc thu huùt 95% -
(13)
100% treû 5 tuoåi ñeán tröôøng ñeå chuaån bò cho caùc em coù kyõ naêng vaøo hoïc lôùp
moät.
- taê n g cöôøng caùc hoaït ñoäng phoå bieán kieán thöùc, tuyeân truyeàn vaø tö vaán cho caùc
baäc oâng baø, cha meï veà nuoâi daïy treû em theo khoa hoïc.
3. Giaùo duïc tieåu hoïc

Caáp tieåu hoïc goàm 5 lôùp, thu nhaän treû em töø 6 tuoåi. Nhö vaäy, neáu treû khoâng löu ban,
boû hoïc thì ñeán 11 tuoåi seõ toát nghieäp tieåu hoïc.
Muïc tieâu giaùo duïc cuûa caáp tieåu hoïc laø giuùp hoïc sinh hình thaønh nhöõng cô sôû ban
ñaàu
cho söï phaùt trieån ñuùng ñaén vaø laâu daøi veà ñaïo ñöùc, trí tueä, theå chaát, thaåm myõ vaø caùc kyõ naêng
cô
baûn ñeå hoïc sinh tieáp tuïc hoïc leân caáp trung hoïc cô sôû. trong chöông trình tieåu hoïc hieän haønh,
ôû
lôùp 1, lôùp 2 vaø lôùp 3 coù 6 moân hoïc laø: tieáng Vieät, toaùn, töï nhieân vaø xaõ hoäi, Ñaïo ñöùc, theå duïc
, Ngheä thuaät (Myõ thuaät, aÂ m Nhaïc); trong ñoù, chæ coù tieáng Vieät vaø toaùn coù saùch giaùo
khoa (ñeå
hoïc sinh söû duïng), 4 moân coøn laïi coù taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy (ñeå giaùo vieân söû duïng); ôû l
ôùp
4 vaø lôùp 5 coù 7 moân hoïc laø: tieáng Vieät, toaùn, Lòch söû vaø Ñòa lyù, Khoa hoïc, Ñaïo ñöùc, theå duï
c, Ngheä thuaät; trong ñoù, 4 moân coù saùch giaùo khoa laø tieáng Vieät, toaù n, Lòch söû vaø Ñòa lyù,
Khoa
hoïc, caùc moân hoïc coøn laïi coù taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy. Ngoaøi ra, caàn ñöa daàn chöông trì
nh
12. Naêm 2005 laø 20%
13. Naêm 2005 caùc chæ tieâu naøy laø 15%, 58% vaø 85%.
14. Naêm hoïc 2001 - 2002, soá hoïc sinh tieåu hoïc laø 9.311.010. Nhö vaäy, moãi giaûm trung bình gaàn
400 - 500 nghìn hoïc sinh.

tin hoïc vaøo tieåu hoïc ñeå boå sung caùc kyõ naêng cô baûn cho hoïc sinh leân caáp hoïc cao hôn.
Naêm hoïc 2007 - 2008, caû nöôùc coù 14.939 tröôøng tieåu hoïc vôùi 6.832.567 hoïc sinh.
Soá tröôøng coâng laäp laø 14.844 vôùi 6.832.218 hoïc sinh. Soá tröôøng ngoaøi coâng laäp laø 95 hoïc
(14)
sinh. trong nhöõng naêm gaàn ñaây, soá hoïc sinh tieåu hoïc giaûm lieân tuïc . beân caïnh tình
traïng hoïc sinh boû hoïc, nhieàu nhaø phaân tích cho raèng hieän töôïng naøy laø keát quaû cuûa vieäc
giaûm tyû leä taêng daân soá (nhaân khaåu trong ñoä tuoåi 6 -
11 giaûm) vaø vieäc treû em ñi hoïc ñuùng ñoä tuoåi (tröôùc ñaây quy moâ caáp tieåu hoïc lôùn hôn daân soá
trong ñoä tuoåi 6 - 11).
thöï c hieän quy ñònh cuûa Luaät phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc 1991, moïi treû em chaäm
chaát laø ñeán 14 tuoåi ñeàu phaûi toát nghieäp tieåu hoïc, hôn chuïc naêm trôû laïi ñaây, ngaøy 05
thaùng 9 ñöôïc laáy laøm ngaøy toaøn daân ñöa treû em ñeán tröôøng vôùi muïc tieâu vaän ñoäng taát
caû caùc gia ñình coù con leân 6 tuoåi ñeàu ñöa vaøo hoïc lôùp moät. Naêm 2000, tyû leä treû em
trong ñoä tuoåi 6 - 11 ñi hoïc laø 95%; naêm hoïc 2004 - 2005 tyû leä ñoù laø hôn 98%.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc tieåu hoïc ñeán 2010 la:ø
thöï c hieän phoå caäp giaùo duïc ñuùng ñoä tuoåi (thu huùt 99% treû em trong ñoä tuoåi ñi
hoïc, giaûm thieåu tyû leä löu ban, boû hoïc), naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû, tieán tôùi thöïc
hieän daïy vaø hoïc 2 buoåi/ngaøy, ñöa ngoaïi ngöõ vaøo hoïc töø lôùp 3, giaûm tyû leä hoïc sinh treân
giaùo vieân vaø quy moâ caùc lôùp hoïc.
Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Vieät Nam

4. Giaùo duïc trung hoïc:
Giaùo duïc trung hoïc coù hai caáp: caáp trung hoïc cô sôû vaø caáp trung hoïc phoå thoâng.
Trung hoïc cô sôû goàm 4 lôùp (töø lôùp 6 ñeán lôùp 9). Muïc tieâu giaùo duïc cuûa caáp trung
hoïc cô sôû laø cuûng coá vaø phaùt trieån nhöõng keát quaû cuûa giaùo duïc tieåu hoïc; coù hoïc vaán phoå
thoâng ôû trình ñoä cô sôû vaø nhöõng hieåu bieát ban ñaàu veà kyõ thuaät vaø höôùng nghieäp ñeå tieáp
tuïc hoïc trung hoïc phoå thoâng, hoaëc hoïc ngheà (trung caáp chuyeân nghieäp/ trung caáp ngheà),
hoaëc ñi vaøo cuoäc soáng lao ñoäng.
Trung hoïc phoå thoâng goàm 3 lôùp (töø lôùp 10 ñeán lôùp 12). Muïc tieâu giaùo duïc cuûa
caáp trung hoïc phoå thoâng laø giuùp hoïc sinh cuûng coá vaø phaùt trieån nhöõng keát quaû cuûa
giaùo duïc trung hoïc cô sôû, hoaøn thieän hoïc vaán phoå thoâng vaø coù nhöõng hieåu bieát thoâng
thöôøng veà kyõ thuaät vaø höôùng nghieäp, coù ñieàu kieän phaùt huy naêng löïc caù nhaân ñeå löïa
choïn höôùng phaùt trieån, hoaëc hoïc leân ñaïi hoïc, cao ñaúng, hoaëc hoïc ngheà hoaëc ñi vaøo
cuoäc soáng lao ñoäng.
Naêm hoïc 2007 - 2008, caû nöôùc coù 10.491 tröôøng trung hoïc cô sôû vôùi 5.791.229
hoïc sinh vaø soá tröôøng ngoaøi coâng laäp laø 33 vôùi 68.297 hoïc sinh. Cuõng trong naêm
hoïc naøy, soá tröôøng trung hoïc phoå thoâng laø 2.476 vôùi 3.070.023 hoïc sinh; trong ñoù,
soá tröôøng coâng laäp laø 1.826 vôùi 2.238.141 hoïc sinh vaø soá tröôøng ngoaøi coâng laäp laø
831.882 hoïc sinh.
taïi caùc tænh coù ñoâng ngöôøi daân toäc thieåu soá (tænh mieàn nuùi vaø tænh coù huyeän mieàn
nuùi), trong soá caùc tröôøng trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng coù moät soá tröôøng noäi
truù. theo thoáng keâ naêm 2005, toång soá tröôøng noäi truù daønh cho con em daân toäc thieåu soá
laø 325; trong ñoù coù 11 tröôøng daân toäc noäi truù trung öông vôùi 4.400 hoïc sinh; 48 tröôøng
tænh (trung hoïc phoå thoâng) vôùi khoaûng 20 nghìn hoïc sinh; vaø 266 tröôøng huyeän (trung
hoïc cô sôû) vôùi khoaûng 60 nghìn hoïc sinh.
trieå n khai chöông trình phaân ban ôû trung hoïc phoå thoâng laø moät noäi dung ñoåi môùi
quan troïng ôû giaùo duïc phoå thoâng. t öø naêm hoïc 2006 - 2007, caáp trung hoïc phoå thoâng coù
ba ban: (i) ban cô baûn, (ii) ban khoa hoïc töï nhieân vaø (iii) ban khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân
vaên. Chöông trình cuûa caû ba ban ñeàu goàm caùc moân hoïc: Vaên hoïc, Lòch söû, Ñòa lyù, toaù n
hoïc, Vaät lyù, hoaù hoïc, Ngoaïi ngöõ, Chính trò vaø Giaùo duïc coâng daân, theå duïc theå thao...
Yeâu caàu cuûa ban cô baûn chính laø chuaån kieán thöùc vaø kyõ naêng (nghóa laø yeâu caàu toái
thieåu caàn thieát) ñoái vôùi taát caû caùc moân hoïc thuoäc chöông trình cuûa caáp hoïc. Yeâu caàu
cuûa ban khoa hoïc töï nhieân laø naâng cao ñoái vôùi boán boä moân: toaù n , Vaät lyù, hoaù hoïc vaø
Sinh hoïc. Yeâu caàu cuûa ban khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên laø naâng cao ñoái vôùi boán boä
moân: Vaên hoïc, Lòch söû, Ñòa lyù vaø Ngoaïi ngöõ.
Ñoái vôùi moät tröôøng, vieäc giaûng daïy, hoïc taäp theo maáy ban, laø ban naøo tuyø thuoäc söï
löïa choïn cuûa hieä u tröôûng/hoäi ñoàng nhaø tröôøng sau khi baùo caùo vaø ñöôïc Giaùm ñoác Sôû
GDÑt ñoàng yù. Ñoái vôùi nhöõng tröôøng choïn ban cô baûn thì ñeå taêng cöôøng khaû naêng löïa
choïn cuûa hoïc sinh, nhaø tröôøng coù theå coù toå chöùc thöïc hieän caùc chöông trình töï choïn ñoái
vôùi caùc moân hoïc ñöôïc naâng cao ôû hai ban: ban khoa hoïc töï nhieân (vaø toaùn), ban khoa
hoïc xaõ hoäi vaø ngoaïi ngöõ.
* Muïc tieâu cuûa giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng ñeán naêm 2010 laø:
thöï c hieän phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû; thu huùt 99% treû em trong ñoä tuoåi 11 -
15 ñi hoïc trung hoïc cô sôû, 50% treû em trong ñoä tuoåi 15 - 18 ñi hoïc trung hoïc phoå thoâng;
giaûm tyû leä löu ban, boû hoïc; baûo ñaûm taát caû hoïc sinh ñeàu ñöôïc hoïc moät ngoaïi ngöõ lieân
tuïc töø lôùp 6 ñeán lôùp 12.
5. Giaùo duïc ngheà nghieäp - trung caáp chuyeân nghieäp vaø daïy ngheà
Muïc tieâu giaùo duïc ngheà nghieäp laø ñaøo taïo ngöôøi lao ñoäng coù kieán thöùc vaø kyõ naêng
ngheà nghieäp, coù ñaïo ñöùc vaø löông taâm, coù yù thöùc kyû luaät vaø taùc phong coâng nghieäp
nhaèm taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng coù theå tìm vieäc laøm, töï taïo vieäc laøm hoaëc tieáp
tuïc naâng cao trình ñoä chuyeân moân, nghieäp vuï.
Giaùo duïc ngheà nghieäp coù ba trình ñoä ñaøo taïo: Sô caáp, trung caáp vaø cao ñaúng. Ñaøo
taïo trình ñoä sô caáp thöïc hieän trong thôøi gian döôùi moät naêm; ñaøo taïo trình ñoä trung caáp
vaø cao ñaúng thöïc hieän trong thôøi gian töø moät ñeán ba naêm tuyø theo ñaëc ñieåm, yeâu caàu
ngheà nghieäp vaø trình ñoä cuûa ngöôøi hoïc ôû ñaàu vaøo.
Cô sôû giaùo duïc ngheà nghieäp bao goàm caùc tröôøng trung caáp chuyeân nghieäp thuoäc
quyeàn quaûn lyù cuûa boä GDÑt, caùc tröôøng daïy ngheà vaø caùc trung taâm daïy ngheà thuoäc
quyeàn quaûn lyù cuûa boä Lao ñoäng - thöông binh vaø xaõ hoäi. theo thoáng keâ naêm 2006,
trong caû nöôùc coù 1.688 cô sôû daïy ngheà phaân boá ôû taát caû caùc tænh, bao goàm 236 tröôøng
(15)
daïy ngheà (taêng gaáp ñoâi so vôùi naêm 1998), 404 trung taâm daïy ngheà vaø treân 1.000
caùc lôùp daïy ngheà. trong heä thoáng caùc tröôøng daïy ngheà, ngoaøi caùc tröôøng coâng laäp, coù
tröôøng tö thuïc, tröôøng coù voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi vaø tröôøng cuûa quaân ñoäi ñeå thöïc
hieän vieäc daïy ngheà cho boä ñoäi xuaát nguõ. Veà caùc tröôøng trung hoïc chuyeân nghieäp (thuoäc
quyeàn quaûn lyù cuûa boä GDÑt), maëc daàu nhieàu tröôøng maïnh laàn löôït chuyeån thaønh
tröôøng cao ñaúng nhöng trong 5 naêm (töø 2001 ñeán 2005), toång soá caùc tröôøng trung hoïc
chuyeân nghieäp vaãn taêng. Cuï theå, naêm hoïc 2001 coù 253 tröôøng ñeán naêm hoïc 2005 coù
285 tröôøng, vôùi 283.335 hoïc sinh. trong ñoù, coù 238 tröôøng coâng laäp vaø 47 tröôøng tö
15 Nguoàn: Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn moät (2001 - 2005) chieán löôïc phaùt trieån Giaùo
duïc 2001 - 2010, Vieän CL&CTGD.

16 Naêm 2004, trong soá 286 tröôøng coù 246 tröôøng coâng laäp, 40 tröôøng ngoaøi coâng laäp. Neáu chia theo
chuû theå quaûn lyù thì ñòa phöông quaûn lyù 211 tröôøng, caùc boä, ngaønh Trung öông quaûn lyù 75 tröôøng.

thuïc; coù tröôøng thuoäc caùc boä vaø coù tröôøng thuoäc ñòa phöông, moãi tænh/thaønh phoá trung
(16)
bình coù töø 3 ñeán 5 tröôøng (tröø 03 tænh môùi thaønh laäp) .
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc ngheà nghieäp ñeán naêm 2010 laø:
- thieá t laäp heä thoáng ñaøo taïo ngheà nghieäp thöïc haønh ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån
kinh teá - xaõ hoäi, chuù troïng ñaøo taïo ngheà ngaén haïn vaø ñaøo taïo coâng nhaân laønh
ngheà, ñoäi nguõ kyõ thuaät vieân vaø caùn boä chuyeân moân ôû trình ñoä cao ñaúng töø nhöõng
ngöôøi toát nghieäp trung caáp chuyeân nghieäp vaø trung caáp ngheà.
- t hu huùt 30% hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû vaøo hoïc caùc tröôøng trung caáp
(17)
vaø 10% hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng vaøo hoïc caùc tröôøng cao ñaúng
ngheà.
6. Giaùo duïc ñaïi hoïc

Giaùo duïc ñaïi hoïc ñaøo taïo boán trình ñoä: cao ñaúng, ñaïi hoïc, thaïc só, tieán só. Cuï theå:
- Ñaøo taïo trình ñoä cao ñaúng ñöôïc thöïc hieän töø 2 - 3 naêm, ñoái vôùi ngöôøi toát nghieäp
trung hoïc phoå thoâng hoaëc trung caáp chuyeân nghieäp, trung caáp ngheà; 1 - 2 naêm ñoái
vôùi ngöôøi toát nghieäp trung caáp cuøng chuyeân ngaønh;
- Ñaøo taïo trình ñoä ñaïi hoïc ñöôïc thöïc hieän töø 4 -
6 naêm ñoái vôùi ngöôøi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng hoaëc trung caáp; töø 2,5 -
4 naêm ñoái vôùi ngöôøi toát nghieäp trung caáp cuøng chuyeân ngaønh; töø 1,5 - 2 naêm ñoái vôùi
ngöôøi toát nghieäp cao ñaúng cuøng chuyeân ngaønh;
- Ñaøo taïo trình ñoä thaïc só thöïc hieän töø 1 - 2 naêm ñoái vôùi ngöôøi toát nghieäp ñaïi hoïc;
- Ñaøo taïo trình ñoä tieán só ñöôïc thöïc hieän trong 4 naêm ñoái vôùi ngöôøi toát nghieäp ñaïi
hoïc; töø 2 - 3 naêm ñoái vôùi ngöôøi coù baèng thaïc só.
Muïc tieâu giaùo duïc cuûa caáp ñaïi hoïc laø ñaøo taïo sinh vieân thaønh nhöõng ngöôøi coù
phaåm chaát chính trò, coù ñaïo ñöùc vaø yù thöùc phuïc vuï nhaân daân, coù kieán thöùc vaø naêng
löïc thöïc haønh ngheà nghieäp töông xöùng vôùi trình ñoä ñaøo taïo, coù söùc khoûe, ñaùp öùng yeâu
caàu xaây döïng vaø baûo veä t o å quoác.
Caùc cô sôû giaùo duïc ñaïi hoïc cuûa nöôùc ta goàm:
- Caùc tröôøng cao ñaúng (junior college);
- Caùc tröôøng ñaïi hoïc (university), trong ñoù coù ñaïi hoïc goàm nhieàu tröôøng thaønh vieân
(colleges), coù ñaïi hoïc chæ coù caùc khoa;
- Caùc hoïc vieän.
theo thoáng keâ naêm 2006, caû nöôùc coù 322 tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng vôùi 1.503.846 sinh
vieân; trong ñoù coù 275 tröôøng coâng laäp vôùi 1.310.375 sinh vieân vaø 193.471 sinh
(18)
vieân. Veà ñaøo taïo sau ñaïi hoïc coù gaàn 150 cô sôû vôùi 38.461 hoïc vieân cao hoïc vaø
(19)
4.518 nghieân cöùu sinh . t y û leä sinh vieân treân moät vaïn daân laø 179.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc ñaïi hoïc ñeán 2010 vaø 2020 laø:
- Môû roäng quy moâ ñaøo taïo, ñaït tyû leä 200 sinh vieân/1 vaïn daân vaøo naêm 2010 vaø
450 sinh vieân/1 vaïn daân vaøo naêm 2020, trong ñoù coù 70 - 80% sinh vieân theo hoïc
caùc chöông trình ngheà nghieäp - öùng duïng vaø khoaûng 40% sinh vieân thuoäc caùc
tröôøng ngoaøi coâng laäp.
- baûo ñaûm ñeán naêm 2010 ñaït 40% giaûng vieân ñaïi hoïc, cao ñaúng coù trình ñoä thaïc
só vaø 25% coù trình ñoä tieán só; tæ leä sinh vieân/giaûng vieân cuûa caû heä thoáng giaùo duïc
ñaïi hoïc khoâng quaù 20.
- aÙp duïng caùc phöông thöùc vaø coâng ngheä quaûn lyù hieän ñaïi trong caùc cô sôû giaùo
duïc ñaïi hoïc, ñaëc bieät laø aùp duïng coâng ngheä thoâng tin vaø truyeàn thoâng; hình thaønh
trung taâm döõ lieäu quoác gia veà ñaøo taïo vaø nghieân cöùu khoa hoïc vaø heä thoáng thö vieän
ñieän töû.
- Naâng cao roõ reät quy moâ vaø hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng khoa hoïc coâng ngheä trong
caùc tröôøng ñaïi hoïc. Caùc tröôøng ñaïi hoïc lôùn phaûi laø caùc trung taâm nghieân cöùu khoa
hoïc maïnh cuûa caû nöôùc. Nguoàn thu töø caùc hoaït ñoäng khoa hoïc - coâng ngheä, saûn
xuaát vaø dòch vuï ñaït khoaûng 15% toång nguoàn thu cuûa caùc tröôøng. Nhaø nöôùc daønh
hôn 1% ngaân saùch ñeå caùc tröôøng ñaïi hoïc thöïc hieän nhieäm vuï nghieân cöùu khoa
hoïc.
- baûo ñaûm quyeàn töï chuû vaø traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa nhaø tröôøng veà taát caû caùc maët.
baûo ñaûm vai troø quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc vaø vai troø giaùm saùt, ñaùnh giaù cuûa xaõ hoäi ñoái
vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng.
7. Giaùo duïc thöôøng xuyeân

trong suoát moät thôøi gian daøi, nhaân daân ta kieân trì tieán haønh coâng cuoäc choáng naïn
muø chöõ, phaùt trieån giaùo duïc ngöôøi lôùn (luùc ñaàu laø giaùo duïc bình daân, roài giaùo duïc boå tuùc
vaø ngaøy nay laø giaùo duïc thöôøng xuyeân). Keát quaû laø haøng chuïc trieäu ngöôøi ñaõ thoaùt khoûi
naïn muø chöõ. haø n g trieäu ngöôøi, thoâng qua caùc lôùp boå tuùc vaên hoaù vaø caùc khoaù ñaøo taïo
taïi chöùc maø tieáp tuïc môû mang söï hieåu bieát, vöôn tôùi aùnh saùng cuûa tri thöùc.
17. Trong Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001 - 2010 quy ñònh: Thu huùt 15% hoïc sinh toát nghieäp
THCS vaøo THCN (theo Luaät Giaùo duïc 2005 laø TCCN) vaø 15% vaøo hoïc tröôøng daïy ngheà daøi haïn, ôû ñaây
xin goäp chung thaønh 30% vaøo hoïc trung caáp (TCCN vaø TC ngheà)
18. Ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo thaønh thaïc só
19. Ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo thaønh tieán só

Ngaøy nay, giaùo duïc thöôøng xuyeân coù chöùc naêng giuùp moïi ngöôøi vöøa laøm vöøa hoïc,
hoïc suoát ñôøi nhaèm hoaøn thieän nhaân caùch, môû roäng hieåu bieát, naâng cao trình ñoä hoïc
vaán, chuyeân moân, nghieäp vuï ñeå caûi thieän chaát löôïng cuoäc soáng, tìm vieäc laøm vaø töï taïo
vieäc laøm, thích nghi vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi.
trong phaïm vi chöùc naêng, giaùo duïc thöôøng xuyeân coù caùc chöông trình sau:
- Chöông trình xoaù muø chöõ vaø sau xoaù muø chöõ;
- Chöông trình giaùo duïc caäp nhaät kieán thöùc, kyõ naêng, chuyeån giao coâng ngheä theo
yeâu caàu cuûa ngöôøi hoïc;
- Chöông trình ñaøo taïo, ñaøo taïo laïi vaø naâng cao trình ñoä chuyeân moân, nghieäp vuï;
- Chöông trình giaùo duïc ñeå laáy vaên baèng cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác daân.
heä thoáng toå chöùc thöïc hieän giaùo duïc thöôøng xuyeân goàm caùc trung taâm giaùo duïc
thöôøng xuyeân caáp tænh, caáp huyeän vaø caùc trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng. Ñoàng thôøi caùc
cô sôû giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc ngheà nghieäp, giaùo duïc ñaïi hoïc cuõng tham gia thöïc
hieän chöông trình giaùo duïc thöôøng xuyeân.
trong naêm hoïc 2008 - 2009, tính chung caû nöôùc coù 66 trung taâm giaùo duïc thöôøng
xuyeân caáp tænh, 583 trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân caáp huyeän, 24 tröôøng boå tuùc vaên
hoaù, 1.300 trung taâm tin hoïc, ngoaïi ngöõ vaø 10.997 trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng ôû xaõ
(thuoäc ñòa baøn noâng thoân).
* Muïc tieâu cuûa giaùo duïc thöôøng xuyeân ñeán 2010 vaø 2015 laø:
- Naâng cao keát quaû xoaù naïn muø chöõ, taêng tyû leä ngöôøi bieát chöõ trong ñoä tuoåi 15 - 35.
- Môû roäng cô hoäi hoïc taäp cho ngöôøi lôùn, ngöôøi lao ñoäng, giuùp moïi ngöôøi tieáp caän
vaø thuï höôûng caùc chöông trình boài döôõng, naâng cao hieåu bieát, khaû naêng lao ñoäng
vaø chaát löôïng cuoäc soáng.
- Phaán ñaáu ñeå maïng löôùi cô sôû giaùo duïc thöôøng xuyeân phuû kín caùc ñòa baøn trong
caû nöôùc.
IV. NHÖÕNG THAÙCH THÖÙC ÑOÁI VÔÙI GIAÙO DUÏC VIEÄT

NAM 1. Chaát löôïng giaùo duïc vaø vieäc ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc
1.1. Ñoåi môùi giaùo duïc phoå thoâng
Vieäc ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc phoå thoâng ñöôïc chính thöùc baét ñaàu töø naêm 2000(20).
Ñeán nay, chöông trình ñaõ ñöôïc ban haønh vaø saùch giaùo khoa môùi ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå
giaûng
20. Cuõng coù ngöôøi xem ñaây laø cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn thöù tö.
daïy vaø hoïc taäp ôû taát caû caùc khoái lôùp ôû tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû; chöông trình trung
hoïc phoå thoâng (phaân ban) vaø saùch giaùo khoa ñi keøm ñaõ ñöôïc aùp duïng töø naêm hoïc 2006 -
2007.
Ñeå coù boä chöông trình, saùch giaùo khoa phoå thoâng môùi, taäp theå caùc nhaø giaùo, nhaø
khoa hoïc coù uy tín ñaõ phaûi nghieân cöùu, bieân soaïn theo moät quy trình chaët cheõ, traûi qua
2 ñeán 5 naêm thí ñieåm tröôùc khi trieån khai chính thöùc. Soá löôïng tröôøng tham gia thí ñieåm
laø 450 tröôøng tieåu hoïc, 158 tröôøng trung hoïc cô sôû, 48 tröôøng trung hoïc phoå thoâng ôû caùc
ñòa baøn khaùc nhau thuoäc hôn möôøi tænh. Ñoái vôùi saùch giaùo khoa, baûn thaûo ñöôïc thaåm
ñònh hai voøng (tröôùc khi in laøm saùch thí ñieåm vaø tröôùc khi in laøm saùch söû duïng chính
thöùc) vaø toå chöùc in thöû ñeå xin yù kieán theâm moät laàn nöõa tröôùc khi phaùt haønh.
theo nhaän ñònh chung, vieäc ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc phoå thoâng ñaõ quaùn trieät
muïc tieâu vaø caùc yeâu caàu veà noäi dung, phöông phaùp giaùo duïc cuûa caùc caáp hoïc quy ñònh
trong Luaät Giaùo duïc; laøm taêng tính thoáng nhaát, keá thöøa, phaùt trieån giöõa caùc caáp hoïc;
laøm taêng tính lieân thoâng giöõa giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc ngheà nghieäp vaø giaùo duïc
ñaïi hoïc; taïo cô sôû cho vieäc phaân luoàng trong heä thoáng giaùo duïc quoác daân; baûo ñaûm yeâu
caàu ñoàng boä giöõa noäi dung vaø phöông phaùp, giöõa chöông trình, saùch giaùo khoa vaø thieát
bò daïy hoïc; taêng tính thöïc haønh, thöïc tieãn, giaûm tính haøn laâm, kinh vieän; coi troïng khoa
hoïc xaõ hoäi - nhaân vaên, phaûn aùnh caùc thaønh töïu khoa hoïc - coâng ngheä phuø hôïp khaû
naêng tieáp thu cuûa hoïc sinh.
t uy vieäc phaân ban ôû trung hoïc phoå thoâng khoâng phaûi laø môùi meû vaø chöa ñaït tôùi
möùc cao nhaát trong baäc thang tieán hoaù veà chöông trình trung hoïc, nhöng ñeå ñi ñeán
quyeát ñònh cuoái cuøng cuõng ñaõ phaûi traûi qua moät thôøi gian daøi hôn chuïc naêm thöû
nghieäm, tranh luaän vaø ñieàu chænh. trôû ngaïi chính laø söï phaân vaân giöõa hai xu höôùng:
trong khi ôû cöïc naøy muoán duy trì vieäc thöïc hieän moät chöông trình duy nhaát thì ôû cöïc
kia laïi muoán coù nhieàu hôn nöõa cô hoäi töï choïn cho hoïc sinh.
Maëc duø ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä raát ñaùng khích leä, cho ñeán hieän nay, chöông
trình giaùo duïc phoå thoâng cuûa Vieät Nam vaãn chöa thoaùt khoûi quyõ ñaïo truyeàn thoáng vôùi
nhöõng moân hoïc ñöôïc phaân chia theo kieåu cuõ: Vaên, söû, ñòa, toaùn, lyù, hoaù... vaø nhöõng
mong muoán tích hôïp caùc moân hoïc vaãn chöa coù ñieàu kieän thöïc hieän.
Khoù khaên lôùn nhaát trong vieäc ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc laø: Veà maët chuû quan,
caùc taùc giaû luoân luoân muoán hoïc sinh phaûi ñi theo con ñöôøng maø mình ñaõ traûi qua vaø
khoâng vöôït qua ñöôïc nhöõng quan nieäm voán coù veà moân hoïc cuõng nhö taäp quaùn tö duy
do caùch phaân chia caùc moân hoïc nhö hieän nay taïo ra. Veà maët khaùch quan, laø nhöõng khoù
khaên do naêng löïc quaûn lyù nhaø tröôøng vaø trình ñoä cuûa ñoäi nguõ giaùo vieân chöa theå ñaùp
öùng yeâu caàu cuûa chöông trình môùi. trong khi ñoù, noäi dung hoïc taäp cuûa nhaø tröôøng phoå
thoâng khoâng theå cöù tieáp tuïc röôït ñuoåi nhöõng thaønh töïu khoa hoïc - coâng ngheä ñang xuaát
hieän haèng ngaøy vôùi toác ñoä vuõ baõo. Caâu hoûi: “Ngaøy nay, tröôøng trung hoïc neân daïy caùi
gì cho hoïc sinh?” vaãn laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh töông lai cuûa neàn
(21)
giaùo duïc nöôùc ta .
1.2. Ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc

Ñeå naâng cao tieàm naêng trí tueä cuûa daân toäc, naâng cao söùc caïnh tranh cuûa nguoàn
nhaân löïc vaø cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc, Chính phuû ñaõ giao cho boä GDÑt xaây döïng Ñeà
aùn ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc giai ñoaïn 2006 - 2020.
Muïc tieâu toång quaùt cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc trong 15 naêm tôùi laø:
taïo böôùc chuyeån bieán cô baûn veà chaát löôïng vaø quy moâ cuûa giaùo duïc ñaïi hoïc; naâng cao
naêng löïc caïnh tranh cuûa töøng tröôøng vaø cuûa toaøn heä thoáng; laøm cho caùc tröôøng thích
öùng vaø hoaït ñoäng coù hieäu quaû trong cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa; treân
cô sôû ñoù, thöïc hieän toát söù meänh ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc coù trình ñoä cao, ñaùp öùng yeâu
caàu cuûa söï nghieäp phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vaø nhu caàu hoïc taäp cuûa nhaân daân.
Ñeå ñaït muïc tieâu toång quaùt noùi treân, caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng vaø toaøn boä heä
thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc caàn phaûi thöïc hieän caùc muïc tieâu cuï theå laø:
- hoaø n chænh maïng löôùi caùc cô sôû giaùo duïc ñaïi hoïc, vôùi söï phaân taàng roõ reät veà
chöùc naêng, ñaûm baûo phuø hôïp vôùi quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi.
- Phaùt trieån caùc chöông trình ñaøo taïo theo hai höôùng chính: Nghieân cöùu - phaùt
trieån vaø ngheà nghieäp - öùng duïng; chuyeån sang ñaøo taïo theo heä thoáng tín chæ; hoaøn
thieän heä thoáng baûo ñaûm chaát löôïng vaø kieåm ñònh; ñaït ñöôïc söï coâng nhaän baèng
caáp vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi; vaø xaây döïng moät vaøi tröôøng ñaït
möùc tieân tieán treân theá giôùi.
Vieäc ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc ñöôïc thöïc hieän theo 3 giai ñoaïn:
- Giai ñoaïn 2006 - 2010: hoaøn thieän ñeà aùn chi tieát ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc. taäp
trung thöïc hieän moät soá giaûi phaùp neâu ôû treân nhö: Ñoåi môùi noäi dung vaø phöông
phaùp ñaøo taïo, ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù, cô cheá huy ñoäng nguoàn löïc, taïo söï chuyeån
bieán böôùc ñaàu veà chaát löôïng.
- Giai ñoaïn 2011 - 2015: Cuûng coá caùc keát quaû ñaït ñöôïc ôû giai ñoaïn i. trieå n khai
ñoàng boä caùc giaûi phaùp, chuù troïng naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn löïc, phaùt trieån
ñuû veà quy moâ vaø ñaûm baûo veà trình ñoä ñoäi nguõ giaûng vieân vaø caùn boä quaûn lyù giaùo
21. Nöôùc Phaùp, voán ñöôïc ñaùnh giaù cao veà tính hoaøn myõ cuûa neàn giaùo duïc trung hoïc cuõng phaûi traên trôû
tröôùc caâu hoûi naøy (Xem Le deùfi XXI, Relier les Connaissances - Thaùch ñoá cuûa theá kyû XXI, Lieân keát tri
thöùc, Edgar Morin chuû bieân, baûn tieáng Vieät, NXB ÑHQG Haø Noäi 2005).

duïc ñaïi hoïc. Phaán ñaáu coù ñöôïc böôùc chuyeån bieán roõ reät veà chaát löôïng, tieáp caän
trình ñoä tieân tieán trong khu vöïc vaø treân theá giôùi.
- Giai ñoaïn 2016 - 2020: hình thaønh heä thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc hieän ñaïi, cô caáu
trình ñoä phuø hôïp, maïng löôùi giaùo duïc hôïp lyù, ñaït trình ñoä tieân tieán trong khu vöïc,
ñaùp öùng veà cô baûn hoaøn thieän nhu caàu nhaân löïc trình ñoä cao cuûa söï nghieäp coâng
nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc.
1.3. Phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû

Vieäc thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc ôû nöôùc ta coù moät soá ñaëc ñieåm khaùc vôùi caùc nöôùc khaùc:
- Mang tính vaän ñoäng, khoâng duøng caùc bieän phaùp cöôõng böùc. t u y trong Luaät Phoå
caäp giaùo duïc tieåu hoïc 1991, Luaät Giaùo duïc 1998 vaø Luaät Giaùo duïc 2005 coù quy
ñònh tieåu hoïc laø caáp hoïc baét buoäc nhöng khoâng quy ñònh caùc bieän phaùp xöû lyù khi
cha meï hoïc sinh khoâng thöïc hieän. Söï khaùc bieät giöõa caáp hoïc baét buoäc vaø caáp hoïc
khoâng baét buoäc ôû choã, ñoái vôùi caáp hoïc baét buoäc, hoïc sinh tröôøng coâng laäp khoâng
phaûi ñoùng hoïc phí.
- Yeâu caàu ñi hoïc ñuùng ñoä tuoåi ñöôïc thöïc hieän töøng böôùc. Ñoái vôùi tieåu hoïc, loä
trình thöïc hieän phoå caäp ñöôïc phaân thaønh hai giai ñoaïn: tröôù c naêm 2000, muïc
tieâu laø haàu heát thieáu nieân trong ñoä tuoåi 14 ñeàu toát nghieäp tieåu hoïc. t ö ø naêm 2000,
muïc tieâu laø haàu heát thieáu nieân trong ñoä tuoåi 11 ñeàu toát nghieäp tieåu hoïc nghóa laø
thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi.
- Sau phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc, thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû,
khoâng theo trình töï taêng daàn soá naêm hoïc baét buoäc, töø 5 naêm leân 6 naêm, roài 7
naêm nhö nhieàu nöôùc khaùc... trình töï naøy cuõng ñöôïc thöïc hieän ngay treân töøng
ñòa baøn daân cö.
- Ñaùnh giaù vaø ghi nhaän keát quaû ñoái vôùi töøng ñôn vò haønh chính. Cuï theå, ñeå thöïc
hieän muïc tieâu phoå caäp giaùo duïc, Quoác hoäi quy ñònh tieâu chuaån coâng nhaän keát
quaû ñoái vôùi töøng caáp xaõ, caáp huyeän, caáp tænh. Vieäc kieåm tra, coâng nhaän ñaït tieâu
chuaån quoác gia veà phoå caäp giaùo duïc, ñöôïc Chính phuû giao cho boä GDÑt vaø caùc
caáp chính quyeàn ñòa phöông.
tieâ u chuaån coâng nhaän keát quaû thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû ñoái vôùi
(22)
töøng ñôn vò haønh chính ñöôïc Quoác hoäi quy ñònh, cuï theå nhö sau :
22. Trong Nghò quyeát 41/2000/QH10

* Ñoái vôùi xaõ, phöôøng, thò traán
- baûo ñaûm duy trì, cuûng coá vaø hoaøn thieän muïc tieâu phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc;
- huy ñoäng soá hoïc sinh tieåu hoïc toát nghieäp tieåu hoïc haøng naêm vaøo trung hoïc cô sôû
ñaït tyû leä töø 95%; ôû nhöõng xaõ coù ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi khoù khaên vaø ñaëc bieät
khoù khaên töø 80% trôû leân;
- Naâng cao chaát löôïng giaùo duïc toaøn dieän ôû trung hoïc cô sôû; giaûm tyû leä löu ban, boû
hoïc; baûo ñaûm tyû leä hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû haèng naêm töø 90% trôû leân;
ôû nhöõng xaõ coù ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi khoù khaên vaø ñaëc bieät khoù khaên töø 75%
trôû leân;
- baûo ñaûm tyû leä thanh, thieáu nieân trong ñoä tuoåi töø 15 ñeán 18 ñaït trình ñoä trung hoïc
cô sôû 80% trôû leân; ôû nhöõng xaõ coù ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi khoù khaên vaø ñaëc bieät
khoù khaên töø 70% trôû leân.
*Ñoái vôùi quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh
baûo ñaûm 90% soá xaõ, phöôøng, thò traán ñaït muïc tieâu phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû.
* Ñoái vôùi tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông

baûo ñaûm 100% soá quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh ñaït muïc tieâu phoå caäp
giaùo duïc trung hoïc cô sôû.
traù c h nhieäm kieåm tra, coâng nhaän keát quaû thöïc hieän phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô
(23)
sôû ñoái vôùi töøng ñôn vò haønh chính ñöôïc Chính phuû quy ñònh :
- ban chæ ñaïo trung öông do boä GDÑt chuû trì, vôùi söï tham gia cuûa moät soá boä,
ngaønh coù lieân quan chòu traùch nhieäm kieåm tra, coâng nhaän cho caùc tænh;
- uyû ban Nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông laäp ban chæ ñaïo caáp
tænh kieåm tra, coâng nhaän cho caùc quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh;
- uyû ban Nhaân daân quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh laäp ban chæ ñaïo caáp
tænh kieåm tra, coâng nhaän cho caùc xaõ, phöôøng, thò traán.
Muïc tieâu cuûa Vieät Nam veà phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû vaø phoå caäp giaùo
duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi laø ñeán naêm 2010, taát caû caùc tænh ñeàu ñaït tieâu chuaån quoác
gia.
Keát quaû thöïc hieän cho ñeán heát thaùng 3 naêm 2006 laø: ñaõ coù 35 tænh, thaønh phoá tröïc
thuoäc trung öông ñöôïc boä GDÑt coâng nhaän ñaït tieâu chuaån quoác gia veà phoå caäp giaùo
duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi vaø 32 tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông ñöôïc coâng nhaän
23. Trong Nghò ñònh 88/2001/NÑ-CP

ñaït tieâu chuaån quoác gia veà phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû. trong soá caùc tænh, thaønh
phoá tröïc thuoäc trung öông noùi treân, coù tröôøng hôïp ñöôïc coâng nhaän ñaït tieâu chuaån quoác
gia veà phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû nhöng chöa ñaït tieâu chuaån quoác gia veà phoå
caäp giaùo duïc tieåu hoïc vaø ngöôïc laïi.
Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø nhöõng thaønh coâng vaø caû nhöõng haïn cheá cuûa
suoát quaù trình xoaù muø chöõ vaø phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc hieän ñang ñöôïc aùp duïng vaøo
coâng cuoäc phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû. Ñoù laø:
- Muoán ñaït ñöôïc thaønh coâng chaéc chaén, coâng cuoäc xaây döïng neàn taûng hoïc vaán toái
thieåu cho toaøn daân phaûi ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi treân caû ba maët: (i) Choáng naïn
thaát hoïc cho ngöôøi lôùn nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phoå caäp giaùo duïc
cho treû em; (ii) Phoå caäp giaùo duïc cho treû em nhaèm chaën nguoàn boå sung cuûa naïn
thaát hoïc vaø (iii) t o å chöùc caùc hình thöùc giaùo duïc khoâng chính quy nhaèm duy trì,
phaùt trieån thaønh quaû choáng naïn thaát hoïc vaø phoå caäp giaùo duïc, ñoàng thôøi ngaên
chaën nguy cô thaát hoïc trôû laïi. trong ba maët ñoù, vieäc xaây döïng, duy trì vaø phaùt
trieån maïng löôùi tröôøng lôùp theo nguyeân taéc tröôøng gaàn daân laø nhaân toá quyeát ñònh.
- Coâng cuoäc xaây döïng neàn taûng hoïc vaán toái thieåu caàn thieát cho toaøn daân phaûi
gaén boù chaët cheõ vôùi caùc nhieäm vuï chính yeáu cuûa caû daân toäc, xem ñoù laø moät boä
phaän cuûa söï nghieäp xaây döïng ñaát nöôùc, môû mang kinh teá - xaõ hoäi, vun ñaép vaø
giöõ gìn neàn ñoäc laäp cuûa t o å quoác . Nhôø ñoù, vôùi söï thöùc tænh veà tính thaàn daân toäc
vaø yù thöùc coâng daân, taát caû nhöõng ngöôøi tham gia, töø ngöôøi daïy, ngöôøi hoïc ñeán
ngöôøi baûo trôï vaø vaän ñoäng phong traøo ñeàu thaáy yù nghóa xaõ hoäi saâu xa nhöng raát
gaàn guõi cuûa coâng vieäc ñang laøm.
- xaõ hoäi hoaù laø baøi hoïc lôùn nhaát coù theå ruùt ra ngay töø chieán dòch xoaù muø chöõ
ñaàu tieân (1945 - 1946) vaø ñaõ ñöôïc boå sung, naâng cao khoâ ng ngöøn g trong suoát
quaù trình phaùt trieån giaùo duïc. Söï thaøn h coâng cuûa caùc chieán dòch xoaù naï n muø
chöõ, phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc ôû Vieät Nam laø keát tinh coâng söùc cuûa haøng chuïc
trieä u ngöôøi, cuûa ngöôøi daïy, cuûa ngöôøi hoïc, cuûa ngöôøi toå chöùc, vaän ñoäng vaø coå
vuõ caùc hoaït ñoäng xoaù muø chöõ, phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc. Ñoàng thôøi, ñoù cuõng
laø keát quaû tham gia tích cöïc caùc toå chöùc, ñoaøn theå vaø söï phoái hôïp, giuùp ñôõ cuûa
caùc ngaønh ñoái vôùi ngaøn h giaùo duïc.
- Vieäc taïo laäp moät moâi tröôøng vaên hoaù thuaän lôïi, vöøa coù taùc duïng thuùc ñaåy, vöøa taïo
ñieàu kieän duy trì vaø phaùt huy thaønh quaû ñaõ ñaït ñöôïc laø nhaân toá khoâng theå thieáu khi
tieán haønh coâng cuoäc xaây döïng neàn taûng hoïc vaán toái thieåu caàn thieát cho toaøn daân.
Caùc cô quan vaên hoaù, nhaø xuaát baûn, baùo chí, phaùt thanh, truyeàn hình ñoùng vai troø
quan troïng, ngoaøi vieäc tuyeân truyeàn, ñoäng vieân xaõ hoäi tham gia, caùc toå chöùc ñoù
caàn taïo ra nhöõng saûn phaåm vaên hoaù, ñaëc bieät laø nhöõng aán phaåm, phuø hôïp trình ñoä
hoïc
vaán cuûa nhieàu ngöôøi, goùp phaàn vaøo vieäc naâng cao hieåu bieát vaø naêng löïc cuûa hoï,
giuùp hoï tieáp caän vôùi kho taøng tri thöùc caàn thieát cho ngöôøi daân bình thöôøng ôû moät
xaõ hoäi ñang phaùt trieån, giuùp hoï söû duïng ñöôïc caùc phöông tieän thoâng tin trong quaù
trình hoïc taäp suoát ñôøi, laøm cho moïi ngöôøi ñeàu hoïc vaø ñeàu söû duïng nhöõng ñieàu hoïc
ñöôïc vaøo cuoäc soáng.
* Muïc tieâu giaùo duïc cho moïi ngöôøi - xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp
thöï c hieän cam keát Dakar, Chính phuû Vieät Nam ñaõ chæ ñaïo soaïn thaûo Ñeà aùn xaây
döïng xaõ hoäi hoïc taäp giai ñoaïn 2005 - 2010 vaø ngaøy 18/5/2005, thuû töôùng Chính phuû
ñaõ coù Quyeát ñònh pheâ duyeät ñeà aùn naøy.
Muïc tieâu cô baûn ñöôïc ghi trong ñeà aùn laø: taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå moïi ngöôøi ôû
moïi löùa tuoåi, moïi trình ñoä coù theå hoïc taäp thöôøng xuyeân, lieân tuïc, suoát ñôøi; döïa treân neàn
taûng phaùt trieån ñoàng thôøi, gaén keát vaø lieân thoâng cuûa caû hai boä phaän: Giaùo duïc chính
quy vaø giaùo duïc thöôøng xuyeân; trong ñoù, giaùo duïc thöôøng xuyeân laøm tieàn ñeà cho vieäc
xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp.
* Muïc tieâu cuï theå töø nay ñeán naêm 2010 laø:
- Naâng cao keát quaû xoaù naïn muø chöõ, taêng tyû leä ngöôøi bieát chöõ trong ñoä tuoåi 15 - 35
töø 94% leân 99%; chuù troïng xoaù naïn muø chöõ ôû vuøng daân toäc thieåu soá ít ngöôøi; xoaù
boû söï khaùc bieät, taïo söï bình ñaúng giöõa nam vaø nöõ trong coâng taùc xoaù naïn muø chöõ.
- baûo ñaûm ñeå 80% caùn boä xaõ, phöôøng, quaän, huyeän ñöôïc hoïc taäp, caäp nhaät kieán
thöùc, kyõ naêng veà quaûn lyù, phaùp luaät, kinh teá, xaõ hoäi; 100% coâng chöùc, vieân chöùc
trong cô quan nhaø nöôùc ñöôïc ñaøo taïo, boài döôõng, naâng cao trình ñoä veà chuyeân
moân, nghieäp vuï, quaûn lyù, chính trò, tin hoïc, ngoaïi ngöõ; 85% lao ñoäng noâng, laâm,
ngö nghieäp ñöôïc tieáp caän vaø thuï höôûng caùc chöông trình boài döôõng, naâng cao hieåu
bieát, khaû naêng lao ñoäng vaø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng.
- Phaán ñaáu ñeå 100% tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông vaø 100% quaän, huyeän,
thò xaõ coù trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân, 80% xaõ, phöôøng trong caû nöôùc xaây
döïng ñöôïc trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng.
Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu neâu treân, nhieäm vuï tröôùc maét cuûa ngaønh giaùo duïc Vieät
Nam laø:
- Cuûng coá vaø phaùt trieån phaân heä giaùo duïc thöôøng xuyeân trong heä thoáng giaùo duïc
quoác daân, hoaøn thieän maïng löôùi trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø trung taâm hoïc
taäp coäng ñoàng. Phaán ñaáu ñeå caùc trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø trung taâm
giaùo duïc coäng ñoàng coù caùc hoaït ñoäng thieát thöïc veà noäi dung, sinh ñoäng veà hình
thöùc, coù noäi dung giaùo duïc phuø hôïp vôùi taâm lyù vaø ñaùp öùng nhu caàu thieát thaân cuûa
ngöôøi hoïc,
giuùp cho ngöôøi hoïc coù kieán thöùc vaø kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuï theå trong
cuoäc soáng haèng ngaøy.
- hoaø n thieän caùc chöông trình giaùo duïc thöôøng xuyeân laáy vaên baèng cuûa heä thoáng
giaùo duïc quoác daân, ñoàng thôøi xaây döïng caùc chöông trình giaùo duïc nhaèm ñaùp öùng
caùc yeâu caàu hoïc taäp cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân.
- xaâ y döïng vaø naâng cao chaát löôïng ñoäi nguõ giaùo vieân, caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
thöôøng xuyeân. thöïc hieän caùc giaûi phaùp thu huùt caùc nhaø giaùo, caùc nhaø khoa hoïc,
caùc nhaø hoaït ñoäng xaõ hoäi tham gia giaûng daïy taïi caùc trung taâm giaùo duïc thöôøng
xuyeân vaø trung taâm giaùo duïc coäng ñoàng. Caùc caáp quaûn lyù giaùo duïc chuû ñoäng phoái
hôïp vôùi hoäi Khuyeán hoïc ôû ñòa phöông toå chöùc huaán luyeän, höôùng daãn, naâng cao
naêng löïc cuûa ñoäi nguõ caùn boä chuû trì coâng taùc xaây döïng, phaùt trieån trung taâm hoïc
taäp coäng ñoàng.
- Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù giaùo duïc thöôøng xuyeân, taêng cöôøng moái lieân keát vaø phoái
hôïp giöõa caùc ngaønh, thöïc hieän xaõ hoäi hoaù, phaán ñaáu ñeå giaùo duïc thöôøng xuyeân
goùp phaàn xöùng ñaùng trong cuoäc vaän ñoäng lôùn laø xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp.
2. Coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc vaø bình ñaúng veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc
Coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc vaø bình ñaúng veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc laø
thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi moät nöôùc ngheøo nhö Vieät Nam. t ö ø ngaøy giaønh ñöôïc ñoäc laäp
cho ñeán nay, Chính phuû Vieät Nam ñaõ cuøng vôùi nhaân daân quyeát taâm vöôït qua thaùch
thöùc naøy. trong ñieàu kieän cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, thöïc
hieän coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc vaø bình ñaúng veà cô hoäi hoïc taäp laø nguyeân taéc
cuûa neàn giaùo duïc quoác daân Vieät Nam.
theo Luaät Giaùo duïc cuûa Vieät Nam, moïi coâng daân ñeàu bình ñaúng veà cô hoäi hoïc
taäp, khoâng phaân bieät daân toäc, toân giaùo, tín ngöôõng, nam nöõ, nguoàn goác gia ñình, ñòa vò
xaõ hoäi, hoaøn caûnh kinh teá. thöï c hieän coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc, Chính phuû Vieät
Nam taïo ñieàu kieän ñeå ai cuõng ñöôïc hoïc haønh; öu tieân, taïo ñieàu kieän cho con em caùc
daân toäc thieåu soá, con em gia ñình ôû ñòa baøn kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, ngöôøi
taøn taät, khuyeát taät thöïc hieän quyeàn vaø nghóa vuï hoïc taäp.
Ñoái vôùi con em caùc daân toäc thieåu soá, con em gia ñình ôû vuøng coù ñieàu kieän kinh
teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, nhöõng ngöôøi taøn taät, khuyeát taät vaø con em caùc gia ñình
ngheøo, Chính phuû coù chính saùch trôï caáp xaõ hoäi, caáp hoïc boång chính saùch vaø mieãn hoaëc
giaûm hoïc phí. Ñoái vôùi hoïc sinh tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû ôû caùc xaõ thuoäc ñòa baøn kinh
teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, Chính phuû coù chính saùch caáp phaùt saùch giaùo khoa vaø hoïc
phaåm. Moät böôùc tieán quan troïng trong vieäc thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi veà giaùo duïc laø,
saép tôùi ñaây, Chính phuû seõ baûo ñaûm kinh phí ñeå tröôøng tö thöïc hieän vieäc mieãn hoaëc
giaûm
hoïc phí cho caùc ñoái töôïng naøy.
Nhaèm taïo nguoàn ñaøo taïo caùn boä thuoäc caùc daân toäc thieåu soá, Chính phuû laäp 4
tröôøng döï bò ñaïi hoïc, 11 tröôøng daân toäc noäi truù trung öông, 48 tröôøng daân toäc noäi truù
tænh, 266 tröôøng daân toäc noäi truù huyeän, 680 tröôøng daân toäc baùn truù baûo ñaûm vieäc hoïc
taäp cho gaàn 300 nghìn hoïc sinh ngöôøi daân toäc thieåu soá. hoï c sinh hoïc taïi caùc tröôøng
naøy ñöôïc caáp hoïc boång, caáp saùch giaùo khoa vaø hoïc phaåm. Ñoàng thôøi, Chính phuû cuõng
thöïc hieän chính saùch cöû tuyeån, taïo ñieàu kieän ñeå caùc tænh choïn hoïc sinh con em caùc daân
toäc thieåu soá (phaàn lôùn töø caùc hoïc sinh toát nghieäp tröôøng tröôøng trung hoïc phoå thoâng noäi
truù) ñöa ñi ñaøo taïo ôû baäc ñaïi hoïc, khoâng baét phaûi qua kyø thi tuyeån sinh. trong vieäc
tuyeån sinh vaøo caùc tröôøng, möùc ñieåm toái thieåu ñeå ñöôïc vaøo hoïc ñoái vôùi con em caùc
daân toäc thieåu soá, con em caùc gia ñình ôû caùc ñòa baøn kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù
khaên, con em caùc gia ñình cö truù ôû noâng thoân, tuyø töøng loaïi, cuõng ñöôïc quy ñònh thaáp
hôn töø 3 ñieåm, 2 ñieåm hoaëc 1 ñieåm so vôùi caùc ñoái töôïng coøn laïi.
hai chæ soá quan troïng theå hieän söï bình ñaúng veà cô hoäi hoïc taäp laø tyû leä nöõ vaø tyû leä
ngöôøi daân toäc thieåu soá trong toång soá hoïc sinh.
Keát quaû cuûa noã löïc bình ñaúng veà giôùi trong haèng chuïc naêm tröôùc ñaây ñaõ theå hieän
raát roõ trong cô caáu ñoäi nguõ nhaø giaùo hieän nay. t y û leä giaùo vieân, giaûng vieân nöõ töông ñoái
cao: Gaàn 100% ôû giaùo duïc maàm non, 78% ôû tieåu hoïc, 70% ôû trung hoïc cô sôû, 55% ôû
trung hoïc phoå thoâng, 40% ôû trung hoïc chuyeân nghieäp, 47% ôû cao ñaúng, 36% ôû ñaïi hoïc
(24)
. trong naêm hoïc 2004 - 2005, tyû leä hoïc sinh nöõ ôû tieåu hoïc laø 47%; ôû trung hoïc cô
sôû laø 47%; ôû trung hoïc phoå thoâng laø 49%; ôû trung caáp chuyeân nghieäp tyû leä hoïc sinh nöõ
coøn cao hôn: 58%. trong kyø thi tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, cao ñaúng, tyû leä sinh vieân môùi
ñöôïc tuyeån laø nöõ chieám 48%.
Khoaûng caùch veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc giöõa caùc nhoùm daân toäc ñöôïc thu heïp.
trong 5 naêm (2001 - 2005), soá hoïc sinh ngöôøi daân toäc thieåu soá taêng ñaùng keå, ôû trung
hoïc cô sôû taêng bình quaân 7,3%/naêm, ôû trung hoïc phoå thoâng taêng bình quaân
26,1%/naêm. trong naêm hoïc 2004 - 2005, tyû leä hoïc sinh ngöôøi daân toäc thieåu soá trong
toång soá hoïc sinh phoå thoâng caû nöôùc laø 15,7%; ôû tieåu hoïc laø 18,5%; ôû trung hoïc cô sôû
laø 13,7%; ôû trung hoïc phoå thoâng laø 9,4%. trong kyø thi tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, cao
ñaúng, tyû leä sinh vieân môùi ñöôïc tuyeån laø con em caùc daân toäc thieåu soá chieám gaàn 4%.
Nhö vaäy, trong khi caùc daân toäc thieåu soá chieám khoaûng 10% daân soá thì tyû leä hoïc sinh
ngöôøi daân toäc thieåu soá ôû trung hoïc phoå thoâng (9,4%) vaø tyû leä sinh vieân môùi ñöôïc tuyeån
ngöôøi daân toäc thieåu soá ôû
24. Thoáng keâ naêm hoïc 2002 - 2003, nguoàn Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn I (2001 -
2005) chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001 - 2010, Vieän CL&CTGD, Boä GDÑT
ñaïi hoïc, cao ñaúng (4%) coøn töông ñoái thaáp, caàn phaûi ñöôïc naâng leân. Chính vì vaäy, boä
GDÑt ñöôïc Chính phuû giao traùch nhieäm nghieân cöùu, chuaån bò moät Nghò ñònh veà ñoåi
môùi chính saùch cöû tuyeån nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hôn nöõa cho con em caùc daân toäc
thieåu soá ñöôïc hoïc ôû ñaïi hoïc, cao ñaúng.
Veà vieäc giaùo duïc cho treû em bò khuyeát taät, Chính phuû ñaõ raát quan taâm. hieä n nay,
Vieät Nam coù khoaûng moät trieäu treû em khuyeát taät, trong ñoù moät boä phaän ñaùng keå laø keát
quaû di haïi cuûa chaát ñoäc da cam do quaân ñoäi Myõ söû duïng trong chieán tranh. Do gaëp raát
nhieàu khoù khaên trong vieäc chaêm soùc, giaùo duïc treû em khuyeát taät, tyû leä treû em khuyeát taät
ñöôïc ñi hoïc môùi vaøo khoaûng 24,22% vaø trong soá treû em khuyeát taät ñöôïc ñi hoïc thì 3%
hoïc taïi caùc cô sôû chuyeân bieät, 97% hoïc chung vôùi treû em bình thöôøng theo phöông thöùc
hoaø nhaäp. Veà vieäc ñaøo taïo giaùo vieân daïy treû em khuyeát taät, ñaõ coù 4 tröôøng ñaïi hoïc vaø 3
tröôøng cao ñaúng thaønh laäp khoa/toå boä moân giaùo duïc ñaëc bieät. t u y nhieân, coâng vieäc giaùo
duïc, chaêm soùc treû em khuyeát taät coøn gaëp raát nhieàu khoù khaên, do nhaän thöùc, do thieáu
ñieàu kieän vaät chaát vaø do thieáu giaùo vieân.
3. Daïy ngoaïi ngöõ, daïy baèng ngoaïi ngöõ, baûo toàn ngoân ngöõ cuûa caùc daân toäc
thieåu soá
trong coäng ñoàng 54 daân toäc ôû Vieät Nam, tuy moãi daân toäc coù tieáng noùi rieâng nhöng
ngoaøi ngöôøi Vieät, chæ coù hôn möôøi daân toäc thieåu soá (nhö hoa, Chaêm, Khô-me, thaù i ,
taø y , hMoâ ng, Nuøng, EÂ-ñeâ, Gia-rai, ba-na, xeâ-ñaêng, K’ho...) coù chöõ vieát. Chính saùch
ngoân ngöõ cuûa Chính phuû Vieät Nam laø taïo ñieàu kieän ñeå caùc daân toäc thieåu soá ñöôïc hoïc
tieáng noùi, chöõ vieát cuûa mình nhaèm giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoaù daân toäc.
Ñoái vôùi caùc daân toäc thieåu soá ñaõ coù chöõ vieát, song song vôùi tieáng Vieät, tieáng daân toäc
ñöôïc daïy trong tröôøng tieåu hoïc, nhö moät moân hoïc, bình ñaúng vôùi caùc moân hoïc khaùc,
ñoàng thôøi ñöôïc duøng ñeå daïy trong caùc lôùp xoaù muø chöõ vaø boå tuùc vaên hoaù. Vieäc daïy
tieáng daân toäc trong tröôøng tieåu hoïc ñöôïc thöïc hieän theo nguyeân taéc:
- Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp chöõ vieát cuûa daân toäc thieåu soá theo kyù töï thuoäc heä la-tinh
thì moân hoïc tieáng cuûa daân toäc ñoù ñöôïc thöïc hieän töø lôùp 3 ñeå traùnh hoïc sinh phaûi
hoïc cuøng moät luùc hai boä kyù töï la-tinh moät daønh cho tieáng Vieät vaø moät daønh cho
tieáng meï ñeû.
- Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp chöõ vieát cuûa daân toäc thieåu soá theo kyù töï coå truyeàn, khoâng
thuoäc heä la-tinh, thì moân hoïc tieáng cuûa daân toäc ñoù ñöôïc thöïc hieän töø lôùp 1.
- Duø baét ñaàu hoïc töø lôùp 1 hay lôùp 3, yeâu caàu ñaët ra laø, caùc tröôøng ñeàu phaûi baûo

(25)
ñaûm, hoïc heát tieåu hoïc, hoïc sinh coù theå ñoïc thoâng, vieát thaïo tieáng meï ñeû .
Noùi chung, tieáng daân toäc ñöôïc daïy taïi caùc cô sôû giaùo duïc maàm non giuùp treû bieát
soõi tieáng meï ñeû ñoàng thôøi bieát tieáng Vieät ñeå chuaån bò vaøo lôùp 1. Ñeå giuùp cho con em
caùc daân toäc thieåu soá deã daøng tieáp thu kieán thöùc khi hoïc taäp trong nhaø tröôøng, cuøng vôùi
vieäc daïy tieáng meï ñeû, Chính phuû chuû tröông vaän ñoäng caùc baäc cha meï ñöa taát caû treû
em 5 tuoåi ñeán tröôøng ñeå daïy tieáng Vieät tröôùc khi ñuû 6 tuoåi ñeå vaøo lôùp 1.
Veà ngoaïi ngöõ:

trong haàu heát caùc tröôøng trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng Vieät Nam, hoïc
sinh ñöôïc hoïc moät trong boán thöù tieáng: tieá n g anh, tieáng Nga, tieáng hoa, tieáng Phaùp
nhö moät moân hoïc baét buoäc. taïi moät soá thaønh phoá lôùn, ngoaïi ngöõ ñöôïc xem laø moân
hoïc töï choïn ôû tröôøng tieåu hoïc. taïi moät soá tröôøng chuyeân, ngoaïi ngöõ ñöôïc xem laø moân
chuyeân ñeå ñaøo taïo hoïc sinh coù naêng khieáu veà ngoaïi ngöõ. Rieâng tieáng Phaùp, moät soá ñòa
phöông thöïc hieän ñeà aùn daïy taêng cöôøng ñeå coù theå trôû thaønh chuyeân ngöõ. Do thieáu
giaùo vieân, nhaát laø thieáu giaùo vieân gioûi, neân vieäc toå chöùc daïy ngoaïi ngöõ ôû Vieät Nam gaëp
raát nhieàu khoù khaên, thôøi löôïng coøn ít vaø chaát löôïng khoâng cao. t u y laø moân hoïc baét
buoäc, nhöng maõi gaàn ñaây ngoaïi ngöõ môùi ñöôïc ñöa vaøo laøm moät moân thi toát nghieäp
trung hoïc phoå thoâng. Khôûi ñaàu, thí sinh ñöôïc choïn hoaëc thi ngoaïi ngöõ hoaëc thi moät
moân hoïc khaùc, sau ñoù tieán ñeán choã ngoaïi ngöõ trôû thaønh moät moân thi baét buoäc. Keå töø
naêm hoïc 2001 - 2002, soá thí sinh thi ngoaïi ngöõ ñaõ chieám treân 90%.
Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, khoa hoïc - coâng ngheä vaø phuïc vuï
chuû tröông hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, Chính phuû Vieät Nam ñang giao cho boä GDÑt
chuaån bò moät ñeà aùn caûi thieän tình hình daïy ngoaïi ngöõ, theo ñoù ngoaïi ngöõ seõ ñöôïc
taêng thôøi löôïng, ñöôïc daïy lieân tuïc töø lôùp 6, ôû ñòa phöông coù ñuû ñieàu kieän coù theå daïy
töø lôùp 3.
Cuøng vôùi vieäc taêng cöôøng daïy ngoaïi ngöõ, vieäc söû duïng tieáng anh, tieáng Phaùp laøm
chuyeån ngöõ ôû moät soá ngaønh ñaøo taïo trong moät soá döï aùn hôïp taùc quoác teá cuõng ñöôïc
thöïc hieän taïi moät vaøi tröôøng ñaïi hoïc vaø saép tôùi, vieäc daïy baèng tieáng nöôùc ngoaøi (tröôùc
heát laø tieáng anh) cuõng ñang ñöôïc khuyeán khích ñeå môû roäng trong caùc tröôøng ñaïi hoïc.
25. Theo Thoâng tö soá 01/TT/BGDÑT ngaøy 03/02/1997 cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo veà höôùng daãn vieäc
daïy hoïc tieáng noùi vaø chöõ vieát daân toäc thieåu soá.

4. Xaây döïng ñoäi nguõ nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
Ñeå coù ñuû giaùo vieân ñaùp öùng yeâu caàu môû roäng quy moâ giaùo duïc, Vieät Nam ñaõ daønh
nhieàu noã löïc phaùt trieån heä thoáng caùc trong sö phaïm, ñoàng thôøi coù nhieàu luùc phaûi môû
caùc khoaù ñaøo taïo giaùo vieân caáp toác (9+3, 12+1...). Ñeán naêm hoïc 2004 - 2005, caû
nöôùc coù 986.604 nhaø giaùo, so vôùi naêm hoïc 1998 - 1999, taêng theâm 213.644 ngöôøi.
trong toång soá giaùo vieân cuûa naêm hoïc 2004 - 2005, coù hôn 7.000 giaùo vieân daïy
ngheà(26). 155.699 giaùo vieân tieàn hoïc ñöôøng, 360.624 giaùo vieân tieåu hoïc, 295.056 giaùo
vieân trung hoïc cô sôû, 106.586 giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng, 13.937 giaùo vieân trung
hoïc chuyeân nghieäp, 13.677 giaûng vieân cao ñaúng, 33.969 giaûng vieân ñaïi hoïc. Ñaùng
chuù yù laø, soá löôïng giaùo vieân tieáp tuïc taêng ôû caáp tieåu hoïc trong khi soá löôïng hoïc sinh
giaûm do taùc ñoäng cuûa vieäc giaûm nhaân khaåu trong ñoä tuoåi, trong töông lai ñieàu naøy
cuõng seõ dieãn ra ôû trung hoïc cô sôû. Ñaây laø cô hoäi ñeå giaûm tyû leä hoïc sinh treân giaùo vieân
vaø thöïc hieän hoïc 2 buoåi ngaøy trong taát caû caùc tröôøng tieåu hoïc, nhöng cuõng laø thaùch
thöùc veà coâng taùc quaûn lyù vì phaûi thöïc hieän söï phaân boá laïi löïc löôïng nhöng vaãn phaûi
ñaûm baûo caùc yeâu caàu môùi veà chaát löôïng giaùo duïc.
* Veà trình ñoä ñaøo taïo cuûa giaùo vieân, giaûng vieân:
theo quy ñònh cuûa Luaät Giaùo duïc thì: Giaùo vieân tieàn hoïc ñöôøng vaø giaùo vieân tieåu
hoïc phaûi coù baèng trung caáp sö phaïm, giaùo vieân trung hoïc cô sôû phaûi coù baèng cao ñaúng,
giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng vaø giaùo vieân trung caáp chuyeân nghieäp phaûi coù baèng ñaïi
hoïc sö phaïm (hoaëc baèng ñaïi hoïc coäng chöùng chæ boài döôõng nghieäp vuï sö phaïm); giaûng
vieân cao ñaúng, ñaïi hoïc phaûi coù baèng ñaïi hoïc, giaûng vieân daïy chuyeân ñeà vaø höôùng daãn
luaän vaên thaïc só phaûi coù baèng thaïc só; giaûng vieân daïy chuyeân ñeà vaø höôùng daãn luaän aùn
tieán só phaûi coù baèng tieán só. t u y nhieân, nhö trình baøy ôû treân, do coù moät soá löôïng khoâng
nhoû nhöõng giaùo vieân ñöôïc ñaøo taïo caáp toác neân chöa ñaït chuaån ñaøo taïo vaø vì vaäy vieäc
chuaån hoaù ñoäi nguõ (thoâng qua caùc khoaù ñaøo taïo boå sung) luoân luoân laø yeâu caàu gay gaét
ñoái vôùi ngaønh giaùo duïc. Naêm hoïc 2004 - 2005, tyû leä giaùo vieân ñaït chuaån ñaøo taïo ôû giaùo
duïc maàm non laø 75,8%; ôû tieåu hoïc laø 82,0% trong ñoù khoaûng 10% coù trình ñoä cao hôn
(ñaïi hoïc, cao ñaúng); ôû trung hoïc cô sôû laø 93,0% trong ñoù khoaûng 20% coù tröôøng ñoä cao
hôn (ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc); ôû trung hoïc phoå thoâng laø 97% trong ñoù khoaûng 3% coù trình
ñoä cao hôn (sau ñaïi hoïc); ôû giaùo duïc ngheà nghieäp 68,7% ñoái vôùi giaùo vieân daïy ngheà vaø
75,3% ñoái vôùi trung hoïc chuyeân nghieäp.
26.Rieâng soá giaùo vieân daïy ngheà 7.056 laø thoáng keâ cho naêm hoïc 2003 - 2004

* Trong vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc:
Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø quaûn lyù giaùo duïc Vieät Nam quan nieäm, nhaân
toá con ngöôøi - nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc - coù vai troø quyeát ñònh. Vì vaäy, Vieät
Nam ñang noã löïc khaéc phuïc caùc yeáu keùm trong ñaøo taïo, boài döôõng, trong boá trí, saép xeáp
vaø söû duïng ñeå sôùm xaây döïng ñöôïc moät ñoäi nguõ nhaø giaùo ñuû veà soá löôïng, ñoàng boä veà cô
caáu vaø baûo ñaûm caùc yeâu caàu veà phaåm chaát, ñaïo ñöùc, naêng löïc chuyeân moân phuø hôïp
vôùi yeâu caàu ñoåi môùi giaùo duïc. Ñoàng thôøi cuûng coá, taêng cöôøng ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù
giaùo duïc theo höôùng naâng cao tính chuyeân nghieäp; chuaån hoaù veà trình ñoä chuyeân moân
vaø naêng löïc quaûn lyù. trong ñieàu kieän hieän nay, Vieät Nam ñaëc bieät coi troïng vieäc naâng
cao ñaïo ñöùc ngheà nghieäp, tính moâ phaïm, maãu möïc cuûa nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù
giaùo duïc; taäp trung khaéc phuïc caùc bieåu hieän thieáu trung thöïc, vuï lôïi, ngöôïc ñaõi hoïc
sinh; baûo veä söï trong saïch cuûa nhaø tröôøng vaø cô quan giaùo duïc. Maët khaùc, ñoäi nguõ nhaø
giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc ñang phaûi ñoái dieän vôùi yeâu caàu phaûi ñaït trình ñoä khaù
trong khu vöïc veà tin hoïc, töøng böôùc naâng cao trình ñoä ngoaïi ngöõ maø tröôùc heát laø tieáng
anh.
* Veà cheá ñoä, chính saùch ñoái vôùi nhaø giaùo:

Ngoaøi tieàn löông, nhaø giaùo coøn ñöôïc höôûng phuï caáp öu ñaõi theo ngheà nghieäp vaø
phuï caáp khi daïy ôû ñòa baøn kinh teá - xaõ hoäi khoù khaên, daïy ôû tröôøng chuyeân, tröôøng naêng
khieáu, tröôøng noäi truù daønh cho con em daân toäc thieåu soá, tröôøng daønh cho ngöôøi taøn taät
vaø ñöôïc chaêm soùc söùc khoeû ñònh kyø. Khi ñi hoïc ñeå naâng cao trình ñoä nghieäp vuï, nhaø
giaùo ñöôïc höôûng nguyeân löông vaø phuï caáp. Sinh vieân caùc tröôøng sö phaïm khoâng phaûi
ñoùng hoïc phí, ñöôïc öu tieân xeùt caáp hoïc boång.
trong ñieàu kieän phaùt trieån caùc tröôøng ngoaøi coâng laäp, xu theá laø tieán ñeán choã
ñaït ñöôïc bình ñaúng veà quyeàn vaø traùch nhieäm, khoâng phaân bieät giöõa giaùo vieân coâng
taùc taïi caùc tröôøng coâng laäp vaø ngoaøi coâng laäp, giöõa giaùo vieân trong bieân cheá vaø ngoaøi
bieân cheá.
* Veà ñaøo taïo nhaân löïc cho heä thoáng giaùo duïc:
Caùc tröôøng sö phaïm cho ñeán nay vaãn chæ taäp trung vaøo ñaøo taïo giaùo vieân, nhieàu
chuyeân ngaønh khaùc chöa ñöôïc quan taâm toå chöùc (nhö ñaøo taïo ngöôøi laøm chöông trình
giaùo duïc, ñaøo taïo ngöôøi laøm keá hoaïch giaùo duïc...). Caùc cô sôû ñaøo taïo caùn boä quaûn lyù
giaùo duïc chuû yeáu laøm nhieäm vuï boài döôõng, chöa coù chöông trình ñaøo taïo caùc caùn boä
quaûn lyù moät caùch hieäu quaû ñaùp öùng yeâu caàu ñaët ra cuûa thöïc tieãn. Vì theá, vieäc xaây döïng
heä thoáng caùc tröôøng giaùo duïc nhö ôû caùc nöôùc khaùc ñang laø moät thaùch thöùc caàn ñöôïc
giaûi quyeát.
tröôù c maét, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu naâng cao chaát löôïng giaùo duïc, boä GDÑt yeâu caàu
caùc tröôøng sö phaïm vaø tröôøng caùn boä quaûn lyù giaùo duïc phaûi taäp trung ñoåi môùi maïnh meõ
phöông phaùp daïy vaø hoïc; tích cöïc trieån khai vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong
giaûng daïy, hoïc taäp vaø quaûn lyù nhaø tröôøng, laáy ñaây laøm khaâu ñoät phaù ñeå ñoåi môùi caùch
daïy, caùch hoïc, caùch quaûn lyù nhaø tröôøng.
5. Ñaàu tö cho giaùo duïc vaø vieäc huy ñoäng moïi nguoàn löïc ñeå phaùt trieån giaùo duïc
thaù c h thöùc lôùn nhaát maø giaùo duïc Vieät Nam phaûi ñoái maët trong suoát quaù trình phaùt
trieån laø maâu thuaãn giöõa yeâu caàu môû roäng quy moâ, naâng cao chaát löôïng vaø khaû naêng
haïn heïp veà nguoàn löïc. trong thôøi gian daøi tröôùc ñoåi môùi, nguoàn löïc ñaàu tö cho giaùo
duïc chuû yeáu döïa vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc. Chuyeån sang thôøi kyø ñoåi môùi, Chính phuû chuû
tröông huy ñoäng moïi nguoàn löïc trong xaõ hoäi ñeå phaùt trieån giaùo duïc vaø thöïc teá ñaõ chöùng
minh hieäu quaû cuûa chuû tröông naøy. theo Luaät Giaùo duïc, caùc nguoàn taøi chính ñaàu tö cho
giaùo duïc bao goàm:
- Ngaân saùch nhaø nöôùc;
- hoï c phí, leä phí tuyeån sinh; caùc khoaûn thu töø hoaït ñoäng tö vaán, chuyeån giao coâng
ngheä, saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï cuûa caùc cô sôû giaùo duïc; ñaàu tö cuûa caùc toå
chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå phaùt trieån giaùo duïc; caùc khoaûn taøi trôï khaùc
cuûa toå chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.
Cuøng vôùi vieäc huy ñoäng söï ñoùng goùp cuûa nhaân daân, chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc gia ñình
coù ñieàu kieän vaø ôû caùc khu vöïc thuaän lôïi, trong nhöõng naêm ñoåi môùi vöøa qua, Chính phuû
khoâng ngöøng taêng ngaân saùch giaùo duïc. Chi tieâu coâng cho giaùo duïc trong GDP ñaõ taêng töø
3,5% naêm 1994 leân 4,6% naêm 2004. So vôùi caùc ngaønh khaùc, giaùo duïc ñaõ ñöôïc öu tieân,
theo ñoù chi tieâu cho giaùo duïc trong toång chi tieâu coâng taêng töø 14% naêm 1997 leân 18,6%
naêm 2005. Muïc tieâu cuûa Chính phuû laø tieáp tuïc taêng chi cho giaùo duïc, ñeán naêm 2010
tyû troïng chi cho giaùo duïc trong chi tieâu coâng ñaït 20%, seõ cho pheùp tieáp tuïc taêng cöôøng
chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc, qua ñoù goùp phaàn thöïc hieän caùc muïc tieâu quoác gia.
Cuøng vôùi vieäc ngaân saùch giaùo duïc khoâng ngöøng taêng leân, cô caáu chi tieâu coâng cho
caùc caáp hoïc vaø trình ñoä ñaøo taïo cuõng ñaõ thay ñoåi theo höôùng taêng phaàn traêm chi cho
giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng (goïi chung laø khoái giaùo duïc) vaø giaûm phaàn
traêm chi cho giaùo duïc ngheà nghieäp, giaùo duïc ñaïi hoïc (goïi chung laø khoái ñaøo taïo) theå
hieän quan ñieåm cuûa Chính phuû, öu tieân cho giaùo duïc cô sôû vaø giaùo duïc ôû ñòa baøn kinh
teá - xaõ hoäi khoù khaên, vuøng cö truù cuûa caùc daân toäc thieåu soá. Cuï theå, naêm 1998, tyû leä chi
cho giaùo duïc laø 73,3% vaø cho ñaøo taïo laø 26,7%; ñeán naêm 2002, tyû leä chi cho giaùo duïc
laø 77,7% vaø cho ñaøo taïo laø 22,3%. Cuõng trong thôøi gian naøy, tyû leä chi cho giaùo duïc ñaïi
hoïc cuõng giaûm töø 12,4% xuoáng 9,7% phaûn aùnh xu theá giaûm phaàn traêm chi tieâu coâng
cho caáp hoïc coù theå döïa nhieàu hôn vaøo söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi hoïc vaø gia ñình ngöôøi
hoïc.
Veà cô caáu chi tieâu coâng cho giaùo duïc - ñaøo taïo theo noäi dung kinh teá (phaân theo
chöùc naêng chi), trong thôøi kyø 1999 - 2002, tyû leä giöõa hai thaønh phaàn chi thöôøng xuyeân
vaø chi ñaàu tö xaây döïng cô baûn khoâng coù söï thay ñoåi lôùn, dao ñoäng ôû möùc 73% vaø 27%;
nhöng veà con soá tuyeät ñoái, chi xaây döïng cô baûn ñaõ taêng gaáp ñoâi, töø 2.418 nghìn tæ ñoàng
naêm 1999 leân 4.375 nghìn tæ ñoàng naêm 2002. Khoù khaên cuûa Vieät Nam hieän nay laø tyû leä
chi cho mua saém taøi saûn coá ñònh (trong ñoù coù thieát bò daïy hoïc) vaø söûa chöõa nhoû ôû khoái
giaùo duïc coøn thaáp (10%) vaø chi veà tieàn löông coøn quaù cao. Naêm 2002, ôû khoái giaùo duïc,
chi löông vaø phuï caáp löông chieám 71,3% toång chi thöôøng xuyeân, trong khi ñoù ôû khoái
ñaøo taïo chæ chieám 27,4%. t ö ø naêm 1999 ñeán nay, chi löông cho giaùo vieân tính treân ñaàu
hoïc sinh taêng ôû taát caû caùc caáp hoïc thuoäc khoái giaùo duïc; nhanh nhaát laø ôû tieåu hoïc, gaàn
gaáp ñoâi trong voøng 4 naêm (töø 263,896 ñoàng/hoïc sinh naêm 1999 leân 516,023 ñoàng/hoïc
sinh naêm 2002). Ñieàu naøy phaûn aùnh söï öu tieân trong chính saùch ñaõi ngoä ñoái vôùi giaùo
vieân, nhaân toá quy ñònh trong vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc.
theo chuû tröông xaõ hoäi hoaù nguoàn löïc cho giaùo duïc, töø naêm 1994, giaùo duïc ngoaøi
coâng laäp ñaõ taêng ñaùng keå. Caáp hoïc ñöôïc taäp trung nhaát laø tieàn hoïc ñöôøng vaø trung hoïc
phoå thoâng; trong ñoù, soá löôïng treû em ôû caùc cô sôû tieàn hoïc ñöôøng ngoaøi coâng laäp taêng töø
30% naêm 1994 leân 58% naêm 2004 vaø soá löôïng hoïc sinh ôû caùc tröôøng trung hoïc phoå
thoâng ngoaøi coâng laäp taêng töø 20% leân 32% trong cuøng thôøi kyø.
Veà söï ñoùng goùp cuûa cha meï hoïc sinh, coù hai hình thöùc, baét buoäc vaø töï nguyeän.
theo quy ñònh cuûa Chính phuû, ñoùng goùp baét buoäc cuûa cha meï hoïc sinh goàm hoïc phí, leä
phí tuyeån sinh vaø ñoùng goùp xaây döïng tröôøng sôû. Nhöõng khoaûn ñoùng goùp naøy ñöôïc coi laø
nguoàn thu cuûa ngaân saùch Nhaø nöôùc, do nhaø tröôøng thöïc hieän vaø giöõ laïi tröôøng ñeå trang
traûi cho hoaït ñoäng giaùo duïc. Cuøng vôùi vieäc gia taêng veà thu nhaäp cuûa ngöôøi daân, chi tieâu
cuûa cha meï hoïc sinh cho vieäc hoïc taäp cuûa con em cuõng taêng leân, naêm 2002 laø 627
nghìn ñoàng/hoïc sinh, cao hôn 14,6% so vôùi thôøi kyø 1997-1998. t u y nhieân, tyû leä phaàn
ñoùng goùp vaø chi phí tröïc tieáp cuûa cha meï hoïc sinh trong toång chi phí cho hoïc sinh laïi
giaûm vì phaàn chi töø ngaân saùch Nhaø nöôùc taêng leân. Ví duï, ôû tieåu hoïc, tyû leä phaàn ñoùng
goùp vaø chi phí tröïc tieáp cuûa cha meï hoïc sinh trong toång chi phí cho hoïc sinh giaûm lieân
tuïc: t ö ø 55% naêm 1993 xuoáng coøn 27% naêm 2002; nhö vaäy tyû leä chi töø ngaân saùch Nhaø
nöôùc thì taêng töø 45% leân 73% trong cuøng thôøi kyø. Cuõng caàn phaûi löu yù laø, tyû leä chi töø
ngaân saùch Nhaø nöôùc trong toång chi phí theo ñaàu hoïc sinh ôû caáp hoïc döôùi thì cao hôn ôû
caáp hoïc treân, cuï theå trong naêm 2002, ôû tieåu hoïc laø 73%, ôû t h C S laø 59% vaø ôû t h P t laø
52%. Nhöõng soá lieäu naøy moät laàn nöõa chöùng toû nhöõng noã löïc cuûa Chính phuû trong vieäc
daønh öu tieân cho giaùo duïc vaø thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc.
trong nhöõng naêm tôùi, tieáp tuïc thöïc hieän chuû tröông xaõ hoäi hoaù nguoàn löïc cho giaùo duïc,
cuøng vôùi vieäc huy ñoäng söï ñoùng goùp cuûa nhaân daân, chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc gia ñình

coù ñieàu kieän vaø cö truù ôû caùc khu vöïc thuaän lôïi, giaûi phaùp maø ngaønh giaùo duïc seõ phaûi
theo ñuoåi laø Nhaø nöôùc tieáp tuïc taêng ngaân saùch giaùo duïc, treân cô sôû ñoù, tieán haønh ñieàu
chænh cô caáu chi ngaân saùch giaùo duïc theo höôùng khoâng phaân boå ñoàng ñeàu, daøn traûi;
daønh öu tieân ñaàu tö phaùt trieån giaùo duïc vuøng khoù khaên, vuøng daân toäc thieåu soá, hoã trôï
hoïc sinh ngheøo, con em gia ñình thuoäc dieän chính saùch baát keå caùc em naøy ôû thaønh phoá
hay ôû noâng thoân, laø hoïc sinh tröôøng coâng hay tröôøng tö. Ñoàng thôøi vôùi vieäc hoaøn chænh
caùc chính saùch hoã trôï hoïc sinh ngheøo vaø con em gia ñình thuoäc dieän chính saùch, chieán
löôïc toaøn dieän veà taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo cuûa Chính phuû vaø chieán löôïc caáp ngaønh
ñang ñaët ra muïc tieâu xoaù boû phí vaø leä phí trong giaùo duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû.
Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø quaûn lyù giaùo duïc Vieät Nam cho raèng, chæ coù thöïc
hieän moät caùch ñoàng boä caùc giaûi phaùp neâu treân môùi coù theå nhanh choùng giaûm daàn
ñöôïc khoaûng caùch cheânh leäch veà tieáp caän vaø thuï höôûng giaùo duïc giöõa caùc vuøng mieàn
vaø giöõa caùc boä phaän khaùc nhau trong xaõ hoäi.
6. Hôïp taùc quoác teá veà giaùo duïc

thöï c hieän ñöôøng loái ñoái ngoaïi môû cöûa, ña phöông hoaù, ña daïng hoaù caùc loaïi hình
hôïp taùc quoác teá cuûa Chính phuû, trong 5 naêm qua, boä GDÑt Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng môû
roäng vaø thieát laäp quan heä hôïp taùc quoác teá, naâng toång soá ñoái taùc leân gaàn 60 nöôùc vaø 36
toå chöùc quoác teá, lieân Chính phuû hoaëc phi Chính phuû; kyù keát 14(1) vaên baûn chính thöùc
nhaèm taêng cöôøng vaø môû roäng quan heä vôùi 12 nöôùc.
thoâ n g qua caùc hoaït ñoäng heä thoáng quoác teá, nhöõng thaønh tích vaø kinh nghieäm cuûa
Vieät Nam trong lónh vöïc giaùo duïc ñaõ ñöôïc giôùi thieäu vôùi baïn beø quoác teá. Nhôø ñoù, soá
löôïng löu hoïc sinh nöôùc ngoaøi ñeán Vieät Nam hoïc taäp, nghieân cöùu (theo hieäp ñònh hôïp
taùc song phöông hoaëc töï tuùc kinh phí) taêng leân moät caùch ñaùng keå. Maët khaùc, soá hoïc
boång maø caùc nöôùc caáp cho Vieät Nam cuõng coù chieàu höôùng taêng leân, taïo cô hoäi cho
4.000 löu hoïc sinh Vieät Nam ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi trong 5 naêm qua. Nhaèm khuyeán khích
vaø taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh Vieät Nam ñi du hoïc ôû nöôùc ngoaøi, moãi naêm Chính phuû
Vieät Nam cuõng ñaõ daønh khoaûng 100 tyû ñoàng ñeå cöû 350 - 400 du hoïc sinh ñi ñaøo taïo ôû
caùc nöôùc coù caùc chuyeân ngaønh ñaøo taïo tieân tieán maø Vieät Nam caàn hoaëc chöa ñaøo taïo
ñöôïc. Moät hình thöùc khuyeán khích khaùc laø Chính phuû hoã trôï sinh hoaït phí cho löu hoïc
sinh Vieät Nam hoïc taäp ôû 13 nöôùc treân theá giôùi vaø nhieàu hình thöùc hoã trôï khaùc nhaèm
ñoäng vieân khuyeán khích löu hoïc sinh tích cöïc hoïc taäp.
Ñoàng thôøi vôùi vieäc trao ñoåi löu hoïc sinh, Vieät Nam ñaõ tích cöïc, chuû ñoäng khai thaùc
caùc nguoàn vieän trôï ñeå boå sung cho ngaân saùch giaùo duïc Vieät Nam. toång voán caùc döï aùn
vay vaø vieän trôï ñöôïc kyù keát trong 5 naêm qua laø 217.780 trieäu uSD. Soá voán cuûa caùc döï
aùn naøy, moät phaàn ñaõ ñöôïc giaûi ngaân, phaàn coøn laïi daønh cho 5 naêm tôùi. Nhìn chung,
caùc döï aùn treân ñaõ goùp phaàn caûi thieän chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc, taêng theâm cô hoäi

tieáp caän giaùo duïc cho treû em coù hoaøn caûnh khoù khaên, naâng cao naêng löïc cho ñoäi nguõ
giaùo vieân vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc, taêng cöôøng cô sôû vaät chaát, trang thieát bò cho caùc
cô sôû giaùo duïc, ñaëc bieät laø caùc cô sôû giaùo duïc ôû khu vöïc khoù khaên.
Nhieàu tröôøng ñaïi hoïc Vieät Nam cuõng ñaõ ñaëc bieät quan taâm ñeán vieäc tranh thuû
nguoàn taøi trôï quoác teá ñeå xaây döïng caùc trung taâm khoa hoïc vaø coâng ngheä cao, taïo ñieàu
kieän naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo vaø nghieân cöùu. Caùc trung taâm nhö vaäy ñaõ taäp trung
vaøo caùc lónh vöïc khoa hoïc coâng ngheä caàn ñöôïc öu tieân nhö: coâng ngheä sinh hoïc, vaät
lieäu môùi, coâng ngheä thoâng tin, töï ñoäng hoaù...vv. t u y qui moâ coù khaùc nhau song caùc
trung taâm naøy ñeàu coù caùc trang thieát bò tieân tieán, töông ñoái caäp nhaät vôùi khoa hoïc -
coâng ngheä theá giôùi.
Söï tham gia tích cöïc cuûa Vieät Nam vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc khu vöïc
vaø quoác teá nhö uNESCo, uNiCEF, uNDP, t oå chöùc Lieân Chính phuû Phaùp ngöõ (aiF), t o å
chöùc Ñaïi hoïc Phaùp ngöõ (auF), aSEaN+1,2,3, hôïp taùc soâng haè n g - soâng Meâ Koâng, t o å
chöùc boä tröôûng Giaùo duïc caùc nöôùc Ñoâng Nam aù (SEaMEo) laø noã löïc lôùn nhaèm hoäi
nhaäp khu vöïc vaø quoác teá trong lónh vöïc giaùo duïc. haø n g naêm, haøng traêm giaûng vieân,
caùn boä nghieân cöùu, caùn boä quaûn lyù giaùo duïc tham döï caùc hoäi nghò, hoäi thaûo khoa hoïc;
caùc khoaù ñaøo taïo ngaén haïn, daøi haïn do caùc nöôùc vaø caùc toå chöùc quoác teá toå chöùc ñeå
hoïc hoûi vaø chia seû kinh nghieäm chuyeân moân vôùi caùc ñoàng nghieäp nöôùc ngoaøi.
höôû n g öùng chính saùch khuyeán khích cuûa Chính phuû Vieät Nam, moät soá löôïng khaù
lôùn caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñaõ vaøo Vieät Nam thaønh laäp caùc cô sôû giaùo duïc 100% voán
nöôùc ngoaøi hoaëc hôïp taùc vôùi caùc ñoái taùc Vieät Nam ñeå ñaøo taïo ñaïi hoïc, daïy ngheà, giaùo
duïc töø xa, môû caùc khoaù boài döôõng ngaén haïn... Vôùi ñieàu kieän cô sôû vaät chaát toát, chöông
trình ñaøo taïo tieân tieán, ñoäi nguõ giaûng vieân coù choïn loïc, caùc cô sôû giaùo duïc nöôùc ngoaøi
hoaït ñoäng taïi Vieät Nam ñaõ goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc coù chaát
löôïng cao, ñöôïc thò tröôøng lao ñoäng chaáp nhaän.
thoâ n g qua caùc chöông trình lieân keát ñaøo taïo, caùc cô sôû giaùo duïc cuûa Vieät Nam coù
ñieàu kieän tieáp thu coâng ngheä ñaøo taïo cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, töø ñoù coù theå ñoåi môùi
ñöôïc noäi dung, chöông trình vaø phöông phaùp giaùo duïc; tieán tôùi coù theå töï xaây döïng vaø
thöïc hieän caùc chöông trình ñaøo taïo mang tính quoác teá. Vôùi moâ hình lieân keát ñaøo taïo
hoaëc thaønh laäp cô sôû ñaøo taïo 100% voán nöôùc ngoaøi, hoïc sinh, sinh vieân Vieät Nam coù
theâm nhieàu cô hoäi du hoïc taïi choã vaø löïa choïn loaïi hình hoïc taäp phuø hôïp; ngaønh giaùo
duïc huy ñoäng ñöôïc nguoàn löïc cuûa nhaân daân vaø cha meï hoïc sinh, sinh vieân laïi tieát
kieäm ñöôïc kinh phí khi cho con du hoïc taïi choã thay vì ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi.
t uy nhieân, coâng taùc quaûn lyù, kieåm tra ñaùnh giaù ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc cô sôû
giaùo duïc coù yeáu toá nöôùc ngoaøi ñang gaëp khoù khaên vì moät soá cô sôû chöa chaáp haønh
nghieâm tuùc caùc quy ñònh cuûa Chính phuû. Sai phaïm maø caùc cô sôû hay chöông trình ñaøo
taïo coù
yeáu toá nöôùc ngoaøi thöôøng maéc phaûi laø: hoaï t ñoäng khoâng ñuùng noäi dung ñaêng kyù; caét
xeùn chöông trình giaûng daïy, khoâng ñaûm baûo chaát löôïng vaø caùc ñieàu kieän thöïc hieän
chöông trình; moät soá cô sôû giaùo duïc nöôùc ngoaøi chöa ñöôïc chính nöôùc sôû taïi coâng
nhaän veà chuaån chaát löôïng. Ngoaøi ra, do chöa coù tieâu chí phaùp lyù phaân ñònh hình thöùc
lôïi nhuaän vaø phi lôïi nhuaän neân ña soá caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi töï nhaän laø phi lôïi
nhuaän ñeå traùnh noäp thueá. tröôù c tình traïng ñoù, Vieät Nam caàn hoaøn thieän heä thoáng
phaùp lyù, ñoàng thôøi phaán ñaáu ñeå coù ñuû khaû naêng kieåm ñònh caùc toå chöùc giaùo duïc nöôùc
ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi hoïc, traùnh nhaäp khaåu
caùc chöông trình giaùo duïc haøo nhoaùng vì mang nhaõn hieäu nöôùc ngoaøi nhöng thöïc ra laø
keùm chaát löôïng.
7. Quaûn lyù giaùo duïc - Phaân caáp, taêng cöôøng töï chuû vaø traùch nhieäm xaõ hoäi
beân caïnh vieäc goùp phaàn taïo ra nhöõng thaønh coâng, coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc, do
nhöõng thieáu soùt cuûa mình, cuõng laø moät nguyeân nhaân quan troïng daãn ñeán nhöõng haïn
cheá, yeáu keùm trong lónh vöïc giaùo duïc. Vì vaäy, ñeå taïo ra söï chuyeån bieán cô baûn trong
phaùt trieån giaùo duïc, caàn phaûi taäp trung ñoåi môùi coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc, xem ñaây laø
khaâu ñoät phaù.
Yeâu caàu tröôùc maét cuûa giaûi phaùp ñoåi môùi quaûn lyù giaùo duïc laø hoaøn thieän theå cheá
giaùo duïc theo tinh thaàn caûi caùch haønh chính, baûo ñaûm hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa phaùp
cheá xaõ hoäi chuû nghóa trong lónh vöïc giaùo duïc.
tröôù c maét, boä GDÑt vaø boä L Ñ t b x h töøng böôùc hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù giaùo
duïc theo tinh thaàn phaân caáp roõ reät vaø maïnh meõ veà chöùc naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn
giöõa caùc boä, ngaønh vaø ñòa phöông. Ñoàng thôøi, taêng cöôøng quyeàn töï chuû vaø traùch
nhieäm xaõ hoäi cuûa nhaø tröôøng ñi ñoâi vôùi vieäc ñaåy maïnh coâng taùc thanh tra, kieåm tra.
Phaùt huy daân chuû trong xaây döïng, thöïc hieän vaø giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc chuû
tröông, chính saùch, cheá ñoä veà giaùo duïc; baûo ñaûm tính coâng khai, minh baïch, coâng
baèng trong huy ñoäng vaø söû duïng nguoàn löïc ñaàu tö cho giaùo duïc.
trong vieäc quaûn lyù giaùo duïc, xuaát phaùt töø quan ñieåm laáy vieäc quaûn lyù chaát löôïng
laøm nhieäm vuï troïng taâm, caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc ñang khaån tröông nghieân cöùu,
hoïc hoûi kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån ñeå tieán haønh ñoåi môùi moät caùch ñoàng boä
coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng giaùo duïc, tieáp caän caùc phöông thöùc quaûn lyù chaát löôïng hieän
ñaïi, phuø hôïp vôùi trình ñoä thöïc tieãn vaø caùc ñaëc ñieåm vaên hoaù - xaõ hoäi cuûa Vieät Nam.
trong ñoù, vaán ñeà coù tính quyeát ñònh laø xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng chuaån quoác
gia veà giaùo duïc, laøm cô sôû cho vieäc theo doõi, kieåm tra, ñaùnh giaù vaø ñaûm baûo chaát löôïng
ôû taát caû caùc khaâu trong quaù trình giaùo duïc vaø ñoái vôùi taát caû caùc loaïi hình giaùo duïc.
Vì chaát löôïng giaûng daïy vaø hoïc taäp cuûa nhaø tröôøng laø nguoàn goác chuû yeáu taïo neân chaát
löôïng cuûa moät neàn giaùo duïc, ñoàng thôøi nhaø tröôøng cuõng laø nôi phaûn aùnh ñaày ñuû
nhaát hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neân, treân cô sôû phaùt huy
quyeàn töï chuû vaø töï chòu traùch nhieäm cuûa nhaø tröôøng, caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc coù
traùch nhieäm baûo ñaûm ñeå coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc baùm saùt thöïc teá cuûa nhaø tröôøng,
laéng nghe tieáng noùi cuûa nhaø giaùo, cuûa cha meï hoïc sinh vaø xaõ hoäi töø ñoù coù nhöõng
quyeát ñònh ñuùng ñaén, phuø hôïp vaø khaû thi. Moät trong nhöõng yeâu caàu hieän nay laø caàn
khaån tröông hieän ñaïi hoaù coâng taùc quaûn lyù, nhanh choùng thöïc hieän tin hoïc hoaù ñeå
thieát laäp keânh trao ñoåi thoâng tin hai chieàu, kòp thôøi vaø tin caäy giöõa cô quan quaûn lyù
giaùo duïc vôùi nhaø tröôøng, gia ñình vaø xaõ hoäi cuõng nhö giöõa nhaø tröôøng, nhaø giaùo, phuï
huynh vaø hoïc sinh, sinh vieân.
V. CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC LAØ YEÂU CAÀU TAÁT YEÁU -

PHÖÔNG HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO ÑEÁN
NAÊM 2020
Vôùi muïc tieâu phaán ñaáu ñeán naêm 2020, Vieät Nam coù moät neàn giaùo duïc tieân tieán,
mang ñaäm baûn saéc daân toäc, ñaùp öùng yeâu caàu cuûa söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi
hoùa ñaát nöôùc trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá, boä Chính trò, ban Chaáp haønh trung
öông Ñaûng ñaõ thaûo luaän vaø chæ ñaïo vieäc thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï, giaûi phaùp phaùt
trieån giaùo duïc ñeán naêm 2020 laø:
Thöù nhaát, naâng cao chaát löôïng giaùo duïc toaøn dieän, coi troïng giaùo duïc nhaân caùch, ñaïo
ñöùc, loái soáng cho hoïc sinh, sinh vieân, môû roäng quy moâ giaùo duïc hôïp lyù
Caàn coi troïng caû ba maët giaùo duïc: Daïy laøm ngöôøi, daïy chöõ, daïy ngheà; ñaëc bieät chuù
yù giaùo duïc lyù töôûng, phaåm chaát ñaïo ñöùc, loái soáng, lòch söû, truyeàn thoáng, vaên hoaù daân
toäc, giaùo duïc veà Ñaûng. Ngaên chaën xu höôùng coi nheï giaùo duïc chính trò, tö töôûng, xa rôøi
ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, caùc bieåu hieän tieâu cöïc trong hoaït ñoäng giaùo duïc. Quan
taâm hôn nöõa ñeán vieäc giaùo duïc nhaân caùch, kyõ naêng vaø phöông phaùp laøm vieäc; naâng
cao trình ñoä veà ngoaïi ngöõ, tin hoïc cho hoïc sinh, sinh vieân; phaùt trieån naêng löïc, trình
ñoä chuyeân moân, nghieäp vuï, laøm cho theá heä treû coù ñuû khaû naêng vaø baûn lónh thích öùng
vôùi nhöõng bieán ñoåi nhanh choùng cuûa theá giôùi. boài döôõng cho thanh thieáu nieân loøng yeâu
nöôùc noàng naøn, töï haøo, töï toân daân toäc vaø khaùt voïng maõnh lieät veà xaây döïng ñaát nöôùc
giaøu maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh.
Phaùt trieån quy moâ hôïp lyù caû giaùo duïc ñaïi traø vaø muõi nhoïn, xaây döïng xaõ hoäi hoïc
taäp, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moïi ngöôøi coù theå hoïc taäp suoát ñôøi. Ñaåy maïnh coâng taùc
ñaøo taïo ngheà, keå caû nhöõng ngheà thuoäc lónh vöïc coâng ngheä cao. Môû roäng maïng löôùi cô
sôû daïy ngheà, phaùt trieån trung taâm daïy ngheà quaän, huyeän. trieå n khai tích cöïc caùc
chöông trình ñaøo taïo ngheà cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá, vuøng ñaëc bieät khoù khaên,
vuøng saâu, vuøng xa. Keát hôïp chaët cheõ vieäc ñaøo taïo ngheà vôùi vieäc boài döôõng, phoå bieán
kieán thöùc kyõ thuaät cho noâng daân. Sôùm ñieàu chænh cô caáu nguoàn nhaân löïc hôïp lyù veà trình
ñoä ñaøo taïo,

ngaønh ngheà, daân toäc, vuøng, mieàn. Ñaåy maïnh phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi,
thöïc hieän phoå caäp trung hoïc cô sôû moät caùch beàn vöõng; cuûng coá keát quaû xoaù muø chöõ,
ngaên chaën tình traïng taùi muø chöõ. Laøm toát vieäc phaân löôïng, giaùo duïc höôùng nghieäp.
Phaán ñaáu giaûm tæ leä hoïc sinh löu ban, boû hoïc.
Nhaø nöôùc coù chính saùch hoã trôï cho baäc hoïc maàm non, baûo ñaûm haàu heát treû em
trong ñoä tuoåi ñöôïc ñi hoïc maãu giaùo.
Raø soaùt vaø boå sung cô cheá, chính saùch, toå chöùc phaùt hieän, boài döôõng nhaân taøi ngay
töø baäc hoïc phoå thoâng, ñaëc bieät ôû baäc ñaïi hoïc. Khuyeán khích phaùt trieån, naâng cao chaát
löôïng caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng naêng khieáu, caùc lôùp ñaøo taïo cöû nhaân khoa hoïc
taøi naêng. Chuù troïng xaây döïng moät soá tröôøng, chuyeân ngaønh ñaøo taïo ñaïi hoïc, cao ñaúng,
trung caáp chuyeân nghieäp, daïy ngheà ñaït chuaån khu vöïc vaø quoác teá. taê n g nhanh quy moâ
ñaøo taïo coâng nhaân vaø caùn boä kyõ thuaät laønh ngheà ôû nhöõng lónh vöïc coâng ngheä cao, tieáp
caän trình ñoä tieân tieán theá giôùi.
Thöù hai, ñoåi môùi maïnh meõ quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi giaùo duïc vaø ñaøo taïo
taê n g cöôøng söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc, vai troø cuûa Maët traän t o å
quoác vaø caùc ñoaøn theå nhaân daân caùc caáp, vai troø cuûa ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeå phaùt
trieån söï nghieäp giaùo duïc.
Ñoåi môùi caên baûn chính saùch söû duïng caùn boä theo höôùng coi troïng phaåm chaát vaø
naêng löïc thöïc teá. Ñaåy maïnh caûi caùch haønh chính, naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû
coâng taùc quaûn lyù, chuù troïng quaûn lyù chaát löôïng giaùo duïc. taê n g cöôøng thanh tra, kieåm
tra, kieåm ñònh chaát löôïng vaø giaùm saùt caùc hoaït ñoäng giaùo duïc.
Chaán chænh, saép xeáp laïi heä thoáng caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng; khaéc phuïc tình
traïng thaønh laäp môùi ôû nhöõng nôi, nhöõng lónh vöïc khoâng ñuû ñieàu kieän veà ñoäi nguõ caùn boä
giaûng daïy, veà cô sôû vaät chaát, trang thieát bò vaø ñaàu vaøo cuûa sinh vieân; khoâng duy trì caùc
tröôøng ñaøo taïo coù chaát löôïng keùm. thöï c hieän phaân caáp, taïo ñoäng löïc vaø tính chuû ñoäng
cuûa caùc cô sôû giaùo duïc. taêng quyeàn töï chuû, töï chòu traùch nhieäm cuûa nhaø tröôøng ñi ñoâi
vôùi vieäc hoaøn thieän cô cheá coâng khai, minh baïch, baûo ñaûm söï giaùm saùt cuûa caùc cô
quan nhaø nöôùc, ñoaøn theá vaø xaõ hoäi. Ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, truyeàn
thoâng trong quaûn lyù giaùo duïc ôû caùc caáp.
thöï c söï coi troïng vai troø cuûa khoa hoïc giaùo duïc. Ñaåy maïnh nghieân cöùu khoa hoïc
giaùo duïc, giaûi quyeát toát nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn trong quaù trình ñoåi môùi giaùo
duïc.
Thöù ba, xaây döïng ñoäi nguõ nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc ñuû veà soá löôïng, ñaùp
öùng yeâu caàu veà chaát löôïng
Ñoåi môùi maïnh meõ phöông phaùp vaø noäi dung ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng vaø khoa sö
phaïm. xaâ y döïng moät soá tröôøng sö phaïm thöïc söï trôû thaønh tröôøng troïng ñieåm ñuû söùc laøm
ñaàu taøu cho caû heä thoáng caùc cô sôû ñaøo taïo giaùo vieân. taêng ñaàu tö cô sôû vaät chaát naâng
caáp caùc tröôøng, caùc khoa sö phaïm. Khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng baûo ñaûm ñuû soá
löôïng giaùo vieân cho caû heä thoáng giaùo duïc.
Ñaåy maïnh coâng taùc ñaøo taïo, boài döôõng ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù giaùo duïc ôû taát caû
caùc caáp hoïc, baäc hoïc ñuû veà soá löôïng, ñoàng boä veà cô caáu, gioûi veà chuyeân moân, nghieäp
vuï.
Chuaån hoaù trong ñaøo taïo, tuyeån choïn, söû duïng nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
caùc caáp. Nhaø nöôùc coù chính saùch öu ñaõi ñoái vôùi nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc veà
vaät chaát vaø tinh thaàn ñeå thu huùt nhöõng ngöôøi gioûi laøm coâng taùc giaùo duïc.
Thöù tö, tieáp tuïc ñoåi môùi chöông trình, taïo chuyeån bieán maïnh meõ veà phöông phaùp
giaùo duïc
Raø soaùt laïi toaøn boä chöông trình vaø saùch giaùo khoa phoå thoâng, sôùm khaéc phuïc tình
traïng quaù taûi, naëng veà lyù thuyeát, nheï veà thöïc haønh, chöa khuyeán khích ñuùng möùc tính
saùng taïo cuûa ngöôøi hoïc, chuaån bò kyõ vieäc xaây döïng vaø trieån khai thöïc hieän boä chöông
trình giaùo duïc phoå thoâng môùi theo höôùng hieän ñaïi, phuø hôïp vaø coù hieäu quaû. Ñoåi môùi,
hieän ñaïi hoaù chöông trình giaùo duïc ñaïi hoïc, giaùo duïc ngheà nghieäp, chuyeån maïnh meõ töø
ñaøo taïo theo khaû naêng sang ñaøo taïo theo nhu caàu xaõ hoäi. thöïc hieän toát ñaøo taïo theo cheá
ñoä tín chæ trong heä thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc vaø giaùo duïc ngheà nghieäp. Caûi tieán vaø naâng
cao chaát löôïng chöông trình caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi, nhaân vaên, nhaát laø caùc moân khoa
hoïc Maùc - Leâ nin, tö töôûng hoà Chí Minh. baõi boû tình traïng ñoäc quyeàn xuaát baûn vaø phaùt
haønh saùch giaùo khoa cuûa Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc.
tieá p tuïc ñoåi môùi phöông phaùp daïy vaø hoïc, khaéc phuïc cô baûn loái truyeàn thuï moät
chieàu. Phaùt huy phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc, saùng taïo, hôïp taùc; giaûm thôøi gian giaûng
lyù thuyeát, taêng thôøi gian töï hoïc, töï tìm hieåu cho hoïc sinh, sinh vieân; gaén boù chaët cheõ
giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh, ñaøo taïo gaén vôùi nghieân cöùu khoa hoïc, saûn xuaát vaø ñôøi
soáng.
Thöù naêm, taêng cöôøng nguoàn löïc cho giaùo duïc

taêng ñaàu tö nhaø nöôùc cho giaùo duïc vaø ñaøo taïo; öu tieân caùc chöông trình muïc tieâu
quoác gia, khaéc phuïc tình traïng bình quaân daøn traûi.
Khoâng ngöøng ñaàu tö xaây döïng, naâng caáp cô sôû vaät chaát, thieát bò giaùo duïc. thöï c
hieän toát chuû tröông xaây döïng kyù tuùc xaù sinh vieân vaø nhaø coâng vuï cho giaùo vieân ôû vuøng
khoù khaên. hoaø n thieän vaø boå sung cô cheá, chính saùch ñoái vôùi tröôøng ngoaøi coâng laäp.
Ñaåy maïnh vieäc thöïc hieän xaõ hoäi hoaù giaùo duïc; Nhaø nöôùc coù chính saùch huy ñoäng
maïnh meõ caùc nguoàn löïc xaõ hoäi cho phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo, khuyeán khích vaø taïo
ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc toå chöùc caù nhaân, caùc thaønh phaàn kinh teá tích cöïc tham gia
caùc hoaït ñoäng phaùt trieån giaùo duïc. xaâ y döïng cô cheá quaûn lyù, giaùm saùt moïi nguoàn ñaàu
tö cuûa xaõ hoäi cho giaùo duïc.
Ñoåi môùi cô cheá taøi chính trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo nhaèm goùp phaàn quan troïng
naâng cao chaát löôïng, môû roäng quy moâ vaø ñaûm baûo coâng baèng trong giaùo duïc; thöïc hieän
cheá ñoä hoïc boång, hoïc phí vaø hoã trôï hoïc taäp theo höôûng hoïc phí ôû giaùo duïc maàm non,
trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá cuûa töøng ñòa baøn
daân cö vaø hoaøn caûnh hoä gia ñình; hoïc phí ôû giaùo duïc ngheà nghieäp vaø giaùo duïc ñaïi hoïc
thöïc hieän theo nguyeân taéc chia seû chi phí ñaøo taïo giöõa Nhaø nöôùc vaø ngöôøi hoïc. Mieãn
hoïc phí cho hoïc sinh, sinh vieân gia ñình chính saùch, caùc hoä ngheøo; giaûm hoïc phí cho
hoïc sinh, sinh vieân caùc hoä caän ngheøo vaø hoã trôï cho hoïc sinh, sinh vieân caùc hoä coù thu
nhaäp raát thaáp. thöï c hieän toát chuû tröông cho hoïc sinh hoïc ngheà, sinh vieân caùc gia ñình
coù hoaøn caûnh khoù khaên ñöôïc vay tieàn ngaân haøng ñeå hoïc.
Thöù saùu, ñaûm baûo coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc
Nhaø nöôùc taäp trung ñaàu tö cho caùc vuøng khoù khaên, vuøng coù ñoâng ñoàng baøo daân
toäc thieåu soá, tuøng böôùc giaûm söï cheânh leäch veà phaùt trieån giaùo duïc giöõa caùc vuøng, mieàn.
thöïc hieän toát chính saùch cöû tuyeån, ñaøo taïo theo ñòa chæ vôùi vieäc boå tuùc naâng cao trình
ñoä cho ñoái töôïng cöû tuyeån. Quan taâm ñaøo taïo caùn boä vuøng daân toäc (caùn boä ñaûng, chính
quyeàn, ñoaøn theå ôû cô sôû). tieá p tuïc phaùt trieån heä thoáng tröôøng noäi truù, baùn truù, thöïc hieän
toát caùc chính saùch öu tieân, hoã trôï cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá: Ñaëc bieät chuù yù ñeán con
thöông binh, lieät só, gia ñình coù coâng vôùi nöôùc, hoïc sinh coù hoaøn caûnh ñaëc bieät khoù
khaên vaø hoïc sinh khuyeát taät thoâng qua phaùt trieån caùc loaïi quyõ khuyeán hoïc, khuyeán taøi
trong caùc toå chöùc xaõ hoäi, trong caùc coäng ñoàng daân cö.
Thöù baûy, taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá veà giaùo duïc vaø ñaøo taïo
Giaùo duïc trong thôøi kyø hoäi nhaäp quoác teá caøng caàn phaûi baûo ñaûm phaùt trieån beàn
vöõng, khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng, phaùt huy toái ña noäi löïc, giöõ vöõng ñoäc laäp töï
chuû vaø ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, töøng böôùc tieáp caän neàn giaùo duïc tieân tieán theá giôùi.
Môû roäng hôïp taùc ñaøo taïo ña phöông gaén vôùi vieäc taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù nhaø
nöôùc.
Coù cô cheá, chính saùch thu huùt caùc nguoàn ñaàu tö nöôùc ngoaøi cho giaùo duïc, nhaát laø
lónh vöïc ñaøo taïo ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc vaø daïy ngheà; thu huùt caùc nhaø giaùo, nhaø khoa hoïc
gioûi ngöôøi nöôùc ngoaøi tham gia ñaøo taïo, nghieân cöùu khoa hoïc ôû caùc cô sôû giaùo duïc ñaïi
hoïc, sau ñaïi hoïc.
thöï c hieän toát vieäc ñöa caùn boä, hoïc sinh, sinh vieân coù ñaïo ñöùc vaø trieån voïng ñi ñaøo
taïo ôû nöôùc ngoaøi, chuù troïng caùc ngaønh maø ñaát nöôùc coù nhu caàu böùc thieát, ñoàng thôøi
taêng cöôøng quaûn lyù, giuùp ñôõ vieäc hoïc taäp, sinh hoaït löu hoïc sinh ôû nöôùc ngoaøi.
VI. PHUÏ LUÏC
1. Phuï luïc 1:
Giôùi thieäu baøi phaùt bieåu veà 5 nguyeân taéc neàn taûng trong giaùo duïc cuûa Phoù Thuû
töôùng, nguyeân Boä tröôûng Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo Nguyeãn Thieän Nhaân
trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh giaùo duïc ñaõ thöïc hieän nhieàu caûi caùch maïnh meõ
nhaèm chaán höng neàn giaùo duïc nöôùc nhaø. theo lôøi cuûa nguyeân boä tröôûng Nguyeãn thieä n
Nhaân “Laõnh ñaïo ngaønh ñaõ thaûo luaän nhieàu laàn ñeå choïn böôùc ñi cho thích hôïp. Cuoái
cuøng thì laïi trôû laïi moät nguyeân taéc giaûn dò: Con ngöôøi laø nhaân toá quyeát ñònh cuûa moïi
vaán ñeà”. theo nguyeân boä tröôûng, nhöõng caûi caùch hieän nay vaãn chöa ñem laïi hieäu quaû
nhö mong muoán, nguyeân nhaân laø do vaãn chöa thöïc hieän trieät ñeå caùc nguyeân taéc trong
caên baûn cuûa giaùo duïc, ñoù laø “Traät töï kyû cöông; Trung thöïc; Khaùch quan; Coâng baèng;
Khuyeán khích saùng taïo vaø Hieäu quaû”.
Ñeå caùc nhaø quaûn lyù thaáy ñöôïc nhöõng vaán ñeà vöøa mang tính caáp baùch, vöøa mang
tính neàn taûng cho quaù trình phaùt trieån giaùo duïc laâu daøi, chuùng toâi xin giôùi thieäu nguyeân
vaên traû lôøi phoûng vaán baùo Giaùo duïc vaø thôøi ñaïi cuûa Phoù thuû töôùng Chính phuû, nguyeân
boä tröôûng boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo Nguyeãn thieä n Nhaân veà 5 nguyeân taéc cô baûn trong
giaùo duïc, baøi ñöôïc ñaêng treân taïp chí Giaùo duïc thôøi ñaïi thaùng 01/2008.
“Vieät Nam ñaõ hình thaønh ñöôïc heä thoáng giaùo duïc vaø khoa hoïc töø trong thôøi kyø
chieán tranh. Trong suoát nhöõng naêm qua, nhaân toá khoâng theå thieáu ñöôïc trong söï taêng
tröôûng kinh teá lieân tuïc cuûa Vieät Nam chính laø con ngöôøi. Con ngöôøi Vieät Nam -
cuõng chính laø saûn phaåm cuûa neàn giaùo duïc Vieät Nam - ñaõ ñuû söùc thöïc hieän ñoåi môùi
kinh teá, ñöa neàn kinh teá töø bao caáp sang kinh teá thò tröôøng; töø heä thoáng kinh teá thuaàn
tuyù quoác doanh vaø taäp theå sang heä thoáng kinh teá nhieàu thaønh phaàn; ñöa Vieät Nam töø
moät nöôùc chuû yeáu nhaäp khaåu sang xuaát khaåu nhieàu haøng hoaù ñöùng trong “top 10”
cuûa theá giôùi. Tuy nhieân, vaãn coøn caùc daáu hieäu raát ñaùng lo ngaïi, ñoù laø nhöõng yeáu
keùm chaäm ñöôïc khaéc phuïc, thaäm chí coù xu höôùng gia taêng. Yeáu keùm veà chaát löôïng
giaùo vieân, chaát löôïng giaùo duïc, yeáu keùm veà chaát löôïng ñaøo taïo ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc;
vi phaïm trong coâng taùc thi cöû vaø beänh thaønh tích. Chuùng ta nhìn thaáy caùc yeáu keùm ñoù
vaø khoâng theå yeân taâm.
Caâu hoûi laø trong ñieàu kieän khoâng theå taêng nhanh ngaân saùch cho giaùo duïc thì laøm
caùch naøo ñeå giaûi quyeát ñöôïc baøi toaùn vöøa naâng cao chaát löôïng giaùo duïc phoå thoâng
vöøa naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ngheà nghieäp; vöøa taêng quy moâ giaùo duïc vöøa naâng
cao chaát löôïng nhöng vôùi chi phí thaáp. Caùi khoù nhaát cuûa ngaønh trong nhöõng naêm gaàn
ñaây chính laø ôû choã ñoù. Neáu coù thôøi gian töø töø coù theå laøm ñöôïc, nhöng ta ñang trong
thôøi kyø hoäi nhaäp, aùp löïc ñeán ngay laäp töùc, khoâng theå chaäm treã.
Laõnh ñaïo ngaønh ñaõ thaûo luaän nhieàu laàn ñeå choïn böôùc ñi cho thích hôïp. Cuoái
cuøng thì laïi trôû laïi moät nguyeân taéc giaûn dò: Con ngöôøi laø nhaân toá quyeát ñònh cuûa moïi
vaán ñeà. Söï naêng ñoäng vaø söï chòu traùch nhieäm cuûa con ngöôøi laø yeáu toá quyeát ñònh.
Nguoàn löïc coù theå haïn cheá, nhöng neáu con ngöôøi coù yù thöùc, phaùt huy saùng kieán, thì
nguoàn löïc ñoù coù theå ñem laïi keát quaû cao. Nguoàn löïc hieän nay chöa ñem laïi hieäu quaû
cao, chính laø vì söï vi phaïm caùc nguyeân taéc neàn taûng cuûa giaùo duïc. Ñoù laø: Traät töï kyû
cöông; Trung thöïc; Khaùch quan; Coâng baèng; Khuyeán khích saùng taïo vaø Hieäu quaû. Neáu
ñaûm baûo ñöôïc 5 nguyeân taéc naøy thì heä thoáng giaùo duïc seõ phaùt trieån. Coøn neáu laøm
ngöôïc laïi seõ laøm trieät tieâu saùng kieán, trieät tieâu ñoäng löïc. Nhö vaäy, khoâng theå khaùc, ñeå
giaùo duïc phaùt trieån thì phaûi khaéc phuïc nhöõng vi phaïm caên baûn ñoù.
Khi ngaønh giaùo duïc laøm cuoäc vaän ñoäng choáng tieâu cöïc trong thi cöû vaø beänh
thaønh tích trong giaùo duïc, dö luaän xaõ hoäi cuõng coù nhöõng yù kieán cho raèng ñaáy laø
“chuyeän nhoû”, nhöng Laõnh ñaïo Boä laïi cho raèng ñaây laø “chuyeän raát lôùn”, ñoäng chaïm
ñeán caùc nguyeân taéc cuûa giaùo duïc, töùc laø ñoäng chaïm ñeán caùi goác cuûa giaùo duïc. Tieâu
cöïc trong thi cöû vaø beänh thaønh tích ñaõ ñi ngöôïc laïi caû 5 nguyeân taéc traät töï, kyû cöông,
trung thöïc, khaùch quan, coâng baèng, khuyeán khích saùng taïo vaø hieäu quaû. Coâng khai vi
phaïm luaät phaùp, gian laän laø coâng cuï “thaønh ñaït”, ngöôøi yeáu keùm ñöôïc khen, hoïc
sinh hoïc toát, thaày coâ daïy toát thì khoâng ñöôïc ñoäng vieân xöùng ñaùng! Nguy hieåm ôû ñaây
laø ñaùnh giaù sai thöïc tieãn thì ñaàu tö nguoàn löïc sai choã. Noã löïc cuûa ngaønh khoâng giaûi
quyeát ñuùng caùc yeáu keùm caàn giaûi quyeát. Beänh thaønh tích ñaõ laøm cho ñònh höôùng vaø
noã löïc söû duïng nguoàn löïc bò sai laïc. Ñoù chính laø söï laõng phí lôùn nguoàn löïc.
Ngaønh ta thöïc hieän cuoäc vaän ñoäng “Hai khoâng” chính laø haønh ñoäng nhaèm thieát
laäp laïi nhöõng nguyeân taéc cuûa ngaønh, töø ñoù seõ phaùt huy ñöôïc yù thöùc vaø saùng taïo cuûa
nhöõng chuû theå trong quaù trình phaùt trieån. Noã löïc khoâng chæ ôû baäc phoå thoâng maø ôû taát
caû caùc baäc hoïc.
Khi chuùng ta taäp trung giaûi quyeát vaán ñeà taän goác thì thöïc tieãn seõ chæ ra caùc coâng
vieäc phaûi laøm tieáp theo laø gì. Vaán ñeà noåi coäm laø vaán ñeà chaát löôïng giaùo vieân vaø vai
troø cuûa caùc thaày coâ Hieäu tröôûng. Xuaát hieän nhu caàu naâng cao chaát löôïng vaø chuaån
hoaù giaùo vieân. Tröôùc ñaây, vaán ñeà naøy chöa ñöôïc laøm quyeát lieät, naêm vöøa roài Boä môùi
coâng boá chuaån giaùo vieân maàm non, ñang chuaån bò coâng boá chuaån giaùo vieân tieåu hoïc
vaø trung hoïc. Vieäc naøy leõ ra phaûi ñöôïc laøm sôùm hôn, töø nhieàu naêm tröôùc. Naêm 2007,
chuùng ta ñaõ khôûi ñoäng moät chöông trình môùi boài döôõng caùc thaày coâ Hieäu tröôûng, naêm
2008 seõ thöïc hieän ñaùnh giaù Hieäu tröôûng caùc tröôøng phoå thoâng qua yù kieán cuûa caùc
thaày coâ giaùo.
Trong giaùo duïc ñaïi hoïc chuùng ta cuõng caàn phaûi choïn khaâu ñoät phaù cho phuø hôïp
vôùi ñaëc thuø. Ñoù laø, thöïc hieän vieäc cho vay ñeå hoïc vaø ñaøo taïo phaûi ñaùp öùng nhu caàu
xaõ hoäi. Cuï theå hoaù yeáu toá chaát löôïng vaø yeáu toá ñoäng löïc ôû giaùo duïc ñaïi hoïc baèng:
“Noùi khoâng vôùi ñaøo taïo khoâng ñaït chuaån vaø ñaøo taïo khoâng theo nhu caàu xaõ hoäi”.
Theo
höôùng naøy, naêm 2007, Boä ñaõ toå chöùc 4 hoäi thaûo quoác gia veà ñaøo taïo theo nhu caàu
cuûa xaõ hoäi. Ñaõ coù gaàn 150 thoûa thuaän, hôïp ñoàng ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao
ñaúng vaø caùc doanh nghieäp, caùc ngaân haøng vaø caùc ñòa phöông ñaõ ñöôïc kyù keát. Chuùng
ta ñaõ nhaän thöùc roõ hôn laø khoâng chæ nhaø tröôøng, maø caû 4 chuû theå laø nhaø tröôøng,
doanh nghieäp, Nhaø nöôùc vaø sinh vieân phaûi cuøng noã löïc vaø hôïp taùc thì môùi naâng
cao ñöôïc chaát löôïng giaùo duïc ñaïi hoïc nhanh hôn vaø hieäu quaû hôn. Ñeå taïo ñieàu
kieän cho caùc sinh vieân, hoïc sinh hoïc ngheà ñuû ñieàu kieän ñöôïc hoïc song coù hoaøn caûnh
gia ñình khoù khaên, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ quyeát ñònh trieån khai heä thoáng cho vay
môùi ñeå hoïc ngheà, hoïc ñaïi hoïc. Qua 4 thaùng trieån khai, ñaõ coù 600.000 hoïc sinh,
sinh vieân ñöôïc vay, vôùi toång soá voán cho vay ñöôïc hôn 2.000 tyû ñoàng. Ñaây laø giaûi
phaùp coù tính ñoät phaù trong ñoåi môùi cô cheá taøi chính cuûa giaùo duïc ñaïi hoïc.
Khi môùi ñaët ra yeâu caàu choáng tieâu cöïc trong thi cöû, trong dö luaän xaõ hoäi cuõng
coù yù kieán khoâng tin laø laøm ñöôïc. Chuùng ta ñöa ra “Hai khoâng” nhöng cuõng raát lo.
Baøi hoïc saâu saéc nhaát trong naêm hoïc ñaàu tieân (2006- 2007) thöïc hieän “Hai khoâng”
laø chuùng ta ñaõ noùi cho hoïc sinh hieåu, noùi cho ngöôøi daân ñoàng tình raèng caùi raát caàn
sau 12 naêm hoïc khoâng phaûi laø taám baèng toát nghieäp maø laø naêng löïc laøm ngöôøi. Sau
moät thôøi gian tuyeân truyeàn, baùo chí vaøo cuoäc thì ñaõ nhaän ñöôïc söï ñoàng tình cuûa
xaõ hoäi.
Chuùng ta môùi thi nghieâm tuùc ñöôïc moät naêm hoïc theo tinh thaàn cuûa cuoäc vaän
ñoäng “Hai khoâng”. Maëc duø coù theå noùi laø ñaõ thi nghieâm tuùc hôn nhöõng naêm tröôùc
nhieàu, nhöng chöa phaûi hoaøn toaøn nghieâm tuùc (vì vaãn coøn coù nôi chöa thaät nghieâm
tuùc). Do ñoù naêm nay phaûi laøm nghieâm tuùc hôn nöõa. Ñeå chöùng minh cho xaõ hoäi
thaáy chuùng ta coù theå thi cöû nghieâm tuùc hôn, ñeå naêm sau nöõa (2009) chæ coøn moät
kyø thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng (THPT) vaø khoâng coøn thi quoác gia vaøo ñaïi
hoïc nöõa.
Moät moái lo nöõa laø beänh thaønh tích khoâng chæ laø “beänh” cuûa ngöôøi laøm giaùo duïc
maø vaãn bò chi phoái bôûi nhöõng quan nieäm chung. Chæ rieâng ngaønh giaùo duïc laøm khoâng
ñöôïc. Boä ñaõ tham möu vaø Thuû töôùng ñaõ coù Chæ thò veà khaéc phuïc tieâu cöïc vaø beänh
thaønh tích trong giaùo duïc. Laõnh ñaïo caùc ñòa phöông ñeàu uûng hoä phöông chaâm laø
phaûi choáng tieâu cöïc vaø beänh thaønh tích, khi ngaønh giaùo duïc laøm thì ñaõ ñöôïc caùc ñòa
phöông uûng hoä.
Naêm hoïc vöøa qua chuùng ta ñaõ khoâng ñaët ra chæ tieâu tyû leä toát nghieäp vaø tyû leä khaù
gioûi nöõa, nhöng chuùng ta laïi thaønh laäp 7 cuïm thi ñua cuûa caùc tænh, thaønh phoá trong caû
nöôùc. Ñaët muïc tieâu trong 4 naêm 2006 - 2010 choáng tieâu cöïc vaø beänh thaønh tích trong
giaùo duïc, cho ñeán nay toâi cho raèng chuùng ta ñaõ ñi ñuùng höôùng. Neáu laøm toát 4 naêm
naøy, neàn ñaïo ñöùc trong ngaønh seõ tieán sang moät moác môùi. Ñoù laø tieàn ñeà ñeå chuùng ta
böôùc caùc böôùc tieáp theo.

Coù nhöõng vaán ñeà phaùt sinh trong naêm ñaàu tieân, nhöng ñieàu ñoù khieán chuùng ta
nhìn roõ hôn veà thöïc traïng giaùo duïc Vieät Nam. Moät soá nhaø giaùo vi phaïm veà ñaïo ñöùc
khieán chuùng ta phaûi suy nghó vaø ñau xoùt. Do ñoù, naêm hoïc naøy, coù theâm yeâu caàu laø
phaûi “Noùi khoâng vôùi vi phaïm ñaïo ñöùc nhaø giaùo”, trieån khai cuoäc vaän ñoäng trong
ngaønh: “Moãi thaày coâ giaùo laø moät taám göông veà ñaïo ñöùc, töï hoïc vaø saùng taïo”.
Taát caû caùc chuû tröông lôùn cuûa ngaønh phaûi xuaát phaùt töø thöïc tieãn vaø ñöôïc baøn
baïc, quyeát ñònh taäp theå. Sang 2008, chuùng ta tieáp tuïc thi nghieâm tuùc vaø noùi khoâng
vôùi beänh thaønh tích; xaây döïng cô cheá khen thöôûng coâng baèng; naâng cao naêng löïc
sö phaïm cuûa giaùo vieân. Phaûi toå chöùc boài döôõng caùc Hieäu tröôûng, caùc “tö leänh” treân
“maët traän” giaùo duïc vaø ñaøo taïo cho ngang taàm traùch nhieäm. Ñeán 2010, taát caû Hieäu
tröôûng phoå thoâng cuõng nhö ñaïi hoïc ñeàu phaûi ñöôïc boài döôõng vôùi chöông trình coù
yeáu toá quoác teá treân cô sôû hôïp taùc vôùi caùc neàn giaùo duïc phaùt trieån treân theá giôùi.
Ngoaøi ra chuùng ta cuõng caàn ñaùnh giaù caùc Hieäu tröôûng ñuùng möùc hôn, tröôùc maét seõ
ñoät phaù ôû baäc phoå thoâng. Chæ ñaïo chung laø cuoái naêm, taát caû caùc Hieäu tröôûng ñeàu
ñöôïc caùc giaùo vieân trong tröôøng mình ñaùnh giaù. Neáu ñöôïc chuaån bò toát thì ñaây laø
ñaùnh giaù coâng baèng nhaát, goùp phaàn hình thaøn h ñoäi nguõ Hieäu tröôûng cuûa thôøi kyø
hoäi nhaäp.
ÔÛ baäc ñaïi hoïc cuõng seõ thí ñieåm sinh vieân ñaùnh giaù giaûng vieân. Thoâng qua
ñoù seõ khuyeán khích ñöôïc caùc thaày coâ giaùo ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc khoâng ngöøng ñoåi
môùi. Sau moät soá naêm tieán haønh sinh vieân ñaùnh giaù giaûng vieân, seõ thöïc hieän ñaùnh
giaù caùc Hieäu tröôûng ñaïi hoïc giöõa nhieäm kyø; laøm toát thì khaúng ñònh laøm tieáp, laøm
khoâng toát coù theå thay sôùm hôn nhaèm ñaûm baûo trình ñoä quaûn lyù ôû caùc tröôøng ñaïi
hoïc phaûi tieân tieán. Treân cô sôû thieát laäp nguyeân taéc ñaïo ñöùc trong ngaønh, treân cô sôû
boài döôõng giaûng vieân, treân cô sôû naâng cao trình ñoä quaûn lyù cuûa cô sôû, chuùng ta seõ
xem laïi phöông thöùc quaûn lyù taøi chính cuûa ngaønh, muoán söû duïng ñoàng tieàn ñöôïc
toát thì ngöôøi quaûn lyù taøi chính cuõng phaûi ñöôïc boài döôõng; vieäc söû duïng ngaân saùch,
kinh phí cuõng phaûi ñöôïc giaùm saùt. Naêm nay seõ chuaån bò cho vieäc ñoåi môùi cô cheá
taøi chính cuûa ngaønh, trong ñoù coù phöông aùn hoïc phí môùi.
Naêm hoïc 2008 - 2009 seõ trieån khai chuû ñeà keùp laø: “Naêm hoïc öùng duïng coâng
ngheä thoâng tin vaø ñoåi môùi quaûn lyù taøi chính cuûa ngaønh”. Choïn ñaây laø naêm hoïc öùng
duïng coâng ngheä thoâng tin, vì Coâng ngheä thoâng tin laø moät phöông tieän coù theå naâng
cao hieäu quaû giaùo duïc vôùi chi phí töông ñoái thaáp. Coøn ñoåi môùi veà quaûn lyù taøi chính
cuûa ngaønh laø nhu caàu heát söùc caáp baùch ñeå naâng cao chaát löôïng giaùo duïc vaø chaêm
lo ñôøi soáng caùc thaày coâ giaùo toát hôn, ñeå caùc thaày, coâ phaán khôûi, coâng taùc toát hôn.
Sau naêm hoïc 2008 - 2009, chuùng ta seõ phaûi coù nhöõng böôùc ñi ñeå tieáp tuïc ñoåi
môùi. Chaúng haïn, chuaån bò trieån khai ñeà aùn 13 naêm ñoåi môùi vaø naâng cao hieäu quaû
giaûng daïy vaø söû duïng tieáng Anh. Tieáng Anh seõ ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy töø baäc tieåu
hoïc trong
caû nöôùc, theo loä trình: Ñoâ thò ñi tröôùc, ñoàng baèng roài môùi tôùi mieàn nuùi. Phaûi laøm sao
ñeå ñeán lôùp 12, phaán ñaáu coù ít nhaát moät moân ñöôïc daïy baèng tieáng Anh. Tieáng Anh seõ
ñöôïc söû duïng nhö moät phöông tieän ñeå hoïc taäp chöù khoâng chæ ñeå thi hay “traû nôï” baøi.
Coøn ôû baäc ñaïi hoïc seõ coù yeâu caàu laø toát nghieäp phaûi laøm vieäc ñöôïc trong moâi tröôøng
tieáng Anh.
Muïc tieâu chung laø ñeán 2010, Vieät Nam coù moät heä thoáng giaùo duïc chuaån; traät töï
kyû cöông ñöôïc naâng leân, chuaån veà haønh vi ñaïo ñöùc ñöôïc khaúng ñònh; chuaån veà giaùo
vieân vaø Hieäu tröôûng ñöôïc xaùc laäp; neàn tin hoïc hoaù ñöôïc naâng leân moät böôùc; yeâu caàu
veà phaùt trieån ngoaïi ngöõ ñöôïc thieát laäp vaø coù chöông trình quoác gia vaø cô cheá taøi chính
ñoåi môùi. Töø nay ñeán 2010 laø quaù trình xaùc laäp laïi nhöõng giaù trò caên baûn cuûa giaùo duïc,
ñoàng boä hoaù nhöõng yeáu toá hieän ñaïi, taïo neàn taûng ñeå phaùt trieån nhanh hôn ôû giai ñoaïn
sau. 2011 - 2020 laø giai ñoaïn phaùt trieån nhanh, naâng cao chaát löôïng vaø quoác teá hoaù
töøng böôùc giaùo duïc Vieät Nam.
Söù maïng giaùo duïc thieâng lieâng nhö vaäy ñang ñaët treân vai caùc thaày coâ giaùo. Caùc
thaày coâ giaùo khoâng laøm toát taám göông veà ñaïo ñöùc thì khoâng theå taùi taïo laïi ñöôïc ñaïo
ñöùc daân toäc. Ña soá caùc thaày coâ giaùo thaáy ñöôïc traùch nhieäm vaø vò trí thieâng lieâng cuûa
giaùo duïc neân chuùng ta phaûi töï haøo, tieáp tuïc ñoäng vieân nhau, trong ngaønh chaêm soùc
ñôøi soáng giaùo vieân toát hôn (ñaëc bieät laø giaùo vieân vuøng saâu, vuøng xa) ñeå laøm toát söù
maïng cuûa ngaønh. Coøn neáu moät soá ít thaày coâ thaáy ñoøi hoûi aáy khaéc khe quaù, töï thaáy
khoâng phuø hôïp thì coù theå chuyeån sang ngaønh khaùc, vaãn coù theå ñoùng goùp cho xaõ
hoäi nhöng khoâng phaûi ôû vò trí thaày coâ giaùo. Nhö vaäy seõ giaûm ñöôïc ñaùng keå vi phaïm
ñaïo ñöùc trong ngaønh. Toâi tin raèng vôùi truyeàn thoáng ngöôøi Vieät Nam, neáu chuùng ta
trao ñoåi kyõ töø caùc cô sôû giaùo duïc thì cuõng sôùm khaéc phuïc ñöôïc vi phaïm ñaïo ñöùc
nhaø giaùo.
Nhöõng vieäc chuùng ta ñang laøm coù söï ñoåi môùi, song ñeàu gaén vôùi thöïc tieãn hieän
taïi. Chuùng ta caàn phaûi nhaéc laïi, phaûi trao ñoåi trong ngaønh vaø trong xaõ hoäi veà vò trí
thieâng lieâng cuûa giaùo duïc, vò trí thieâng lieâng cuûa thaày coâ giaùo. Ngaønh giaùo duïc laø
ngaønh quan troïng nhaát ñeå taùi taïo con ngöôøi Vieät Nam veà maët vaên hoaù, lòch söû, nhaân
caùch. Quaù trình giaùo duïc laø quaù trình taùi taïo daân toäc, khoâng coù giaùo duïc thì khoâng
coù con ngöôøi Vieät Nam, khoâng hieåu vaên hoaù, lòch söû thì seõ khoâng coù loøng töï haøo
Vieät Nam. Ñoù laø haønh trang, choã döïa ñeå hoäi nhaäp. Maët khaùc, giaùo duïc cuõng laø moâi
tröôøng quan troïng nhaát ñeå chuaån bò cho khaû naêng ñoåi môùi cuûa moãi con ngöôøi vaø
cuûa quoác gia”.

2. Phuï luïc 2:
Caùc vò Boä tröôûng phuï traùch lónh vöïc giaùo duïc töø 02/9/1945 ñeán nay
1. Boä tröôûng Vuõ Ñình Hoøe

oÂ n g sinh ngaøy 01/6/1912 taïi thanh oai, haø Ñoâng (nay thuoäc ngoaïi thaønh haø
Noäi); laø boä tröôûng boä Quoác gia giaùo duïc töø thaùng 9 naêm 1945 ñeán thaùng 2 naêm
1946, sau ñoù chuyeån sang laøm boä tröôûng boä t ö phaùp.
2. Boä tröôûng Ñaëng Thai Mai

oÂ n g sinh ngaøy 25/12/1902 taïi Löông Ñieàn (nay laø thanh xuaân), thanh Chöông,
Ngheä an; laø boä tröôûng boä Quoác gia giaùo duïc töø thaùng 2 naêm 1946 ñeán thaùng 8
naêm 1946, sau ñoù chuyeån veà laøm Chuû tòch tænh thanh hoù a . oÂ n g maát ngaøy
25/9/1984, an taùng taïi nghóa trang Mai Dòch, haø Noäi.
3. Boä tröôûng Nguyeãn Vaên Huyeân

oÂ n g sinh ngaøy 16/11/1908 taïi haø Noäi; laø boä tröôûng boä Giaùo duïc töø thaùng 11 naêm
1946 ñeán thaùng 10 naêm 1975. oÂ n g maát ngaøy 19/10/1975, an taùng taïi nghóa trang
Mai Dòch, ha ø Noäi.
4. Boä tröôûng Taï Quang Böûu

oÂ n g sinh ngaøy 23/7/1910 taïi Nam hoaø n h, Nam Ñaøn, Ngheä an; laø boä tröôûng boä
Ñaïi hoïc vaø trung hoïc chuyeân nghieäp töø naêm 1965 ñeán naêm 1976. oÂ n g maát ngaøy
21/8/1986, an taùng taïi nghóa trang Mai Dòch, haø Noäi.
5. Boä tröôûng Nguyeãn Thò Bình

baø sinh ngaøy 26/5/1927 taïi Sa Ñeùc, nay thuoäc tænh Ñoàng thaù p , nguyeân quaùn thuoäc
Quaûng Nam. baø laø chaùu ngoaïi cuï Phan Chu trinh, laøm boä tröôûng Giaùo duïc töø
1976 ñeán 1987. t ö ø naêm 1992 ñeán 2003, baø laø Phoù Chuû tòch nöôùc C h x h C N Vieät
Nam.
6. Boä tröôûng Nguyeãn Ñình Töù

oÂ n g sinh ngaøy 01/10/1932 taïi Song Loäc, Can Loäc, haø tónh; laø boä tröôûng boä Ñaïi
hoïc vaø trung hoïc chuyeân nghieäp töø naêm 1976 ñeán naêm 1987. Sau ñoù laøm bí thö
trung öông Ñaûng, ñöôïc Ñaïi hoäi Ñaûng ix baàu vaøo boä Chính trò.
7. Boä tröôûng Phaïm Minh Haïc
oÂ n g sinh ngaøy 23/10/1935 taïi Ñoâng Myõ, thanh trì, haø Noäi, laø boä tröôûng boä Giaùo
duïc töø thaùng 2 naêm 1987 ñeán thaùng 2 naêm 1990. Khi boä Giaùo duïc cuøng vôùi boä
Ñaïi hoïc, trung hoïc chuyeân nghieäp vaø Daïy ngheà hôïp nhaát thaønh boä Giaùo duïc vaø
Ñaøo taïo, oâng ñöôïc boå nhieäm laøm thöù tröôûng thöù nhaát. Naêm 1997, oâng veà laøm Phoù
tröôû n g ban thöù nhaát ban Khoa giaùo trung öông Ñaûng.
8. Boä tröôûng Traàn Hoàng Quaân

oÂ n g sinh ngaøy 15/02/1937 taïi Myõ Quôùi, thaï n h trò, Soùc traên g, laø boä tröôûng boä Ñaïi
hoïc, trung hoïc chuyeân nghieäp vaø Daïy ngheà töø thaùng 2 naêm 1987 ñeán thaùng 2
naêm 1990. Khi boä Ñaïi hoïc, trung hoïc chuyeân nghieäp vaø Daïy ngheà cuøng vôùi boä
Giaùo duïc hôïp nhaát thaønh boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, oâng ñöôïc boå nhieäm boä tröôûng.
Naêm 1997, oâng veà laøm Phoù tröôû n g ban ban Daân vaän trung öông Ñaûng.
9. Boä tröôûng Nguyeãn Minh Hieån

oÂ n g sinh ngaøy 01/02/1948, taïi Kieán xöông, thaù i bình, laø boä tröôûng boä Giaùo duïc
vaø Ñaøo taïo töø naêm 1997 ñeán giöõa naêm 2006. Sau ñoù oâng chuyeån veà laøm uyû vieân
thöôøng tröïc hoäi ñoàng Giaùo duïc Quoác gia.
10. Boä tröôûng Nguyeãn Thieän Nhaân

oÂ n g sinh ngaøy 12/6/1953 taïi Caø Mau laø boä tröôûng boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo töø ngaøy
28/6/2006. Ngaøy 02/8/2007, oâng ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ñeà cöû giöõ chöùc vuï Phoù
thuû töôùng Chính phuû kieâm boä tröôûng boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo. Ñeán thaùng 6/2010
thì thoâi khoâng kieâm chöùc vuï boä tröôûng.
11. Boä tröôûng Phaïm Vuõ Luaän

oÂ n g sinh ngaøy 1/8/1955 taïi haø Noäi. t ö ø naêm 1999-2004, oâng laø hieä u tröôû n g
tröôøng Ñaïi hoïc thöông Maïi. t öø naêm 2004-6/2010 laø thöù tröôûng boä Giaùo duïc vaø
Ñaøo taïo. thaù n g 6/2010, oâng ñöôïc boå nhieäm laøm boä tröôûng boä Giaùo duïc vaø Ñaøo
taïo.
Taøi lieäu tham khaûo

[1] Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, haø Noäi
[2] Nguyeãn tieán Cöôøng, Söï phaùt trieån giaùo duïc vaø cheá ñoä thi cöû ôû Vieät Nam thôøi phong
kieán, Nxb Giaùo duïc 1998
[3] tudienbachkhoa.gov.vn
[4] Lòch söû giaùo duïc Vieät Nam tröôùc Caùch maïng thaùng 8 naêm 1945; Nguyeãn Ñaêng tieá n ,
Nguyeãn tieán Doaõn, hoà t h ò hoà n g, hoaø n g Maïnh Kha - Nxb Giaùo duïc 1996
[5] boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, 50 naêm phaùt trieån söï nghieäp giaùo duïc vaø ñaøo taïo Vieät Nam
(1945 - 1995), Nxb Giaùo duïc,
[6] Nguyeân Ngoïc, t ö ø Duy taân Quaûng Nam ñeán Ñoâng Kinh Nghóa thuï c haø Noäi, (trong
taäp buùt kyù baèng ñoâi chaân traàn, Nxb Vaên ngheä)
[7] ban Khoa Giaùo trung öông, Moät soá vaên kieän cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam veà coâng
taùc khoa giaùo Nxb Chính trò quoác gia (taä p veà giaùo duïc - ñaøo taïo)
[9] Nguyeãn Quang Kính, Nguyeãn Quoác Chí, Education in Vietnam: Development
history, Challenges, and Solutions, (Chapter 4, an african Exploration of East asian
Education Experience, the World bank)
[10] Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn i (2001 - 2005) chieán löôïc phaùt
trieån giaùo duïc 2001 - 2010, Vieän CL&CtGD, boä GDÑt
[11] Phaïm Ñoã Nhaät tieá n , Giaùo duïc Vieät Nam: vò trí treân baûn ñoà giaùo duïc theá giôùi vaø xu
theá vaän ñoäng, baùo caùo taïi hoäi thaûo Giaùo duïc Vieät Nam: thöïc traïng - So saùnh vôùi caùc
nöôùc aSEaN vaø Ñoâng aÙ (haø Noäi, 30-31/10/2007) trong khuoân khoå Ñeà taøi nghieân cöùu
b1-2 t M K h x h
[12] Luaät Giaùo duïc 2005, Nxb Chính trò quoác gia
[13] boä GDÑt, baùo caùo toång keát naêm hoïc 2007 - 2008, phöông höôùng, nhieäm vuï
troïng taâm cuûa giaùo duïc Maàm non, giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø
giaùo duïc chuyeân nghieäp naêm hoïc 2008-2009 (Phuï luïc 1)
[14] boä GDÑt, Chöông trình giaùo duïc phoå thoâng, Nxb Giaùo duïc
[15] Chính phuû ChxhCN Vieät Nam, Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001 - 2010
[16] baùo caùo toång keát Ñeà taøi nghieân cöùu b1-2 t M K h x h “Luaän cöù khoa hoïc cho vieäc
ñeà xuaát chuû tröông, chính saùch phaùt trieån giaùo duïc phuïc vuï söï nghieäp ñaåy maïnh CNh,
h Ñ h ñaát nöôùc trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá saâu vaø ñaày ñuû” do Quyõ hoøa bình vaø
Phaùt trieån Vieät Nam chuû trì
[17] Chính phuû C h x h C N Vieät Nam, Ñeà aùn ñoåi môùi giaùo duïc Ñaïi hoïc
[18] Vieät Nam quaûn lyù chi tieâu coâng ñeå taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo - baùo caùo chung cuûa

Chính phuû Vieät Nam vaø Ngaân haøng theá giôùi vôùi söï hoã trôï cuûa nhoùm caùc nhaø taøi trôï
cuøng muïc ñích (taä p 1: Caùc vaán ñeà chuyeân ngaønh; taäp 2: Caùc vaán ñeà chuyeân ngaønh) -
Nhaø xuaát baûn taøi chính
[19] boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, thoá n g keâ giaùo duïc vaø ñaøo taïo caùc naêm hoïc
[20] Vieän Khoa hoïc giaùo duïc, Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn i (2001 -
2005) chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc (2001-2010)
[21] boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, Ñeà aùn daïy vaø hoïc ngoaïi ngöõ trong heä thoáng giaùo duïc Vieät
Nam giai ñoaïn 2006 - 2015
[22] thoâ n g baùo Keát luaän cuûa boä Chính trò veà vieäc tieáp tuïc thöïc hieän Nghò quyeát trung
öông 2 (khoùa Viii), phöông höôùng phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeán naêm 2020.

ChöÔNG ii
SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN

VAØ CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC CUÛA MOÄT
SOÁ NÖÔÙC ÔÛ KHU VÖÏC CHAÂU AÙ
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 65
A. GIAÙO DUÏC TRUNG QUOÁC
t ö ø tRuYEÀN t h o á N G höÔÙNG ÑEáN hiEäN ÑaÏ i h o Ù a
I. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA NEÀN GIAÙO DUÏC

TRUNG QUOÁC
t 27
rung Quoác laø quoác gia coù dieä n tích lôùn thöù 4 vaø laø quoác gia ñoân g daân nhaá t
28
theá giôù i vôù i khoaû n g hôn 1,33 tæ ngöôøi . Daân soá taäp trung chuû yeá u ôû khu vöïc duyeân
haû i phía ñoâ n g. tr ung Quoác coù 56 daân toäc , trong ñoù treân 90% laø daâ n toäc haùn. baûn
ñoà haøn h chính trung Quoá c ñöôïc chia laøm 22 tænh, 4 thaøn h phoá tröï c thuoä c tr ung
29
öông, 5 khu töï trò vaø 2 ñaëc khu haøn h chính.
Neà n vaên minh trung h o a laø moät trong nhöõ n g neà n vaên minh laâ u ñôø i vaø keùo
daø i nhaá t treâ n theá giôùi . Lòch söû tr ung Quoá c ñaë c tröng bôûi söï chia caét vaø thoá n g nhaá t
thöôø n g xuyeân treân moä t vuø n g laõ n h thoå roä ng lôù n, caù c trieàu ñaïi noá i tieá p nhau vôùi moä t
thôø i kyø cöï c thònh keá tieá p baèn g moä t thôø i kyø cöï c suy. Maëc duø vaäy , trong nhieà u theá
kyû , neà n vaên minh tr ung h o a vaã n luoâ n laø neà n vaên minh tieân tieán vaø coù nhieàu aû n h
höôû n g veà vaê n hoù a ñeán nöôùc Ñoân g aÙ. Giaùo duïc ñaõ goù p phaà n quan troï ng vaø o vieä c
hình thaøn h vaø phaù t trieå n neà n vaên minh röï c rôõ ñoù .
Neà n giaù o duï c cuûa tr ung Quoá c ñaõ phaù t trieån töø raát sôùm . Caù c trieà u ñaïi tr ung
Quoá c ñaõ xem Nho giaùo nhö moät neà n taû n g trieát hoï c cho vieäc cai trò vaø duy trì cheá
ñoä phong kieá n. Vì vaä y , giaù o duïc chuû yeáu höôù n g ngöôø i hoïc ñeá n nhöõn g kieán thöùc
mang tính kinh ñieå n vaø nhöõn g giaù trò ñaï o ñöùc mang tính khuoâ n pheùp cuû a ngöôø i
quaâ n töû nhaèm phuï c vuï cho cheá ñoä phong kieán . Neàn giaù o duïc Nho hoï c coù nhöõ n g
öu ñieåm laø ñeà cao caù c giaù trò ñaïo ñöùc , nhaá n maïn h traùc h nhieäm cuûa ngöôøi hoï c vôùi
baû n thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi . Nhöng ngöôïc laï i, Nho hoï c coù nhöõn g nhöôï c ñieå m laø
xem nheï khoa hoïc töï nhieân , ít chuù troï n g ñeá n vieäc phaù t trieå n kinh teá, khoâ n g phaùt
trieå n kyõ naê n g phaân tích saùn g taïo cuû a ngöôøi hoïc , khoân g bình ñaú n g veà quyeàn lôï i
hoï c taä p giöõ a caù c giôùi .
Ñeá n cuoá i theá kyû 19, ñaà u theá kyû 20, tr ung Quoá c laâ m vaø o khuûn g hoaû ng nghieâ m
27. Dieän tích Trung Quoác coù theå lôùn thöù 3 hoaëc thöù 4 theá giôùi so vôùi Hoa Kyø tuøy theo caùch xaùc ñònh.
28. Soá lieäu thaùng 6 naêm 2009.
29. Caùc thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông goàm: Baéc Kinh, Thöôïng Haûi, Truøng Khaùnh, Thieân Taân. Caùc
khu töï trò goàm Noäi Moâng Coå, Hoài Ninh Haï, Duy Ngoâ Nhó Taân Cöông, Choang Quaûng Taây, Taây Taïng.
Caùc ñaëc khu haønh chính goàm Hoàng Koâng vaø Ma Cao.
66 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
troïn g veà moïi maët do aûn h höôû ng cuû a phöông taây, chieán tranh xaâm löôïc vaø noä i
chieá n. Caùc nhaø caûi caùc h ñaõ baét ñaà u nhaá n maï nh ñeán nhöõn g thay ñoå i caê n baû n veà
trieá t lyù vaø heä thoáng giaù o duïc ñeå laø m tieà n ñeà cho nhöõ n g thay ñoåi trong ñôøi soá ng xaõ
hoä i cuûa tr ung Quoác . h e ä thoán g tröôøn g hoïc cuøn g vôù i chöông trình giaûn g daï y theo
kieåu phöông t a â y ñaõ ra ñôø i, chaám döùt neà n Nho hoï c toà n taïi haøng ngaøn naê m . h e ä
thoán g chöõ vieá t cuõn g ñöôïc ñôn giaûn hoùa nhaè m khuyeá n khích moï i ngöôø i hoï c taä p .
Ñeá n khi Nöôù c Coä n g hoaø nhaâ n daâ n (ChND) trung h o a ra ñôøi naêm 1949, Ñaû ng
Coä n g saû n trung Quoá c giöõ vai troø laõn h ñaï o toaøn dieä n ñoái vôùi söï nghieäp giaù o duï c ,
theo ñoù caù c caá p uû y Ñaû ng chæ ñaï o vieäc thöï c hieä n caù c chính saùc h vaø ñieà u phoá i moï i
hoaï t ñoäng giaù o duïc ôû caù c caá p chính quyeà n vaø trong moã i tröôøn g hoïc . Chính saùc h
phaù t trieån giaùo duïc ñöôï c Ñaû n g ñöa ra laø “daân toäc , khoa hoïc vaø ñaï i chuùn g”, ñaø o
taï o moï i taàng lôùp nhaân daân , ñaë c bieät laø noâng daân vaø coâ n g nhaân trôû thaø n h nhöõn g
coâ ng daâ n toát nhaè m xaây döï ng Nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa. Giaù o duïc vaø ñaøo taï o laá y
trieá t hoïc Maùc - Leâ nin vaø tö töôû n g Mao traïch Ñoân g laø m neà n taûn g.
Chính phuû nöôùc Ch ND trung h o a giöõ vai troø chuû ñaï o trong taá t caû caù c lónh
vöï c cuû a giaùo duïc . Caù c chính saù c h vaø caù c ñoå i môù i giaùo duïc quan troï n g ñaõ ñöôïc
thöïc hieän ñeå haøi hoø a giöõ a chöù c naên g giaùo duï c chính trò tö töôû n g vôù i chöù c naên g
kinh teá cuûa giaù o duï c ; giöõa giaù o duïc vì muï c tieâ u hieä u quaû kinh teá vôùi giaù o duï c
vì coâ ng baè ng vaø bình ñaún g xaõ hoä i. hieän nay, tru ng Quoá c coù moät heä thoán g giaùo
duï c thoá n g nhaá t treân toaø n quoá c , bao goàm giaùo duïc maàm non, giaù o duïc tieå u hoï c (6
naê m ), giaùo duïc trung hoï c (6 naêm , trong ñoù t h C S 3 naê m vaø t h P t 3 naê m ) vaø giaùo
duï c ñaï i hoïc . trong ñoù , giaù o duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû laø baé t buoäc , caên cöù
theo Luaät Giaù o duï c baé t buoäc 9 naêm ban haø n h naêm 1986.
II. CÔ CAÁU QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC

trung Quoác ñaõ xaây döïng moät heä thoáng giaùo duïc thoáng nhaát treân toaøn quoác, Chính
phuû ñoùng vai troø laø nhaø ñaàu tö chính vaø caùc ñoái taùc xaõ hoäi laø caùc nhaø ñoàng ñaàu tö. boä
Giaùo duïc laø cô quan naém quyeàn quaûn lyù cao nhaát, chòu traùch nhieäm thöïc thi caùc vaên
baûn luaät lieân quan, caùc qui ñònh, caùc höôùng daãn vaø caùc chính saùch cuûa trung öông; laäp
keá hoaïch phaùt trieån ngaønh giaùo duïc; tích hôïp vaø ñieàu phoái caùc saùng kieán vaø chöông
trình giaùo duïc caáp quoác gia; höôùng daãn thöïc hieän caûi caùch giaùo duïc treân toaøn quoác.
Chính quyeàn caáp tænh coù vai troø xaây döïng caùc keá hoaïch, ban haønh caùc quyeát ñònh
vaø ñieàu leä lieân quan tröïc tieáp ñeán ñòa phöông, phaân boå caùc nguoàn quyõ tôùi caùc ñòa khu
vaø quaûn lyù moät soá tröôøng trung hoïc ñieåm. Chính quyeàn caáp ñòa khu coù vai troø phaân
boå caùc nguoàn quyõ ñeán caùc huyeän, giaùm saùt hoaït ñoäng giaùo duïc, giaûng daïy vaø quaûn lyù
tröôøng trung hoïc phoå thoâng, tröôøng sö phaïm, tröôøng sö phaïm taïi chöùc, tröôøng ngheà noâng
nghieäp, cuøng vôùi tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû ñieåm ôû ñòa phöông. Chính quyeàn
(30)
caáp huyeän coù vai troø quaûn lyù caùc tröôøng coøn laïi goàm t h C S , tieåu hoïc vaø maãu giaùo .
Noùi chung, caáp trung öông vaø caáp tænh quaûn lyù veà giaùo duïc ñaïi hoïc trong khi caùc caáp
ñòa phöông ñoùng vai troø chuû choát trong giaùo duïc trung hoïc, giaùo duïc baét buoäc vaø giaùo
duïc maàm non. Ngoaøi ra, nhöõng thaønh phaàn khaùc bao goàm caùc boä, caùc doanh nghieäp
vaø caùc cô quan Nhaø nöôùc cuõng goùp phaàn trong ñaøo taïo ngheà vaø giaùo duïc cho ngöôøi lôùn.
Ñeán nay trung Quoác ñaõ ban haønh moät heä thoáng caùc luaät vaø vaên baûn döôùi luaät
lieân quan ñeán giaùo duïc töông ñoái hoaøn chænh, bao quaùt nhieàu vaán ñeà, laøm neàn taûng
phaùp lyù cho coâ ng taùc quaûn lyù giaùo duï c. Caùc luaät vaø vaên baûn döôùi luaät lieân quan ñeán
giaùo duïc goàm:
+ Luaät Giaùo duïc
+ Quy ñònh veà caùc loaïi baèng caáp hoïc vaán
+ Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm
+ Luaät Khuyeán khích giaùo duïc tö thuïc
+ Luaät Giaùo vieân
+ Luaät Giaùo duïc höôùng nghieäp
+ Luaät Giaùo duïc Ñaïi hoïc
III. KHAÙI QUAÙT HEÄ THOÁNG GIAÙO DUÏC TRUNG QUOÁC

Giaùo duïc tieåu hoïc goàm 6 naêm hoïc daønh cho treû töø 6 - 12 tuoåi. Coù theå noùi phoå caäp
giaùo duïc tieåu hoïc laø moät thaønh töïu vó ñaïi cuûa Chính phuû keå töø sau coâng cuoäc ñoåi môùi
trong ñieàu kieän ñaát nöôùc coù dieän tích vaø daân soá lôùn vaø söï cheânh leäch veà moïi maët giöõa
caùc vuøng mieàn cao. Caên cöù theo Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm, giaùo duïc tieåu hoïc ñöôïc
mieãn phí, treû thuoäc caùc gia ñình khoù khaên coøn nhaän ñöôïc taøi trôï cuûa Nhaø nöôùc, caùc
thaønh phaàn xaõ hoäi khaùc ñöôïc khuyeán khích thaønh laäp tröôøng tö. Vôùi nhöõng noã löïc
nhaèm thu heïp khoaûng caùch giöõa caùc vuøng mieàn, giaùo duïc treû ñaëc bieät vaø boài döôõng hoïc
sinh gioûi, trung Quoác coøn thaønh laäp caùc tröôøng ñieåm (hay tröôøng chuyeân) vaø caùc tröôøng
ñaëc bieät ôû moãi ñòa phöông. Ngoaøi ra coøn caùc tröôøng tieåu hoïc daønh cho ngöôøi lôùn nhaèm
xoùa muø chöõ vaø phoå caäp giaùo duïc cho ngöôøi khoâng naèm trong ñoä tuoåi ñeán tröôøng.
30. Trung Quoác coù heä thoáng chính quyeàn caùc caáp laø Trung öông, tænh, ñòa khu, huyeän, höông vaø thoân,
trong ñoù thoân khoâng phaûi laø caáp chính quyeàn chính thöùc.
Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Trung Quoác
treû ñeán tröôøng 5 buoåi moät tuaàn (tröôùc 1997 laø 6 buoåi), moãi tuaàn hoïc 24 ñeán 27 tieát
hoïc vôùi 45 phuùt/tieát. Moät naêm hoïc keùo daøi 9 thaùng vôùi 2 kyø nghæ: Nghæ heø vaøo thaùng 7,
8 vaø kyø nghæ ñoâng vaøo thaùng 1,2. Chöông trình hoïc goàm caùc moân tieáng hoa, toaùn, giaùo
duïc theå chaát, nhaïc, hoïa, nhaäp moân töï nhieân, lòch söû vaø ñòa lyù cuøng vôùi caùc buoåi sinh
hoaït veà chính trò vaø ñaïo ñöùc. Gaàn ñaây moân tieáng anh ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chöông trình
tieåu hoïc töø lôùp 3. Ngoaøi ra töø lôùp 4 hoïc sinh phaûi tham gia caùc buoåi lao ñoäng vaø hoaït
ñoäng ngoaøi giôø khaùc.
2. Giaùo duïc Trung hoïc

Giaùo duïc trung hoïc daønh cho treû töø 12 - 18 tuoåi, goàm tröôøng trung hoïc cô sôû vaø
trung hoïc phoå thoâng, moãi caáp goàm 3 naêm hoïc, trong ñoù 3 naêm trung hoïc cô sôû laø baét
buoäc caên cöù theo Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm. Sau khi toát nghieäp trung hoïc cô sôû,
ña soá hoïc sinh thöôøng hoïc tieáp leân trung hoïc phoå thoâng, moät soá khaùc hoïc leân caùc
tröôøng ngheà hoaëc trung hoïc chuyeân nghieäp. hoïc sinh toát nghieäp tröôøng ngheà nhaän
baèng coù giaù trò töông ñöông nhö nhöõng hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng veà vaên
hoùa. Ôû baäc trung hoïc phoå thoâng coù caùc loaïi hình tröôøng laø trung hoïc phoå thoâng bình
thöôøng, trung hoïc phoå thoâng thöôøng xuyeân, trung hoïc ngheà, trung hoïc ngheà thöôøng
xuyeân vaø ñaøo taïo kyõ naêng thöïc haønh. Ôû baäc trung hoïc cô sôû cuõng coù chöông trình daïy
kyõ naêng ngheà.
hoïc sinh ñeán tröôøng 6 buoåi moät tuaàn, moãi tuaàn hoïc 30 hoaëc 31 tieát vôùi 45 phuùt/
tieát. Chöông trình hoïc thoáng nhaát treân toaøn quoác vôùi caùc boä moân: tieá n g hoa, toaù n , Vaät
lyù, hoù a hoïc, Sinh hoïc, Ñòa chaát hoïc, Ngoaïi ngöõ, Lòch söû, Ñòa lyù, Khoa hoïc chính trò, aÂ m
nhaïc, Myõ thuaät vaø Giaùo duïc theå chaát. Ngoaøi ra hoïc sinh phaûi tham gia caùc hoaït ñoäng
ngoaïi khoùa.
3. Caùc tröôøng chuyeân

Caùc tröôøng chuyeân ñaõ ñoùng cöûa trong cuoäc Caùch maïng vaên hoùa ñöôïc môû trôû laïi
vaøo cuoái nhöõng naêm 1970, ñaàu nhöõng naêm 1980 vaø trôû thaønh moät phaàn thieát yeáu trong
noã löïc nhaèm phuïc hoài heä thoáng giaùo duïc yeáu keùm. Do caùc nguoàn löïc cho giaùo duïc coøn
haïn cheá, caùc tröôøng chuyeân hay “tröôøng ñieåm” - thöôøng laø nhöõng tröôøng coù thaønh tích
cao tröôùc ñaây - ñöôïc öu tieân veà phaân boå giaùo vieân, thieát bò vaø voán. Caùc tröôøng ñieåm chæ
laø moät phaàn nhoû trong toång soá caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng chính quy ñöôïc cho pheùp
tuyeån nhöõng hoïc sinh gioûi nhaát ñeå giaûng daïy, sao cho caùc em coù theå caïnh tranh vaøo caùc
tröôøng haøng ñaàu ôû nhöõng baäc hoïc tieáp theo.
4. Giaùo duïc kyõ thuaät vaø höôùng nghieäp

Luaät Giaùo duïc höôùng nghieäp ñöôïc ban haønh naêm 1996. Maïng löôùi caùc cô sôû giaùo
duïc höôùng nghieäp bao goàm caùc tröôøng cao ñaúng ngheà, tröôøng trung caáp kyõ thuaät, tröôøng
trung hoïc höôùng nghieäp, trung taâm giôùi thieäu vieäc laøm, caùc cô sôû ñaøo taïo xaõ hoäi vaø kyõ
naêng cho ngöôøi lôùn. Ñeå giaùo duïc höôùng nghieäp ñaùp öùng toát hôn yeâu caàu taùi caáu truùc neàn
kinh teá vaø ñoâ thò hoùa, Chính phuû ñaõ thieát keá laïi moâ hình giaùo duïc höôùng nghieäp, ñònh
höôùng tìm vieäc laøm vaø taäp trung vaøo hai döï aùn giaùo duïc höôùng nghieäp lôùn nhaèm ñaùp
öùng nhu caàu ngaøy caøng nhaïy beùn cuûa xaõ hoäi veà nhaân coâng laønh ngheà chaát löôïng cao.
Caùc döï aùn naøy nhaèm: 1) taïo ra ñoäi nguõ nhaân coâng coù tay ngheà caàn thieát caáp baùch cho
caùc ngaønh coâng nghieäp cheá taïo vaø dòch vuï hieän ñaïi; vaø 2) Ñaøo taïo cho nhöõng ngöôøi lao
ñoäng ôû vuøng noâng thoân chuyeån ñeán caùc thaønh phoá laøm vieäc.
5. Giaùo duïc ñaïi hoïc

Sau khi toát nghieäp trung hoïc, hoïc sinh phaûi vöôït qua moät kyø thi tuyeån sinh quoác
gia ñeå ñöôïc tuyeån vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng vaø trung caáp. Gaàn ñaây vieäc tuyeån
sinh ñaïi hoïc coøn xeùt ñeán tö caùch ñaïo ñöùc vaø thaønh tích hoïc taäp cuûa hoïc sinh ôû baäc
trung hoïc. Coù raát nhieàu loaïi hình tröôøng ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoïc sinh thuoäc nhieàu
trình ñoä khaùc nhau. Maïng löôùi caùc cô sôû giaùo duïc goàm tröôøng ñaïi hoïc, hoïc vieän coâng
ngheä, tröôøng ñaïi hoïc môû, tröôøng cao ñaúng, tröôøng cao ñaúng thöôøng xuyeân, ñaøo taïo töø
xa, tröôøng trung caáp, tröôøng trung caáp thöôøng xuyeân... Chöông trình hoïc ôû caùc tröôøng
naøy keùo daøi töø 2 ñeán 4 naêm. Chöông trình thaïc só keùo daøi 2 naêm vaø chöông trình tieán
só keùo daøi 4 naêm.
(31)
Vôùi con soá khoaûng 2.500 tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng vôùi gaàn 7 trieäu sinh vieân ,
Giaùo duïc ñaïi hoïc cuûa trung Quoác ñöôïc t oå chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoùa cuûa
Lieân hôïp quoác (uNESCo) ñaùnh giaù laø phaùt trieån nhanh nhaát theá giôùi. Nhöõng con soá naøy
raát aán töôïng neáu so vôùi chæ vaøi thaäp nieân tröôùc ñoù, trong keá hoaïch Ñaïi nhaûy voït 1958 -
1962 vaø Caùch maïng vaên hoùa 1966 - 1976, haàu heát caùc tröôøng ñaïi hoïc cao ñaúng ñaõ bò
ñoùng cöûa; sau Caùch maïng vaên hoùa, soá löôïng tuyeån sinh chæ giôùi haïn trong nhoùm nhöõng
ngöôøi ñöôïc cho laø “thaønh phaàn öu tuù”.
Chính phuû cuõng ñaõ chuù troïng ñeán vieäc taïo ra caùc tröôøng ñaïi hoïc chaát löôïng cao.
Ngay töø naêm 1993, döï aùn xaây döïng 100 tröôøng ñaïi hoïc ñaúng caáp quoác teá ñaõ ñöôïc trieån
khai, theo ñoù coù 708 tröôøng ñaõ ñöôïc saùp nhaäp thaønh 302 tröôøng. Vieäc saùp nhaäp naøy coù
muïc ñích taïo ra nhöõng caûi tieán trong quaûn lyù giaùo duïc, laøm toái öu vieäc huy ñoäng caùc
nguoàn löïc vaø taêng cöôøng chaát löôïng giaûng daïy. Nhieàu tröôøng ñaïi hoïc cuûa trung Quoác
hieän nay ñaõ trôû thaønh caùc tröôøng coù ñaúng caáp haøng ñaàu theá giôùi; ñoù laø moät noã löïc vöôït
baäc so vôùi caùc nöôùc tieân tieán coù heä thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc phaùt trieån töø raát sôùm. hoaï t
ñoäng nghieân cöùu taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc ñaõ goùp phaàn to lôùn vaøo coâng cuoäc ñoåi môùi, xaây
döïng kinh teá vaø phaùt trieån xaõ hoäi.
tr ao ñoåi quoác teá trong giaùo duïc ñaïi hoïc cuõng ngaøy caøng ñöôïc coi troïng. t h eo
öôùc tính coù khoaûn g 200.000 sinh vieân quoác teá ñang theo hoïc taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc
cuûa trung Quoác . Soá löôïng hoïc sinh Vieät Nam theo hoïc taïi trung Quoá c cuõn g ngaøy
caøng taêng, chuû yeáu ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc chaá t löôïng cao taïi baéc Kinh, thöôïng haûi,
Nam Ninh, thaåm Quyeán , Queá Laâm... Vieäc du hoïc vaø tieáp tuï c hoïc leân cao sau ñaïi
hoïc cuõng ñang laø moät xu theá ñöôïc caùc sinh vieân trung Quoác choïn löïa. hieän nay coù
khoaû ng 700.000 sinh vieâ n trung Quoác ñang theo hoïc ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc taïi hôn
(32)
100 nöôùc treân theá giôùi .
31.Soá lieäu naêm 2005
32. Caùc soá lieäu naêm 2008
6. Caùc tröôøng tö thuïc
Nhaø nöôùc uûn g hoä caùc toå chöù c giaùo duïc tö thuïc. Luaät Khuyeá n khích giaùo duï c tö
thuïc ñaàu tieân coù hieäu löïc töø ngaøy 01/9/2003. Söï phaùt trieån cuûa caùc tröôøng tö thuïc
ñoà ng nghóa vôù i söï taêng leân veà toång theå caùc nguoàn cung cho giaùo duïc vaø söï thay ñoåi
trong moâ hình truyeàn thoáng laø chæ coù caùc tröôøng coân g laäp, töø ñoù ñaùp öùng toát hôn
caùc nhu caàu giaùo duïc.
Caùc tröôøng tö thuïc tieân phong trong vieäc hôïp taùc vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñieàu
haønh tröôøng hoïc. Nhieàu ñaïi hoïc nöôùc ngoaøi ñaõ vaøo trung Quoác theo caùch naøy, ñieàu ñoù
vöøa giuùp naâng cao chaát löôïng cho giaùo duïc cuûa trung Quoác, vöøa môû ra cô hoäi môùi ñeå
hoïc sinh tieáp tuïc hoïc leân cao hôn.
IV. NHÖÕNG CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC TRONG THÔØI KYØ HIEÄN
ÑAÏI HOAÙ ÔÛ TRUNG QUOÁC
1. Chính saùch giaùo duïc töø nhöõng naêm 1980
trung Quoác baét ñaàu söï nghieäp ñoåi môùi, coâng nghieäp hoùa ñaát nöôùc töø cuoái thaäp
nieân 1970. Caùc theá heä laõnh ñaïo Ñaûng Coäng saûn trung Quoác thôøi kyø haäu Mao traï c h
(33)
Ñoâng xem giaùo duïc laø neàn taûng cho “Boán Hieän Ñaïi Hoùa” , ñoù laø phaùt trieån neàn
kinh teá trung hoa baèng vieäc hieän ñaïi hoùa veà Noâng nghieäp, Coâng nghieäp, Quoác phoøng
vaø Khoa hoïc coâng ngheä. Giaùo duïc khoa hoïc vaø coâng ngheä ñöôïc xem laø troïng taâm cuûa
chính saùch giaùo duïc; vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä coù kyõ naêng vaø naâng cao kieán thöùc
khoa hoïc kyõ thuaät ñöôïc coi laø öu tieân soá moät. Maëc duø khoa hoïc nhaân vaên cuõng ñöôïc coi
troïng nhöng caùc kyõ naêng chuyeân moân vaø caùc kyõ naêng ngheà vaãn ñöôïc xem laø quan
troïng nhaát nhaèm ñaùp öùng caùc muïc tieâu hieän ñaïi hoùa cuûa trung Quoác. Söï taùi ñònh höôùng
caùc öu tieân giaùo duïc ñi song song vôùi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cuûa Ñaëng tieå u bình.
Nhöõng ñoåi môùi chuù troïng ñeán khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi, cuøng vôùi nhaän thöùc
veà söï öu vieät cuûa khoa hoïc phöông taâ y , ñaõ daãn ñeán vieäc chaáp nhaän moät chính saùch
höôùng ngoaïi baét ñaàu töø naêm 1976, theo ñoù khuyeán khích vieäc hoïc taäp vaø vay möôïn töø
nöôùc ngoaøi phöông thöùc ñaøo taïo tieân tieán trong nhieàu lónh vöïc khoa hoïc khaùc nhau.
trong nhöõng naêm 1980, thaønh tích moät laàn nöõa laïi ñöôïc xem laø cô sôû ñeå tuyeån
sinh vaø thaêng tieán trong giaùo duïc. Chính trò khoâng coøn ñöôïc coi laø thöôùc ño quan troïng
ñoái vôùi hieäu quaû coâng vieäc, theo ñoù nguoàn goác chính trò vaø thaùi ñoä chính trò xeáp sau
thaønh tích trong coâng vieäc. Chính saùch giaùo duïc ñaõ laøm taêng soá löôïng tuyeån sinh cuøng
vôùi muïc tieâu laâu daøi laø ñaït ñöôïc phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû. Söï
phaân quyeàn trong quaûn lyù giaùo duïc töø caáp trung öông ñeán ñòa phöông laø caùch thöùc löïa
choïn ñeå caûi thieän heä thoáng giaùo duïc.
trong 30 naêm qua, caùc thay ñoåi veà chính saùch trong giaùo duïc ñaõ phaûn aùnh söï
chuyeån giao quyeàn löïc vaø ñöôøng loái phaùt trieån giöõa caùc theá heä laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng
saûn trung Quoác. trong quaù trình ñoåi môùi, trung Quoác ñaõ gaëp phaûi nhieàu vaán ñeà nhö cô
sôû vaät chaát tröôøng hoïc haïn cheá daãn ñeán só soá lôùp hoïc cao, thieát bò daïy hoïc laïc haäu; söï
maát caân baèng giöõa caùc loaïi hình ñaøo taïo daãn ñeán söï thieáu huït ñoäi nguõ coâng nhaân laønh
ngheà phuïc vuï cho coâng cuoäc hieän ñaïi hoùa; chöông trình giaûng daïy vaø heä thoáng ñaùnh
giaù naëng neà vaø cöùng nhaéc neân chöa phaùt huy heát khaû naêng töï hoïc, hoïc naâng cao, hoïc
suoát ñôøi cuûa ngöôøi hoïc; söï phaùt trieån maát caân baèng giöõa caùc vuøng mieàn taïo ra nhieàu
khoù khaên cho vieäc thöïc hieän caùc chính saùch giaùo duïc ñoàng boä treân caû nöôùc. taát caû
nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ ñaët ra yeâu caàu phaûi ñoåi môùi vaø ñoåi môùi lieân tuïc neàn giaùo duïc ñeå
phuø hôïp vôùi coâng cuoäc hieän ñaïi hoùa cuøng vôùi xu theá toaøn caàu hoùa vaø söï phaùt trieån
maïnh meõ cuûa coâng ngheä thoâng tin.
2. Hoäi nghò Quoác gia veà Giaùo duïc naêm 1985

hoäi nghò Quoác gia veà Giaùo duïc thaùng 5 naêm 1985 coâng nhaän naêm lónh vöïc cô
baûn cuûa caûi caùch ñöôïc thaûo luaän ñeà caäp ñeán vieäc thöïc hieän “Ñeà cöông caûi caùch heä
thoáng giaùo duïc” cuûa ban Chaáp haønh trung öông Ñaûng Coäng Saûn trung Quoác. Muïc tieâu
caûi caùch laø: 1) taïo ra nhöõng ngöôøi coù naêng löïc hôn; 2) buoäc caùc ñòa phöông coù traùch
nhieäm trong vieäc phaùt trieån giaùo duïc cô baûn vaø tieán haønh coù heä thoáng chöông trình giaùo
duïc baét buoäc; 3) Naâng cao chaát löôïng giaùo duïc trung hoïc, phaùt trieån giaùo duïc kyõ thuaät
vaø höôùng nghieäp; 4) Caûi caùch heä thoáng giao chæ tieâu tuyeån sinh ñoái vôùi caùc vieän, caùc
tröôøng ñaïi hoïc vaø môû roäng caùc quyeàn quaûn lyù vaø quyeàn quyeát ñònh cuûa caùc tröôøng naøy;
5) Khuyeán khích caùc nhaø quaûn lyù vaø trao quyeàn töï chuû cho hoï nhaèm ñaûm baûo quaù trình
caûi caùch giaùo duïc dieãn ra ñoàng boä vaø saâu roäng.
hoäi nghò Quoác gia veà Giaùo duïc ñaõ môû ñöôøng cho vieäc giaûi theå boä Giaùo duïc vaø
thaønh laäp uûy ban Giaùo duïc Nhaø nöôùc vaøo naêm 1985 (boä Giaùo duïc ñaõ ñöôïc taùi thaønh
laäp vaøo naêm 1998). uûy ban Giaùo duïc Nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp ñeå ñieàu phoái caùc chính
saùch giaùo duïc cuõng nhö ñaûm nhaän vai troø maø tröôùc ñoù thuoäc veà uû y ban Keá hoaïch Nhaø
nöôùc vaø boä Giaùo duïc. Maëc duø uû y ban Giaùo duïc Nhaø nöôùc coù vai troø trung taâm trong
quaûn lyù giaùo duïc, coâng cuoäc caûi caùch ñaõ phaân caáp nhieàu quyeàn maø tröôùc ñoù do boä
Giaùo duïc vaø caùc vaên phoøng, cuïc, vuï thuoäc boä naém giöõ; nhöõng cô quan naøy ñaõ thieát laäp
chöông trình giaûng daïy vaø caùc chính saùch tuyeån sinh theo yeâu caàu cuûa uûy ban Keá
hoaïch Nhaø nöôùc.
33. Töù Hieän Ñaïi Hoùa laø chuû tröông ñaõ ñöôïc Chu AÂn Lai neâu ra taïi Ñaïi hoäi X Ñaûng Coäng Saûn Trung Quoác
naêm 1973, nhöng noù chæ chính thöùc ñöôïc thöïc hieän töø khi Ñaëng Tieåu Bình khôûi xöôùng coâng cuoäc ñoåi
môùi cuoái nhöõng naêm 1970.
Moät vaán ñeà quan troïng ñöôïc baøn taïi hoäi nghò laø söï ñôn giaûn hoùa vieäc quaûn lyù vaø
phaân quyeàn, taïo cô sôû cho vieäc caûi caùch heä thoáng giaùo duïc. Vieäc trao quyeàn quaûn lyù tôùi
caùc tænh thaønh, caùc vuøng töï trò vaø caùc ñaëc khu haønh chính laø cô sôû quan troïng ñeå caùc
caáp chính quyeàn ñòa phöông coù nhieàu quyeàn quyeát ñònh hôn trong vieäc phaùt trieån giaùo
duïc cô baûn. Caùc doanh nghieäp quoác doanh, caùc toå chöùc ñoaøn theå vaø caùc caù nhaân ñöôïc
khuyeán khích goùp voán ñeå hoaøn thaønh caûi caùch giaùo duïc. Chính quyeàn ñòa phöông söû
duïng ngaân saùch quoác gia ñöôïc phaân boå vaø phaàn traêm nguoàn döï tröõ taøi chính ñòa
phöông (chuû yeáu laø caùc nguoàn thueá) ñeå caáp voán cho caùc döï aùn giaùo duïc.
3. Caûi caùch cô caáu cuûa giaùo duïc trung hoïc cuoái nhöõng naêm 1980
hoäi nghò Quoác gia veà Giaùo duïc naêm 1985 ñaõ taïo tieàn ñeà cho nhöõng caûi caùch
maïnh meõ cuûa giaùo duïc trung hoïc dieãn ra sau ñoù. Cuoäc caûi caùch keâu goïi “höôùng nghieäp
hoùa” giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng, vôùi muïc tieâu laø daàn daàn giaùo duïc trung hoïc seõ thay
ñoåi töø vieäc chuû ñaïo veà giaùo duïc phoå thoâng chuyeån sang keát hôïp caân baèng giöõa giaùo
duïc phoå thoâng vaø giaùo duïc kyõ thuaät, höôùng nghieäp.
treâ n cô sôû ñoù, töø naêm 1985 ñaõ coù 3 loaïi tröôøng kyõ thuaät höôùng nghieäp ôû caáp trung
hoïc phoå thoâng ra ñôøi: tröôø n g trung hoïc ngheà do caùc phoøng giaùo duïc quaûn lyù, caùc tröôøng
coâng nhaân laønh ngheà do boä Lao ñoäng vaø caùc cô quan thuoäc boä ôû ñòa phöông quaûn lyù vaø
caùc tröôøng trung hoïc chuyeân nghieäp (bao goàm caùc tröôøng sö phaïm do caùc phoøng giaùo
duïc quaûn lyù, caùc tröôøng trung hoïc kyõ thuaät do caùc boä ban ngaønh vaø doanh nghieäp quaûn
lyù). baèng vieäc gia taêng tuyeån sinh ñoái vôùi ba loaïi hình tröôøng kyõ thuaät höôùng nghieäp neâu
treân töông ñöông vôùi caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng, cuoäc caûi caùch ñaõ thöïc hieän ñöôïc
vieäc ña daïng hoùa giaùo duïc trung hoïc.
theo Chính phuû trung Quoác, cuoäc caûi caùi naøy ñöôïc thuùc ñaåy bôûi nhöõng thay ñoåi
kinh teá do chính saùch hieän ñaïi hoùa mang laïi töø kyø hoïp toaøn theå laàn thöù ba cuûa Ñaïi
hoäi Ñaûng khoùa 11 naêm 1978. Khi söï nghieäp coâng nghieäp hoùa taêng nhanh vaøo ñaàu
nhöõng naêm 1980, ñaõ coù söï thieáu huït nghieâm troïng ñoäi nguõ coâng nhaân laøn h ngheà,
coâng nhaân baùn laønh ngheà vaø caùc kyõ thuaät vieân trung caáp. trong khi ñoù, giaùo duïc kyõ
thuaät höôùn g nghieäp laø khaâu yeáu nhaát trong heä thoáng giaùo duïc vaø khoâng taïo ra ñöôïc
nguoàn nhaân coâng laønh ngheà caàn thieát. Söï taäp trung quaù möùc vaøo giaùo duïc trung hoïc
phoå thoân g vaøo cuoái nhöõng naêm 1970 ñöôïc xem laø moät vaán ñeà lôùn ñoái vôùi giaùo duïc
trung Quoác. Caûi caùch kinh teá nhaán maïnh tính hieäu quaû trong saûn xuaát, trong khi
ñoù hoïc sinh toát nghieäp phoå thoâng cho thaáy khoâng ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû veà kyõ naêng
ngheà cho moâi tröôøng laøm vieäc. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch giaùo duïc trung Quoác
tin raèng giaùo duïc kyõ thuaät höôùng nghieäp seõ toát hôn giaùo duïc phoå thoâng trong vieäc ñaøo
taïo kyõ thuaät cho giôùi treû ñeå laøm vieäc trong caùc ngaønh coâng nghieäp sau khi ra tröôøng.
Vieäc höôùng nghieäp hoùa giaùo duïc trung hoïc seõ ñem laïi keát quaû trong vieäc taêng söùc
saûn xuaát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi toát nghieäp trung hoïc vaø vì theá taêng hieäu quaû ñoái vôùi
caùc ñaàu tö cho giaùo duïc.
4. Caûi caùch taøi chính vaø ñaàu tö cuûa phính phuû vaøo giaùo duïc nhöõng naêm 1980
Cuøng vôùi vieäc caûi caùch ôû caùc maûng khaùc trong ngaønh giaùo duïc, hoäi nghò giaùo duïc
naêm 1985 cuõng ñaõ môû ñaàu cho nhöõng caûi caùch veà taøi chính. Cô caáu taøi chính trong
giaùo duïc ñaõ thöïc hieän nhöõng thay ñoåi cô baûn töø heä thoáng taäp trung treân cô sôû nguoàn
ngaân saùch heïp chuyeån sang heä thoáng phaân caáp treân cô sôû nguoàn ngaân saùch ña daïng
hôn raát nhieàu. Caûi caùch taøi chính bao goàm 2 chieán löôïc chính: Phaân caáp vaø ña daïng
hoùa. Phaân caáp taøi chính döïa treân nguyeân taéc “traùch nhieäm cuûa ñòa phöông vaø quaûn lyù
theo töøng caáp”, theo ñoù moãi caáp chính quyeàn ñòa phöông quaûn lyù moãi caáp giaùo duïc
khaùc nhau. Söï phaân caáp ñöôïc thöïc hieän theo söï saép xeáp nhö sau: Caùc caáp tænh, ñòa
khu, huyeän coù traùch nhieäm töông öùng vôùi caùc caáp giaùo duïc töø maàm non ñeán ñaïi hoïc.
Chính quyeàn trung öông ñieàu haønh vaø cung caáp taøi chính cho moät soá vieän ñaïi hoïc
troïng ñieåm.
Söï ña daïng hoùa caùc nguoàn taøi chính bao goàm vieäc môû roän g nguoàn thu môùi cuûa
Chính phuû daønh cho giaùo duïc cuøn g vôùi môû roäng vaø taêng cöôøn g vieäc huy ñoäng caùc
nguoàn ngoaøi Chính phuû. Nhöõng nguoàn thu môùi cuûa Chính phuû bao goàm caùc khoaûn
thu taêng theâm cho giaùo duïc ôû caùc khu vöïc thaønh thò vaø nhöõng khoaûn thueá ôû khu vöïc
noâng thoân . Caùc nguoàn thu ngoaøi Chính phuû thöôøng do chính caùc cô sôû giaùo duïc thu
vaø söû duïng; caùc nguoàn naøy bao goàm ñoùng goùp cuûa xaõ hoäi, hoïc phí vaø caùc khoaûn phí
khaùc cuõng nhö thu nhaäp töø caùc hoaït ñoän g cuûa caùc cô sôû giaùo duïc. Nhôø ñoù nguoàn löïc
taøi chính ñaõ daàn daàn ña daïng hôn vaø vì theá toång chi ngaân saùch cuûa Nhaø nöôùc cho
giaùo duïc ñaõ giaûm xuoáng ñaùng keå.
tuy nhieân, cuoäc caûi caùch cuõng theå hieän 3 nhöôïc ñieåm lôùn, ñoù laø: Söï ñaàu tö thieáu
thoûa ñaùng cuûa Chính phuû cho giaùo duïc; söï cheânh leäch ngaøy caøng lôùn giöõa caùc ñòa
phöông veà taøi chính trong giaùo duïc; vaø khoù khaên veà taøi chính ôû caùc vuøng chaäm phaùt
trieån.
5. Phaùt trieån ñoäi nguõ giaùo vieân töø cuoäc caûi caùch naêm 1985
Moät trong nhöõng vaán ñeà gaây aùp löïc nhaát maø caùc nhaø caûi caùch giaùo duïc phaûi
ñoái maët laø söï thieáu huït ñoäi nguõ giaùo vieân coù chaát löôïng, daãn tôùi söï trì treä nghieâm
troïng trong phaùt trieån giaùo duïc. Vaøo naêm 1986, coù khoaûng 8 trieäu giaùo vieân tieåu
hoïc vaø trung hoïc ôû trung Quoác , nhöng nhieàu ngöôøi trong soá ñoù chöa qua ñaøo taïo
chuyeân moân.
Nhaèm naâng cao chaát löôïng giaûng daïy, Chính phuû ñaõ khôûi ñoäng “Chöông trình quoác
gia veà maïng löôùi ñaøo taïo giaùo vieân”. Muïc ñích cuûa chöông trình laø: (i) hieän ñaïi hoùa vieäc
ñaøo taïo giaùo vieân thoâng qua thoâng tin giaùo duïc, cung caáp dòch vuï vaø hoã trôï hoïc taäp
suoát ñôøi thoâng qua maïng löôùi ñaøo taïo giaùo vieân, truyeàn hình veä tinh vaø caùc phöông tieän
thoâng tin truyeàn thoâng khaùc; (ii) caûi tieán maïnh meõ chaát löôïng giaûng daïy ôû baäc tieåu hoïc
vaø trung hoïc thoâng qua chöông trình ñaøo taïo “quy moâ lôùn, chaát löôïng cao, hieäu quaû
cao” cuõng nhö giaùo duïc thöôøng xuyeân.
hoaï t ñoäng ñaøo taïo taïi chöùc cho giaùo vieân tieåu hoïc ñöôïc thieát keá ñeå naâng trình ñoä
giaùo vieân leân möùc xaáp xæ hai naêm sau trung hoïc (12+2), vôùi muïc ñích laø chuaån hoùa haàu
heát caùc giaùo vieân tieåu hoïc. Ñaøo taïo taïi chöùc cho giaùo vieân trung hoïc döïa treân moät moâ
hình thoáng nhaát, ñöôïc thieát keá ñeå phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän cuûa töøng ñòa phöông. Moâ
hình ñoù laø: giaûng daïy boä moân chieám 95% chöông trình hoïc, phöông phaùp sö phaïm
vaø taâm lyù hoïc chieám 2 - 3% chöông trình hoïc, phöông phaùp giaûng daïy chieám 2 - 3%
chöông trình hoïc.
Maëc duø moät soá löôïng ñaùng keå caùc sinh vieân ñuû trình ñoä toát nghieäp töø caùc tröôøng
cao ñaúng vaø ñaïi hoïc sö phaïm, nhöng vò theá xaõ hoäi vaø möùc löông khaù thaáp cuûa ngheà giaùo
vieân ñaõ caûn trôû quaù trình tuyeån duïng, cho neân khoâng phaûi taát caû sinh vieân toát nghieäp
caùc tröôøng sö phaïm ñeàu trôû thaønh giaùo vieân. Ñeå thu huùt ñöôïc nhieàu giaùo vieân hôn,
trung Quoác ñaõ noã löïc ñöa ngheà daïy hoïc trôû thaønh moät ngheà haáp daãn vaø ñöôïc toân troïng
hôn. Ñeå ñaït muïc tieâu naøy, Chính phuû hoã trôï cho caùc khoaûn taêng löông cho giaùo vieân,
mieãn phí hoïc ñaïi hoïc sö phaïm. Ngaøy 10/9 haøng naêm keå töø naêm 1985 ñaõ ñöôïc choïn
laøm Ngaøy nhaø giaùo; ngheà daïy hoïc trôû thaønh ngheà ñaàu tieân coù moät ngaøy leã kyû nieäm
rieâng. Ñeå giaûm tình traïng thieáu huït giaùo vieân, naêm 1986, Chính phuû ñaõ cöû giaûng vieân
ñeán caùc vuøng chöa phaùt trieån ñeå ñaøo taïo giaùo vieân cho caùc tröôøng ñòa phöông.
Sau hôn 2 thaäp kyû tìm caùch giaûi quyeát vaán ñeà, chính quyeàn caùc caáp ñaõ thaønh
coâng trong vieäc naâng cao vò theá xaõ hoäi cuõng nhö löông cho giaùo vieân. Giôùi treû ñaõ
baét ñaàu coi giaùo vieân laø moät ngheà ñöôïc ñaûm baûo, coù thu nhaäp oån ñònh (duø khoâng
cao laém) vaø toát hôn phaûi ñoái maët vôùi nhöõng baát oån ôû khu vöïc tö nhaân. Ôû haàu heát
caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông vaø khu töï trò, giaùo vieân ñaõ baét ñaàu ñöôïc
höôûng chính saùch töông töï nhö ñoái vôùi caùn boä, coâng chöùc veà vieäc chaêm soùc y teá.
Naêm 1993, Luaät Giaùo vieân ñaõ ñöôïc ban haønh, theo ñoù löông höu cho giaùo vieân cuõng
ñaõ taêng ñaùng keå.
6. Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm

Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm, coù hieäu löïc töø ngaøy 01/7/1986, ñaët ra caùc yeâu caàu
vaø thôøi haïn ñeå ñaït ñöôïc phoå caäp giaùo duïc tuøy theo ñieàu kieän cuûa ñòa phöông vaø ñaûm
baûo raèng moïi treû em trong ñoä tuoåi ñeán tröôøng ñeàu coù quyeàn ñöôïc höôûng giaùo duïc. hoäi
ñoàng Nhaân daân caùc caáp, trong khuoân khoå caùc höôùng daãn vaø tuøy vaøo ñieàu kieän cuûa
ñòa phöông, quyeát ñònh caùc böôùc, phöông phaùp vaø thôøi haïn ñeå tieán haønh giaùo duïc
baét buoäc 9 naêm theo caùc höôùng daãn khung cuûa trung öông. Chöông trình coá gaéng ñöa
nhöõng vuøng noâng thoân, nôi coù maët baèng hoïc vaán baét buoäc chæ töø 4 ñeán 6 naêm, tieán
kòp caùc vuøng thaønh thò.
Luaät Giaùo duïc baét buoäc chia ra 3 nhoùm ñoái töôïng: 1) thaø n h phoá vaø caùc vuøng phaùt
trieån veà kinh teá ôû caùc tænh ven bieån vaø moät soá ít caùc vuøng phaùt trieån trong noäi ñòa; 2)
Caùc thò traán, thò xaõ vaø vuøng phaùt trieån ôû möùc trung bình vaø 3) Caùc vuøng coøn tuït haäu veà
kinh teá. Neáu tính ñeán thaùng 11 naêm 1985, nhoùm ñaàu tieân môùi chæ coù caùc thaønh phoá
lôùn vaø xaáp xæ 20% caùc quaän huyeän (chuû yeáu laø ôû caùc vuøng ven bieån phaùt trieån vaø khu
vöïc ñoâng nam trung Quoác) ñaõ phoå caäp ñöôïc giaùo duïc 9 naêm thì ñeán naêm 1990, caùc
vuøng coù kinh teá phaùt trieån ôû caùc ñôn vò thuoäc caùc tænh ven bieån vaø moät soá ít caùc vuøng
phaùt trieån trong noäi ñòa (xaáp xæ 25% daân soá trung Quoác) ñaõ ñöôïc phoå caäp trung hoïc cô
sôû vaø höôùng ñeán muïc tieâu phoå caäp trung hoïc phoå thoâng.
Nhoùm ñoái töôïng thöù hai theo Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm goàm caùc quaän huyeän
vôùi möùc phaùt trieån trung bình (chieám khoaûng 50% daân soá trung Quoác) höôùng ñeán ñaït
phoå caäp trung hoïc cô sôû vaøo naêm 1995. Giaùo duïc kyõ thuaät vaø giaùo duïc cao ñaúng, ñaïi
hoïc ôû nhoùm naøy cuõng ñöôïc leân keá hoaïch phaùt trieån ôû möùc ñoä töông töï.
Nhoùm thöù ba goàm caùc vuøng noâng thoân chaäm phaùt trieån kinh teá (khoaûng 25% daân
soá trung Quoác), ñöôïc phoå caäp giaùo duïc khoâng theo moác thôøi gian aán ñònh vaø ôû caùc möùc
ñoä khaùc nhau tuøy theo tình hình phaùt trieån kinh teá ôû ñòa phöông, maëc duø Nhaø nöôùc seõ
coá gaéng heát söùc ñeå hoã trôï phaùt trieån giaùo duïc ôû khu vöïc naøy. Nhaø nöôùc cuõng hoã trôï giaùo
duïc ôû caùc vuøng daân toäc thieåu soá. tröôù c ñaây, caùc vuøng noâng thoân, nhöõng nôi thieáu heä
thoáng giaùo duïc tieåu hoïc phoå caäp vaø theo chuaån, coù nhieàu theá heä ngöôøi muø chöõ; chæ 60%
soá ngöôøi toát nghieäp tieåu hoïc ñaït ñöôïc caùc chuaån ñeà ra.
Moät quyeát taâm cuûa Chính phuû ñoái vôùi giaùo duïc baét buoäc 9 naêm laø hoä i ñoàng Nhaø
nöôùc ñaõ trình döï thaûo luaät ñöôïc kyø hoïp thöù 14 cuûa uûy ban thöôø n g vuï Ñaïi hoäi ñaïi bieåu
(34)
nhaân daân toaøn quoác khoùa Vi thoâng qua vaøo thaùng 01 naêm 1986, theo ñoù, baát cöù toå
chöùc hay caù nhaân naøo thueâ treû em chöa hoaøn thaønh giaùo duïc 9 naêm laø vi phaïm phaùp
luaät. Döï luaät naøy cuõng cho quyeàn höôûng giaùo duïc mieãn phí vaø trôï caáp cho hoïc sinh caùc
gia ñình khoù khaên veà kinh teá.
7. Caûi caùch höôùng tôùi ñoái töôïng khoù khaên trong nhöõng naêm 1990: Giaùo
duïc ôû noâng thoân
Chöông trình quoác gia veà giaùo duïc baét buoäc ôû caùc vuøng khoù khaên giai ñoaïn 1995
-2000 höôùng ñeán muïc tieâu thöïc hieän chöông trình giaùo duïc baét buoäc 9 naêm ôû mieàn
taâ y trung Quoác, cô baûn xoùa muø chöõ ñoái vôùi thanh thieáu nieân vaø ngöôøi trung nieân tieán
ñeán phoå
34. Quoác hoäi Trung Quoác ñöôïc goïi laø Ñaïi hoäi ñaïi bieåu nhaân daân Trung Quoác
caäp ôû möùc ñoä cao hôn. Cuøng vôùi ñoù laø naâng cao chaát löôïng giaùo duïc baét buoäc 9 naêm
ôû caùc khu vöïc noâng thoân mieàn Ñoâng vaø mieàn trung. Ñoàng thôøi, Chính phuû seõ khuyeán
khích phöông thöùc giaùo duïc töø xa hieän ñaïi cho caùc tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc ôû noâng
thoân.
Moät chöông trình quan troïng khaùc cho caùc vuøng noâng thoân laø chính saùch “hai
mieãn, moät trôï caáp” cuûa trung Quoác ñi keøm vôùi “Cô cheá môùi veà ñaûm baûo nguoàn quyõ
cho giaùo duïc baét buoäc ôû noâng thoân” (thöôøng ñöôïc goïi laø “Taân cô cheá”). Chính saùch
“hai mieãn, moät trôï caáp” quy ñònh taát caû nguoàn quyõ cho saùch giaùo khoa mieãn phí ôû caùc
tænh mieàn taây ñöôïc trung öông cung caáp, caùc nguoàn quyõ cho caùc cheá ñoä mieãn giaûm
khaùc ñöôïc trung öông vaø ñòa phöông phoái hôïp cung caáp vaø taát caû caùc khoaûn veà chi
phí noäi truù do chính quyeàn ñòa phöông trôï caáp.
Vaøo thaùng 9 naêm 2003, laàn ñaàu tieân keå töø naêm 1949, hoäi ñoàng Nhaø nöôùc ñaõ toå
chöùc hoäi nghò quoác gia ñeå laäp keá hoaïch cho phaùt trieån giaùo duïc ôû caùc vuøng noâng thoân.
hoäi thaûo ñöa ra “Quyeát ñònh cuûa hoä i ñoàng Nhaø nöôùc veà taêng cöôøng giaùo duïc ôû caùc
vuøng noâng thoân” vaø baøn caùc giaûi phaùp vaø keá hoaïch giaûi quyeát caùc vaán ñeà toàn taïi vaø
phaùt trieån giaùo duïc ôû caùc vuøng noâng thoân trong töông lai. Ñieàu ñoù chöùng toû giaùo duïc ôû
noâng thoân ñaõ daàn daàn trôû thaønh moái quan taâm chính cuûa Chính phuû.
8. Caûi caùch heä thoáng vaø quy trình kieåm tra - ñaùnh giaù nhöõng naêm 2000
tröôù c ñaây, caùc kyø thi vaø caùc baøi kieåm tra ñöôïc xem laø phöông thöùc duy nhaát ñeå
ñaùnh giaù naêng löïc cuûa ngöôøi hoïc. thoâ n g thöôøng, hoïc sinh phaûi vöôït qua raát nhieàu kyø
thi vaø kieåm tra nhö kieåm tra cuoái baøi, cuoái chöông, giöõa kyø, cuoái kyø, cuoái naêm hoïc, cuoái
caáp cuøng vôùi caùc kyø thi quan troïng laø tuyeån sinh vaøo trung hoïc phoå thoâng, toát nghieäp
trung hoïc phoå thoâng vaø tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, cao ñaúng. Ngoaøi muïc ñích ñaùnh giaù vaø
tuyeån sinh, keát quaû thi vaø kieåm tra cuõng ñöôïc duøng laøm thöôùc ño thaønh tích giaûng daïy
cuûa giaùo vieân. Cha meï hoïc sinh vaø xaõ hoäi cuõng coi troïng keát quaû thi cöû vaø xem noù nhö
laø thöôùc ño thaønh tích cuûa caùc nhaø tröôøng. Do ñoù, giaùo vieân buoäc phaûi giaûng daïy theo
kieåu hoïc ñeå thi cöû. Vaán ñeà laø caùc kyø thi chæ taäp trung vaøo khía caïnh ñònh löôïng cuûa keát
quaû hoïc taäp vôùi caùc kyõ thuaät thi mang tính beà ngoaøi baèng giaáy vieát vaø kieåm tra nhöõng
muïc tieâu thöù yeáu cuûa vieäc hoïc, trong khi boû qua khía caïnh ñònh tính, phöông phaùp hoïc
cuõng nhö thaùi ñoä vaø giaù trò thöïc cuûa ngöôøi hoïc.
bôûi vì vieäc ñaùnh giaù hoïc sinh naëng tính beà ngoaøi vaø thi ñua, quaù nhaán maïnh keát
quaû ñònh löôïng vaø caùc chuaån möïc ñoàng boä maø khoâng chuù yù ñeán söï ña daïng cuûa ngöôøi
hoïc, töø ñaàu nhöõng naêm 2000, boä Giaùo duïc ñaõ quyeát ñònh thay ñoåi ñaùnh giaù theo höôùng
“ña daïng/meàm moûng” nhö caùc nöôùc Nhaät baûn vaø haø n Quoác ñaõ laøm tröôùc ñoù. Ñoù laø
“heä thoáng ñaùnh giaù mang tính phaùt trieån” taäp trung ñeán taát caû caùc khía caïnh cuûa vieäc
hoïc, söû duïng nhieàu kyõ thuaät ñaùnh giaù vaø chuù troïng hôn ñeán vieäc ngöôøi hoïc tieán boä nhö
theá naøo
trong quaù trình hoïc taäp. theo ñoù, vieäc ñaùnh giaù ôû tröôøng ñöôïc chia laøm 2 phaàn:
Phaàn ñaàu goïi laø “ñaùnh giaù chaát löôïng toång quaùt”, taäp trung ñaùnh giaù söï phaùt trieån
cuûa ngöôøi hoïc veà 1) thaù i ñoä ñaïo ñöùc, 2) Nhaän thöùc coâng daân, 3) thaù i ñoä hoïc taäp, 4)
Khaû naêng giao tieáp vaø hôïp taùc, 5) Phaùt trieån theå chaát vaø 6) Caûm thuï thaåm mó. Keát quaû
ñaùnh giaù ñöôïc baùo caùo baèng vieäc moâ taû ñònh tính cuøng vôùi vieäc cho ñieåm.
Phaàn thöù hai taäp trung ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp veà 1) Kieán thöùc vaø kyõ naêng, 2)
Phöông phaùp vaø quaù trình hoïc vaø 3) tình caûm, thaùi ñoä vaø giaù trò.
Caên cöù treân chuaån chöông trình quoác gia, caùc nhaø tröôøng ñöôïc pheùp ñeà ra muïc tieâu
phuø hôïp vôùi ñoái töôïng hoïc sinh cuûa tröôøng. hình thöùc ñaùnh giaù ña daïng hôn nhö kieåm
tra vieát, kieåm tra qua hoaït ñoäng, giaùo vieân quan saùt, trao ñoåi giöõa giaùo vieân vaø ngöôøi
hoïc, ngöôøi hoïc thuyeát trình, ngöôøi hoïc töï ñaùnh giaù vaø ngöôøi hoïc ñaùnh giaù laãn nhau. Ñeå
giaûm aùp löïc thi ñua, boä Giaùo duïc cuõng ban haønh chính saùch caám vieäc xeáp haïng hoïc
sinh, giaùo vieân vaø nhaø tröôøng.
Ngoaøi ra, chính saùch môùi cuõng giaûm aùp löïc ñoái vôùi caùc baøi kieåm tra vaø caùc kyø thi.
Chaúng haïn, töø naêm 2002, kyø thi toát nghieäp tieåu hoïc do caùc tröôøng töï quyeát ñònh; kyø thi
toát nghieäp trung hoïc cô sôû vaø tuyeån sinh vaøo trung hoïc phoå thoâng saùp nhaäp thaønh moät
kyø thi tuyeån sinh do caùc ñòa khu toå chöùc; kyø thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng tröôùc
ñaây laø baét buoäc do caáp tænh toå chöùc nay do phoøng giaùo duïc caùc ñòa khu tuøy yù quyeát
ñònh coù toå chöùc hay khoâng.
Caùc ñeà kieåm tra vaø ñeà thi cuõng coù xu höôùng giaûm taûi cho ngöôøi hoïc vôùi phöông
chaâm: 1) taäp trung ñaùnh giaù khaû naêng hieåu, phaân tích vaø giaûi quyeát vaán ñeà,
2) Gaén keát chaët cheõ vôùi kinh nghieäm haøng ngaøy vaø ñôøi soáng xaõ hoäi,
3) Söû duïng nhieàu caâu hoûi môû hôn caùc löïa choïn traéc nghieäm hoaëc caâu hoûi ñoùng;
4) Söû duïng saùch tham khaûo neáu coù theá.
Maëc duø ñaõ noã löïc caûi caùch, song kyø thi tuyeån sinh vaøo trung hoïc phoå thoâng ôû caáp
ñòa khu vaø kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc vaø cao ñaúng toaøn quoác vaãn coøn taïo ra aùp löïc naëng
neà cho ngöôøi hoïc. Ñieàu naøy khoù thay ñoåi vì heä thoáng tröôøng ñaïi hoïc cao ñaúng chæ cho
pheùp tuyeån sinh vôùi moät soá löôïng haïn cheá. t uy vaäy, boä Giaùo duïc ñaõ vaø ñang coù khuynh
höôùng giao cho caùc tænh toå chöùc kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc caên cöù treân nhu caàu vaø khaû
naêng cuûa ñòa phöông.
9. Caûi caùch Giaùo duïc cuûa Trung Quoác ñaàu theá kyû 21
treân tinh thaàn chæ ñaïo cuûa Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù 16 (8-14/11/2002), vaøo
ñaàu naêm 2003, boä Giaùo duïc ñaõ toå chöùc cho caùc hoïc giaû töø nhieàu lónh vöïc khaùc nhau
cuøng ñöa ra moät baùo caùo nghieân cöùu veà giaùo duïc cuûa trung Quoác trong töông lai vaø caùc
vaán ñeà veà nguoàn nhaân löïc mang teân “Töø moät quoác gia vôùi daân soá lôùn ñeán moät quoác
gia vôùi nguoàn nhaân löïc vöõng maïnh”.
Ñaây laø laàn ñaàu tieân trung Quoác toå chöùc cho caùc hoïc giaû, chuyeân gia, caùc vieän
nghieân cöùu vaø caùc cô quan Nhaø nöôùc veà giaùo duïc, kinh teá, quaûn lyù daân soá, luaät, taøi
chính vaø noâng nghieäp cuøng soaïn thaûo moät baùo caùo nghieân cöùu veà giaùo duïc. baùo caùo
ñeà xuaát caùc chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc trung Quoác trong 50 naêm tôùi. Nguoàn nhaân
löïc ñöôïc xem laø nguoàn löïc quan troïng nhaát thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa xaõ hoäi
trung Quoác vaø söï phaùt trieån toaøn dieän nguoàn nhaân löïc cuõng laø muïc tieâu ñoái vôùi moät xaõ
hoäi toaøn dieän. t ö ø ñoù vieäc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc seõ laø quoác saùch haøng ñaàu trong noã
löïc nhaèm phaùt trieån ñaát nöôùc giaøu maïnh hôn vaø laø nghóa vuï chuû yeáu cuûa chính quyeàn
caùc caáp. baùo caùo keâu goïi vieäc tieán haønh toaøn dieän caùc chieán löôïc “taêng cöôøng naêng
löïc” ñeå naâng cao khaû naêng hoïc taäp, tìm kieám vieäc laøm, thích nghi vôùi coâng vieäc môùi
vaø töï taïo döïng söï nghieäp. Ñoàng thôøi, baùo caùo cuõng keâu goïi xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp vôùi
vieäc thaønh laäp moät heä thoáng giaùo duïc quoác gia hieän ñaïi cuøng vôùi phöông chaâm giaùo
duïc suoát ñôøi.
baùo caùo nghieân cöùu cuõng ñeà xuaát caùc caûi tieán cho heä thoáng giaùo duïc trong töông
lai, nhö caûi thieän cô caáu quaûn lyù coâng trong giaùo duïc vaø thieát laäp caùc heä thoáng quaûn lyù
haønh chính, taøi chính, phaùp luaät trong giaùo duïc döïa treân cô sôû caùc luaät khaùc. baùo caùo
cuõng chæ ra raèng Chính phuû caàn noã löïc chuyeån heä thoáng quaûn lyù taäp trung Nhaø nöôùc
sang moät heä thoáng taøi chính giaùo duïc hieän ñaïi; xaây döïng cô cheá chaát vaán, thaûo luaän, tö
vaán ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh, chuyeån ñoåi quy trình ñöa ra quyeát ñònh noäi boä sang quy
trình môû vaø coù keá hoaïch; thieát laäp moät heä thoáng quaûn lyù giaùo duïc trong ñoù chính quyeàn
caùc tænh ñaûm nhaän hoaøn toaøn traùch nhieäm vaø vì theá heä thoáng quaûn lyù mang tính taäp
trung cao seõ ñöôïc giaûm ñi moät phaàn; vaø thay ñoåi vai troø cuûa Nhaø nöôùc töø quaûn lyù toaøn
dieän sang quaûn lyù coù giôùi haïn.
baùo caùo cuõng chæ ra raèng Chính phuû caàn caûi tieán heä thoáng ñieàu tieát thò tröôøng vaø
söï tham gia cuûa xaõ hoäi, höôùng ñeán ña daïng hoùa caùc loaïi hình taøi trôï vaø ñaàu tö cho giaùo
duïc; phaùt trieån caùc trung gian xaõ hoäi vaø môû roäng söï tham gia cuûa xaõ hoäi; tieán haønh caùc
chính saùch vaø moät heä thoáng giaùm saùt hoaït ñoäng thò tröôøng vaø söï tham gia cuûa xaõ hoäi
nhaèm baûo veä quyeàn vaø lôïi ích cuûa caùc nhaø ñaàu tö cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñöôïc höôûng
quyeàn lôïi giaùo duïc.
Cuoái cuøng, baùo caùo ñeà xuaát 10 bieän phaùp ñeå ñoåi môùi heä thoáng giaùo duïc trong
nhöõng naêm tôùi nhaèm xaây döïng moät cô cheá ñöa ra quyeát ñònh trong ngaønh giaùo duïc vaø
phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ôû caáp quoác gia vaø caáp caùc tænh:
1. thöï c hieän heä thoáng quaûn lyù trong ñoù chính quyeàn caáp tænh chòu traùch nhieäm veà
giaùo duïc;
2. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc;
3. tieán haønh chöông trình giaùo duïc 9 naêm baét buoäc mieãn phí;
4. Ñaåy maïnh thöû nghieäm veà ña daïng hoùa sôû höõu trong giaùo duïc;
5. thaø n h laäp vaø hoaøn thieän heä thoáng tuyeån duïng vaø ñaøo taïo döïa treân thaønh tích;
6. Môøi goïi nhieàu hôn nöõa caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi tham gia vaøo phaùt trieån giaùo duïc
vaø nguoàn nhaân löïc;
7. Khuyeán khích phaùt trieån giaùo duïc cuøng vôùi coâng ngheä thoâng tin;
8. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc qua caùc böôùc nhaûy voït;
9. Maïnh daïn tìm toøi phöông phaùp hieäu quaû ñeå xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp;
10. thieát laäp moät heä thoáng thoâng tin ñeå phaùt trieån giaùo duïc vaø nguoàn nhaân löïc
quoác gia.

[1] Dongpoing Yang (2005) China’s Education in 2003. From Growth to Reform,
Chinese Education and Society, vol. 38, no. 4, July/august 2005.
[2] Fang, Y., & Zhu, Y. (2006) Reform and Development of teacher Education in China
in the New Century, National institute of Education, Singapore.
[3] Gao Lingbiao (2007) assessment reform in China: a respond to the international
trend in the new century. http://xypj.cersp.com/GLb/LuNWEN/200701/3223.html
[4] Jianru Guo (2008) implementation of “two Exemptions and one Subsidy” (tEoS)
in China’s Minority Nationality Rural areas and ample Guarantees for impoverished
Students, Chinese Education and Society, vol. 41, no. 1, January/February 2008, pp.
37-43.
[5] MoE (2005) “Strategic Concepts for the Development of Chinese Education and
human Resources for the Next Fifty Years”, reproduced in Chinese Education and
Society, vol. 38, no. 4, July/august 2005.
[6] Mun C. tsang (2000) Education and National Development in China Since 1949:
oscillating Policies and Enduring Dilemmas, teachers College Columbia university,
Published in China Review 2000, available at: http://www.tc.columbia.edu/centers/
coce/pdf_files/d1.pdf, retrieved on 9th March 2009.
[7] Worden Robert L., andrea Matles Savada and Ronald E. Dolan, editors. China: a
Country Study. Washington: GPo for the Library of Congress, 1987, http://countrystudies.
us/china/63.htm, retrieved on 12th March 2009.
Caùc nguoàn internet
[1] http://english.gov.cn/2006-02/08/content_182560.htm, tham khaûo ngaøy 09/3/2009
[2] http://www.china.org.cn/english/features/brief/192133.htm, tham khaûo ngaøy
10/3/2009
[3] http://china.org.cn/english/1696.htm, tham khaûo ngaøy 25/3/2009
[4] http://www.waet.uga.edu/wiki/index.php/China, tham khaûo ngaøy 20/6/2009
B. GIAÙO DUÏC SINGAPORE
höÔÙNG ÑEáN C h a á t LöÔÏN G GiaÙo DuÏ C
I. SÔ LÖÔÏC VEÀ SINGAPORE

1. Giôùi thieäu chung
Nöôùc Coäng hoøa Singapore laø quoác gia nhoû nhaát Ñoâng Nam aÙ vôùi dieän tích chæ
khoaûng 710 km2 vaø daân soá khoaûng treân 4,8 trieäu ngöôøi (soá lieäu naêm 2008). Voán laø moät
laøng chaøi caù ôû phía Nam quaàn ñaûo Maõ Lai, Singapore trôû thaønh thuoäc ñòa kinh doanh
buoân baùn cuûa anh töø naêm 1819, giaønh quyeàn töï trò vaøo naêm 1959. Ñeán naêm 1963,
Singapore ñöôïc saùp nhaäp vaøo Lieân bang Malaysia ñeå roài 2 naêm sau ñoù laïi taùch ra vaø trôû
thaønh quoác gia ñoäc laäp thuoäc Khoái thònh vöôïng chung. Vì lyù do naøy, tieáng anh laø ngoân
ngöõ phoå bieán ôû Singapore.
Singapore hieän nay ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng quoác gia phoàn thònh nhaát vôùi
caùc moái quan heä thöông maïi quoác teá maïnh (caûng Singapore laø moät trong caûng giao
haøng nhoän nhòp nhaát treân theá giôùi) vaø coù thu nhaäp GDP ñaàu ngöôøi töông ñöông vôùi caùc
quoác gia haøng ñaàu ôû Phöông taâ y .
Singapore coù moät neàn kinh teá thò tröôøng töï do phaùt trieån cao vaø thaønh coâng. Ôû
ñaây coù moâi tröôøng môû cöûa vaø khoâng tham nhuõng, giaù caû oån ñònh vaø coù thu nhaäp GDP
ñaàu ngöôøi töông ñöông vôùi 4 quoác gia lôùn nhaát ôû Phöông taâ y . Neàn kinh teá phuï thuoäc
nhieàu vaøo xuaát khaåu, ñaëc bieät laø caùc saûn phaåm ñieän töû tieâu duøng vaø coâng ngheä thoâng
tin. Söï suy thoaùi toaøn caàu trong nhöõng naêm 2001-2003 ñaõ khoâng gaây aûnh höôûng lôùn
ñeán Singapore. Söï khuyeán khích veà taøi chính, laõi suaát thaáp, phaùt trieån xuaát khaåu vaø
tính linh hoaït, meàm deûo trong nöôùc daãn tôùi söï phaùt trieån maïnh meõ trong nhöõng naêm
2004 - 2007 vôùi söï taêng tröôûng GDP trung bình thöïc teá laø 7% haøng naêm. Singapore
thu huùt caùc ñaàu tö lôùn trong lónh vöïc saûn xuaát döôïc phaåm, coâng ngheä y teá vaø ñang noã
löïc ñöa Singapore trôû thaønh trung taâm taøi chính vaø coâng ngheä cao cuûa Ñoâng Nam aÙ.
2. Nhöõng thoâng tin cô baûn veà Singapore
II. CAÙC GIAI ÑOAÏN PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC CUÛA SINGAPORE
Quaù trình phaùt trieån giaùo duïc Singapore tính töø 1959 ñeán nay ñöôïc chia ra laøm
nhieàu giai ñoaïn vôùi nhöõng phöông chaâm caûi caùch giaùo duïc rieâng. Caùc giai ñoaïn caûi
caùch giaùo duïc ôû Singapore coù theå ñöôïc chia thaønh 4 thôøi kyø nhö sau:
+ Giaùo duïc ñeå toàn taïi (1959 - 1978);
+ Giaùo duïc laáy hieäu quaû laøm ñoäng löïc (1979 - 1996);
+ Giaùo duïc laáy naêng löïc laøm ñoäng löïc (1997 - 2005);
+ Giaùo duïc laáy ñoåi môùi laøm ñoäng löïc (töø 2006).
Nhöõng giai ñoaïn naøy khoâng taùch rôøi maø taïo thaønh moät chuoãi lieân tuïc, thôøi ñieåm
chæ coù yù nghóa ñaùnh daáu cho thuaän tieän.
1. Thôøi kyø 1959 – 1978: Neàn giaùo duïc vôùi muïc ñích toàn taïi
Sau khi giaønh ñöôïc quyeàn ñoäc laäp naêm 1959, Chính phuû Singapore ñaõ tieáp quaûn
moät heä thoáng giaùo duïc raát ña daïng vôùi caùc tröôøng söû duïng caùc thöù tieáng khaùc nhau
laøm ngoân ngöõ giaûng daïy (tieáng anh, tieáng Maõ Lai, tieáng hoa vaø tieáng tamil). Noäi dung
chöông trình giaûng daïy cuûa caùc tröôøng naøy cuõng raát khaùc bieät nhau. Coi vieäc thoáng nhaát
caùc chuaån trong neàn giaùo duïc laø moät boä phaän cuûa coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc, boä
Giaùo duïc Singapore ñaõ xaây döïng vaø ñöa Chöông trình giaûng daïy chung vaøo caùc tröôøng
ñoàng thôøi vaãn cho pheùp caùc tröôøng söû duïng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau laøm ngoân ngöõ
giaûng daïy. trong nhöõng naêm cuûa thaäp kyû 60 vaø 70, moät loaït caùc bieän phaùp caûi caùch
giaùo duïc ñaõ ñöôïc tieán haønh nhaèm ñaûm baûo caùc tieâu chuaån laø ñoàng nhaát vaø bình ñaúng
treân caû heä thoáng caùc tröôøng kieåu anh vaø ba heä thoáng tröôøng khoâng theo kieåu anh laø Maõ
Lai, hoa vaø tamil. Ñaây cuõng laø moät trong caùc coá gaéng cuûa Chính phuû Singapore nhaèm
keùo caùc coäng ñoàng ñoaøn keát xích laïi beân nhau ñoàng thôøi khuyeán khích duy trì vaø phaùt
trieån neàn vaên hoaù cuõng nhö phong tuïc taäp quaùn cuûa töøng daân toäc. Moät chöông trình hoïc
chung vaø moät heä thoáng thi cöû chung ñöôïc aùp duïng cho caáp tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû
vaø baäc döï bò ñaïi hoïc. Ñaây chính laø giai ñoaïn cuûa neàn Giaùo duïc vôùi muïc ñích toàn taïi.
theo caùch thieát laäp naøy, caùc tröôøng theo moâ hình keát hôïp giöõa caùc heä thoáng ngoân
ngöõ khaùc nhau cuõng ñöôïc thaønh laäp trong ñoù hai hay nhieàu ngoân ngöõ giaûng daïy khaùc
nhau cuøng ñöôïc daïy döôùi moät maùi tröôøng. Moâ hình naøy nhaèm taêng cöôøng söï giao thoa
vaên hoaù giöõa caùc em hoïc sinh thuoäc caùc heä thoáng ngoân ngöõ khaùc nhau. Sau naøy, do soá
löôïng caùc tröôøng daïy baèng tieáng anh ôû Singapore taêng leân ñaùng keå (keát quaû cuûa coâng
cuoäc coâng nghieäp hoaù nhanh choùng cuûa ñaát nöôùc) neân caùc tröôøng daïy baèng tieáng Maõ
Lai, tieáng tamil vaø phaàn lôùn caùc tröôøng daïy baèng tieáng hoa phaûi ñoùng cöûa vì coù ít hoïc
sinh theo hoïc. tröôø n g trung hoïc cô sôû daïy baèng tieáng Maõ Lai vaø tieáng tamil cuoái cuøng
ñaõ laàn löôït ñoùng cöûa vaøo caùc naêm 1979 vaø 1982. haà u heát caùc tröôøng tieáng hoa coøn laïi
ñaõ chuyeån sang heä thoáng giaùo duïc quoác gia vaø giaûng daïy taát caû caùc moân hoïc ñeàu baèng
tieáng anh, ngoaïi tröø moân tieáng hoa laø tieáng meï ñeû.
Söï thay ñoåi lôùn lao nhaát trong boái caûnh thôøi kyø ñaàu cuûa coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù
laø böôùc chuyeån cuûa quoác ñaûo naøy töø moät neàn kinh teá cuûa moät nöôùc soáng nhôø vaøo caûng
bieån ñeå trung chuyeån haøng hoaù, thaønh moät nöôùc phaùt trieån treân taát caû caùc lónh vöïc vôùi
thu nhaäp bình quaân cao thöù 2 ôû chaâu aÙ, chæ ñöùng sau Nhaät baûn. Söï thay ñoåi naøy coù
ñöôïc nhôø vieäc aùp duïng moät caùch trieät ñeå caùc bieän phaùp quaûn lyù kinh teá vaø xaõ hoäi, vôùi
moät nguoàn nhaân coâng lao ñoäng ñöôïc trang bò ñaày ñuû kieán thöùc vaø kyõ naêng ñeå tieán
haønh söï thay ñoåi ñoù.
Thôøi kyø 1979-1996 (Giaùo duïc laáy hieäu quaû laøm ñoäng löïc)
Naêm 1979 chöùng kieán moät thay ñoåi lôùn trong lòch söû giaùo duïc Singapore. Moät hoä i
ñoàng ñöùng ñaàu bôûi Phoù thuû töôùng kieâm boä tröôûng boä Quoác phoøng, tieá n só Goh Keng
Swee, ñaõ tieán haønh moät cuoäc khaûo saùt veà tình hình giaùo duïc Singapore. Cuoäc khaûo saùt
cuûa hoäi ñoàng ñaõ taïo ra moät böôùc chuyeån laøm cho neàn giaùo duïc trôû neân coù hieäu quaû hôn
nhôø vaøo moät soá bieän phaùp taäp trung vaøo vieäc giaûm laõng phí trong giaùo duïc. Ngoaøi ra
coøn ñöa ra nhöõng thay ñoåi trong vieäc phaân loaïi saùch giaùo khoa nhaèm phuïc vuï cho caùc
nhoùm hoïc sinh vôùi khaû naêng khaùc nhau. Caùc giaù trò cuûa giaùo duïc ñaõ ñöôïc ñeà cao nhaèm
khuyeán khích ngöôøi daân coá gaéng ñeán tröôøng. Ñaây ñöôïc coi laø khôûi ñaàu cuûa giai ñoaïn
neàn Giaùo duïc laáy hieäu quaû laøm ñoäng löïc.
Vôùi söï thay ñoåi vuõ baõo cuûa neàn kinh teá theá giôùi, caùc chính saùch giaùo duïc cuûa
Singapore cuõng phaûi chuyeån ñoåi theo. trong nhöõng naêm 70 vaø 80, Singapore ñaõ phaùt
trieån ñöôïc neàn giaùo duïc höôùng tôùi hieäu quaû nhôø vaøo heä thoáng giaùo duïc nghieâm ngaët vaø
khuyeán khích keát quaû hoïc taäp. heä thoáng giaùo duïc nghieâm ngaët vaø phaân loaïi roõ raøng
naøy ñöôïc duy trì ñeán naêm 1991 khi kyø thi toát nghieäp tieåu hoïc ñöôïc thay theá baèng moät
kyø thi khaùc, cho pheùp phaàn lôùn caùc em hoïc sinh hoaøn thaønh 10 naêm hoïc taäp trung (6
naêm tieåu hoïc vaø 4 naêm trung hoïc).
Ñoái maët vôùi tình traïng suy thoaùi naêm 1986-87, Chính phuû Singapore ñaõ phaûi xem
xeùt laïi nhieàu chính saùch kinh teá vaø giaùo duïc cuûa mình. Naêm 1986, baùo caùo cuûa Chính
phuû vôùi nhan ñeà “Kinh teá Singapore: Nhöõng höôùng ñi môùi” ñaõ ñöa ra nhöõng khuyeán
nghò veà moät neàn giaùo duïc phoå caäp höôùng ñeán söï saùng taïo vaø coù tính meàm deûo, ñoàng
thôøi nhaán maïnh yeâu caàu cuûa vieäc ñaøo taïo thöôøng xuyeân vaø ñaøo taïo laïi. Moät cuoäc khaûo
saùt veà ñaøo taïo ngheà vaø ñaøo taïo kyõ thuaät ñaõ daãn tôùi vieäc thaønh laäp hoï c vieän Giaùo duïc kyõ
thuaät vaøo naêm 1992 ñeå cung caáp caùc khoaù ñaøo taïo sau phoå thoâng cho nhöõng ngöôøi
khoâng muoán hoïc thaúng vaøo caùc tröôøng kyõ thuaät hoaëc ñaïi hoïc. Nhöõng naêm cuûa thaäp kyû
90 laø thôøi kyø chöùng kieán söï cô caáu laïi neàn kinh teá, cuõng nhö söï keát hôïp ngaøy moät chaët
cheõ giöõa nhaø
tröôøng, quaù trình ñaøo taïo vaø caùc ñoøi hoûi cuûa thò tröôøng lao ñoäng. oÂ n g Lim Swee Say, luùc
ñoù laø Phoù Chuû tòch Coâng ñoaøn lao ñoäng toaøn quoác ñaõ phaùt bieåu: “... vaán ñeà ôû
Singapore khoâng phaûi laø coù vieäc laøm hay khoâng maø laø chuyeän coù ñuû khaû naêng ñaùp
öùng ñoøi hoûi cuûa coâng vieäc ñeå ñöôïc tuyeån duïng hay khoâng’’. Sau ñoù, vaøo naêm 2001,
khi trôû thaønh boä tröôûng boä Moâi tröôøng vaø boä tröôûng boä C N t t , oÂ n g ñaõ nhaán maïnh 3
nhieäm vuï caáp baùch ñaët ra ñoái vôùi Singapore: “Tröôùc heát, chuùng ta phaûi caét giaûm chi
phí kinh doanh toaøn dieän ñeå giaûm thieåu söï thaâm huït vaø naïn thaát nghieäp. Thöù hai,
chuùng ta phaûi nhanh choùng naâng cao tay ngheà ñeå taêng cöôøng khaû naêng kieám ñöôïc
vieäc laøm vaø giaûm thieåu nguy cô maát vieäc do toå chöùc laïi trong thôøi kyø chuyeån ñoåi kinh
teá. Thöù ba, chuùng ta caàn phaûi xaây döïng nhöõng tieàm löïc môùi cho neàn kinh teá ñeå taêng
cöôøng tính caïnh tranh baèng caùch bieán neàn kinh teá cuûa nöôùc ta thaønh moät neàn kinh teá
döïa treân kieán thöùc vaø luoân luoân ñöôïc ñoåi môùi”.
thôø i kyø naøy, Singapore ñaõ coù theâm moät soá caûi caùch. Ôû caáp ñoä toå chöùc, tieáp theo söï
thaønh laäp cuûa caùc tröôøng ñoäc laäp (vaøo naêm 1987) vaø caùc tröôøng töï quaûn (1994) laø söï
xuaát hieän caùc tieâu chuaån ñaùnh giaù quyeàn töï quyeát taïi choã cuûa hieäu tröôûng. Veà giaùo
trình, Chính phuû Singapore ñaõ ñaàu tö raát nhieàu vaøo coâng ngheä thoâng tin. Keá hoaïch toång
theå laàn thöù 1
cho giai ñoaïn töø naêm 1997 ñeán 2002 ñaõ döï chi khoaûng 2 tyû ñoâ la Singapore cho vieäc cung
caáp maùy tính cho caùc tröôøng phoå thoâng. Muïc tieâu cuûa keá hoaïch laø ñaït tyû leä 2 hoïc sinh
coù 1 maùy tính; 30% soá moân hoïc ñöôïc giaûng daïy thoâng qua maùy tính vaø giaûm 30% noäi
dung moät soá moân hoïc. Keá hoaïch toång theå ii ñöôïc coâng boá thaùng 7 naêm 2002 nhaèm tieáp
tuïc vaø ñaåy maïnh caùc ñieàu khoaûn ñaõ ñöôïc ñöa ra ôû Keá hoaïch toång theå laàn thöù 1.
Vôùi muïc ñích taêng cöôøng ñoaøn keát trong xaõ hoäi, nhöõng baøi hoïc veà caùc giaù trò xaõ
hoäi luoân coù vai troø quan troïng trong chöông trình hoïc cuûa Singapore. Naêm 1997, boä
Giaùo duïc ñaõ ñöa ra Chöông trình giaùo duïc quoác gia nhaèm taêng cöôøng söï hieåu bieát veà
nhöõng traûi nghieäm trong lòch söû cuûa ñaát nöôùc Singapore cuõng nhö taêng cöôøng loøng trung
thaønh vôùi ñaát nöôùc.
Chính phuû Singapore cuõng nhaän ra raèng caùc thaày coâ giaùo vaø hieä u tröôûng caùc
tröôøng chính laø nhöõng nhaân toá quan troïng nhaát daãn ñeán söï thay ñoåi thaønh coâng cuûa
vieäc quaûn lyù tröôøng hoïc. Moät keá hoaïch boài döôõng chuyeân nghieäp ñaõ ñöôïc ñöa ra trong
ñoù vieäc ñaøo taïo vaø boài döôõng naêng löïc sö phaïm cho giaùo vieân ñang giaûng daïy ñöôïc keát
hôïp moät caùch chaët cheõ vôùi söï phaùt trieån söï nghieäp. Caùc thaày coâ giaùo ñöôïc traû löông
moãi ngöôøi 100 giôø moät naêm vaø moät soá chi phí nhaát ñònh ñeå xaây döïng vaø thöïc hieän
nhöõng keá hoaïch ñaøo taïo boài döôõng. Vieäc ñaøo taïo moät caùch coù heä thoáng cho caùc hieä u
tröôûng vaø t o å tröôûng boä moân, voán ñöôïc tieán haønh thoâng qua caùc khoaù hoïc chính quy
taïi hoïc vieän Giaùo duïc, nay laø hoïc vieän giaùo duïc quoác gia töø giöõa thaäp nieân 80 cuõng
ñöôïc chænh söûa naâng cao cho phuø hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi môùi.
Caùc thay ñoåi cuõng ñöôïc tieán haønh ñoái vôùi giaùo duïc sau phoå thoâng trong heä thoáng ñaøo
taïo trung hoïc chuyeân nghieäp. Ñaøo taïo Kyõ thuaät baùch ngheä (KtbN) ngaøy caøng chieám öu
theá trong giaùo duïc chung, maëc duø ñaøo taïo cô khí vaãn ñoùng vai troø quan troïng.
Vôùi vieäc cô caáu laïi vaø môû roäng caùc ngheà kyõ thuaät ôû Singapore, Chính phuû ñaõ keát
hôïp raát nhieàu tröôøng trong uû y ban phaùt trieån kinh teá thaønh moät tröôøng KtbN. Caùc
tröôøng ñoù sau naøy ñaõ trôû thaønh moät phaàn cuûa tröôøng KtbN thöù tö - tröôøng KtbN
Nanyang. Chính phuû ñeà ra muïc tieâu 40% soá hoïc sinh phoå thoâng seõ vaøo caùc tröôøng
KtbN vaø 20% caùc em khaùc (coù theå leân ñeán 25%), seõ ñöôïc vaøo ñaïi hoïc. Cuõng nhö vaäy,
giaùo duïc ñaïi hoïc cuõng ñöôïc raø soaùt laïi ñeå coù theå phuø hôïp vaø ñaùp öùng toát hôn nhöõng
ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá ñang bieán ñoåi.
Giai ñoaïn 1997 – 2005: Giai ñoaïn neàn giaùo duïc laáy naêng löïc laøm ñoäng löïc
t öø giöõa nhöõng naêm cuûa thaäp kyû 90, yeâu caàu cho hoïc sinh toát nghieäp phoå thoâng
ñöôïc naâng cao, khoâng chæ coøn laø phaûi laø bieát ñoïc vaø laøm tính, maø coøn phaûi bieát söû
duïng coâng ngheä thoâng tin. theâ m vaøo ñoù, hoïc sinh coøn ñöôïc mong ñôïi laø phaûi coù khaû
naêng saùng taïo vaø ñoåi môùi, bieát chaáp nhaän ruûi ro vaø laø ngöôøi luoân töï giaùc hoïc hoûi. hoï
coøn phaûi laø ngöôøi coù theå laøm vieäc vôùi taäp theå vaø laø ngöôøi trung thaønh vaø taän tuî vôùi ñaát
nöôùc Singapore.
Chuyeån bieán môùi trong caûi caùch giaùo duïc naøy ñaõ ñöôïc toùm löôïc trong baøi phaùt bieåu
cuûa thuû töôùng Goh Chok tong, trong leã khai maïc hoä i nghò t ö duy quoác teá laàn thöù 7 vaøo
thaùng 6 naêm 1997. baøi phaùt bieåu laáy teân laø ‘’Kieán taïo töông lai cuûa chuùng ta: ‘Tröôøng
hoïc tö duy, Quoác gia hoïc taäp’ (thinking Schools, Learning Nation). trong baøi phaùt bieåu
cuûa mình, thuû töôùng Goh Chok tong ñaõ neâu ra caùc lyù do cô baûn ñeå Singapore thaønh laäp
ra caùc tröôøng daïy tö duy vaø boài döôõng lôùp treû moät “nieàm ñam meâ hoïc hoûi thay vì chæ
hoïc ñeå daønh ñöôïc ñieåm toát trong caùc kyø thi’’. oÂ n g cuõng coå vuõ ngöôøi daân khoâng ngöøng
hoïc hoûi ngay caû khi ñaõ rôøi tröôøng hoïc “... chuùng ta phaûi chuaån bò mình cho moät töông
lai nhieàu thöû thaùch - moät töông lai cuûa söï caïnh tranh khaéc nghieät vaø luoân coù söï thay
ñoåi trong caùc theá maïnh caïnh tranh; moät töông lai maø kyõ thuaät vaø caùc quan nieäm luoân
bò thay theá nhanh choùng; moät töông lai maø caùc giaù trò luoân bieán ñoåi. Giaùo duïc vaø ñaøo
taïo laø yeáu toá quyeát ñònh caû daân toäc ñoùn nhaän töông lai ñoù nhö theá naøo. Taàm nhìn cuûa
Singapore ñeå ñoùn nhaän nhöõng thöû thaùch trong töông lai naøy laø taàm nhìn cuûa toaøn boä
moâi tröôøng giaùo duïc, bao goàm caû hoïc sinh, thaày coâ giaùo, cha meï hoïc sinh, ngöôøi lao
ñoäng, caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc xaõ hoäi vaø caû Chính phuû Singapore. Khaùi nieäm veà
caùc ‘Tröôøng hoïc Tö duy’ laø tieâu ñieåm cuûa taàm nhìn naøy. Tröôøng hoïc phaûi boài döôõng
theá heä töông lai thaønh nhöõng coâng daân bieát tö duy vaø taän tuî vì ñaát nöôùc; coù khaû naêng
ñöa ra nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén ñeå duy trì söï naêng ñoäng vaø thaønh coâng cuûa ñaát
nöôùc trong töông lai. Boä Giaùo duïc Singapore ñang tieán haønh moät coâng trình nghieân
cöùu cô baûn veà giaùo trình vaø heä thoáng ñaùnh giaù ñeå tìm ra bieän phaùp boài döôõng naêng
löïc tö duy
saùng taïo vaø kyõ naêng hoïc taäp vì nhöõng kyõ naêng naøy laø voâ cuøng caàn thieát cho töông lai.
Caùc nhaø giaùo duïc Singapore cuõng ñang tìm caùch giaûm bôùt khoái löôïng kieán thöùc caùc
em hoïc sinh phaûi hoïc nhaèm khuyeán khích caùc thaày giaùo vaø caùc em hoïc sinh daønh
nhieàu thôøi gian hôn cho nhöõng keá hoaïch hoïc taäp giuùp cho vieäc phaùt trieån caùc kyõ
naêng vaø thoùi quen cuûa vieäc töï hoïc”.
theo ñoù, boä Giaùo duïc ñaõ baét ñaàu nhöõng caûi caùch mang tính quyeát ñònh ñoái vôùi heä
thoáng giaùo duïc, raø soaùt caùc vaán ñeà vaø tieán haønh caùc thay ñoåi töø giaùo duïc maàm non cho
tôùi giaùo duïc ñaïi hoïc. Nhöõng thay ñoåi ñöôïc ñöa ra nhaèm ñaït tôùi söï aùp duïng moät heä
thoáng giaùo duïc döïa vaøo Khaû naêng thay theá cho heä thoáng giaùo duïc vôùi muïc tieâu hieä u
quaû. trong heä thoáng giaùo duïc naøy, caùc thaày coâ giaùo coá gaéng phaùt hieän vaø boài döôõng
nhöõng taøi naêng vaø khaû naêng maø caùc em hoïc sinh theå hieän ra vaø taïo ra moâi tröôøng hoïc
taäp cho pheùp caùc em phaùt trieån khaû naêng cuûa mình ñeán möùc toái ña. boä tröôûng boä Giaùo
duïc t e o Chee hean phaùt bieåu “Tröôøng hoïc phaûi ñoåi môùi ñeå ñaùp öùng ñöôïc moät caùch
hieäu quaû nhöõng ñoøi hoûi cuûa theá giôùi ñöôïc ñònh höôùng bôûi kieán thöùc vaø luoân thay ñoåi
moät caùch nhanh choùng vaø laøm taát caû nhöõng gì toát nhaát vì hoïc sinh”.
boä Giaùo duïc ñaõ xem xeùt laïi 5 lónh vöïc quan troïng thuoäc traùch nhieäm cuûa boä. Ñoù laø:
(i) cô caáu cuûa heä thoáng giaùo duïc; (ii) vieäc keát hôïp kyõ naêng tö duy vaøo giaùo trình hoïc vaø
caùc caùch ñaùnh giaù; (iii) caùc höôùng phaùt trieån söï nghieäp vaø cheá ñoä ñaõi ngoä cho nhaø giaùo;
(iv) môû ra nhieàu khaû naêng löïa choïn hoïc vaán cho caùc em toát nghieäp tieåu hoïc; (v) caûi
thieän moâi tröôøng cuûa caùc tröôøng phoå thoâng, bao goàm caû vieäc caûi taïo kieân coá hoaù
tröôøng hoïc thuoäc döï aùn PRiME.
Rieâng trong lónh vöïc giaùo duïc tieåu hoïc, caùc caûi caùch ñöôïc taäp trung vaøo caùc vaán
ñeà: (i) cuûng coá neàn moùng cuûa giaùo duïc taïi caùc tröôøng tieåu hoïc; (ii) cung caáp nhieàu giaùo
trình hôn cuõng nhö taïo söï linh hoaït trong keát caáu khoaù hoïc; (iii) tieáp tuïc vieäc giao quyeàn
trong quaûn lyù giaùo duïc vaø (iv) taêng tyû leä giaùo vieân so vôùi soá löôïng hoïc sinh.
taïi hoäi nghò coâng taùc keá hoaïch cuûa boä Giaùo duïc Singapore naêm 2004, boä tröôûng
boä Giaùo duïc tharman Shanmugaratnam phaùt bieåu “Nhöõng thay ñoåi quan troïng nhaát maø
chuùng ta phaûi chuaån bò cho töông lai khoâng phaûi ôû chính cô caáu môùi vaø nhöõng löïa
choïn môùi veà con ñöôøng hoïc vaán. Chuyeån bieán cô baûn nhaát laø caùc em hoïc sinh hoïc
nhö theá naøo, caùc em chuû ñoäng tö duy nhö theá naøo vaø caùch caùc em töông taùc vôùi thaày
coâ vaø caùc baïn haøng ngaøy. Ñieàu naøy seõ quyeát ñònh chaát löôïng hoïc taäp cuûa caùc em, baát
keå caùc em choïn cho mình con ñöôøng hoïc vaán naøo”. oÂ n g cuõng noùi ñeán phöông caùch
ñeå giuùp cho caùc em hoïc sinh ôû caùc tröôøng trong nöôùc nhaän ra taøi naêng cuûa mình ñeå boài
döôõng thaønh nhöõng ngöôøi Singapore ham hieåu bieát vaø coù nguyeân taéc.
Vôùi nhöõng thay ñoåi saâu roäng hôn ñoái vôùi tröôøng tieåu hoïc, töø naêm 2004 ñaõ coù theâm
1.000 giaùo vieân, lôùp hoïc tieåu hoïc seõ chæ giôùi haïn coøn 30 em, aùp duïng laäp töùc vôùi lôùp 1
vaø
lôùp 2 töø naêm 2005 vaø aùp duïng tieáp cho caùc lôùp sau khi caùc em ôû khoaù naøy leân lôùp.
Ñieàu naøy coù nghóa laø moãi em hoïc sinh seõ ñöôïc coù theâm 15% giaùo vieân.
trong baøi phaùt bieåu nhaân kyû nieäm ngaøy Quoác khaùnh Singapore naêm 2004, thuû
töôùng Lyù hieå n Long, cuõng coù nhaän xeùt veà söï thay ñoåi trong giaùo duïc “Tröôøng hoïc cuûa
chuùng ta ñaõ traûi qua nhieàu söï bieán ñoåi… nhöng ngoaøi nhöõng gì chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc,
toâi nghó chuùng ta khoâng theå chæ laøm nhö cuõ…bôûi caùc baïn seõ phaûi coù ñöôïc nhöõng
chuyeån bieán saâu roäng hôn. Caùc baïn ñang caàn ñeán moät söï thay ñoåi veà chaát, moät böôùc
nhaûy voït ñeå ñaït ñöôïc moät neàn giaùo duïc ôû taàm cao khaùc, vôùi caùc keát quaû ôû taàm cao
khaùc. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng ta ñaõ vaø ñang höôùng tôùi moät heä thoáng giaùo duïc ña
daïng vaø meàm deûo hôn. Chuùng ta ñaõ taïo ra caùc tröôøng vôùi chöông trình giaùo duïc keát
hôïp giöõa caùc chöông trình giaûng daïy, chuùng ta coù caùc tröôøng Theå thao, tröôøng Ngheä
thuaät, tröôøng Toaùn vaø Khoa hoïc. Chuùng ta taïo cho ngöôøi daân nhieàu söï löïa choïn hôn
vaø chuùng ta coù theå chaêm soùc toát hôn nhöõng taøi naêng ñaëc bieät cuõng nhö phaùt hieän
nhöõng khaû naêng choùi saùng trong taát caû caùc lónh vöïc.’’
III. KHAÙI QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG GIAÙO DUÏC SINGAPORE

Muïc ñích cuûa neàn giaùo duïc chính thoáng ôû Singapore laø trang bò cho thanh thieáu
nieân nhöõng kyõ naêng taïo laäp cuoäc soáng, coù ñaïo ñöùc laønh maïnh vaø trôû thaønh nhöõng con
ngöôøi coù traùch nhieäm vôùi gia ñình, nhöõng coâng daân trung thaønh vôùi ñaát nöôùc. Quaù
trình hoïc taäp nhaèm nuoâi döôõng nhöõng toá chaát toát nhaát cuûa moãi treû, giuùp cho töøng em
phaùt huy toái ña tieàm naêng cuûa mình.
hieä n nay, Singapore coù khoaûng 165 tröôøng tieåu hoïc (tröôøng coâng vaø tröôøng ñöôïc
Chính phuû hoã trôï), 156 tröôøng trung hoïc, 12 tröôøng hoãn hôïp ñaøo taïo, 7 tröôøng ñoäc laäp,
13 tröôøng cao ñaúng vaø 1 tröôøng döï bò ñaïi hoïc taäp trung. Giaùo duïc tieåu hoïc laø baét buoäc
ñoái vôùi taát caû treû em töø 6 tuoåi. Caùc em ñöôïc höôûng 10 naêm giaùo duïc mieãn phí (6 naêm ôû
baäc tieåu hoïc vaø 4 naêm ôû baäc trung hoïc). Giaùo duïc sau trung hoïc chuyeân veà hoïc thuaät
ñöôïc ñöa vaøo caùc tröôøng cao ñaúng vaø moät tröôøng döï bò ñaïi hoïc taäp trung, trong khi ñaøo
taïo tröïc tieáp chuaån bò cho theá giôùi vieäc laøm ñöôïc giao cho caùc cô sôû vaø caùc tröôøng ñaøo
taïo thuoäc Vieän Giaùo duïc Kyõ thuaät vaø 5 tröôøng kyõ thuaät baùch ngheä. hieä n nay ôû
Singapore coù 4 tröôøng ñaïi hoïc. heä thoáng tröôøng hoïc ôû Singapore ñöôïc xaây döïng nhaèm
khuyeán khích hoïc sinh hoaøn chænh ít nhaát 10 naêm giaùo duïc cô sôû tröôùc khi böôùc vaøo
theá giôùi vieäc laøm.

Ôû baäc tieåu hoïc, hoïc sinh hoïc qua giai ñoaïn cô baûn trong 4 naêm, töø lôùp 1 ñeán lôùp
4 vaø hoïc qua giai ñoaïn ñònh höôùng trong 2 naêm töø lôùp 5 ñeán lôùp 6. Ñeå phaùt huy toái ña
tieàm naêng cuûa moãi caù nhaân, tröôùc khi böôùc vaøo giai ñoaïn ñònh höôùng, hoïc sinh chính
thöùc ñöôïc saép xeáp lôùp theo naêng löïc hoïc taäp.
2. Giaùo duïc trung hoïc
Ôû baäc trung hoïc, hoïc sinh löïa choïn 3 chöông trình hoïc (Ñaëc bieät/Nhanh/bình
thöôøng) ñöôïc thieát keá phuø hôïp vôùi naêng löïc vaø sôû thích cuûa moãi hoïc sinh. Caùc em phaûi
hoïc 4 ñeán 5 naêm giaùo duïc trung hoïc vôùi möùc ñoä quan troïng veà chöông trình khaùc nhau.
Ña soá hoïc sinh theo chöông trình hoïc Ñaëc bieät hoaëc Nhanh, soá coøn laïi theo chöông
trình hoïc bình thöôøng.
3. Giaùo duïc sau trung hoïc vaø giaùo duïc ñaïi hoïc
heä thoáng giaùo duïc sau trung hoïc vaø ñaïi hoïc cuûa Singapore goàm caùc tröôøng cao
ñaúng, caùc hoïc vieän taäp trung, caùc vieän giaùo duïc kyõ thuaät, caùc tröôøng kyõ thuaät baùch
ngheä vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc. Sau khi hoaøn thaønh kyø thi toát nghieäp trung hoïc (GCE), hoïc
sinh ñaït trình ñoä “0” vaø coù theå vaøo hoïc chöông trình döï bò ñaïi hoïc 2 naêm ôû caùc tröôøng
cao ñaúng hoaëc 3 naêm taïi caùc hoïc vieän taäp trung tuøy theo keát quaû thi. Vieän Giaùo duïc kyõ
thuaät (itE) laø cô sôû giaùo duïc sau baäc trung hoïc naèm trong heä thoáng caùc tröôøng cao ñaúng
nhaèm trang bò cho hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc vaø ngöôøi lôùn caùc kyõ naêng vaø kieán
thöùc kyõ thuaät ñeå ñaùp öùng nhu caàu veà nhaân löïc cho caùc ngaønh. i t E cung caáp nhieàu
chöông trình ñaøo taïo: ñaøo taïo cô baûn toaøn phaàn, caùc chöông trình thöïc taäp cho hoïc
sinh toát nghieäp trung hoïc, giaùo duïc vaø ñaøo taïo thöôøng xuyeân cho coâng nhaân.
(35)
Caùc tröôøng kyõ thuaät baùch ngheä ñaøo taïo theo höôùng kyõ naêng thöïc haønh vôùi caùc
ngaønh hoïc nhö: Cô khí, Kinh doanh, Keá toaùn, haø n g haûi, Chaêm soùc söùc khoûe, Coâng
ngheä sinh hoïc, thieá t keá phöông tieän kyõ thuaät soá, Khoa hoïc öùng duïng, thieá t keá saûn
(36)
phaåm vaø truyeàn thoâng. Caùc tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp ñaøo taïo theo höôùng nghieân
cöùu. Rieâng vieäc ñaøo taïo vaø boài döôõng giaùo vieân cuõng nhö cung caáp caùc chöông trình
giaùo duïc khaùc ñöôïc thöïc hieän taïi hoï c vieän Giaùo duïc quoác gia thuoäc Ñaïi hoïc Coâng
ngheä Nanyang. Sau khi coù ñöôïc baèng hoaëc chöùng chæ taïi caùc tröôøng naøy sinh vieân môùi
coù theå hoïc leân caùc baäc sau ñaïi hoïc.
35
Hieän nay coù 5 tröôøng kyõ thuaät baùch ngheä (KTBN) goàm: Tröôøng KTBN Singapore, Tröôøng KTBN Ngee
Ann, Tröôøng KTBN Temasek, Tröôøng KTBN Nanyang vaø Tröôøng KTBN Coäng hoøa..
36
Ñaïi hoïc Quoác gia Singapore (NUS), ÑH Coâng ngheä Nanyang (NUT), ÑH Quaûn lyù Singapore (SMU) vaø
UniSIM.
IV. CHÖÔNG TRÌNH GIAÙO DUÏC PHOÅ THOÂNG - SÖÏ THAY ÑOÅI
MUÏC TIEÂU ÑAØO TAÏO
Giaùo trình phoå thoâng laø boä phaän khoâng theå taùch rôøi cuûa baát kyø heä thoáng giaùo duïc
naøo. Ñoái vôùi Singapore, khi coøn laø thuoäc ñòa cuûa anh, giaùo trình ñöôïc coi laø moät coâng cuï
coù tính sö phaïm ñeå giaûm thieåu söï chia reõ trong xaõ hoäi vaø xaây döïng tính ñoàng nhaát cuûa
ñòa phöông.
Nhöõng keá thöøa töø thôøi thuoäc ñòa anh coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán cô caáu heä thoáng
giaùo duïc Singapore tröôùc ngaøy ñoäc laäp. t u y nhieân, vieäc söû duïng hoaøn toaøn tieáng anh
trong giaûng daïy vaø nhieàu phaàn trong giaùo trình phoå thoâng, trong thöïc teá, khoâng gaây aûnh
höôûng ñoàng nhaát ñoái vôùi taát caû boán heä thoáng ngoân ngöõ ñöôïc duøng trong giaûng daïy luùc
baáy giôø laø tieáng anh, tieáng Maõ-Lai, tieáng hoa vaø tieáng ta-min. Phaûn öùng cuûa caùc heä
thoáng giaùo duïc khoâng duøng tieáng anh laø khaù phöùc taïp vôùi nhieàu luoàng yù kieán khaùc
nhau. Phaûn öùng naøy laø söï keát hôïp cuûa vieäc kieân quyeát gìn giöõ caùc giaù trò truyeàn thoáng
vaø taâm lyù e ngaïi phaûi hoïc töø caùc giaùo vieân “thöïc daân”. trong vieäc hoïc tieáng ñòa
phöông, duø laø tieáng hoa, Maõ-Lai hay ta-min, thì vieäc hoïc cuõng ñöôïc keát hôïp giöõa vieäc
söû duïng ngoân ngöõ vaø duy trì vaên hoaù.
tröôù c Chieán tranh theá giôùi thöù hai, heä thoáng tröôøng hoïc phaûn aùnh laïi söï phaân hoaù
do cô caáu töï nhieân cuûa xaõ hoäi Singapore luùc baáy giôø, moãi nhoùm daân toäc ñeàu coá giöõ laáy
tính saéc toäc cuûa mình (ngoân ngöõ, phong tuïc vaø caùc moái quan taâm mang tính vaên hoaù).
Chaúng haïn, saùch giaùo khoa cho caùc tröôøng daïy tieáng hoa ñöôïc nhaäp töø trung Quoác ñaïi
luïc; saùch giaùo khoa duøng trong caùc tröôøng daïy tieáng Maõ-Lai thì coù noäi dung taäp trung
vaøo vaên hoaù ñòa phöông. Ôû ñaây roõ raøng coù söï baát caäp giöõa giaùo duïc theo höôùng anh vaø
giaùo duïc truyeàn thoáng cuûa coäng ñoàng ngöôøi hoa, ngöôøi Maõ-Lai vaø ngöôøi ta-min.
tình traïng naøy ñaõ ñöôïc thay ñoåi phaàn lôùn nhôø vaøo lôøi keâu goïi töø baûn baùo caùo cuûa
uûy ban Ña ñaûng nhaèm höôùng tôùi moät chöông trình hoïc vaø saùch giaùo khoa chung cho
toaøn daân Singapore. Cho ñeán naêm 1961, Chöông trình chung cho taát caû caùc moân hoïc
phoå thoâng truyeàn thoáng ñaõ ñöôïc xuaát baûn vôùi boán thöù tieáng. Caùc hoäi ñoàng chòu traùch
nhieäm noäi dung cho saùch giaùo khoa cuûa boä Giaùo duïc ñaõ ñoàng thôøi xem xeùt laïi soá ñaàu
saùch giaùo khoa vaø phaùc thaûo moät danh saùch caùc saùch ñöôïc gôïi yù söû duïng trong nhaø
tröôøng.
Neáu caùc yù töôûng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh daáu nhöõng khuynh höôùng lòch söû thì vieäc phaùt
trieån chöông trình hoïc ôû Singapore coù theå chia ra laøm 3 giai ñoaïn:
Giai ñoaïn truyeàn thoáng cho ñeán tröôùc nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp kyû 70 caàn thieát
phaûi coù söï duy trì nhöõng giaùo trình choïn loïc, coù tính lyù thuyeát cao vaø ñöôïc chænh söûa boå
sung noäi dung ñeà cöông moân hoïc theo ñònh kyø. thaø n h quaû chuû yeáu trong thôøi kyø naøy laø
vieäc ñaït ñeán moät noäi dung ñoàng nhaát cho boán heä thoáng ngoân ngöõ giaùo duïc cuûa
Singapore. Veà noäi dung, khung moân hoïc theå hieän giaùo trình theo moân moät caùch choïn
loïc. t ö ø nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp kyû 70 ñeán thaäp kyû 80, aûnh höôûng cuûa khuynh höôùng
duy lyù trôû neân roõ
raøng hôn, cuøng vôùi vieäc söû duïng baûn höôùng daãn chi tieát muïc tieâu moân hoïc trôû thaønh
moät phaàn coá ñònh cuûa ñeà cöông moân hoïc trong nhaø tröôøng. Caùc moân hoïc veà giaùo duïc
coâng daân vaø ñaïo ñöùc cho khoái tieåu hoïc, döïa treân caùc giaù trò xaõ hoäi chung vaø cuûa caùc
nhoùm daân toäc chính, ñaõ ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy, phaûn aùnh nhöõng muïc tieâu chính trò vaø
xaõ hoäi ñöôïc öu tieân haøng ñaàu trong giai ñoaïn naøy. Veà keát caáu, ñeà cöông moân hoïc ñi vaøo
chi tieát hôn (noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy vaø baûn höôùng daãn chi tieát caùc muïc tieâu
cuûa moân hoïc). Nhôø ñoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc moái quan heä giöõa ñeà cöông, vieäc daïy, vieäc
hoïc vaø phöông phaùp toå chöùc. thôø i kyø naøy, ñoàng thôøi vôùi vieäc thaønh laäp hoïc vieän xaây
döïng chöông trình giaûng daïy Singapore (CDiS) vaøo naêm 1980, ñaõ chöùng kieán söï ra ñôøi
cuûa moâ hình nhoùm chuyeân gia trong vieäc xaây döïng giaùo trình. Nhoùm naøy bao goàm
nhöõng nhaø giaùo coù kinh nghieäm, nhöõng chuyeân gia boä moân, nhöõng ngöôøi vieát saùch
chuyeân nghieäp vaø caùc nhaø tö vaán beân ngoaøi (ñeán töø nhöõng trung taâm giaùo duïc noåi tieáng
ngoaøi Singapore). hoï cuøng nhau bieân soaïn giaùo trình moân hoïc coâ ñoïng, haáp daãn, coù söû
duïng thieát bò nghe nhìn vaø coâng ngheä thoâng tin. Ñaây laø söï khôûi ñaàu cuûa thôøi kyø ñöôïc
goïi laø thôøi kyø kieán taïo.
Giai ñoaïn kieán taïo cuûa vieäc xaây döïng giaùo trình khuyeán khích vieäc aùp duïng caùc
hoaït ñoäng ñaåy maïnh tö duy saùng taïo vaø pheâ bình, cuõng nhö nhöõng kyõ naêng cho vieäc töï
hoïc thöôøng xuyeân vôùi muïc tieâu ñaøo taïo ra nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù tính saùng taïo vaø coù
tính thích nghi cao cho neàn kinh teá döïa treân chaát xaùm.
Giai ñoaïn phaùt trieån ñöôïc söï hoã trôï cuûa hai keá hoaïch toång theå veà coâng ngheä thoâng
tin trong giaùo duïc vôùi muïc tieâu trang bò cho hoïc sinh nhöõng kyõ naêng coâng ngheä thoâng
tin höõu ích, cho pheùp hoï xöû lyù vaø quan troïng hôn laø taïo ra nhöõng kieán thöùc môùi. theo
caùch naøy, nhöõng phaàn quan troïng cuûa giaùo trình, cuûa vieäc thi cöû vaø giaûng daïy seõ phoái
hôïp vôùi nhau ñeå taêng cöôøng hieäu quaû cuûa quaù trình hoïc vaø keát caáu toå chöùc trong tröôøng
hoïc.
Naêm 2002, boä Giaùo duïc ñöa ra hai phöông phaùp daïy vaø hoïc môùi - phöông phaùp
SEED vaø SaiL. Phöông phaùp SEED (Chieán löôïc cho söï gaén keát vaø phaùt trieån hieäu quaû)
daønh cho caùc lôùp naêm ñaàu tieåu hoïc vaø SaiL (Chieán löôïc cho vieäc hoïc taäp chuû ñoäng vaø
ñoäc laäp) ñöôïc aùp duïng cho caùc lôùp tieåu hoïc lôùn hôn. Phöông phaùp ñöôïc coi laø phuø hôïp
khi haáp daãn ñöôïc caùc em hoïc sinh vôùi vieäc hoïc.
SEED chính laø moät bieän phaùp khuyeán khích caùc thaày coâ giaùo tìm toøi veà phöông
phaùp giaûng daïy, töï leân keá hoaïch vaø ñieàu chænh giaùo trình sao cho phuø hôïp vôùi hoïc sinh
ôû töøng tröôøng. Khoâng coù moät phöông phaùp chæ ñònh saün naøo, caùc giaùo vieân ñöôïc töï do tö
duy vaø tìm toøi nhöõng phöông phaùp phuø hôïp vôùi hoïc sinh cuûa mình.
SaiL thì laïi coi vieäc hoïc laø moät quaù trình phaùt trieån theo quy caùch maø ôû trong ñoù,
thoâng qua vieäc giaûng daïy vaø thi cöû, giaùo vieân höôùng daãn cho hoïc sinh caùch hoï phaûi hoïc
taäp vaø trau doài thöôøng xuyeân nhö theá naøo. Phöông phaùp naøy ñöôïc hoã trôï bôûi raát nhieàu
coâng cuï, bao goàm: (i) nhöõng vaên baûn lieät keâ caùc haïng muïc caàn hoïc; (ii) caùc baøi taäp cung caáp
phaïm vi kieán thöùc maø hoïc sinh caàn phaûi hoïc vaø trình baøy kieán thöùc ñaõ hoïc; (iii) caùc
coâng
cuï ñaùnh giaù coù ñeà caäp ñeán caùc khía caïnh cuûa vieäc ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc
sinh theo caùc baøi taäp keå treân, cuõng nhö möùc ñoä ñaït trình ñoä yeâu caàu trong töøng khía
caïnh.
Phöông phaùp SEED cuõng ñöôïc keát hôïp trong vieäc giaûng daïy tieáng meï ñeû. “SEED-
CL” laø chöông trình söû duïng kyõ thuaät SEED trong vieäc hoïc tieáng hoa ôû naêm thöù 1 vaø thöù
2 cuûa baäc tieåu hoïc nhaèm giuùp caùc em hoïc sinh nhoû hoïc tieáng hoa toát hôn vaø thích thuù
vôùi vieäc hoïc taäp hôn. trong baûn baùo caùo cuûa thôø i baùo Giaùo duïc thaùng 4 naêm 2005,
vieäc daïy tieáng hoa seõ ñöôïc chuaån hoaù ñeå trang bò cho hoïc sinh caùc kieán thöùc cô baûn vaø
khaû naêng hoïc hoûi nhôø ngoân ngöõ naøy. Caùc em seõ khoâng phaûi coá gaéng nhôù caùc chöõ haùn
maø ñöôïc daønh nhieàu thôøi gian ñeå hoïc nghe, ñoïc vaø noùi tieáng hoa phoå thoâng. Ñoái vôùi
nhöõng hoïc sinh coù theå hoïc hai ngoaïi ngöõ, caùc em seõ khoâng chæ laø ngöôøi noùi ñöôïc hai
thöù tieáng maø coøn laø ngöôøi thoâng thaïo hai neàn vaên hoaù.
trong vaøi naêm gaàn ñaây, vieäc coá gaéng giaûm bôùt noäi dung cuûa moãi moân hoïc vaø
phong traøo “Daïy ít hôn vaø hoïc nhieàu hôn” ñöôïc noåi leân vaø cuõng trôû thaønh vaán ñeà gaây
nhieàu tranh caõi nhaát. Chính saùch caét giaûm noäi dung nhaèm daønh cho caùc thaày coâ giaùo
nhieàu thôøi gian hôn ñeå trao ñoåi vôùi caùc em hoïc sinh vaø cuõng ñeå thaày coâ coù thôøi gian suy
xeùt laïi phöông phaùp giaûng daïy cuûa mình. “Daïy ít hôn vaø hoï c nhieàu hôn” - theo caùch
noùi cuûa boä tröôûng Giaùo duïc Shanmugaratnam naêm 2005 - laø “ñi vaøo coát loõi cuûa chaát
löôïng giaùo duïc” vì “söï töông taùc toát hôn giöõa thaày giaùo vaø hoïc sinh” seõ “taïo moái taâm
giao giöõa thaày vaø troø” chöù khoâng phaûi chæ daïy vôùi muïc ñích kieåm tra vaø thi cöû.
V. NHÖÕNG THAY ÑOÅI TIEÂU BIEÅU TRONG GIAÙO DUÏC TÖØ

NAÊM 1997
tieá p tuïc thöïc hieän taàm nhìn “Tröôøng hoïc tö duy, Quoác gia hoïc taäp” naêm 1997,
nhieàu caûi caùch vaø thay ñoåi ñaõ ñöôïc ñöa ra. taát caû nhöõng thay ñoåi naøy ñeàu nhaèm cung
caáp cho hoïc sinh moät moâi tröôøng giaùo duïc mang tính toång quaùt vaø ñaày ñuû.
trong moät phieân hoïp cuûa uyû ban Ngaân saùch nghò vieän taïi Quoác hoäi naêm 2004, boä
tröôûng boä Giaùo duïc, oâng tharman Shanmugaratman, ñaõ tuyeân boá veà nhieàu vaán ñeà caàn
ñöôïc xem xeùt laïi trong heä thoáng giaùo duïc, trong ñoù coù heä thoáng xeùt tuyeån vaøo trung hoïc
vaø döï bò ñaïi hoïc theo höôùng khuyeán khích cho moät heä thoáng giaùo duïc meàm deûo hôn vaø
ña daïng hoaù veà hình thöùc (so vôùi vieäc xeùt tuyeån vaãn döïa treân baûng ñieåm). heä thoáng xeáp
haïng caùc tröôøng cuõng nhö vieäc phaân loaïi hoïc sinh theo trình ñoä ôû caùc tröôøng tieåu hoïc
cuõng ñöôïc ñeà caäp ñeán trong phieân hoïp naøy.
Vieäc xeáp haïng caùc tröôøng ñöôïc môû roäng hôn nhaèm hoã trôï vaø khuyeán khích caùc
tröôøng coá gaéng ñaït ñöôïc moät moâ hình giaùo duïc toaøn dieän hôn; cho pheùp caùc tröôøng coù
nhieàu quyeàn töï chuû trong toå chöùc hôn vaø khuyeán khích caùc em hoïc sinh daønh ñöôïc keát
quaû hoïc taäp cao nhaát. Nhöõng caûi tieán khaùc trong giaùo duïc cuõng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi
vieäc
phaân lôùp theo trình ñoä trong giaùo duïc tieåu hoïc vaøo cuoái naêm 2004.
Caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoaù laø moät phaàn cuûa neàn giaùo duïc toaøn dieän maø Singapore
muoán ñem ñeán cho caùc em hoïc sinh. Caùc chính saùch vaø söï saép xeáp caùc baäc hoïc ñöôïc
môû roäng ñeå giuùp caùc em coù nhieàu söï löïa choïn hôn vaø ghi nhaän söï tham gia cuûa caùc em
khoâng chæ trong caùc moân theå thao maø coøn trong caùc hoaït ñoäng do caùc em töï khôûi xöôùng
vaø caùc hoaït ñoäng coäng ñoàng.
VI. NHÖÕNG THAY ÑOÅI TRONG CÔ CAÁU QUAÛN LYÙ GIAÙO

DUÏC 1. Giaùo duïc baét buoäc
Luaät Giaùo duïc baét buoäc ñöôïc aùp duïng töø ngaøy 01/01/2003. Ñaây laø laàn ñaàu tieân
Luaät baét buoäc treû em phaûi ñeán tröôøng hoïc 6 naêm ñaàu taïi tröôøng phoå thoâng chính quy
ñöôïc ban haønh. Giaùo duïc baét buoäc ñöôïc aùp duïng laàn ñaàu tieân ñoái vôùi caùc em sinh töø
ngaøy 02/02/1996 ñeán heát ngaøy 01/01/1997, caùc em naøy ñeán tuoåi vaøo lôùp 1 tieåu hoïc
trong naêm hoïc ñöôïc baét ñaàu töø 01/01/2003.
2. Moâ hình tröôøng xuaát saéc (SEM)

Moâ hình tröôøng xuaát saéc ñöôïc aùp duïng töø naêm 2000, laø moät moâ hình töï ñaùnh giaù
cuûa caùc tröôøng, ñöôïc taäp hôïp bôûi nhöõng tính naêng toát nhaát ñaõ aùp duïng trong nhieàu moâ
hình quaûn lyù chaát löôïng voán ñöôïc söû duïng trong caùc doanh nghieäp. Quan troïng nhaát laø
moâ hình naøy ñoøi hoûi caùc tröôøng xem xeùt ñeán caùc quy trình cô baûn coù theå gaây aûnh höôûng
ñeán ñaàu ra cuûa quaù trình giaùo duïc. Caùch tieáp caän naøy raát toaøn dieän vì khung moâ hình
naøy xem xeùt ñeán keát quaû cuûa caùc tröôøng vaø keát quaû ñaàu ra chöù khoâng chæ laø xem xeùt
ñeán thaønh tích hoïc taäp (academic performance).
Hình 3: Khung cô caáu cho moâ hình SEM
Enablers – caùc nhaân toá taïo ñieàu kieän Keát quaû
Quaûn lyù Keát quaû cuûa

nhaân söï Caùc quy nhaân vieân
Söï trình laáy Caùc keát
hoïc sinh Keát quaû cuûa quaû hoaït
laõnh Keá hoaïch
ñaïo laøm khoái haønh chính ñoäng chuû
chieán löôïc
trung vaø vaän choát
taâm Keát quaû cuûa xaõ
Caùc
hoäi vaø quan heä
nguoàn löïc
ñoái taùc
Söï caùch taân vaø hoïc hoûi
3. Thaønh laäp Nhoùm caùc tröôøng
Saùng kieán naøy coù töø naêm 1997 khi boä Giaùo duïc Singapore baét ñaàu thöïc hieän Döï aùn
laäp Nhoùm caùc tröôøng, thí ñieåm vôùi 24 tröôøng ñeå kieåm tra tính khaû thi cuûa vieäc giao
quyeàn töï quaûn nhieàu hôn cho caùc tröôøng. 24 tröôøng naøy ñöôïc chia ra thaønh 4 Nhoùm,
moãi Nhoùm ñöôïc laõnh ñaïo bôûi moät toå n g hieä u tröôûng. Caùc nhoùm tröôøng naøy coù quyeàn
linh hoaït hôn trong vieäc ñöa ra moät soá quyeát ñònh veà taøi chính vaø khai thaùc nguoàn nhaân
löïc trong phaïm vi nhoùm cuûa hoï. Ngoaøi vieäc coù quyeàn quyeát ñònh veà quaûn lyù linh ñoäng
hôn, caùc nhoùm naøy coøn ñöôïc troâng ñôïi laø caùch taân vaø saùng taïo hôn trong vieäc taïo ra
moâi tröôøng giaùo duïc toát hôn cho hoïc sinh. Cho ñeán naêm 2000, 65% soá tröôøng ñaõ ñöôïc
phaân nhoùm. Ñeán nay thì taát caû caùc tröôøng ñeàu ñaõ ñöôïc phaân nhoùm, toång coù 28 nhoùm ôû
4 vuøng.
4. Heä thoáng xeáp haïng caùc tröôøng

heä thoáng xeáp haïng caùc tröôøng ñöôïc baét ñaàu töø naêm 1992 vaø chæ thöïc hieän ôû baäc
trung hoïc phoå thoâng. Muïc tieâu laø cung caáp thoâng tin cuûa caùc nhaø tröôøng cho caùc baäc
phuï huynh ñeå hoï coù theå choïn ra tröôøng trung hoïc phoå thoâng phuø hôïp nhaát cho con
mình vaø khuyeán khích caùc tröôøng quyeát taâm phaán ñaáu ñeå tieán boä vaø vöôït troäi so vôùi caùc
tröôøng khaùc. Vieäc xeáp haïng ôû baäc trung hoïc phoå thoâng vaø caùc tröôøng döï bò ñaïi hoïc sau
naøy döïa treân nhieàu tieâu chí hôn, nhaèm khuyeán khích caùc tröôøng cung caáp cho hoïc sinh
moät neàn giaùo duïc toaøn dieän hôn. Cuõng coù söï thay ñoåi töø vieäc ñaùnh giaù döïa vaøo keát quaû
hoïc taäp cuï theå sang vieäc phaân caùc tröôøng vaøo cuøng nhoùm coù keát quaû hoïc taäp töông töï.
Ñeå ñaùnh giaù caùc tröôøng moät caùch toaøn dieän hôn, ngöôøi ta ñaõ môû roäng caùc haïng
muïc hoaït ñoäng quan troïng ñöôïc choïn laøm cô sôû cho vieäc xeáp haïng. Caùc haïng muïc ñoù
bao goàm söï boå sung giaù trò coù tính hoïc vaán, phaùt trieån nhaân caùch, caùc thaønh tích veà vaên
theå myõ. Caùc thay ñoåi khaùc ñoái vôùi heä thoáng xeáp haïng ñöôïc coâng boá naêm 2004, trong
ñoù nhöõng tröôøng coù keát quaû kyø thi trung hoïc, (kyø thi baäc o ) ñöôïc xeáp ñoàng haïng vôùi
nhau. trong baûng lieät keâ môùi veà caùc tröôøng coù 9 nhoùm ñöôïc goïi laø Caùc baûng ñaùnh giaù
keát quaû cuûa caùc tröôøng. Nhöõng baûng naøy theå hieän moät caùch roõ raøng caùc tröôøng ñaõ coù
thaønh tích nhö theá naøo trong lónh vöïc taêng cöôøng giaù trò hoïc vaán cuõng nhö caùc lónh vöïc
khaùc ví duï nhö ngheä thuaät vaø theå thao. Moái quan taâm môùi taäp trung chuû yeáu vaøo söï phaùt
trieån toaøn dieän cuûa hoïc sinh.
5. Caûi caùch trong vieäc phaân loaïi hoïc sinh ôû baäc tieåu hoïc
boä Giaùo duïc ñaõ thöïc hieän nhöõng thay ñoåi trong vieäc phaân loaïi hoïc sinh tieåu hoïc
vaøo nöûa cuoái naêm 2004:
- trao quyeàn töï quyeát cho caùc tröôøng trong vieäc phaân loaïi hoïc sinh theo khaû naêng
moät caùch phuø hôïp nhaát vaø laøm caùch naøo ñeå ñaït ñeán moät giaù trò giaùo duïc cao nhaát.
- Cho pheùp caùc tröôøng ñöôïc töï quyeát trong vieäc toå chöùc kyø thi tieåu hoïc cuoái naêm
ñeå xaùc ñònh ñöôïc caùc em hoïc sinh coù khaû naêng hoïc chöông trình tieáng meï ñeû
naâng cao hoaëc hoïc lôùp 5 toång hôïp thoâng thöôøng.
6. Naâng cao chaát löôïng khoâng gian hoïc taäp - Chöông trình xaây laïi vaø naâng
caáp caùc tröôøng hieän coù
Nhöõng thay ñoåi dieãn ra trong phöông phaùp sö phaïm trong lôùp vaø caùch hoïc cuûa caùc
em hoïc sinh khieán cho ngöôøi ta nghó ñeán vieäc thay ñoåi töông öùng ñoái vôùi khoâng gian
hoïc taäp ôû caùc tröôøng vì phaàn lôùn caùc tröôøng ngaøy nay ñeàu ñöôïc xaây döïng töø caùch ñaây
20 ñeán 30 naêm. tröôù c naêm 1989, Singapore döïa vaøo thieát keá tröôøng hoïc theo chuaån
cuûa moãi tröôøng. Caùc thieát keá môùi nhaát coøn tieán xa hôn nöõa, taäp trung vaøo vieäc cung caáp
khoaûng khoâng gian cho vieäc hoïc taäp theo nhoùm.
Naêm 1999, boä Giaùo duïc Singapore ñaõ khôûi xöôùng ra Ch4öông trình xaây laïi vaø
naâng caáp caùc tröôøng hieän coù, goïi taét laø PRiME, ñöôïc thöïc hieän theo töøng böôùc ñeå
naâng caáp caùc tröôøng cho phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån môùi nhaát. Caùc tröôøng ñöôïc xaây
döïng tröôùc naêm 1997 seõ ñöôïc naâng caáp hoaëc xaây laïi. Caùc coâng trình tieän ích ñöôïc
naâng caáp hoaëc xaây môùi bao goàm phoøng maùy tính, thö vieän ña phöông tieän, caùc phoøng
hoïc söû duïng coâng ngheä thoâng tin, phoøng caàu nguyeän, phoøng taäp theå thao. Giaùo vieân
vaø hoïc sinh cuõng seõ coù caùc phoøng hoïc vaø phoøng giaùo vieân roäng hôn, cuõng nhö nhieàu
dieän tích sinh hoaït chung hôn.
VII. CAÙC THAY ÑOÅI TRONG CHÖÔNG TRÌNH GIAÛNG DAÏY

VAØ SAÉP XEÁP TRONG LÔÙP HOÏC
1. Giaûm soá hoïc sinh trong lôùp vaø tyû leä hoïc sinh/giaùo vieân
t öø naêm 2005, soá hoïc sinh lôùp 1 vaø lôùp 2 ñöôïc giaûm töø 40 xuoáng coøn 30 em. Caùc
em hoïc sinh töø lôùp 3 ñeán lôùp 6 ñöôïc hoïc ôû caùc tröôøng ban ngaøy. Giôø hoïc keát thuùc vaøo
4h chieàu thay vì 6h chieàu vaø coù caùc sinh hoaït ngoaïi khoaù buoåi toái nhö tröôùc.
2. Giaùo duïc kyõ naêng Tö duy
taïi caùc tröôøng, giaùo trình ñöôïc ñieàu chænh ñeå coù theå boå sung theâm nhieàu hoaït ñoäng
khuyeán khích caùch suy nghó saùng taïo, laäp luaän vaø caùc kyõ naêng caàn thieát cho quaù trình
hoïc taäp suoát ñôøi. Quaù trình naøy nhaèm taïo ra nhöõng ngöôøi lao ñoäng mang tính caùch taân
vaø phuø hôïp vôùi neàn kinh teá döïa treân tri thöùc. Ngoaøi kyõ naêng tö duy, boä Giaùo duïc coøn
ñöa ra döï aùn laøm vieäc phoái hôïp giöõa caùc boä moân ñoái vôùi taát caû caùc tröôøng. thoâ n g qua
nhöõng coâng vieäc trong döï aùn naøy, hoïc sinh coù theå hieåu roõ hôn veà söï lieân heä qua laïi
giöõa caùc ngaønh hoïc vaø boä moân. Nhôø ñoù, caùc em coøn coù ñöôïc nhöõng kyõ naêng giaûi quyeát
vaán ñeà vaø kyõ naêng giao tieáp, cuõng nhö hoïc ñöôïc phöông phaùp laøm vieäc theo nhoùm. taát
caû caùc kyõ naêng naøy ñeàu raát coù ích ñoái vôùi hoï trong neàn kinh teá döïa treân tri thöùc.
3. Keá hoaïch toång theå I vaø II veà Coâng ngheä thoâng tin
Nhôø coù vieäc thöïc hieän Keá hoaïch toång theå i vaø ii veà Coâng ngheä thoâng tin trong Giaùo
duïc cuûa Chính phuû Singapore maø Chöông trình hoïc cuûa caùc tröôøng ñöôïc chuyeån ñoåi vôùi
muïc tieâu trang bò cho caùc em hoïc sinh nhöõng kyõ naêng coâng ngheä thoâng tin caàn thieát,
nhöõng kyõ naêng seõ giuùp cho caùc em xöû lyù tieáp caän, quan troïng hôn nöõa laø taïo ra nhöõng
kieán thöùc môùi. Keá hoaïch toång theå naøy keát hôïp laïi taát caû nhöõng caûi caùch khaùc nhau ñaõ
ñöôïc boä Giaùo duïc Singapore aùp duïng töø tröôùc naêm 1997.
Vieäc thöïc hieän ñöôïc chia laøm 3 giai ñoaïn phoå caäp ñeán 365 tröôøng trong thôøi gian
6 naêm töø 1997 ñeán 2002. Keát quaû sau khi hoaøn thaønh 3 giai ñoaïn naøy, taát caû caùc tröôøng
ñaõ ñöôïc keát noái vôùi nhau thaønh heä thoáng, ñöôïc keát noái vôùi maïng noäi boä cuûa boä Giaùo
duïc, maïng internet vaø maïng quoác gia Singapore one. trung bình ôû caùc tröôøng cöù hai
hoïc sinh coù 1 maùy tính, tyû leä naøy giuùp cho chöông trình hoïc coù söû duïng C N t t taêng leân
ñeán 30% soá giôø.
Keá hoaïch toång theå ii trong Giaùo duïc ñöôïc giôùi thieäu laàn ñaàu tieân vaøo thaùng 7 naêm
2002. Keá hoaïch naøy cuûng coá vaø ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng thaønh quaû cuûa Keá
hoaïch toång theå i vaø tieáp tuïc höôùng tôùi muïc tieâu ñeå caùc tröôøng coù theå söû duïng hieäu quaû
nhöõng theá maïnh cuûa C N t t trong hoïc taäp. Keá hoaïch ñöôïc thöïc hieän vôùi mong muoán tìm
ra caùch tieáp caän toaøn dieän hôn trong vieäc keát hôïp caùc boä phaän cuûa chöông trình hoïc,
quy trình ñaùnh giaù hoïc sinh vaø quaù trình giaûng daïy nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa quaù
trình hoïc taäp vaø cô caáu trong caùc tröôøng.
4. Giaùo duïc veà Quoác gia

boä Giaùo duïc Singapore ñöa ra chöông trình Giaùo duïc veà Quoác gia trong caùc tröôøng
nhaèm boài döôõng nhaän thöùc vaø tình caûm cuûa hoïc sinh veà di saûn vaø vaän meänh chung cuûa
ñaát nöôùc. trong khuoân khoå chöông trình hoïc taäp, Giaùo duïc veà Quoác gia ñöôïc keát hôïp
vaøo vôùi caùc moân nhö xaõ hoäi hoïc, Söû hoïc vaø Ñòa lyù.
Chöông trình coøn ñöôïc hoã trôï theâm bôûi caùc chöông trình vaø hoaït ñoäng ngoaïi khoaù
maø caùc em tham gia. Caùc em hoïc sinh kyû nieäm caùc ngaøy leã nhö Ngaøy Quoác phoøng toaøn
daân, Ngaøy höõu nghò Quoác teá, ngaøy hoaø hôïp giöõa caùc saéc toäc vaø ngaøy Quoác khaùnh. Caùc
em coøn tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng nhö ñi tham quan hoïc taäp ñeán nhöõng cô sôû giaùo
duïc quan troïng trong nöôùc. trong Chöông trình Tham gia vaøo Coäng ñoàng, caùc em hoïc
sinh tham gia ñöôïc tröïc tieáp thöïc hieän caùc döï aùn phuïc vuï cho coäng ñoàng.
thoâ n g qua nhöõng hoaït ñoäng naøy, caùc em hoïc ñöôïc söï toân troïng vaø söï ñoaøn keát hôïp
taùc giöõa ngöôøi Singapore khoâng phaân bieät saéc toäc hay toân giaùo, coù ñöôïc söï hieåu bieát saâu
roäng vaø ñaùnh giaù ñuùng möùc nhöõng thöû thaùch, khoù khaên vaø caùc ñieåm yeáu maø Singapore
ñang phaûi ñoái maët hoâm nay vaø trong töông lai.
5. Thieát keá kieán truùc môùi cho nhaø tröôøng

trong thaäp nieân 80, vieäc di chuyeån daân töø nhöõng trung taâm thaønh phoá chaät choäi
ñeán nhöõng thò traán môùi nhö Yishun, Pasir Ris vaø sau ñoù laø Woodlands, ñaõ taïo ra nhu caàu
xaây döïng moät loaït nhöõng tröôøng hoïc môùi khang trang ngay trong khu vöïc daân cö. trong
luùc caùc caûi caùch veà sö phaïm gaây aûnh höôûng ñeán thieát keá tröôøng hoïc thì theá heä nhöõng
ngoâi tröôøng môùi naøy khoâng chæ ñöôïc thöøa höôûng nhöõng thieát keá kieán truùc caûi tieán hôn
maø coøn ñöôïc hoaøn thieän moät caùch hoaøn haûo hôn theå hieän ñöôïc tính ñoäc ñaùo cuûa töøng
tröôøng. Nhöõng maãu thieát keá môùi nhaát cuûa caùc tröôøng ñöôïc taïo ra khoâng chæ töø söï thay
ñoåi trong lyù thuyeát vaø sö phaïm trong ngaønh giaùo duïc maø coøn ñeå ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu
ñaëc bieät veà khoâng gian hoïc vaø tính naêng söû duïng ñaëc thuø cho moâi tröôøng hoïc cuûa caùc
em hoïc sinh thuoäc caùc nhoùm tuoåi khaùc nhau.
Vaán ñeà nan giaûi ñoái vôùi nhaø thieát keá, hieä u tröôûng vaø ngöôøi quaûn lyù ñieàu haønh nhaø
tröôøng laø vöøa phaûi thieát keá phoøng hoïc sao cho vaãn mang ñaëc tröng cuûa tröôøng hoïc
thoâng thöôøng ôû Singapore maø vaãn taïo ra khoaûng khoâng gian töông ñoái nhoû beân ngoaøi
lôùp hoïc ñöôïc söû duïng moät caùch haøi hoaø ñeå phuïc vuï nhieàu muïc ñích khaùc nhau (nhö aâm
nhaïc, ñoïc saùch, veõ vaø thuû coâng, choã chôi, nghæ, giao tieáp cuûa caùc em vaø nhieàu hoaït
ñoäng khaùc). Caùc saân chôi ñöôïc thieát keá khoâng chæ gôïi ñeán vieäc hoïc taäp maø coøn taïo hình
mang tính ngheä thuaät, söï gaàn guõi vôùi thieân nhieân vaø tính côûi môû hoàn nhieân cuûa caùc em
hoïc sinh. Ngoaøi ra, caùc nhaø thieát keá coøn phaûi tính ñeán nhöõng nhaân toá khaùc nhö thieát keá
aâm thanh, maøu saéc, aùnh saùng vaø chaát lieäu söû duïng ñeå goùp phaàn mang laïi hieäu quaû thöïc
teá cho vieäc duy trì moät moâi tröôøng hoïc taäp coù lôïi cho söùc khoeû vaø tieän nghi cho cuûa caùc
em hoïc sinh.
Vôùi söï khôûi ñaàu cuûa Chöông trình FlexSi, taát caû caùc tröôøng ñeàu ñöôïc khuyeán khích
taän duïng caùc khoaûng khoâng trong tröôøng cuûa hoï ñeå taïo ra moät khoâng gian hoïc taäp vaø
giao tieáp toái ña, ñeå “laäp ra ñöôïc moät moâi tröôøng ñaày höùng thuù vaø sinh ñoäng cho vieäc
hoïc taäp”.
6. Toaøn caûnh giaùo duïc Trung hoïc phoå thoâng
thaù n g 10 naêm 2002, Chính phuû Singapore ñaõ chaáp nhaän caùc ñeà nghò cuûa hoäi
ñoàng giaùo duïc veà vieäc phaùt trieån khung chöông trình hoïc vaø ñeà ra moät quy moâ môùi cho
giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng. trong noäi dung chính, caùc ñeà nghò naøy taäp trung vaøo caùc
tröôøng döï bò ñaïi hoïc vôùi yeâu caàu phaûi cung caáp ñöôïc noäi dung hoïc roäng hôn vaø coù tính
meàm deûo hôn vaøo khoaûng naêm 2006. Caùc ñeà nghò cuõng yeâu caàu coù söï thay ñoåi ñaùng keå
hôn trong chöông trình vaø caùc löïa choïn höôùng ñi cho caùc em hoïc sinh giöõa tröôøng phoå
thoâng trung hoïc vaø caùc tröôøng döï bò ñaïi hoïc. thaù n g 11 naêm 2005, theo tuyeân boá baùo
chí cuûa boä Giaùo duïc, moät chöông trình cho tröôøng döï bò ñaïi hoïc môùi ñaõ ñöôïc phaùc
thaûo.
theo quyeát ñònh ñöôïc ban haønh vaøo naêm 2006, hoïc sinh vaøo hoïc caùc tröôøng döï bò
ñaïi hoïc vaø döï bò ñaïi hoïc taäp trung seõ hoïc theo chöông trình baäc a môùi. Chöông trình
naøy coù nhieàu moân hoïc ñeå löïa choïn hôn vaø cô cheá meàm deûo hôn. Chöông trình môùi
nhaèm muïc ñích chuaån bò thaät toát cho caùc em hoïc sinh tröôùc nhöõng thay ñoåi nhanh
choùng cuûa theá kyû 21.
7. Giaùo trình hoïc baäc A môùi

trong theá giôùi môùi, haàu heát moïi ngöôøi seõ thay ñoåi coâng vieäc vaøi laàn trong söï nghieäp
cuûa hoï vaø coù thôøi ñieåm hoï seõ chuyeån ñeán laøm nhöõng coâng vieäc trong lónh vöïc hoaøn toaøn
khaùc ñoái vôùi coâng vieäc hoï ñang laøm. Lôïi theá maø caùc em coù ñöôïc seõ laø khaû naêng thích
nghi vôùi hoaøn caûnh môùi, coù caùi nhìn thaáu ñaùo hôn töø tö duy cuûa caùc moân hoïc khaùc nhau
vaø bieát töï suy nghó theo caùch cuûa mình. Ñoù laø tinh thaàn cuûa vieäc taïo neân chöông trình
baäc a môùi, vôùi muïc tieâu laø taäp trung vaøo vieäc hoïc nhieàu moân khaùc nhau vaø taêng cöôøng
khaû naêng hoïc taäp ñoäc laäp cuûa caùc em hoïc sinh.
Giaùo trình môùi bao goàm:
Caùc kyõ naêng soáng: Chöông trình hoïc toaøn dieän ôû tröôøng, bao goàm caû caùc hoaït
ñoäng khoâng mang tính hoïc vaán, giuùp cho caùc em hoïc sinh coù ñöôïc caùc giaù trò vaø kyõ
naêng ñeå ñöùng vöõng trong cuoäc soáng vôùi tö caùch laø nhöõng coâng daân coù traùch nhieäm vaø
naêng ñoäng.
Kyõ naêng kieán thöùc: Moät phaàn cuûa chöông trình hoïc ñöôïc taäp trung vaøo vieäc phaùt
trieån khaû naêng tö duy vaø kyõ naêng giao tieáp cuûa caùc em hoïc sinh. Caùc kyõ naêng naøy coøn
ñöôïc phaùt trieån nhôø vaøo caùc moân hoïc döïa treân noäi dung seõ ñöôïc mieâu taû döôùi ñaây.
Caùc moân hoïc döïa treân noäi dung: Chöông trình hoïc giuùp cho caùc em hoïc sinh coù
ñöôïc kieán thöùc cô baûn veà caùc moân hoïc chính trong ba lónh vöïc khaùc nhau laø Ngoân ngöõ,
Khoa hoïc xaõ hoäi vaø Ngheä thuaät, toaù n vaø Khoa hoïc. Neáu moät hoïc sinh theo hoïc khoaù
Khoa hoïc xaõ hoäi vaø Ngheä thuaät, em ñoù seõ phaûi hoïc ít nhaát moät moân töø nhoùm ñoái laäp
nhö toaù n vaø Khoa hoïc vaø ngöôïc laïi. Moät moân hoïc coù tính ñoái laäp seõ giuùp cung caáp moät
cô sôû
kieán thöùc roäng hôn. Ñieàu naøy seõ chuaån bò cho caùc em hoïc sinh cho nhöõng caùch tieáp
caän lieân quan ñeán nhieàu ngaønh hoïc voán ñöôïc söû duïng ôû baäc ñaïi hoïc.
Kieán thöùc vaø tìm hieåu thoâng tin (Ki) taïo cho caùc em hoïc sinh cô hoäi ñeå khai thaùc
nhöõng phöông phaùp tìm hieåu thoâng tin trong caùc lónh vöïc nhö Khoa hoïc, caùc moân Khoa
hoïc xaõ hoäi, toaù n vaø caùc moân Myõ thuaät. Caùc em hoïc sinh coù theå thi Ki thay cho moân thi
chung. Vì Ki laø moân hoïc keát hôïp cuûa nhieàu moân khaùc nhau neân noù coù theå ñöôïc coi laø
moân hoïc coù tính ñoái laäp ñoái vôùi caùc em hoïc sinh chuyeân veà nhoùm Khoa hoïc xaõ hoäi vaø
Ngheä thuaät hay toaù n vaø Khoa hoïc.
8. Toaøn caûnh giaùo duïc Sau trung hoïc môùi

Moät ñieåm noåi baät cuûa toaøn caûnh giaùo duïc cho caùc lôùp treân cuûa heä phoå thoâng laø
khaû naêng löïa choïn nhöõng con ñöôøng khaùc nhau nhôø vaøo cô cheá meàm deûo cuûa quaù trình
hoïc taäp. Ñeå leân ñeán kyø thi baäc a caùc em coù theå löïa choïn giöõa caùc caùch sau:
1. thoâ n g qua kyø thi baäc o töø caùc tröôøng trung hoïc nhö bình thöôøng.
2. Chöông trình toång hôïp daønh cho caùc em hoïc sinh höôùng vaøo ñaïi hoïc, nhöõng em
coù theå hoïc tieáp leân baäc döï bò ñaïi hoïc khoâng thoâng qua kyø thi haïng o.
3. thoâ n g qua caùc tröôøng naêng khieáu ñoäc laäp daønh cho caùc em hoïc sinh coù naêng
khieáu veà theå thao, toaù n vaø Khoa hoïc cuõng nhö coù taøi naêng veà Ngheä thuaät.
4. thoâ n g qua caùc tröôøng trung hoïc tö thuïc ñöôïc pheùp thaønh laäp neáu hoï ñaùp öùng
ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa boä Giaùo duïc Singapore
Caàn löu yù raèng trong thôøi ñaïi maø moïi thay ñoåi ñeàu nhanh choùng nhö hieän nay, khi
hoïc sinh ñöôïc thuaän lôïi hôn khi tham gia vaøo heä thoáng giaùo duïc xuyeân suoát (hoïc lieân tuïc
khoâng coù caùc kyø thi chuyeån caáp), thì kyø thi chöùng chæ baäc o trôû thaønh vaät caûn khoù chaáp
nhaän. Chính vì vaäy, Chöông trình tích hôïp - baét ñaàu thöïc hieän naêm 2004 vaø thieát keá ñeå
keát noái giaùo duïc phoå thoâng vôùi döï bò ñaïi hoïc (Junior College) nhaèm naâng cao chaát löôïng
giaùo duïc - khoâng ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi döï kì thi chöùng chæ giaùo duïc phoå thoâng möùc “o”.
Nhöõng hoïc sinh choïn Chöông trình tích hôïp coù theâm thôøi gian ñeå phaùt trieån söï ham meâ
hieåu bieát cuûa mình, coù theâm nhieàu kinh nghieäm hoïc taäp vaø höôûng söï giaùo duïc vôùi kieán
thöùc toaøn dieän giuùp hoï thích nghi hôn vôùi thöïc teá cuoäc soáng.
9. Caûi tieán ñoái vôùi chính saùch söû duïng tieáng meï ñeû
Chính saùch hoïc tieáng meï ñeû ôû tröôøng ñaõ ñöôïc caûi tieán hôn. Nhöõng caûi tieán naøy, coù
hieäu löïc töø naêm 2004, phaûn aùnh muïc tieâu cuûa Chính phuû khuyeán khích taát caû caùc hoïc
sinh Singapore hoïc tieáng meï ñeû trong thôøi gian caøng laâu caøng toát vaø ñaït ñeán trình ñoä
cao nhaát maø khaû naêng cuûa hoï cho pheùp.
VIII. MÔÛ ROÄNG CAÙC CÔ HOÄI NGHEÀ NGHIEÄP CHO GIAÙO VIEÂN
1. Caùc keânh ngheà nghieäp môùi cho giaùo vieân, cô caáu khen thöôûng vaø heä
thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao
ba noäi dung treân naèm trong Keá hoaïch phaùt trieån boài döôõng chuyeân moân giaùo duïc
(Edu-Pac) ñöôïc thoâng baùo vaøo thaùng 4 naêm 2000. Döï kieán naøy nhaèm ñaûm baûo cho
ngheà giaùo vieân coù moät vò trí toát trong töông lai. Caùc noäi dung naøy ñöôïc hình thaønh sau
khi tham khaûo yù kieán giaùo vieân vaø bao goàm ba thaønh phaàn chính: Cô caáu ngheà nghieäp
môùi, cô caáu coâng nhaän môùi vaø naâng cao heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng.
Keânh daïy hoïc nhaèm xaây döïng trình ñoä daïy hoïc öu vieät trong khuoân khoå Dòch vuï
giaùo duïc vaø taïo caùc cô hoäi phaùt trieån, thaêng tieán cho caùc giaùo vieân, nhöõng ngöôøi mong
muoán taäp trung chuû yeáu vaøo vieäc daïy hoïc. Keânh naøy coøn taïo theâm caùc cô hoäi thaêng
tieán cho caùc giaùo vieân xöùng ñaùng khi boå nhieäm chöùc hieä u tröôûng vaø böôùc leân caùc vò trí
giaùo vieân cao caáp. Vôùi caùch ñoù, nhöõng giaùo vieân xöùng ñaùng seõ ñöôïc thöôûng vaø ñöôïc
coâng nhaän ñoái vôùi nhöõng gì hoï ñaõ laøm ñöôïc.
Giaùo vieân cao caáp laø moät moâ hình giaùo vieân trong tröôøng hoïc, gioûi veà daïy lyù thuyeát
vaø höôùng daãn hoïc sinh. hoï laø ngöôøi coù theå taïo ra moâi tröôøng hoïc taäp tích cöïc cho hoïc
sinh cuûa mình. Caùc giaùo vieân chuyeân moân cao seõ hoaït ñoäng trong phaïm vi Nhoùm
tröôøng. hoï laø nhöõng giaùo vieân gioûi, coù kinh nghieäm, coù vai troø hoã trôï phaùt trieån hoaït
ñoäng daïy hoïc thoâng qua vieäc thöïc haønh daïy hoïc toát vaø daïy caùc baøi hoïc maãu. Keânh laõnh
ñaïo seõ laø daønh cho caùc vò trí laõnh ñaïo trong tröôøng hoïc vaø trong cô quan boä. Keânh naøy
seõ daãn ñeán vò trí cao nhaát trong Dòch vuï giaùo duïc, toå n g Giaùm ñoác giaùo duïc (Director -
General of Education). Keânh chuyeân gia cao caáp seõ giuùp cho boä Giaùo duïc phaùt trieån ñoäi
nguõ coát caùn caùc chuyeân gia coù kieán thöùc vaø kó naêng chuyeân saâu trong caùc lónh vöïc giaùo
duïc cuï theå. Coù 4 nhoùm chuyeân gia: (a) Nhoùm chöông trình vaø thieát keá giaûng daïy; (b)
Nhoùm höôùng daãn vaø taâm lyù giaùo duïc; (c) Nhoùm ño löôøng vaø kieåm ñònh giaùo duïc vaø (d)
Nhoùm nghieân cöùu vaø thoáng keâ.
2. Cô caáu ngheà nghieäp môùi
THAÊNG TIEÁN NGHEÀ NGHIEÄP
Toång Giaùm ñoác
Giaùm ñoác
Phoù giaùm ñoác Chuyeân vieân

cao caáp 4
Quaûn lyù cuïm tröôøng

Keânh laõnh ñaïo
Chuyeân vieân cao caáp

Giaùo vieân Chuyeân vieân
chuyeân Hieäu tröôûng cao caáp 3
Keânh giaûn daïy
moân cao
Pho hieäu tröôûng

Chuyeân vieân
cao caáp 2
Tröôûng khoa
Giaùo vieân
cao caáp
Chuû nhieäm boä moân/ Khoái tröôûng Chuyeân vieân

cao caáp 1
Giaùo vieân ñöùng lôùp
Nguoàn: Boä Giaùo duïc Singapore
Giöõa caùc keânh naøy coù söï linh hoaït trong chuyeån dòch bieân töø keânh naøy sang keânh
kia trong tröôøng hôïp caùc caùn boä giaùo duïc coù lieân quan thoûa maõn ñöôïc caùc tieâu chuaån,
tieâu chí cuûa keânh vaø hoï cuõng coù nguyeän voïng chuyeån keânh.
3. Cô caáu coâng nhaän môùi

Ñaây laø cô caáu “toång khen thöôûng”, khoâng chæ coâng nhaän vaø khen thöôûng vieäc thöïc
hieän toát maø coøn taïo caùc cô hoäi hoïc taäp vaø phaùt trieån. Chaát löôïng thöïc hieän coâng vieäc
vaø traû löông seõ ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä vôùi nhau.
Coâng ñoaøn giaùo vieân Singapore (S t u) taïo caùc cô hoäi hoïc taäp vaø phaùt trieån cho giaùo
vieân thoâng qua caùc hoäi thaûo, caùc khoùa hoïc boài döôõng chuyeân moân do caùc chuyeân gia
cuûa caùc hoïc vieân trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi thöïc hieän.
4. Heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao
thaø n h phaàn thöù ba vaø cuoái cuøng cuûa Keá hoaïch phaùt trieån boài döôõng chuyeân moân
giaùo duïc laø heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao hay vieát taét laø EPMS.
Ñaây laø moät heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng döïa vaøo naêng löïc, giaûi thích roõ raøng
caùc yeâu caàu vaø kieán thöùc cuõng nhö caùc ñaëc ñieåm chuyeân moân phuø hôïp vôùi töøng keânh
ngheà nghieäp keå treân: Daïy hoïc, chuyeân gia, laõnh ñaïo. Döï kieán heä thoáng môùi seõ caûi
thieän caùch ñaùnh giaù giaùo vieân. Caùch tieáp caän khoâng coøn laø “moät côõ cho taát caû” nhö
tröôùc kia. thay vaøo ñoù seõ laøm roõ hôn veà caùc mong ñôïi, caùch haønh ñoäng, söï tieán boä
ngheà nghieäp giöõa caùc keânh höôùng ngheà nghieäp khaùc nhau.
5. Cô hoäi cho caùc caùn boä trong ngaønh giaùo duïc thöïc hieän coâng vieäc bieät
phaùi
Caùc caùn boä trong ngaønh giaùo duïc hieän nay ñöôïc khuyeán khích thöïc hieän coâng vieäc
bieät phaùi ôû caùc toå chöùc ngoaøi heä thoáng nhaø tröôøng ñeå môû roäng taàm nhìn vaø kinh
nghieäm. Ñieàu naøy seõ giuùp hoï laøm phong phuù theâm moâi tröôøng hoïc taäp vaø naâng cao hôn
nöõa tinh thaàn ñoåi môùi, daùm nghó, daùm laøm cuûa hoïc sinh. Coâng vieäc bieät phaùi (hoaëc
trong nöôùc, hoaëc ôû nöôùc ngoaøi, trong moät tuaàn hoaëc thaäm chí moät naêm) seõ giuùp cho
hoï coù ñöôïc nhöõng nhaän thöùc giaùo duïc môùi. Ñaây chính laø moät phaàn raát quan troïng
trong phaùt trieån chuyeân moân cuûa caùn boä. Ñoái vôùi giaùo vieân, keá hoaïch naøy coù theå bao
goàm bieät phaùi ngaén haïn tôùi caùc tröôøng ôû nöôùc ngoaøi.
6. Tuyeån duïng theâm giaùo vieân

trong baøi phaùt bieåu nhaân ngaøy Quoác khaùnh (22/8/2004), thuû töôùng Lyù hieån Long
coâng
boá seõ taêng 15% soá giaùo vieân vaøo naêm 2010. Ñieàu naøy coù nghóa laø seõ coù theâm 1.000 giaùo vi
eân nöõa ñöôïc tuyeån cho caùc tröôøng tieåu hoïc, theâm 1.400 giaùo vieân cho tröôøng trung hoïc
vaø theâm
550 giaûng vieân cho caùc tröôøng döï bò ñaïi hoïc vaø caùc hoïc vieän thuoäc trung öông.
7. Hoã trôï cho treû em coù nhu caàu ñaëc bieät

Vieäc giaùo duïc treû khuyeát taät ñöôïc tieán haønh ôû caùc tröôøng giaùo duïc chuyeân bieät do
caùc toå chöùc töø thieän tình nguyeän tieán haønh vaø ñöôïc boä Giaùo duïc, hoäi ñoàng quoác gia veà
dòch vuï xaõ hoäi taøi trôï. Ñoàng thôøi, caùc em bò thieåu naêng trí tueä nheï ñoâi khi ñöôïc nhaän
vaøo caùc tröôøng bình thöôøng. Moät soá caùc em coù khuyeát taät veà theå chaát hoaëc bò khuyeát taät
veà giaùc quan. Coù caùc tröôøng ñöôïc caáp caùc trang thieát bò ñaëc bieät ñeå giuùp cho caùc em
naøy deã tieáp caän vôùi nhaø tröôøng hôn.
theo coâng boá môùi nhaát (ngaøy 18/9/2004), seõ coù theâm nguoàn taøi trôï ñeå tuyeån duïng
caùc giaùo vieân coù trình ñoä cao hôn cho caùc tröôøng naøy vaø ñeå taêng cöôøng hoã trôï cho caùc
tröôøng bình thöôøng ñeå tuyeån duïng vaø ñaøo taïo theâm giaùo vieân veà giaùo duïc chuyeân bieät.
t öø naêm 2005, moät nhoùm giaùo vieân coát caùn töø caùc tröôøng bình thöôøng coù khaû naêng
ñaûm nhaän caùc hoïc sinh khuyeát taät seõ ñöôïc ñaøo taïo ñeå giuùp caùc tröôøng quaûn lyù vaø hoã trôï
cho caùc hoïc sinh khuyeát taät ñoù. boä Giaùo duïc cuõng ñaõ quyeát ñònh raèng coù ít nhaát 1 treân
10 giaùo vieân cuûa taát caû caùc tröôøng seõ ñöôïc ñaøo taïo.
t uy nhieân, döï kieán chæ nhöõng giaùo vieân cuûa 20 tröôøng tieåu hoïc vaø 30 tröôøng trung
hoïc daønh cho hoïc sinh khuyeát taät seõ ñöôïc caáp chöùng chæ veà giaùo duïc chuyeân bieät hoaëc
chöùng chæ töông ñöông. Ñeå baét ñaàu, boä Giaùo duïc ñaõ daønh 55 trieäu ñoâ la Singapore/naêm
cho tôùi naêm 2008 ñeå thöïc hieän saùng kieán naøy.

[1] Education overview, Ministry of Education, Singapore.
[2] Goh Chok tong (2004). National Day Rally Speech.
[3] Mika Yamashita (2002). Singapore Education Sector Analysis. Education
Resources information Center.
[4] Singapore: Compulsory education (2006). Ministry of Education.
[5] Singapore Education: quality focus and learning choise. h o Wah Kam
Nguoàn Internet:
- Singapore: organization and control of education system. http://www.inca.org.uk/
singapore-organisation-mainstream.html. Retrieved on 2006-05-01.
- http://www.education in Singapore 2006. Ministry of Education, Singapore.
C. GIAÙO DUÏC MALAYSIA
NhöÕ N G QuYEá t SaÙ C h MaÏ N h MEÕ tRoNG Caûi CaÙCh GiaÙ o DuÏC
I. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC CUÛA
MALAYSIA TÖØ NHÖÕNG NAÊM 1950
Malaysia laø quoác gia Ñoâng Nam a Ù goàm 13 bang vaø 3 vuøng laõnh thoå thuoäc lieân
bang. Malaysia coù daân soá khoaûng 27 trieäu ngöôøi. tröôù c naêm 1963, Malaysia khoâng
phaûi laø nöôùc thoáng nhaát maø chæ laø taäp hôïp caùc vuøng thuoäc ñòa cuûa anh. Laø moät
quoác gia töøng laø thuoäc ñòa cuûa anh, hieän nay Malaysia laø thaønh vieân cuûa Khoái thònh
vöôïng chung (Commonwealth). Daân soá Malaysia chuû yeáu laø ngöôøi Maõ-lai, cuøng vôùi moät
boä phaän lôùn laø ngöôøi goác hoa vaø aán Ñoä. hoà i giaùo laø toân giaùo phoå bieán nhaát ôû ñaát nöôùc
naøy.
Malaysia ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1963 khi thuoäc ñòa anh tröôùc ñaây laø Singapore vaø caù
c bang phía Ñoâng Malaysia laø Sabah vaø Sarawak treân bôø bieån phía baéc cuûa borneo cuøng
gia nhaäp Lieân bang. Nhöõng naêm ñaàu tieân trong lòch söû ñaát nöôùc khaù baát oån do söï hoãn
loaïn trong caùc Ñaûng, söï ñoái ñaàu cuûa ngöôøi indonesia vôùi ngöôøi Malaysia. theâ m vaøo ñoù laø
caùc yeâu saùch cuûa Philippine vôùi Sabah vaø söï ly khai cuûa Singapore ra khoûi Lieân bang vaøo
naêm 1965.
Malaysia, moät nöôùc coù thu nhaäp trung bình, ñaõ chuyeån mình töø nhöõng naêm 1970,
chuyeån töø moät nöôùc saûn xuaát nguyeân lieäu thoâ sang moät neàn kinh teá ña ngaønh, môû roäng
lónh vöïc saûn xuaát, dòch vuï vaø du lòch. Chính phuû Malaysia khoâng ngöøng noã löïc thuùc ñaåy
nhu caàu trong nöôùc nhaèm ñöa neàn kinh teá phaùt trieån vaø khoâng bò phuï thuoäc vaøo caùc
maët haøng xuaát khaåu. t u y nhieân, haøng xuaát khaåu, ñaëc bieät haøng ñieän töû vaãn laø theá maïnh
cuûa neàn kinh teá Malaysia. Laø moät nöôùc xuaát khaåu ga vaø daàu, Malaysia cuõng ñöôïc
höôûng lôïi do giaù naêng löôïng treân theá giôùi ngaøy caøng taêng.
Nhöõng thoâng tin cô baûn veà Malaysia
Moät thaäp kyû tröôùc khi keát thuùc söï thoáng trò cuûa anh, heä thoáng giaùo duïc ôû Maõ-lai
ñöôïc toå chöùc laïi theo khuyeán nghò cuûa baùo caùo barnes naêm 1951. Cho ñeán thôøi ñieåm
ñoù, heä thoáng giaùo duïc cuûa Maõ-lai coøn thieáu söï ñoàng boä trong chöông trình vaø thieáu caên
cöù xaây döïng chính saùch phuø hôïp vôùi caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi vaø muïc tieâu chính trò
cuûa ñaát nöôùc. ba coäng ñoàng daân toäc chính - Maõ-lai, hoa vaø aá n Ñoä (chuû yeáu laø ngöôøi ta-
min ñeán töø Nam aá n ) - xaây döïng vaø quaûn lyù tröôøng rieâng cuûa hoï. hai coäng ñoàng ngöôøi
coøn laïi nhaäp chöông trình hoïc töø chính ñaát nöôùc cuûa hoï.
baùo caùo barnes ñöa ra khuyeán nghò veà moät heä thoáng tröôøng quoác gia, trong ñoù giaùo
duïc tieåu hoïc laø 6 naêm baèng tieáng Maõ-lai vaø tieáng anh vôùi hy voïng raèng sau moät thôøi
gian nhaát ñònh thì nhöõng tröôøng daïy baèng tieáng hoa vaø tieáng ta-min seõ khoâng coøn nöõa.
Phaûn öùng cuûa coäng ñoàng ngöôøi hoa tröôùc baùo caùo barnes khoâng hoaøn toaøn mang tính
tích cöïc. Maëc duø coäng ñoàng ngöôøi hoa ñoàng yù raèng Maõ-lai laø ngoân ngöõ chính, hoï vaãn
caûm thaáy laø neân coâng nhaän tieáng hoa vaø tieáng ta-min nhö nhöõng hôïp phaàn quan troïng
trong khaùi nieäm môùi veà tính nhaát theå cuûa Maõ-lai.
Ñeå phaàn naøo giaûi quyeát söï nhaïy caûm veà daân toäc, Chính phuû thuoäc ñòa ñoàng yù cho
pheùp söû duïng song ngöõ (tieáng Maõ-lai vaø tieáng anh) trong caùc tröôøng cuûa ngöôøi Maõ-lai
vaø ba “giaûi phaùp” ngoân ngöõ trong caùc tröôøng cuûa ngöôøi hoa vaø ngöôøi ta-min (tieáng ta-
min - tieáng Maõ-lai - tieáng anh hoaëc tieáng trung - tieáng Maõ -lai - tieáng anh). Ngoaøi ra,
moät chöông trình chung cuõng ñöôïc khuyeán nghò duøng cho taát caû caùc tröôøng vôùi hy voïng
phaùt trieån heä thoáng giaùo duïc quoác daân. Vaøo naêm 1955, hai naêm tröôùc ngaøy ñoäc laäp cuûa
Maõ-lai, baùo caùo Razak uûng hoä yù töôûng veà moät heä thoáng giaùo duïc quoác daân döïa treân
tieáng Maõ-lai (quoác ngöõ) laøm ngoân ngöõ giaûng daïy chính. Moät ñoaïn quan troïng trong
baùo caùo naøy ñöôïc trích vaø ñöa vaøo Phaàn 3 cuûa Phaùp leänh Giaùo duïc 1957.
heä thoáng giaùo duïc quoác daân chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi daân toäc Lieân bang (cuûa Maõ-
lai) noùi chung seõ ñaùp öùng nhu caàu cuûa hoï vaø phaùt trieån vaên hoaù, xaõ hoäi, kinh teá, chính
trò vôùi muïc ñích phaùt trieån tieáng Maõ-lai thaønh quoác ngöõ, ñoàng thôøi baûo toàn vaø phaùt
trieån beàn vöõng ngoân ngöõ cuõng nhö vaên hoaù cuûa caùc coäng ñoàng khaùc trong nöôùc.
trong cuoäc thaûo luaän caáp quoác gia theo sau baùo caùo Razak, coù hai moâ hình ñöôïc
vaïch ra: thuï y Só vôùi söï toàn taïi cuûa ba ngoân ngöõ ñaõ thuùc ñaåy söï thoáng nhaát cuûa ñaát nöôùc
“maø khoâng laøm suy yeáu quyeàn töï trò vaø söï bình ñaúng cuûa caùc ngoân ngöõ vaø vaên hoaù khaùc
nhau”. Maët khaùc, hôïp chuûng quoác hoa Kyø ñaõ ñoàng hoaù ñöôïc caùc coäng ñoàng nhaäp cö
khaùc nhau baèng caùch söû duïng moät ngoân ngöõ thoáng trò chung. baùo caùo Razak ñöa ra yù
ñònh ñi theo moâ hình cuûa Myõ. Ñoàng thôøi, phaàn cuoái cuøng cuûa caâu keát luaän cuõng taùn
thaønh nhu caàu aùp duïng moâ hình cuûa thuî Só vaøo vieäc “duy trì söï phaùt trieån beàn vöõng
cuûa caùc ngoân ngöõ vaø vaên hoaù khaùc” nhaèm thuùc ñaåy söï thoáng nhaát caùc nhoùm daân toäc.
Coù hai loaïi tröôøng trung hoïc: tröôø n g duøng tieáng Maõ-lai laøm phöông tieän giaûng daïy
ñöôïc goïi laø tröôøng “tröôøng quoác gia”. trong khi ñoù, nhöõng tröôøng duøng tieáng hoa, tieáng
ta-min hoaëc tieáng anh ñöôïc goïi laø tröôøng “loaïi quoác gia”. Vì ñeàu laø tröôøng coù tính
“quoác gia”, Chính phuû neân trôï giuùp veà taøi chính cho caû hai loaïi tröôøng naøy. Sau khi
giaønh ñöôïc ñoäc laäp, Chính phuû môùi veà cô baûn thöïc hieän khuyeán nghò trong baùo caùo
Razak. Khoâng coù vaán ñeà gì ôû caáp tieåu hoïc bôûi vì tieáng meï ñeû cuûa treû laø ngoân ngöõ giaûng
daïy. Phuï huynh coù quyeàn löïa choïn baát kyø ngoân ngöõ naøo khaùc, nhöng trong thöïc teá vieäc
löïa choïn nhö vaäy seõ haïn cheá vieäc duøng tieáng anh laø phöông tieän giaûng daïy. Cuõng coù
moät söï ñoàng thuaän chung laø vaøo giai ñoaïn sau cuûa baäc tieåu hoïc, tieáng anh vaø/hoaëc
tieáng Maõ-lai coù theå ñöôïc hoïc nhö moät “ngoaïi ngöõ”.
troï n g taâm trong nhöõng naêm ñaàu naøy laø thieát laäp heä thoáng thuùc ñaåy söï thoáng nhaát
quoác gia nhöng khoâng queân haøi hoaø hoaù ba coäng ñoàng daân toäc vì coäng ñoàng naøo cuõng
muoán baûo toàn caùc truyeàn thoáng vaên hoaù rieâng cuûa hoï. Vì vaäy, maõi ñeán giöõa nhöõng naêm
1960, Chính phuû môùi taäp trung caûi thieän noäi dung giaùo duïc thay vì taäp trung vaøo ngoân
ngöõ giaûng daïy. Do ñoù, kinh phí trôï caáp cho caùc tröôøng ñöôïc duøng ñeå thöïc hieän chöông
trình quoác gia vaø ñaøo taïo boài döôõng chuyeân moân cho giaùo vieân ñeå hoï coù ñuû khaû naêng
giaûng daïy chöông trình caùc moân hoïc naâng cao, ñaëc bieät moân toaùn vaø khoa hoïc. Ñieàu
naøy laø bôûi vì Chính phuû caûm thaáy buoäc phaûi keát noái giaùo duïc vôùi nhu caàu cuûa neàn kinh
teá môû roäng vaø hieän ñaïi.
Vaøo naêm 1967, Malaysia tuyeân boá bahasa Melayu laø quoác ngöõ vì muïc ñích haønh chính
vaø giaùo duïc. Vôùi noã löïc thuùc ñaåy söï hoäi nhaäp ñaát nöôùc, thöù tieáng naøy ñöôïc ñöa vaøo söû
duïng nhö moät phöông tieän daïy hoïc chính trong tröôøng phoå thoâng vaø caùc cô sôû giaùo duïc
cao hôn. Ñoàng thôøi, ngöôøi daân ñöôïc löïa choïn söû duïng tieáng meï ñeû cuûa hoï hoaëc caùc
ngoân ngöõ khaùc.
II. KHAÙI QUAÙT HEÄ THOÁNG GIAÙO DUÏC MALAYSIA

Giaùo duïc ôû Malaysia goàm caùc tröôøng do Chính phuû taøi trôï, tröôøng tö hoaëc hoïc taäp
taïi
nhaø. Giaùo duïc tieåu hoïc vaø giaùo duïc trung hoïc trong caùc tröôøng coâng do boä Giaùo duïc quaûn lyù
vaø chính saùch Giaùo duïc Ñaïi hoïc xaây döïng naêm 2004 do boä Ñaïi hoïc quaûn lyù. Chính
quyeàn caùc bang vaø chính quyeàn ñòa phöông ít coù aûnh höôûng ñoái vôùi chöông trình hoaëc
caùc khía caïnh quan troïng cuûa giaùo duïc. baét ñaàu töø naêm 1998, Chính phuû duøng tieáng
anh laøm ngoân ngöõ giaûng daïy trong taát caû caùc moân khoa hoïc, maëc duø ñieàu naøy taïo ra söï
phaân bieät giöõa nhöõng hoïc sinh thaønh thaïo tieáng anh vaø nhöõng hoïc sinh chöa thaønh thaïo
tieáng anh.
heä thoáng giaùo duïc quoác daân Malaysia bao goàm: Giaùo duïc Maàm non, Giaùo duïc
tieå u hoïc, Giaùo duïc trung hoïc, giaùo duïc Sau trung hoïc. Giaùo duïc Maàm non daønh cho
treû töø 4 - 6 tuoåi. tham gia hoïc chöông trình Giaùo duïc Maàm non khoâng phoå bieán ôû
Malaysia vaø nhìn chung chæ nhöõng gia ñình giaøu coù môùi ñuû khaû naêng cho con hoïc
tröôøng maàm non tö thuïc. Chính phuû khoâng coù chöông trình giaùo duïc maàm non chính
quy, ngoaïi tröø coù moät
khoaù boài döôõng chính thöùc ñeå caáp chöùng chæ cho hieä u tröôûng vaø giaùo vieân tröôùc khi hoï
thaønh laäp vaø quaûn lyù tröôøng maàm non. Coù caùc chöông trình giaùo duïc maàm non khaùc do
caùc nhoùm toân giaùo quaûn lyù. Khoaù boài döôõng naøy bao goàm caùc baøi giaûng veà taâm lyù treû
em, phöông phaùp giaûng daïy vaø caùc noäi dung khaùc nhö chaêm soùc vaø phaùt trieån treû.
Nhöõng tröôøng maàm non ñaõ ñaêng kyù phaûi tuaân thuû caùc ñieàu kieän quy vuøng vaø phaûi tuaân
thuû caùc quy ñònh veà vieäc khaùm söùc khoeû vaø ñaùnh giaù nguy cô hoaû hoaïn vì nhieàu tröôøng
maàm non naèm trong caùc khu daân cö ñoâng ñuùc.
1. Giaùo duïc Tieåu hoïc:

Goàm 6 naêm, töø Naêm 1 ñeán Naêm 6 (coøn ñöôïc goïi laø Chuaån 1 ñeán Chuaån 6). Naêm 1 -
3 ñöôïc phaân thaønh Möùc ñoä 1 (tahap Satu) vaø Naêm 4 - 6 ñöôïc phaân thaønh Möùc ñoä 2
(tahap Dua). treû baét ñaàu hoïc tieåu hoïc luùc 7 tuoåi vaø hoaøn thaønh chöông trình tieåu hoïc
luùc 12 tuoåi. Duø hieäu quaû hoïc taäp nhö theá naøo, hoïc sinh luoân ñöôïc khích leä leân lôùp.
t öø naêm 1996 ñeán naêm 2000, Penilaian tahap Satu (PtS) hay coøn goïi laø Ñaùnh giaù
Möùc ñoä 1 ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi hoïc sinh Naêm 3. hoïc sinh ñaït keát quaû kieåm tra xuaát
saéc ñöôïc pheùp tieáp tuïc Naêm 4 hoaëc Naêm 5. t u y nhieân, hình thöùc kieåm tra naøy khoâng
coøn ñöôïc aùp duïng töø naêm 2001 trôû ñi bôûi phuï huynh hoïc sinh vaø giaùo vieân lo laéng raèng
kyø thi laø moät aùp löïc ñoái vôùi hoïc sinh. töông töï tình traïng giaùo duïc cuûa caùc nöôùc Chaâu aÙ
khaùc nhö Singapore vaø trung Quoác, baøi kieåm tra chuaån laø vaán ñeà phoå bieán daãn ñeán tyû
leä treû boû hoïc cao ôû Malaysia.
Ôû cuoái baäc tieåu hoïc, hoïc sinh ôû caùc tröôøng quoác gia phaûi traûi qua moät baøi kieåm tra
chuaån ujian Pencapaian Sekolah Rendah (uPSR) hay coøn goïi laø baøi kieåm tra ñaùnh giaù
baäc tieåu hoïc. Nhöõng moân kieåm tra bao goàm söï lónh hoäi Maõ-lai, baøi kieåm tra vieát tieáng
Maõ-lai, tieáng anh, Khoa hoïc vaø toaù n . tröôù c ñaây, caùc baøi kieåm tra veà söï lónh hoäi trung
hoa vaø ta-min cuøng vôùi baøi kieåm tra vieát tieáng trung vaø tieáng ta-min khoâng baét buoäc
ñoái vôùi caùc tröôøng daïy baèng tieáng baûn ñòa.
Sau khi toát nghieäp tieåu hoïc taïi caùc tröôøng tieåu hoïc quoác gia, moät soá hoïc sinh cuõng
coù theå löïa choïn theo hoïc taïi caùc tröôøng trung hoïc tö thuïc trung hoa. t uy nhieân, hoïc
sinh ôû nhöõng tröôøng naøy phaûi tham gia moät kyø kieåm tra ñöôïc chuaån hoaù goïi laø kyø thi laáy
chöùng chæ Giaùo duïc hôïp nhaát (uEC).
Vaøo thaùng 01 naêm 2003, ngoân ngöõ giaûng daïy pha troän ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo söû
duïng ñeå hoïc sinh Chuaån 1 seõ hoïc Khoa hoïc vaø toaù n baèng tieáng anh, coøn caùc moân
khaùc hoïc baèng tieáng Maõ-lai. Caùc tröôøng duøng tieáng baûn ñòa trung quoác vaø tieáng ta-min
duøng tieáng Quan thoaï i vaø tieáng ta-min ñeå daïy hoïc treân lôùp. Gaàn ñaây, caùc tröôøng duøng
tieáng ta-min ñaõ baét ñaàu duøng tieáng anh ñeå daïy moân Khoa hoïc vaø toaù n . Nhöõng tröôøng
duøng tieáng trung ñaõ baét ñaàu duøng caû tieáng anh vaø tieáng trung ñeå daïy moân Khoa hoïc
vaø toaù n .
Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Malaysia
Khoâng baét buoäc kieåm tra kieåm tra ñaùnh giaù ôû baäc tieåu hoïc nhöng taát caû caùc tröôøng duøng
tieáng baûn ñòa ñeàu tieán haønh kieåm tra ñoái vôùi hoïc sinh trong tröôøng cuûa hoï vì keát quaû
kieåm tra giuùp hoï nhaäp laïi hoïc sinh vaøo tröôøng quoác gia ôû baäc trung hoïc.
Ñaõ coù yù kieán leân tieáng chæ trích vieäc phaân loaïi giaùo duïc coâng laäp ôû baäc tieåu hoïc
thaønh tröôøng quoác gia vaø tröôøng loaïi quoác gia vì ñieàu ñoù taïo ra söï phaân bieät chuûng toäc
ñoái vôùi treû coøn nhoû tuoåi. Vaøo nhöõng naêm 1970, khoaûng nöûa soá phuï huynh ngöôøi hoa
cho con hoï hoïc tröôøng quoác gia. Ñeán naêm 2006, con soá naøy chæ laø 6%. oÂ n g Lim Guan
Eng, ngöôøi cuûa Ñaûng Daân chuû cho bieát: “Toâi lôùn leân vaø tröôûng thaønh ôû Malaysia, ñi
hoïc ôû tröôøng quoác gia vaø toâi chöa bao giôø töôûng töôïng raèng ñaát nöôùc laïi bò phaân cöïc
nhö vaäy”. Nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø ngöôøi Maõ-lai, ñaëc bieät laø ngöôøi hoa, khoâng ñi
hoïc ôû tröôøng quoác gia do hoï caûm thaáy tröôøng quoác gia mang naëng söï thoáng trò cuûa
ngöôøi Maõ-lai vaø ñaëc bieät trong nhöõng naêm gaàn ñaây, baàu khoâng khí hoà i giaùo traøn ngaäp
trong tröôøng.
2. Giaùo duïc Trung hoïc:

Goàm tröôøng hoïc vaên hoùa, tröôøng kyõ thuaät vaø daïy ngheà, tröôøng toân giaùo quoác gia.
Caùc tröôøng trung hoïc coâng laäp ñöôïc coi laø thuoäc heä thoáng caùc tröôøng quoác gia. hoï c sinh
hoïc 5 lôùp, moãi naêm moät lôùp. tuy nhieân, moät soá hoïc sinh seõ phaûi hoïc ñeå thi leân lôùp
tröôùc khi caùc em coù theå vaøo lôùp thöù nhaát cuûa baäc hoïc naøy neáu keát quaû hoïc taäp cuûa giai
ñoaïn tröôùc thaáp quaù hoaëc ñôn giaûn laø vì caùc em löïa choïn thi leân lôùp - ñoái vôùi moät soá
tröôøng, ñieàu naøy laø hoaøn toaøn coù theå. Cuoái lôùp thöù 3, caùc em seõ traûi qua kyø thi laáy
chöùng chæ toát nghieäp Giaùo duïc trung hoïc Cô sôû (LCE) (teân tieáng Maõ-lai laø PMR).
tuyø theo löïa choïn, hoïc sinh ñöôïc phaân luoàng theo khoái töï nhieân hoaëc xaõ hoäi. Khoái
töï nhieân nhìn chung ñöôïc nhieàu em löïa choïn hôn. Caùc em hoïc sinh khoái töï nhieân ñöôïc
pheùp chuyeån sang khoái xaõ hoäi nhöng hieám khi coù tröôøng hôïp ngöôïc laïi. Vaøo cuoái lôùp
thöù 5, caùc hoïc sinh phaûi tham gia kyø thi laáy chöùng chæ SPM (Chöùng chæ kieåm tra giaùo
duïc cuûa Malaysia) tröôùc khi toát nghieäp tröôøng trung hoïc. Kyø thi SPM ñöôïc döïa treân kyø
thi tröôùc kia cuûa heä thoáng giaùo duïc anh coù teân laø “chöùng chæ tröôøng hoïc” tröôùc khi noù
ñoåi teân laø chöùng chæ baäc “o”. Ñeán naêm 2006, hoïc sinh ñöôïc tính ñieåm GCE “o” Level
cho baøi thi tieá n g anh beân caïnh baøi thi SPM tieá n g anh thoâng thöôøng.
Caùc hoïc sinh taïi caùc tröôøng trung hoïc tö thuïc trung hoa hoïc thaønh hai baäc bao
goàm 3 naêm trung hoïc cô sôû vaø 3 naêm trung hoïc phoå thoâng (moãi naêm moät lôùp). thay vì
hoïc 5 naêm nhö taïi caùc tröôøng trung hoïc coâng laäp, caùc em phaûi hoïc 6 naêm. hoï c sinh
khoâng ñöôïc pheùp
leân lôùp neáu caùc em thi khoâng ñaït. Caùc em seõ phaûi hoïc laïi lôùp ñoù trong naêm tieáp theo. Nhöõn
g hoïc sinh khoâng ñöôïc leân lôùp lieân tieáp trong voøng 3 naêm seõ khoâng ñöôïc nhaø tröôøng cho
hoïc tieáp. Do ñoù, moät soá hoïc sinh coù theå maát hôn 6 naêm ñeå hoaøn thaønh vieäc hoïc cuûa
mình taïi caùc tröôøng trung hoïc tö thuïc trung hoa. Cuõng gioáng nhö caùc hoïc sinh hoïc taïi
caùc tröôøng
trung hoïc coâng laäp, hoïc sinh hoïc taïi caùc tröôøng trung hoïc tö thuïc trung hoa cuõng ñöôïc phaâ
n luoàng theo khoái töï nhieân hoaëc xaõ hoäi/thöông maïi ngay töø lôùp ñaàu tieân cuûa baäc trung
hoïc cô sôû. Ñeán cuoái naêm thöù hai cuûa baäc trung hoïc phoå thoâng, caùc hoïc sinh coù theå löïa
choïn tham gia kyø thi SPM. Sau khi laáy chöùng chæ SPM, caùc em coù theå ra tröôøng. tuy
nhieân, moät soá em cuõng coù theå löïa choïn hoïc tieáp naêm thöù 3 cuûa baäc trung hoïc phoå
thoâng.
So saùnh heä thoáng giaùo duïc Vieät Nam & Malaysia
heä thoáng giaùo duïc Ñoä tuoåi heä thoáng giaùo duïc
Vieät Nam Malaysia
tieá n syõ 3 naêm 3 naêm tieán syõ
2 naêm thaï c syõ

thaï c syõ 2 naêm
naêm 4 3 naêm Ñaïi hoïc

Ñaïi hoïc naêm 3
naêm 2
naêm 1 2 naêm Sau phoå thoâng
Lôùp 12
trung hoïc phoå thoâng Lôùp 11 2 naêm trung hoïc phoå thoâng
Lôùp 10
Lôùp 9 3 naêm trung hoïc cô sôû
Lôùp 8
trung hoïc cô sôû
Lôùp 7
Lôùp 6
Lôùp 5
Lôùp 4 5 naêm ti e å u h o ï c
tieå u hoïc Lôùp 3
Lôùp 2
Lôùp 1
2 naêm Maãu giaùo
3. Giaùo duïc Sau trung hoïc:
Laø giaùo duïc daønh cho nhöõng ngöôøi ñaõ hoaøn thaønh giaùo duïc trung hoïc cô sôû vaø giaùo
duïc trung hoïc phoå thoâng. tröôø n g hoïc thuoäc cô quan quaûn lyù giaùo duïc cuûa Chính phuû
bao goàm caùc tröôøng noäi truù tröïc thuoäc Phoøng quaûn lyù tröôøng phoå thoâng. Caùc cô quan
giaùo duïc khaùc ñöôïc thaønh laäp ôû caáp tröôøng bao goàm: tröôø n g chuyeân bieät thuoäc traùch
nhieäm quaûn lyù cuûa Vuï Giaùo duïc chuyeân bieät; tröôøng theå duïc theå thao thuoäc traùch nhieäm
quaûn lyù cuûa Vuï Giaùo duïc theå duïc theå thao.
4. Giaùo duïc ôû baäc haøn laâm:

Goàm giaùo duïc trong caùc tröôøng cao ñaúng vaø ñaïi hoïc. Chöùng chæ uEC-SML ñöôïc
söû duïng laøm cô sôû ñeå xeùt ñaàu vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû moät soá quoác gia nhö Singapore,
australia, Ñaøi Loan, trung Quoác vaø moät soá nöôùc khaùc ôû Chaâu aÂ u , nhöng laïi khoâng ñöôïc
söû duïng bôûi Chính phuû Malaysia khi xeùt ñaàu vaøo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc coâng laäp ôû nöôùc
naøy. tuy nhieân, haàu heát caùc tröôøng ñaïi hoïc/cao ñaúng tö thuïc laïi coâng nhaän chöùng chæ
naøy.
5. Caùc loaïi tröôøng ôû Malaysia:

Ôû Malaysia coù caùc loaïi tröôøng khaùc nhau vaø ñöôïc quy öôùc ñaët teân nhö sau:
i. Tröôøng quoác gia (Sekolah Kebangsaan (SK) cho baäc tieåu hoïc; Sekolah Menengah
Kebangsaan (SMK) cho baäc trung hoïc);
ii. Caùc tröôøng Malay-medium laø nôi thöôøng khoâng daïy baèng tieáng meï ñeû. Sekolah
Rendah Kebangsaan, vieát taét caùc chöõ caùi ñaàu laø SRK, ñöôïc söû duïng ñeå chæ moät loaïi
tröôøng tieåu hoïc quoác gia;
iii. Caùc tröôøng loaïi Quoác gia/Tröôøng Trung hoïc Charter/ Tröôøng trung hoïc /Tröôøng
Noäi truù hay coøn goïi laø Sekolah berasrama Penuh (SbP). trong heä thoáng caùc tröôøng coâng
quoác gia coù moät soá ít caùc tröôøng trung hoïc charter/loaïi tröôøng coù söùc haáp daãn. hoïc sinh vaøo
caùc tröôøng naøy ñöôïc löïa choïn raát kó, nhaèm vaøo caùc hoïc sinh ñaït ñöôïc thaønh tích hoïc taäp
xuaát saéc vaø coù trieån voïng ôû baäc sô caáp, Khoái lôùp/tieâu chuaån 1 ñeán 6. Nhöõng tröôøng naøy
hoaëc hoïc caû ngaøy hoaëc ôû noäi truù (‘asrama penuh’). Ví duï veà caùc tröôøng naøy laø tröôøng
trung hoïc Malacca, tröôø ng Cao ñaúng quaân ñoäi hoaøng gia (Malaysia) vaø tröôø ng Penang
Free.
iv. Caùc tröôøng Residential hoaëc Sekolah berasrama Penuh cuõng ñöôïc bieát tôùi laø
caùc tröôøng khoa hoïc. Caùc tröôøng naøy tröôùc ñaây ñaøo taïo chuû yeáu cho nhöõng ngöôøi Maõ-lai
xuaát chuùng nhöng nay ñaõ ñöôïc môû roäng thaønh caùc tröôøng daønh cho nhöõng hoïc sinh
Maõ-lai hoïc xuaát saéc hoaëc coù taøi naêng trong theå thao vaø laõnh ñaïo.
v. Caùc tröôøng loaïi Quoác gia (Sekolah Jenis Kebangsaan (SJK) cho baäc tieåu hoïc,
Sekolah Menengah Jenis Kebangsaan (SMJK) cho baäc trung hoïc). SJK daønh cho caùc
tröôøng tieåu hoïc duøng tieáng hoa vaø tieáng ta-min baûn ngöõ. SMJK chæ daønh cho caùc tröôøng
trung hoïc duøng tieáng hoa baûn ngöõ bôûi vì khoâng coù tröôøng trung hoïc duøng tieáng ta-min
baûn ngöõ. Ví duï veà nhöõng tröôøng naøy laø tröôø n g trung hoïc Jit Sin, tröôøn g trung hoïc nöõ
sinh ngöôøi hoa Penang vaø tröôø n g trung hoïc Chung Ling.
vi. Caùc tröôøng tieåu hoïc ngöôøi Hoa thöôøng do ban thoá n g ñoác quaûn lyù. ban thoá n g
ñoác ra quyeát ñònh cho caùc tröôøng hoïc nhöng khoâng phaûi vôùi taát caû caùc vaán ñeà. Moät vaán
ñeà laø vaän haønh caùc nhaø aên (cafeterias) maø ngöôøi quaûn lyù laø do Vuï Giaùo duïc chæ ñònh.
Naêm 2004, boä tröôûng boä Giaùo duïc Datuk hishamuddin t u n hussein onn ñaõ noùi raèng
chöùc naêng naøy seõ ñöôïc traû laïi cho ban thoá n g ñoác nhöng ñieàu ñoù vaãn chöa ñöôïc thöïc
hieän. t ö ø giöõa naêm 1995 ñeán naêm 2000, Keá hoaïch phaân boå ngaân saùch phaùt trieån Giaùo
duïc tieåu hoïc laàn thöù 7 ñaõ phaân boå 96,5% löôïng kinh phí cho nhöõng tröôøng tieåu hoïc
quoác gia coù toång tyû leä nhaäp hoïc laø 75%. Caùc tröôøng tieåu hoïc ngöôøi hoa (chieám 21% tæ
leä nhaäp hoïc) ñaõ nhaän 2,4% kinh phí trong khi caùc tröôøng tieåu hoïc ta-min (chieám 3,6%
tæ leä nhaäp hoïc) nhaän ñöôïc 1% kinh phí. Maëc duø thieáu söï hoã trôï taøi chính cuûa Chính
phuû, haàu heát hoïc sinh ôû caùc tröôøng ngöôøi hoa ñeàu ñaït ñöôïc keát quaû xuaát saéc trong caùc
kì thi chuaån. Moät soá hoïc sinh thuoäc caùc nhoùm daân toäc khaùc ñaêng kyù hoïc taïi caùc tröôøng
ngöôøi hoa vì cho raèng giaùo duïc ôû ñaây toát hôn. boä tröôûng bang Penang, oâng Lim Guan
Eng löu yù raèng, Chính phuû khoâng trôï caáp kinh phí cho caùc tröôøng tieåu hoïc ngöôøi hoa
maëc duø treân thöïc teá coù tôùi 10% hay cuï theå laø 60.000 hoïc sinh caùc tröôøng naøy khoâng
phaûi laø ngöôøi hoa.
vii. Caùc tröôøng Vision: Gaàn ñaây ñaõ coù nhöõng noã löïc thaønh laäp caùc tröôøng Sekolah
Wawasan hay goïi laø caùc tröôøng vision. Caùc tröôøng naøy söû duïng chung cô sôû vaät chaát vôùi
moät hoaëc nhieàu tröôøng quoác gia, nhö ñeå khuyeán khích söï töông taùc gaàn guõi hôn. t uy
nhieân, haàu heát ngöôøi hoa vaø ngöôøi aán Ñoä phaùn ñoái ñieàu naøy vì hoï cho raèng nhö vaäy laø
haïn cheá vieäc söû duïng tieáng meï ñeû cuûa hoï ôû tröôøng.
viii. Caùc tröôøng toân giaùo ñaïo Hoài (Sekolah Rendah agama (SRa) cho baäc tieåu hoïc,
Sekolah Menengah agama (SMa) cho baäc trung hoïc). Sekolah Pondok (theo nghóa ñen,
laø tröôøn g hut), caùc tröôøng Madrasah vaø caùc tröôøng ñaïo hoà i laø caùc tröôøng goác ôû
Malaysia. Caùc tröôøng naøy daïy hoïc sinh ngöôøi hoà i giaùo vôùi caùc moân hoïc lieân quan ñeán
ñaïo hoà i nhö lòch söû ñaïo hoà i , tieáng a-raäp vaø Fiqh. Ñaây laø ñieàu khoâng baét buoäc maëc duø
moät soá bang nhö bang Johor buoäc taát caû treû em hoài giaùo töø 6 -
12 ñeàu ñi hoïc ôû caùc tröôøng naøy nhö laø phaàn boå sung cho chöông trình giaùo duïc tieåu hoïc
phoå caäp. trong naêm cuoái, hoïc sinh seõ döï kyø thi toát
nghieäp. haàu heát caùc tröôøng tieåu hoïc SaR ñöôïc caùc bang taøi trôï rieâng vaø ñöôïc quaûn lyù bôûi cô
quan phuï traùch toân giaùo cuûa bang. tröôù c ñaây, cöïu thuû töôùng tun Mahathir Mohammad
ñeà xuaát vôùi Chính phuû neân ñoùng cöûa caùc tröôøng tieåu hoïc SaR vaø goäp vaøo caùc tröôøng
quoác gia. tuy nhieân, ñeà xuaát cuûa oâng gaëp phaûi söï phaûn khaùng vaø sau naøy vaán ñeà ñoù bò
laõng queân.
Caùc tröôøng naøy vaãn coøn toàn taïi ôû Malaysia, nhöng nhìn chung khoâng phaûi laø tröôøng
duy nhaát taïi caùc khu vöïc ñoâ thò. hoï c sinh ôû caùc vuøng noâng thoân vaãn coøn tôùi hoïc caùc
tröôøng naøy. bôûi vì chöùng nhaän keát quaû hoïc taäp do caùc tröôøng naøy caáp khoâng ñöôïc caùc
tröôøng ñaïi hoïc chính coâng nhaän neân nhieàu hoïc sinh muoán theo hoïc tieáp thì phaûi ñeán
caùc nöôùc nhö Pakistan hoaëc a i Caäp. Nik adli (con trai cuûa oâng Nik aziz, Laõnh ñaïo
PaS) laø moät trong nhöõng cöïu nam sinh cuûa caùc tröôøng naøy.
Moät soá cha meï hoïc sinh cuõng löïa choïn cho con em mình theo hoïc caùc lôùp toân giaùo
sau khi hoïc caùc lôùp thoâng thöôøng. hoï coù theå löïa choïn caùc lôùp nhö lôùp Phaät giaùo, tröôøng
daïy ngaøy Chuû nhaät vaø tôùi nhaø thôø hoà i giaùo sau khi giôø hoïc ôû tröôøng.
ix. Tröôøng quoác teá ôû Malaysia bao goàm caùc tröôøng quoác teá ñöôïc caùc quoác gia khaùc
taøi trôï nhö tröôøng quoác teá Kuala Lumpur do Myõ taøi trôï vaø tröôøng quoác teá do indonesia taøi
trôï.
x. Tröôøng Trung hoïc ngöôøi Hoa ñoäc laäp laø caùc tröôøng trung hoïc ñoäc laäp ñöôïc taøi
trôï phaàn lôùn cuûa coäng ñoàng ngöôøi hoa (Chinese public) ñuùng ñaàu laø Dong Jiao Zong.
6. Quaûn lyù giaùo duïc ôû Malaysia

Phaân caáp quaûn lyù trong giaùo duïc: veà cô baûn, Malaysia laø heä thoáng giaùo duïc quaûn
lyù theo phöông thöùc taäp trung. boä Giaùo duïc quaûn lyù chung caùc vaán ñeà veà giaùo duïc. Vieäc
laäp keá hoaïch, xaây döïng chính saùch ñöôïc thöïc hieän ôû caáp boä. Vieäc ñaøo taïo, boài döôõng,
tuyeån duïng, phaân boå, ñeà baït hay sa thaûi giaùo vieân vaø hieäu tröôûng do boä Giaùo duïc chòu
traùch nhieäm. Ñoái vôùi caùc vaán ñeà thuoäc thaåm quyeàn cuûa boä, caáp bang vaø caáp huyeän coù
theå khuyeán nghò ñeå boä xem xeùt nhöng quyeát ñònh cuoái cuøng vaãn laø boä Giaùo duïc. bieân
cheá caùn boä caáp boä leân tôùi gaàn 5.000 ngöôøi. Sôû Giaùo duïc ôû caáp bang vaø Phoøng Giaùo duïc
ôû caáp huyeän chòu traùch nhieäm veà caùc vaán ñeà giaùo duïc thuoäc caáp cuûa hoï, chuû yeáu laø caùc
vaán ñeà haønh chính vaø thöïc hieän. Ví duï caùc bang ñöôïc giao quyeàn thuyeân chuyeån giaùo
vieân trong bang, thuyeân chuyeån hoïc sinh, phaùt trieån cô sôû vaät chaát cuûa nhaø tröôøng trong
moät söï phoái hôïp chaët cheõ vôùi boä. Ôû caáp bang, coù caùc caùn boä phuï traùch caùc caáp
tröôøng khaùc nhau, caùc loaïi tröôøng khaùc nhau nhö tröôøng ngöôøi hoa, tröôøng ta-min, v.v.
Soá löôïng caùn boä caáp bang coù theå leân tôùi 200 ngöôøi. Malaysia khoâng coù toå chöùc giaùo
duïc caáp xaõ. trong töông lai, Malaysia ñang xem xeùt vieäc trao theâm quyeàn töï chuû cho
caùc tröôøng. boä seõ taêng theâm soá löôïng caùc chöông trình ñaùnh giaù taïi tröôøng hoïc vaø seõ
taêng quyeàn töï chuû cho caùc tröôøng.
Phaân boå taøi chính: caùc tröôøng ñöôïc hoã trôï taøi chính thoâng qua vieäc phaân boå kinh
phí haøng naêm töø boä taøi chính. Kinh phí phaân boå cho tröôøng döïa treân kinh phí döï toaùn
theo ñaàu hoïc sinh. Ngoaøi khoaûn kinh phí ñöôïc caáp döïa treân soá löôïng hoïc sinh cuûa töøng
tröôøng, phuï huynh hoïc sinh cuõng phaûi ñoùng goùp moät “khoaûn phí ñaëc bieät” cho nhaø
tröôøng. taát caû caùc tröôøng ñeàu nhaän ñöôïc kinh phí döïa treân döï toaùn nhö nhau cho
töøng hoïc sinh. Kinh phí do phuï huynh ñoùng goùp cho theå hôi khaùc nhau giöõa caùc tröôøng,
caùc vuøng. Caùc tröôøng tö thuïc khoâng ñöôïc nhaän kinh phí töø Chính phuû. hoï hoaït ñoäng
döïa vaøo caùc khoaûn thu phí cuûa nhaø tröôøng. Ñoái vôùi caùc vuøng ñaëc bieät khoù khaên, vuøng
saâu vuøng xa, boä caáp theâm kinh phí ñeå xaây döïng lôùp hoïc, khu nhaø ôû cho giaùo vieân.
Ngoaøi ra, coøn xaây tröôøng cho ngöôøi thoå daân (orang asli), nhöõng ngöôøi thöôøng soáng ôû
caùc vuøng heûo laùnh. boä coù moät
ñôn vò ñaëc bieät chuyeân phuï traùch vaø chaêm soùc caùc tröôøng naøy.
Laäp keá hoaïch ngaân saùch cuûa caùc tröôøng: vaøo ñaàu naêm, kho baïc ñaûm nhaän vieäc laäp
keá hoaïch ngaân saùch cho naêm sau cuøng vôùi Sôû Giaùo duïc caùc bang. Ví duï, ñeå laäp ngaân
saùch cho naêm 2009, caùc cuoäc hoïp baøn ñöôïc toå chöùc vaøo ñaàu naêm 2008. taïi cuoäc hoïp
naøy, Sôû giaùo duïc caùc bang seõ cung caáp soá löôïng hoïc sinh döï kieán tuyeån sinh cho naêm
sau. Vieäc phaân boå kinh phí seõ ñöôïc tính toaùn döïa treân con soá hoïc sinh tuyeån sinh ñaõ
thoáng nhaát. Ñaïi dieän caùc ñôn vò trong boä Giaùo duïc cuõng coù maët taïi caùc cuoäc hoïp naøy.
Saùch giaùo khoa vaø chöông trình: Vieäc bieân soaïn chöông trình vaø mua saém saùch
giaùo khoa cho hoïc sinh ñöôïc thöïc hieän ôû caáp boä. Chính quyeàn caùc bang vaø chính
quyeàn ñòa phöông ít coù aûnh höôûng ñoái vôùi chöông trình hoaëc caùc khía caïnh quan
troïng cuûa giaùo duïc. trung taâm xaây döïng chöông trình vaø Phoøng Möôïn saùch giaùo khoa
phuï traùch vaán ñeà naøy. Caùc bang vaø caùc huyeän chæ hoã trôï vieäc thöïc hieän chöông trình
vaø phaân phaùt saùch giaùo khoa. Nhaø tröôøng seõ phaùt tröïc tieáp saùch giaùo khoa cho töøng hoïc
sinh. t u y nhieân, boä Giaùo duïc coù laáy yù kieán caùn boä giaùo duïc caáp bang vaø caáp huyeän veà
chöông trình vaø saùch giaùo khoa. baét ñaàu töø naêm 2003, Chính phuû duøng tieáng anh laøm
ngoân ngöõ giaûng daïy trong taát caû caùc moân khoa hoïc, maëc duø ñieàu naøy taïo ra söï phaân
bieät giöõa nhöõng hoïc sinh thaønh thaïo tieáng anh vaø nhöõng hoïc sinh chöa thaønh thaïo
tieáng anh.
Naâng caáp cô sôû vaät chaát tröôøng hoïc: boä chòu traùch nhieäm veà kinh phí naâng caáp,
söûa chöõa cô sôû vaät chaát; caùc bang vaø caùc huyeän ñeà nghò veà vieäc naâng caáp vaø söûa chöõa.
Mua saém thieát bò vaø ñoà duøng hoïc taäp: boä, Sôû Giaùo duïc bang, Phoøng Giaùo duïc
huyeän hoaëc tröôøng coù theå tieán haønh mua saém thieát bò vaø cung öùng haøng hoaù. Ví duï, ñoà
goã phoøng hoïc ñöôïc mua ôû caáp trung öông (thoâng qua hôïp ñoàng ôû trung öông) vaø sau ñoù
ñöôïc göûi cho tröôøng. Sôû Giaùo duïc caùc bang ñöôïc cung caáp moät löôïng kinh phí nhaát
ñònh ñeå tieán haønh caùc coâng vieäc söûa chöõa nhoû neáu caàn. Caùc ñoà duøng hoïc taäp nhö vaên
phoøng phaåm, thieát bò khoa hoïc, hoaù chaát thí nghieäm, v.v ñöôïc mua ôû caáp tröôøng.
Cuïm tröôøng: Chöông trình cuïm tröôøng laø moät saùng kieán caáp quoác gia, ñöôïc löïa
choïn töø taát caû caùc tröôøng treân caû nöôùc, laø chöông trình xuyeân suoát caùc loaïi tröôøng ôû
Malaysia. Coù nhieàu loaïi tröôøng khaùc nhau ñöôïc löïa choïn nhö tröôøng quoác gia, tröôøng
ngöôøi hoa, tröôøng ngöôøi ta-min, tröôøng trung hoïc chính quy, tröôøng noäi truù, v.v. Cuïm
tröôøng laø moät nhoùm caùc tröôøng chuyeân veà moät lónh vöïc, chaúng haïn nhö theå thao. Ñaây laø
nhöõng tröôøng xuaát saéc trong lónh vöïc chuyeân cuûa hoï. Nhaø tröôøng ñöôïc cung caáp moät
khoaûn kinh phí ñeå thöïc hieän caùc chöông trình cuûa tröôøng vaø ñöôïc quyeàn töï chuû quyeát
ñònh caùc chöông trình naøy. t uy nhieân, cô caáu toå chöùc cuûa nhaø tröôøng vaãn gioáng nhö
caùc tröôøng khaùc.
Heä thoáng thoâng tin giaùo duïc: Malaysia coù heä thoáng thu thaäp döõ lieäu giaùo duïc caáp
quoác gia goïi laø heä thoáng thoâng tin quaûn lyù giaùo duïc (EMiS). Vuï Nghieân cöùu vaø Laäp K h
giaùo duïc coù Phoøng Döõ lieäu ñeå quaûn lyù vieäc thu thaäp döõ lieäu haøng naêm vaø coù traùch
nhieäm
löu giöõ, xaùc minh vaø phoå bieán thoâng tin veà caùc döõ lieäu giaùo duïc cô baûn. Döõ lieäu ñöôïc
thu thaäp döïa treân soá lieäu thaùng 1 vaø thaùng 6 nhö soá lieäu tuyeån sinh, soá lieäu giaùo vieân,
cô sôû vaät chaát, v.v. trung taâm phaùt trieån chöông trình, Vuï Coâng ngheä giaùo duïc vaø
trung taâm coâng ngheä giaùo duïc cuûa bang cuõng coù traùch nhieäm löu giöõ, xaùc minh vaø phoå
bieán thoâng tin. taïi caùc tröôøng coù Giaùo vieân döõ lieäu, nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm thu
thaäp döõ lieäu cuûa tröôøng. Caùc caùn boä naøy thöôøng ñöôïc boä cöû ñi hoïc caùc khoaù veà EMiS
ôû trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi vôùi trình ñoä thaïc só vaø tieán só. Döõ lieäu giaùo duïc caáp tröôøng
phaûi ñöôïc xaùc nhaän laïi ôû caáp huyeän, caáp bang tröôùc khi noäp leân Vuï Nghieân cöùu vaø
Laäp K h giaùo duïc. Vieäc thu thaäp baét ñaàu ôû caáp tröôøng vaø ñöôïc tin hoïc hoaù. Malaysia coù
moät Cô sôû döõ lieäu giaùo duïc caáp quoác gia ôû Vuï Nghieân cöùu vaø Laäp K h giaùo duïc. Vieäc
theo doõi, giaùm saùt caùc tröôøng ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû döõ lieäu caáp quoác gia naøy.
Söï tham gia cuûa coäng ñoàng: Ôû Malaysia, coäng ñoàng khoâng theo doõi giaùm saùt nhaø
tröôøng nhöng hoï coù quyeàn ñöa ra yù kieán cuûa mình veà vieäc caûi thieän nhaø tröôøng. tröôø n g
naøo cuõng coù ban Ñaïi dieän cha meï hoïc sinh (CMhS). ban Ñaïi dieän CMhS gaëp gôõ ñònh
kì ñeå baøn veà caùc bieän phaùp phaùt trieån nhaø tröôøng, chaúng haïn nhö söûa sang nhaø tröôøng,
caûi thieän söùc khoeû cho hoïc sinh ...vv. Ngöôøi ñöùng ñaàu coäng ñoàng thænh thoaûng cuõng
tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng. ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng, bao goàm hieäu
tröôûng, caùc trôï lyù cao caáp vaø ñaïi dieän giaùo vieân tham gia hoïp ban Ñaïi dieän CMhS.
Quyeàn cuûa tröôøng hoïc: ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng coù theå pheâ duyeät vieäc phaân boå
kinh phí mua saém thieát bò cho nhaø tröôøng nhöng thöôøng thì vieäc naøy chæ ñöôïc laøm treân
quy moâ nhoû. trong thôøi gian giaùo vieân cuûa tröôøng nghæ sinh con, nghæ oám hoaëc nghæ vì
lyù do khaùc, nhaø tröôøng coù theå taïm thôøi hôïp ñoàng vôùi giaùo vieân khaùc.
III. NHÖÕNG CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC GAÀN ÑAÂY

1. Giaùo duïc coâng ngheä:
Vaøo cuoái naêm 2000, Chính phuû Malaysia tuyeân boá raèng giaùo duïc coâng ngheä vaø caùc
ngaønh coâng nghieäp coâng ngheä cao seõ ñoùng vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá ñaát nöôùc
ñeå trôû thaønh moät neàn kinh teá tri thöùc. Ñieàu naøy seõ giaûi quyeát “khoaûng caùch cheânh leäch
trong tieáp caän coâng ngheä thoâng tin” trong nöôùc baèng caùch thoâi khoâng chuù troïng thuùc
ñaåy caùc doanh nghieäp cuûa coäng ñoàng ngöôøi Maõ-lai nhö tröôùc ñaây. Vì muïc ñích naøy,
Chính phuû seõ taäp trung vaøo giaùo duïc ñeå laøm “phöông tieän thöïc hieän lôøi höùa phaùt trieån
coâng daân nöôùc mình trong theá kyû 21”. trong thöïc teá, giaùo duïc vaø kinh teá ñeàu nhaèm thu
heïp khoaûng caùch giöõa caùc vuøng ñoâ thò vaø noâng thoân. Vieäc chuù troïng vaøo giaùo duïc vaø
kinh teá coâng ngheä cao
ñaõ chuyeån troïng taâm cuûa Chính phuû töø nhöõng doanh nghieäp thuoäc chính saùch baûn ñòa hoaëc
chính saùch bumiputra sang vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin treân quy moâ roäng lôùn.
Chính phuû ñaõ noã löïc xaây döïng chöông trình cô sôû haï taàng coâng ngheä ñöôïc goïi laø
Sieâu haønh lang ña phöông tieän (MSC). Vaøo cuoái naêm 1999, coù 32 coâng ty ñöôïc MSC
pheâ duyeät, 33% trong soá ñoù laø caùc coâng ty phaàn meàm vaø 29% laø caùc coâng ty hoaït ñoäng
trong lónh vöïc thoâng tin ña phöông tieän. Ñoàng thôøi, caùc coâng ty MSC cuõng giuùp taêng
saûn xuaát cuûa ñaát nöôùc vôùi con soá öôùc tính laø 20% trong moät vaøi naêm. t uy nhieân, coù yù
kieán chæ trích cho raèng MSC coù lôïi cho taàng lôùp thöôïng löu laø caùc doanh nhaân vaø nhaø
coâng nghieäp vaø ñeå taàng lôùp trung löu, haï löu vaø daân cö vuøng noâng thoân naèm ngoaøi lôïi
ích naøy. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc ñieàu chænh thoâng qua chính saùch môùi. Naêm 2001, kinh phí
ñaõ ñöôïc cung caáp ñeå trang bò maùy tính treân moät quy moâ lôùn, cung caáp maùy tính cho taát
caû caùc tröôøng, xaây döïng 167 tröôøng hoïc, 4 tröôøng ñaïi hoïc môùi vaø phaân boå 316 trieäu
ñoâ la ñeå ñaøo taïo boài döôõng giaùo vieân cho caùc cô sôû giaùo duïc. Neáu tieáp tuïc ñaø nhö vaäy,
Malaysia seõ ñuoåi kòp nöôùc laùng gieàng Singapore trong noã löïc giaûm thieåu khoaûng caùch
cheânh leäch trong tieáp caän coâng ngheä thoâng tin trong nöôùc.
2. Chieán löôïc Giaùo duïc Quoác gia

Chieán löôïc Giaùo duïc quoác gia giai ñoaïn 2006 - 2010 ñöôïc ra ñôøi naêm 2006. Chieán
löôïc naøy ñaët ra moät soá muïc tieâu nhö xaây döïng chöông trình maàm non quoác gia, xaây
döïng 100 phoøng hoïc môùi cho hoïc sinh coù nhu caàu giaùo duïc ñaëc bieät, naâng cao tyû leä
caùc tröôøng hoïc moät ca leân 90% ñoái vôùi tieåu hoïc vaø 70% ñoái vôùi trung hoïc phoå thoâng,
giaûm só soá lôùp hoïc töø 31 xuoáng coøn 30 hoïc sinh trong tröôøng tieåu hoïc vaø töø 32 xuoáng
30 hoïc sinh trong tröôøng phoå thoâng ñeán naêm 2010. Chieán löôïc naøy cuõng ñöa ra con soá
thoáng keâ veà nhöõng yeáu keùm trong neàn giaùo duïc. theo Chieán löôïc, 10% tröôøng tieåu hoïc
vaø 1,4% tröôøng phoå thoâng khoâng ñöôïc cung caáp ñieän ñuû 24 tieáng trong ngaøy, 20%
tröôøng tieåu hoïc vaø 3,4% tröôøng phoå thoâng khoâng coù nguoàn cung caáp nöôùc coâng, 78%
tröôøng tieåu hoïc vaø 42% tröôøng phoå thoâng ñöôïc xaây döïng treân 30 naêm vaø caàn naâng caáp.
Chieán löôïc cuõng cho thaáy coù 4,4% hoïc sinh tieåu hoïc vaø 0,8% hoïc sinh phoå thoâng
chöa laøm chuû ñöôïc ba kyõ naêng (ñoïc, vieát, laøm toaùn). t y û leä boû hoïc ôû tröôøng phoå thoâng
laø 9,3% ñoái vôùi vuøng ñoâ thò vaø 16,7% ôû noâng thoân.
3. Saùng kieán tröôøng hoïc thoâng minh

baét ñaàu naêm 1999, Malaysia xaây döïng taàm nhìn phaùt trieån tröôøn g hoïc töông lai.
YÙ töôûng naøy, coøn goïi laø tröôø n g hoïc thoâng minh, chöùa ñöïng nhöõng saùng kieán veà coâng
ngheä thoâng tin - truyeàn thoâng ( C N t t - t t ) . Muïc ñích cuûa nhöõng saùng kieán naøy laø ñöa
10.000 tröôøng treân toaøn quoác trôû thaønh tröôøng “thoâng minh” vaøo naêm 2010. trong
naêm 2006, boä Giaùo duïc Malaysia ñaõ tieán haønh nghieân cöùu ñaùnh giaù taùc ñoäng veà
“Giaûi phaùp tích hôïp tröôøng thoâng minh” (SSiS). Nghieân cöùu ñöa ra keát luaän raèng vieäc söû
duïng C N t t - t t trong daïy vaø hoïc khoâng coøn laø moät xu höôùng neân theo maø laø söï caáp
thieát. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, ñoøi hoûi:
- Caû giaùo vieân vaø hoïc sinh phaûi coù kieán thöùc toát veà C N t t - t t .
- Söû duïng C N t t - t t trong daïy hoïc vaø tích hôïp C N t t - t t vaøo caùc phöông phaùp daïy
vaø hoïc, bao goàm caùc coâng cuï ñaùnh giaù baèng C N t t .
- Quaûn lyù söï thay ñoåi vaø xaây döïng cô cheá khen thöôûng, chaúng haïn “Phaàn thöôûng
tröôø n g hoïc öùng duïng C N t t - t t toát nhaát”.
- Naâng cao trình ñoä tieáng anh cuûa hoïc sinh, giaùo vieân vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
nhaèm naâng cao hieäu quaû trao ñoåi thoâng tin vôùi caùc nöôùc khaùc vaø nhaèm söû duïng
internet toát hôn.
- Lieân tuïc thöïc hieän caùc chieán dòch tuyeân truyeàn vaø thoâng tin ñaïi chuùng nhaèm theå
cheá hoaù saùng kieán tröôø n g thoâng minh.
- xaâ y döïng caùc chieán löôïc töï hoïc duøng C N t t vaø caùc coâng cuï töï ñaùnh giaù.
- Caùch tieáp caän dòch vuï nhaèm toái öu hoaù naêng löïc quaûn lyù taøi saûn C N t t - t t cuûa boä
Giaùo duïc.
Döï aùn tröôø n g thoâng minh ñaõ xaây döïng moät boä Chuaån Chaát löôïng tröôø n g thoâng
minh (SSQS) ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù vaø xeáp haïng tröôøng thoâng minh. Nhöõng chæ soá
chính ñaùnh giaù hieäu quaû (KPis) ñöôïc xaùc ñònh trong caùc ñieàu tra haøng naêm vaø caùc
chuyeán thaêm tröôøng thöôøng xuyeân. baùo caùo ñaùnh giaù sau ñoù ñeà ra nhöõng chæ tieâu môùi
vaø khaû thi cho giai ñoaïn tieáp theo.

[1] andressen, C. (1993) Educational Refugees: Malaysian Students in Australia.
Monash Papers on Southeast asia no. 29. Melbourne, australia: Monash university Press.
[2] Chee, t . S. (1979) “issues in Malaysian Education: Past, Present, and Future.”
Journal of Southeast Asian Studies 10, 2 (September): 321-350.
[3]Karthigesu, R. (1986) “Distribution of opportunities in tertiary Education in
Malaysia: a Review of the Fifth Malaysia Plan.” Educators and Education: Journal of
the School of Educational Studies, Universiti Sains Malaysia 8, 34-47.
[4] Koh, Lay Chin (Jan. 17, 2007). National unity and racial threats. New Straits Times.
[5] Loh, P. F. S. (1974) “a Review of the Educational Developments in the
Federated Malay States to 1939.” Journal of Southeast Asian Studies 5, 2 (September):
225–238.
[6] tan, Peter K. W. (2005), t he medium-of-instruction debate in Malaysia:
English as a Malaysian language?, Problems & Language Planning 29: 1, pp. 47-66.
D. GIAÙO DUÏC NHAÄT BAÛN
I. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA NEÀN GIAÙO
DUÏC NHAÄT BAÛN
Nhaät baûn - tieáng Nhaät coù nghóa laø “ñaát nöôùc maët trôøi moïc” - laø quoác ñaûo naèm ôû
(37)
vuøng Ñoâng a Ù vôùi daân soá gaàn 128 trieäu ngöôøi . theå cheá chính trò cuûa Nhaät baûn laø neàn
Quaân chuû laäp hieán, ñöùng ñaàu laø Nhaät hoaøng cuøng vôùi thuû töôùng vaø quoác hoäi daân cöû
(38)
. Laø nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån vôùi möùc soáng cao, Nhaät baûn ñöùng thöù tö theá giôùi
veà xuaát khaåu vaø ñöùng thöù saùu veà nhaäp khaåu. tuoå i thoï trung bình cuûa ngöôøi Nhaät cuõng
(39)
luoân ñöôïc xeáp cao nhaát theá giôùi .
Nhaät baûn coù lòch söû laâu ñôøi vaø traûi qua nhieàu thaêng traàm. Cheá ñoä phong kieán keùo
daøi töø theá kyû 12 ñeán khoaûng nöûa theá kyû 19, keát thuùc baèng cuoäc caûi caùch thieâ n hoaø n g
Minh t rò vaøo naêm 1868. Cuoäc caûi caùch naøy ñaõ ñöa ñeán söï hình thaønh moät Chính phuû
môùi ôû Nhaät, moät Chính phuû kieân quyeát loaïi boû heä thoáng phong kieán vaø taïo laäp moät nhaø
nöôùc môùi, hoïc hoûi nhöõng tinh hoa töø caùc nöôùc phöông taây tieân tieán.
Neàn giaùo duïc Nhaät baûn töø laâu ñôøi chòu söï aûnh höôûng cuûa trung hoa vôùi nhöõng trieát
lyù Khoång giaùo, Phaät giaùo vaø tinh thaàn voõ só ñaïo (Samurai). Sau caûi caùch Minh trò, Nhaät
baûn ra söùc hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc theo tö töôûng “thoaùt aÙ nhaäp aÂ u ”, toå chöùc laïi xaõ hoäi,
caûi caùch neàn giaùo duïc theo loái Khoång - Maïnh sang neàn giaùo duïc hieän ñaïi theo kinh
nghieäm cuûa hoa kyø vaø caùc nöôùc phaùt trieån Chaâu aÂ u . Cuoäc caûi caùch theo ñöôøng loái
phöông taây veà moïi maët ñaõ ñöa Nhaät baûn töø moät quoác ñaûo bieät laäp trôû thaønh moät cöôøng
quoác theá giôùi. trong moät phaàn noã löïc ñoù, vaøo naêm 1872, Chính phuû ban haønh saéc leänh
giaùo duïc, baõi boû heä thoáng tröôøng tieåu hoïc döïa treân vieäc phaân chia giai caáp (nhöõng
tröôøng daønh cho con em quí toäc, thöông gia hoaëc voõ só goïi laø tenarai-juku, terakoya
hoaëc hanko). thay vaøo ñoù laø moät heä thoáng ñoàng nhaát, taïo ñieàu kieän cho vieäc hình thaønh
vaø phaùt trieån yù thöùc quoác gia trong moïi coâng daân taïi nhöõng tröôøng môùi ñöôïc xaây döïng.
Chính phuû khuyeán khích moïi treû em, khoâng phaân bieät taàng lôùp, giaøu ngheøo ñi hoïc. Moät
heä thoáng giaùo duïc tieâu chuaån hoaù, khoâng phaân bieät giai caáp nhö theá vaøo thôøi gian ñoù
môùi chæ coù ôû Myõ.
37
Soá lieäu thaùng 5/2009. Vôùi daân soá naøy, Nhaät Baûn laø nöôùc ñoâng daân thöù 10 treân theá giôùi.
38
Theå cheá naøy toàn taïi hieán phaùp naêm 1947 ñeán nay; trong thöïc teá, Nhaät hoaøng co quyeàn löïc raát haïn
cheá, coù vai troø nhö laø, ngöôøi taäp hôïp ñoaøn keát daân toäc. Thuû töôùng laø ngöôøi ñuùng ñaàu chính phuû naém
quyeàn ñieàu haønh ñaát nöôùc.
39
Theo öôùc tính cuûa Lieân hieäp quoác vaø toå chöùc y teá theá giôùi (WHO)
Chính phuû ban haønh caùc chính saùch khuyeán khích xaây döïng tröôøng hoïc vaø phaùt
trieån heä thoáng giaùo duïc ñeå xaùc laäp yù thöùc quoác gia. tính tôùi naêm 1875, ñaõ coù 25.000
tröôøng hoïc treân khaép nöôùc Nhaät (töông ñöông vôùi con soá hieän nay). tuy nhieân, luùc ñoù,
nöôùc Nhaät khoâng coù ñuû nguoàn taøi chính ñeå cho moïi treû em coù cô hoäi theo hoïc nhö nhau
ngay laäp töùc. Maõi tôùi naêm 1902, khoaûng 30 naêm sau khi heä thoáng giaùo duïc hieän ñaïi
ñöôïc aùp duïng, hôn 90% hoïc sinh coù ñaêng kyù môùi coù theå ñeán tröôøng. Naêm 1907, Chính
phuû ñaõ naâng giaùo duïc baét buoäc töø 4 naêm leân 6 naêm ñeå theo kòp söï phaùt trieån cuûa neàn
kinh teá. Ñeán naêm 1930, Chính phuû laïi coù keá hoaïch taêng soá naêm giaùo duïc baét buoäc leân
ñeå ñaùp öùng nhöõng thay ñoåi cuûa xaõ hoäi vaø coâng cuoäc hieän ñaïi hoaù. Ñeán naêm 1941,
Chính phuû laïi moät laàn nöõa taêng soá naêm giaùo duïc baét buoäc leân 8 naêm. tuy nhieân, chieán
tranh theá giôùi thöù hai ñaõ caûn trôû vieäc thöïc hieän keá hoaïch naøy. Sau chieán tranh, Chính
phuû Nhaät ñöa ra haøng loaït chöông trình caûi caùch môùi treân caùc lónh vöïc, trong ñoù coù caùc
caûi caùch trong giaùo duïc cuõng ñöôïc chuù troïng ñaëc bieät. Moät trong nhöõng thay ñoåi laø taêng
soá naêm giaùo duïc baét buoäc leân 9 naêm. Döôùi heä thoáng naøy, 99,8% treû em trong ñoä tuoåi
tieåu hoïc ñaõ ñöôïc ñeán tröôøng, trong ñoù coù coù hôn 90% treû em theo hoïc caùc tröôøng coâng.
Muïc tieâu quan troïng cuûa giaùo duïc thôøi kyø naøy laø boài döôõng yù thöùc quoác gia vaø khuyeán
khích tinh thaàn coäng ñoàng.
Caùc chöông trình caûi caùch khaùc chuù troïng vaøo vieäc giaûm gaùnh naëng thi cöû, taêng
cöôøng quoác teá hoùa, phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin vaø khoa hoïc kyõ thuaät; ña daïng hoùa
caùc loaïi hình giaùo duïc vaø khuyeán khích hoïc taäp suoát ñôøi. Nhöõng caûi caùch giaùo duïc ôû
Nhaät baûn ñaõ ñi töø khuynh höôùng “Hieän ñaïi hoaù” ñeán “Daân chuû hoaù”, ñeán “Quoác teá
hoaù” vaø “Toaøn caàu hoaù”. Caùc nhaø xaây döïng chính saùch giaùo duïc ôû Nhaät baûn cuõng ñaõ
tìm caùch ñaåy maïnh vieäc höôùng nghieäp - ñaøo taïo ngheà cho hoïc sinh töø löùa tuoåi trung hoïc
cô sôû vôùi nhieàu phöông phaùp linh hoaït nhaèm ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu phaùt trieån kinh
teá - xaõ hoäi moät caùch hôïp lyù nhaát trong ñöôøng loái chieán löôïc “Kyõ thuaät Laäp quoác”, töùc laø
duøng khoa hoïc kyõ thuaät ñeå xaây döïng moät ñaát nöôùc Nhaät baûn huøng maïnh thay vì ñöôøng
loái “Phuù quoác Cöôøng binh” trong thôøi “coâng nghieäp hoaù” cuûa Minh t rò Duy taâ n .
Neàn giaùo duïc Nhaät baûn ñaõ thu huùt söï chuù yù cuûa caû theá giôùi vì roõ raøng giaùo duïc ñaõ
phaùt trieån maïnh meõ ñeå goùp phaàn quan troïng vaøo nhöõng thaønh coâng ñaùng ngaïc nhieân
veà kinh teá vaø khoa hoïc kyõ thuaät. Ñieàu thuù vò laø nhöõng tinh hoa giaùo duïc cuûa nöôùc
ngoaøi, moät khi ñaõ ñöôïc hoøa nhaäp vôùi vaên hoùa, giaù trò vaø tö töôûng cuûa ngöôøi Nhaät thì
chuùng coøn thaønh coâng hôn ôû chính caùc nöôùc ñoù vaø duø raèng neàn kinh teá Nhaät baûn coù
daáu hieäu chöõng laïi ôû cuoái theá kyû 20, chæ baét ñaàu hoài phuïc vaøo ñaàu theá kyû 21, hieän
töôïng Nhaät Baûn vôùi nhöõng thaønh coâng röïc rôõ veà kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät vaø giaùo
duïc vaãn ñang giaønh ñöôïc söï quan taâm cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu treân toaøn theá giôùi.
Nhöõng caûi tieán chöông trình ñaøo taïo kyõ thuaät coù theå ñöôïc xem xeùt döôùi boái caûnh
cuûa 5 giai ñoaïn theo loä trình phaùt trieån kinh teá:
1- thôø i kyø taùi thieát (1950 - 1960);
2-thôø i kyø phaùt trieån toác ñoä cao (1960 - 1974);
3-thôø i kyø kinh teá oån ñònh (1975 - 1979);
4-thôø i kyø quoác teá hoaù neàn kinh teá (1980 - 1995);
5-thôø i kyø “kinh teá tri thöùc” (1995 - theá kyû 21).
Moät soá nghieân cöùu ñaõ toång keát veà moät soá ñaëc ñieåm noåi baät cuûa giaùo duïc Nhaät Baûn laø:
- Caû treû em vaø ngöôøi lôùn ñeàu theo ñuoåi vieäc hoïc taäp moät caùch nghieâm tuùc vaø
hoaøn chænh;
- Ñaåy maïnh tö nhaân hoùa ñoái vôùi giaùo duïc maàm non vaø giaùo duïc sau 9 naêm baét
buoäc; - ö u tieân giaùo duïc phoå thoâng theo moät heä thoáng thoáng nhaát;
- taê n g cöôøng söï töï chuû cuûa ngöôøi hoïc trong cuøng lôùp hoïc theo höôùng ngöôøi ñi tröôùc
höôùng daãn ngöôøi ñi sau; tính kyû luaät. Söï töï giaùc trong hoïc taäp vaø laøm vieäc laø toá
chaát ñaëc thuø cuûa ngöôøi Nhaät;
- Raát ít ngöôøi khoâng phaûi goác Nhaät vaø ngöôøi lôùn tuoåi theo hoïc taïi caùc tröôøng;
- thaø n h tích hoïc ñaïi hoïc cao vaø ñoàng nhaát;
- Caùc kyø thi tuyeån sinh thoáng nhaát ñöôïc chuù troïng ñeå tuyeån ñaàu vaøo coù chaát löôïng
ôû caû baäc phoå thoâng vaø ñaïi hoïc;
- t ö ï chuû trong quaûn lyù tröôøng hoïc.
II. KHAÙI QUAÙT HEÄ THOÁNG GIAÙO DUÏC NHAÄT BAÛN

Naêm 1947, Luaät Giaùo duïc ñöôïc thoâng qua vaø heä thoáng giaùo duïc chính quy ñöôïc
thaønh laäp. heä thoáng giaùo duïc cuûa Nhaät ñöôïc chuaån hoùa vaø thoáng nhaát treân caû nöôùc vôùi
ña soá laø caùc tröôøng coâng laäp theo moâ hình 6-3-3-4 (6 naêm tieåu hoïc, 3 naêm t h C S , 3
naêm t h P t vaø 4 naêm ñaïi hoïc); trong ñoù 9 naêm ñaàu laø giaùo duïc baét buoäc. Moät naêm hoïc
ñöôïc chia thaønh 3 hoïc kyø baét ñaàu töø thaùng 4 naêm tröôùc vaø keát thuùc vaøo thaùng 3 naêm
sau; coù 1 kyø nghæ heø daøi haïn vaø 2 kyø nghæ ngaén haïn (Ñoâng vaø xuaân). Sau khi hoaøn taát
chöông trình giaùo duïc baét buoäc, hoïc sinh coù theå tieáp tuïc hoïc leân trung hoïc phoå thoâng
hoaëc choïn vaøo moät tröôøng trung hoïc kyõ thuaät ñeå hoïc ngheà. Do nöôùc Nhaät khoâng bò
caùc theá löïc phöông taây chieám laøm thuoäc ñòa neân treû em ñöôïc hoïc baèng tieáng cuûa nöôùc
mình ngay töø luùc baét ñaàu ñeán tröôøng.
heä thoáng giaùo duïc Nhaät baûn ñöôïc söûa ñoåi lieân tuïc ñeå thöïc hieän hai muïc tieâu öu
Baûng 1. Thoâng tin cô baûn veà Nhaät Baûn (1995 - 1999)
(4.5%
Döõ lieäu töø nhieàu nguoàn.
tieân laø giaùo duïc baét buoäc vaø xaây döïng caùc tröôøng daïy ngheà cho thanh nieân, trong ñoù
coù caû caùc khoaù chuyeân tu ôû baäc trung hoïc cô sôû (noâng, coâng, laâm, ngö nghieäp, thuûy
saûn, deät...). hai öu tieân naøy ñaõ taïo ra nhöõng böôùc ñi raát cô baûn trong vieäc hình thaønh
löïc löôïng lao ñoäng kyõ thuaät cao, laø yeáu toá ñaûm baûo thöïc hieän thaønh coâng chieán löôïc
“kyõ thuaät laäp quoác” cuûa Nhaät. t y û leä hoïc leân baäc trung hoïc phoå thoâng ñaït tôùi 95%.
t y û leä ngöôøi bieát chöõ cao nhaát treân theá giôùi cuøng vôùi tyû leä ngöôøi lao ñoäng coù trình ñoä
vaên hoaù cao ñöôïc xem laø moät thaønh töïu ñaùng ngöôõng moä cuûa neàn giaùo duïc Nhaät baûn.
Laø moät ñaát nöôùc thöôøng phaûi chòu tai hoaï töø nuùi löûa, Nhaät baûn raát coi troïng vieäc
ñaûm baûo an toaøn cho treû baèng caùch trieån khai nhieàu döï aùn taêng cöôøng, caûi thieän khaû
naêng chòu ñoäng ñaát cuûa tröôøng hoïc vaø xaây döïng caùc nhaø kho, nhöõng nôi sô taùn khaån
caáp cho hoïc sinh, daân ñòa phöông vaø nhöõng ngöôøi khaùc phoøng khi thaûm hoïa xaûy ra.
Vôùi muïc tieâu taïo laäp moät moâi tröôøng hoïc taäp thuaän lôïi nhaèm ñaùp öùng nhöõng thay
ñoåi cuûa xaõ hoäi vaø söï ña daïng cuûa noäi dung vaø phöông phaùp giaùo duïc, Nhaät baûn xuùc tieán
vieäc xaây döïng cô sôû vaät chaát thaân thieän vôùi moâi tröôøng (tröôøng hoïc sinh thaùi) ñeå giaùo
duïc yù thöùc baûo veä moâi tröôøng trong caùc tröôøng hoïc. Ngoaøi ra, coøn khuyeán khích vieäc
laäp ra caùc phoøng tö vaán trong tröôøng hoïc nhaèm taêng cöôøng “giaùo duïc tình caûm” trong
nhaø tröôøng.
1. Tröôøng maàm non:

baäc hoïc maàm non daønh cho treû töø 3 - 5 tuoåi. Khoaûng 58% tröôøng maàm non laø
tröôøng tö thuïc. Giaùo duïc ôû baäc hoïc naøy giuùp treû ñònh hình, phaùt trieån trí tueä vaø theå chaát
thoâng qua nhöõng chöông trình hoïc veà moái quan heä giöõa ngöôøi vaø ngöôøi, moâi tröôøng,
ngoân ngöõ. Maëc duø giaùo duïc maàm non laø khoâng baét buoäc, Chính phuû Nhaät baûn khuyeán
khích taêng cöôøng môû roäng vaø phaùt trieån nhaø treû, maãu giaùo nhaèm taïo ñieàu kieän cho caùc
baø meï coù theå yeân taâm ñi laøm.
2. Giaùo duïc baét buoäc

Ôû Nhaät baûn, taát caû treû em töø 6 ñeán 15 tuoåi ñeàu phaûi hoïc taäp taïi tröôøng tieåu hoïc vaø
trung hoïc cô sôû hoaëc tröôøng daønh cho hoïc sinh khieám thò, khieám thính hoaëc hoïc sinh bò
caùc khuyeát taät khaùc, nôi caùc em ñöôïc hoïc taäp theo chöông trình tieåu hoïc ñaïi traø 6 naêm,
phuø hôïp vôùi giai ñoaïn phaùt trieån theå chaát vaø trí tueä cuûa mình. Caùc tröôøng trung hoïc cô
sôû giaûng daïy chöông trình trung hoïc ñaïi traø 3 naêm cho treû töø 12 ñeán 15 tuoåi, phuø hôïp
vôùi giai ñoaïn phaùt trieån veà theå chaát vaø trí tueä, döïa treân chöông trình maø caùc em ñaõ
ñöôïc hoïc ôû baäc tieåu hoïc.
hoïc sinh vaøo lôùp luùc 8h30 saùng vaø tan lôùp luùc 3h45 chieàu. Ngoaøi vieäc hoïc, caùc em
coøn laøm nhieàu vieäc phuï khaùc taïi tröôøng nhö doïn veä sinh, aên tröa, hoïp ban chuyeân moân,
tham gia caùc hoaït ñoäng caâu laïc boä vaø caùc hoaït ñoäng chung khaùc. Caùc tröôøng ôû Nhaät raát
Baûng 2. Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Nhaät Baûn
saïch seõ do söû duïng moät loaïi daøy deùp rieâng khi ñi trong khuoân vieân nhaø tröôøng.
Giaøy deùp cuûa hoïc sinh ñöôïc ñeå vaøo töøng oâ rieâng ñeå hoïc sinh ñoåi giaøy khi ñi veà
nhaø. Ngaøy naøo cuõng coù moät lôùp chòu traùch nhieäm doïn veä sinh toaøn tröôøng neân khoâng
coù moät coïng raùc vöông trong khuoân vieân nhaø tröôøng. Ñaùng chuù yù laø khu veä sinh luoân
ñaày ñuû caùc voøi nöôùc saïch, xaø phoøng vaø raát saïch seõ (maëc duø khoâng coù lao coâng naøo
ñöôïc tuyeån duïng ñeå phuïc vuï vieäc lau doïn ôû caùc khu naøy). Caùc phoøng hoïc ñeàu ñöôïc caùc
em trang trí raát vui maét, thöôøng thì baèng chính caùc saûn phaåm do caùc em laøm ra.
tröôø n g naøo cuõng coù caùc phoøng hoïc chöùc naêng ñöôïc trang bò ñaày ñuû thieát bò, vöôøn
tröôøng, nhaø ña naêng, beå bôi vaø saân vaän ñoäng. trong giôø hoïc bôi, ngoaøi caùc giôø hoïc vôùi
quaàn aùo chuyeân duïng, hoïc sinh coøn coù giôø hoïc bôi vôùi trang phuïc bình thöôøng coù caû
giaøy vaø ba loâ nhaèm reøn luyeän kyõ naêng bôi trong tình huoáng bò rôi xuoáng nöôùc baát ngôø.
Ngoaøi vieäc hoïc vaên hoaù, hoïc sinh tieåu hoïc tham gia vaøo raát nhieàu hoaït ñoäng ngoaïi
khoaù vaø giao löu vôùi coäng ñoàng. taát caû hoïc sinh ñöôïc khuyeán khích tham gia vaøo caùc
hoaït ñoäng naøy cuûa tröôøng, caùc cuoäc thi ñaáu theå thao, caùc buoåi tham quan, caém traïi vaø
phaûi coù maët trong caùc buoåi leã khai giaûng, toát nghieäp, nôi maø moïi ngöôøi phaûi tuaân theo
nhöõng nghi leã heát söùc trang nghieâm. Vieäc maëc ñoàng phuïc ñöôïc quy ñònh taïi haàu heát caùc
tröôøng hoïc ôû Nhaät.
Vaøo muøa xuaân, caùc tröôøng thöôøng toå chöùc ñi daõ ngoaïi, ñeán nhöõng nôi maø hoïc sinh
coù theå vui chôi, coù theå laø moät coâng vieân hoaëc moät vuøng queâ. Ñaây laø cô hoäi toát ñeå giuùp
hoïc sinh tieáp xuùc vôùi baïn beø ñoàng trang löùa, hoaø mình vaøo thieân nhieân vaø hoïc caùch cö
xöû ôû nhöõng nôi coâng coäng. tröôø n g coù theå môøi nhöõng thaønh vieân soáng taïi ñòa phöông
tham gia caùc söï kieän cuûa tröôøng ñeå khuyeán khích hoïc sinh tieáp xuùc vôùi nhieàu loaïi ngöôøi
khaùc nhau. Moät vaøi tröôøng môøi dieãn giaû, toå chöùc nhöõng hoaït ñoäng vaø chöông trình tình
nguyeän ñeå khuyeán khích yù thöùc toân troïng nhaân quyeàn vaø tinh thaàn quan taâm laãn nhau
trong thanh thieáu nieân. taát caû caùc hoaït ñoäng naøy laøm thaám nhuaàn yù thöùc veà tính quan
troïng cuûa taäp theå.
Böõa aên tröa ôû tröôøng

Vieäc chaêm soùc theå chaát cho theá heä sau ñöôïc Chính phuû heát söùc quan taâm. Chöông
trình böõa aên tröa trong tröôøng hoïc ñöôïc tieán haønh ngay sau theá chieán thöù hai, nhaèm
ñaûm baûo söï phaùt trieån veà trí tueä vaø theå chaát cho hoïc sinh, goùp phaàn caûi thieän tích cöïc
thoùi quen aên uoáng cuûa ngöôøi Nhaät baûn vaø ñöôïc ñöa vaøo nhö moät phaàn tích hôïp cuûa
giaùo duïc chính quy. Moät heä thoáng caùc trung taâm cung caáp böõa aên tröa cho hoïc sinh ñaõ
ñöôïc thaønh laäp. Caùc trung taâm naøy chòu traùch nhieäm chuaån bò vaø cung caáp caùc khaåu
phaàn aên cho hoïc sinh thuoäc ñòa baøn quaûn lyù ñeå chaéc chaén raèng böõa aên cuûa caùc em
coù ñaày ñuû chaát dinh döôõng phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa töøng löùa tuoåi. thoâ n g thöôøng, nhaø
tröôøng nhaän côm töø caùc trung taâm vaø chia cho töøng lôùp. taïi moãi lôùp, caùc nhoùm hoïc
sinh tröïc haøng ngaøy chòu traùch nhieäm chia côm cho caùc baïn. Moãi hoïc sinh nhaän moät
khay côm vaø aên ngay trong lôùp, treân baøn hoïc cuûa mình. Moät soá tröôøng laïi taän duïng böõa
aên tröa nhö moät cô hoäi giaùo duïc neân coù tröôøng toå chöùc aên chung trong moät caêng tin
roäng vaø boá trí cho caùc hoïc sinh ôû nhöõng ñoä tuoåi khaùc nhau ngoài chung moät baøn. Vaøo
moät soá ngaøy naøo ñoù, caêng tin cho hoïc sinh löïa choïn moät trong hai thöïc ñôn khaùc nhau
hoaëc choïn moùn mình thích trong nhieàu moùn khaùc nhau. Vieäc naøy khieán caùc nhaân vieân
nhaø tröôøng vaát vaû hôn nhöng caùc em hoïc sinh thì raát thích thuù. hoï cho raèng ñaây chính
laø dòp toát ñeå caùc hoïc sinh laøm quen vôùi nhöõng ngöôøi baïn maø chuùng raát ít coù cô hoäi
tieáp xuùc. Coù tröôøng coøn môøi caû nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi trong vuøng ñeán cuøng aên vôùi hoïc
sinh. Caùch giaùo duïc naøy nhaèm phaùt trieån söï giao tieáp giöõa caùc theá heä khaùc nhau.
Caùc thöû nghieäm veà daïy hoïc

Nhöõng naêm gaàn ñaây, Chính phuû cho pheùp caùc tröôøng ñöa ra nhöõng quan ñieåm daïy
hoïc môùi vaø phaùt trieån caùc phöông phaùp giaùo duïc cuûa rieâng töøng tröôøng. Phong traøo naøy
phaùt trieån taïi caû tröôøng coâng laãn tröôøng tö. Chaúng haïn, nhieàu tröôøng daïy tieáng anh cho
hoïc sinh ôû tuoåi coøn raát nhoû vaø daïy theo chöông trình song ngöõ. Ngoaïi tröø caùc moân hoïc
nhö tieáng Nhaät vaø caùc moân xaõ hoäi, taát caû caùc moân hoïc coøn laïi ñöôïc daïy baèng tieáng
anh. hoï c sinh phaûi noùi toaøn tieáng anh khoaûng 70% thôøi gian töø lôùp 1 ñeán lôùp 3 vaø
khoaûng nöûa thôøi gian töø lôùp 4 ñeán lôùp 6. Khi ñeán lôùp 6, caùc hoïc sinh naøy ñaõ coù theå
vieát baèng tieáng anh gioûi nhö moät hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng, thaäm chí noùi vaø hieåu
toát hôn.
Ngay töø cuoái thaäp kyû 80, nhieàu tröôøng ñaõ taäp trung vaøo vieäc daïy tin hoïc. Caùc
tröôøng thieát laäp Phoøng maùy tính, noái maïng vaø truy caäp internet vôùi toác ñoä cao. hoïc
sinh lôùp döôùi ñöôïc hoïc taát caû nhöõng kyõ naêng cô baûn caàn thieát ñeå söû duïng maùy tính vaø
laøm vieäc vôùi maïng. Caùc em coøn ñöôïc hoïc veà luaät baûn quyeàn vaø caùc nguyeân taéc söû duïng
internet, thu thaäp döõ lieäu qua internet, duøng döõ lieäu trong lôùp hoïc vaø laøm baøi thu hoaïch
nhöõng gì chuùng hoïc ñöôïc thoâng qua trang web cuûa chính mình. hoïc sinh tröôøng naøy coù
theå giao tieáp vôùi hoïc sinh tröôøng khaùc thoâng qua thö ñieän töû, caàu truyeàn hình. trong
giôø kieåm tra, hoïc sinh ñöôïc töï ñoäng quay baøn cuûa mình theo baát kyø höôùng naøo maø em
caûm thaáy thoaûi maùi nhaát ñeå taäp trung suy nghó.
xu theá aùp duïng phöông phaùp “keá hoaïch môû” cuõng ñang ñöôïc öùng duïng roäng raõi ôû
Nhaät. Vôùi keá hoaïch môû, hoïc sinh khoâng coù thôøi gian bieåu chaët cheõ vaø ñöôïc hoïc trong
moät khoâng gian môû, khoâng coù töôøng ngaên ôû moät phía giöõa caùc lôùp hoïc. Vaøo giôø ra chôi,
khoaûng khoâng gian chung naøy seõ laø nôi chôi ñuøa cuûa caùc em. theo caùc thaøy coâ giaùo,
tình baïn giöõa hoïc sinh ôû caùc löùa tuoåi khaùc nhau seõ deã daøng phaùt trieån theo caùch naøy vaø
hoïc sinh giao tieáp vôùi thaøy giaùo thoaûi maùi hôn. Khoâng coù töôøng ngaên, hoïc sinh khoâng
theå töï nhoát mình trong phoøng hoïc, vì vaäy, chuùng trôû neân hoaït baùt, lanh lôïi hôn. Nhieàu
tröôøng coøn thöû nghieäm khoâng coù haøng raøo ngaên caùch tröôøng vôùi beân ngoaøi.
Vôùi quan ñieåm cuoäc soáng ôû moâi tröôøng thoân queâ seõ giuùp treû em phaùt trieån toát hôn
ôû thaønh phoá, Nhaät baûn coøn toå chöùc caùc tröôøng noäi truù ôû caùc vuøng noâng thoân. hieä n coù
hôn 140 tröôøng ôû Nhaät nhaän hoïc sinh theo heä thoáng tröôøng hoïc thoân queâ daønh cho hoïc
sinh thaønh phoá. tröôøn g Yasaka Gakuen laø tröôøng ñaàu tieân toå chöùc theo hình thöùc naøy töø
naêm 1976. tröôø n g coù kyù tuùc xaù, khoâng coù tivi hay troø chôi ñieän töû. hoïc sinh thöôøng ñi
boä ñeán tröôøng, töï giaët giuõ, doïn deïp nhaø cöûa hoaëc laøm caùc vieäc vaët trong nhaø. Vaøo cuoái
tuaàn, caùc em coù theå giuùp ñôõ daân troàng hoa maøu hay thu hoaïch luùa, coù theå toå chöùc caém
traïi hay tröôït tuyeát hoaëc leo nuùi, tham gia caùc hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi thieân nhieân. Ôû
nhöõng vuøng daân cö ñang giaûm, hoïc sinh bieát nhau gaàn nhö töø thuûa loït loøng. Khi nhöõng
treû em ôû thaønh phoá ñeán, chuùng coù nhöõng ngöôøi baïn môùi vaø nieàm haøo höùng naøy thuùc
ñaåy caû hoïc sinh thaønh phoá laãn hoïc sinh noâng thoân hoïc chaêm hôn vaø tham gia nhieàu
hôn vaøo caùc hoaït ñoäng taäp theå. Caùc nhaø tröôøng ôû caùc khu vöïc naøy cuõng ñöôïc lôïi, vì
tröôùc ñaây hoï khoâng ñuû hoïc sinh.
Moät soá tröôøng coøn toå chöùc caùc hoaït ñoäng giao löu quoác teá vaø thieát keá quan heä höõu nghò
vôùi moät soá tröôøng ôû nöôùc ngoaøi. Caùc tröôøng naøy ñeàu coù trang web ñeå giôùi thieäu veà
tröôøng vaø moâi tröôøng soáng vaø hoïc taäp ôû Nhaät. hoïc sinh caùc tröôøng naøy thöôøng coù caùc
hoaït ñoäng lieân laïc thoâng qua thö ñieän töû vaø trao ñoåi caùc tranh aûnh ñeå giao löu. Qua vieäc
hoïc hoûi veà hoïc taäp, theå thao, troø chôi vaø caùc hoaït ñoäng trao ñoåi hoïc sinh haøng naêm,
hoïc sinh sôùm coù khaùi nieäm veà vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh nöôùc ngoaøi nhö theá naøo.
hoïc sinh tieåu hoïc ôû Nhaät vaãn ñöôïc caáp baèng toát nghieäp tieåu hoïc nhöng khoâng phaûi
thi kyø thi cuoái caáp. Neáu hoïc sinh chöa ñaït yeâu caàu, nhaø tröôøng hoûi yù kieán hoïc sinh, neáu
em muoán hoïc laïi thì cho hoïc laïi, neáu em muoán hoïc leân cuøng caùc baïn thì vaãn ñöôïc leân
lôùp treân vaø tröôøng trung hoïc cô sôû seõ cöû caùc giaùo vieân keøm caëp rieâng cho ñeán khi em
theo kòp baïn beø.
Giaùo duïc trung hoïc cô sôû bao goàm caùc lôùp 7, 8 vaø 9 daønh cho treû töø 12 - 15.
Khoâng gioáng nhö ôû baäc tieåu hoïc, hoïc sinh baäc naøy hoïc caùc moân khaùc nhau vôùi caùc
giaùo vieân chuyeân ngaønh khaùc nhau. Chöông trình hoïc goàm caùc moân tieá n g Nhaät, Khoa
hoïc xaõ hoäi, toaù n , Khoa hoïc töï nhieân, aÂ m nhaïc, Giaùo duïc ñaïo ñöùc, Ngheä thuaät, Chaêm
soùc söùc khoeû vaø Giaùo duïc theå chaát. taát caû hoïc sinh coøn buoäc phaûi hoïc caùc moân coâng
nghieäp vaø kinh teá gia ñình. Sau khi hoaøn thaønh caáp hoïc naøy, hoïc sinh coù theå rôøi tröôøng
vaø tìm kieám vieäc laøm beân ngoaøi nhöng haàu heát hoïc sinh ñeàu tieáp tuïc hoïc leân baäc hoïc
cao hôn.
hieä n nay, caùc tröôøng tieåu hoïc cuûa Nhaät ñang gaëp phaûi vaán ñeà giaûm soá löôïng hoïc
sinh do tyû leä sinh ñeû ôû Nhaät ngaøy caøng giaûm, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng saâu, vuøng xa do
caùc thanh nieân treû sau khi ñi hoïc leân khoâng muoán quay veà caùc vuøng naøy ñeå sinh soáng.
t u y nhieân, Chính phuû Nhaät khoâng ñoùng cöûa hay giaûi theå caùc tröôøng naøy chöøng naøo vaãn
coøn hoïc sinh ñi hoïc.
3. Tröôøng trung hoïc phoå thoâng

Giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng tröôùc ñaây ñöôïc thöïc hieän theo chöông trình ñaïi traø
vaø chöông trình chuyeân bieät (noâng nghieäp, coâng nghieäp, kinh doanh, thuûy saûn, kinh teá
hoä gia ñình, ñieàu döôõng, khoa hoïc - toaùn, tieáng anh vaø caùc chuyeân ngaønh khaùc). t uy
nhieân, vôùi vai troø laø moät phaàn trong caùc caûi caùch ñang ñöôïc tieán haønh ôû baäc trung hoïc
phoå thoâng, vaøo thaùng 4 naêm 1994, moät chöông trình keát hôïp môùi ñaõ ñöôïc ñöa vaøo
giaûng daïy, trong ñoù bao goàm caû giaùo duïc phoå thoâng vaø chuyeân bieät, ñöôïc giaûng daïy
theo phöông phaùp keát hôïp hoaëc töï choïn. tính ñeán naêm 1999, chöông trình hoïc naøy
ñöôïc tieán haønh taïi 124 tröôøng treân toaøn quoác.
hoïc sinh hoïc heát chöông trình giaùo duïc baét buoäc phaûi traûi qua kyø thi tuyeån sinh
ñeå vaøo baäc hoïc naøy. Ngoaøi chöông trình hoïc chính quy toaøn thôøi gian, coøn coù nhöõng
chöông trình baùn thôøi gian hoaëc chöông trình haøm thuï daønh cho nhöõng coâng nhaân treû
coù theå theo hoïc chöông trình moät caùch linh ñoäng, phuø hôïp vôùi nhu caàu caù nhaân. tröôø n g
trung hoïc phoå thoâng ñöôïc chia laøm 3 loaïi hình theo 3 loaïi chöông trình giaùo duïc:
- Chöông trình giaùo duïc phoå thoâng daønh cho nhöõng hoïc sinh muoán hoïc leân baäc ñaïi
hoïc hoaëc ñi laøm maø chöa coù ñònh höôùng ngheà naøo cuï theå;
- Chöông trình giaùo duïc chuyeân nghieäp daønh cho nhöõng hoïc sinh coù ñònh höôùng
phaùt trieån ngheà nghieäp trong töông lai. Chöông trình naøy giuùp hoïc sinh ñi chuyeân
saâu vaøo nhöõng lónh vöïc chuyeân nghieäp nhö coâng nghieäp, noâng nghieäp, kinh
doanh, coâng nghieäp caù, kinh teá gia ñình, ñieàu döôõng, giaùo duïc theå chaát, aâm
nhaïc, ngheä thuaät, tieáng anh...;
- Chöông trình giaùo duïc keát hôïp cung caáp nhöõng moân hoïc vaø lónh vöïc ña daïng
khaùc nhau cuûa caû hai chöông trình giaùo duïc phoå thoâng vaø giaùo duïc chuyeân nghieäp,
nhaèm ñaùp öùng nhu caàu, naêng löïc, sôû thích vaø ñònh höôùng ngheà nghieäp khaùc nhau
cuûa moãi hoïc sinh.
Nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa hoïc sinh vaø ñaûm baûo söï phaùt trieån cuûa caù
nhaân töøng em, Nhaät baûn ñaåy maïnh caûi caùch caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng thoâng qua
vieäc thaønh laäp caùc loaïi hình tröôøng môùi coù khoùa hoïc keát hôïp hoaëc coù heä thoáng tín chæ
vôùi soá löôïng ña daïng caùc moân hoïc töï choïn. Nhaät baûn luoân chuù troïng caûi thieän heä thoáng
caùc moân töï choïn daønh cho hoïc sinh baäc trung hoïc phoå thoâng vôùi vieäc aùp duïng caùc
phöông phaùp töï choïn ña daïng.
heä thoáng thoâng tin quaûn lyù vieäc chuyeån tröôøng trung hoïc phoå thoâng cung caáp
thoâng tin caäp nhaät veà caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng treân internet nhaèm taïo ñieàu
kieän cho vieäc chuyeån tröôøng khi coù thay ñoåi veà coâng vieäc, ví duï, cuûa boá meï, hoaëc ngöôøi
baûo trôï. trang naøy coù ñòa chæ http://www.naec.go.jp/
Giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng
Giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng trôû thaønh moät phaàn
cuûa heä thoáng giaùo duïc keå töø thaùng 4 naêm 1999. Vôùi vieäc cho pheùp hoïc sinh vaø boá meï
hoaëc ngöôøi baûo hoä löïa choïn khoùa hoïc 6 naêm lieân tuïc beân caïnh heä thoáng tröôøng trung
hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng hieän taïi, heä thoáng giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû
vaø trung hoïc phoå thoâng ñaõ goùp phaàn ñaåy maïnh chuû tröông ña daïng hoùa giaùo duïc trung
hoïc, höôùng tôùi vieäc cung caáp moâ hình giaùo duïc chuù troïng tôùi nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa
töøng hoïc sinh.
trong heä thoáng giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng, coù 3 loaïi
hình tröôøng:
- tröôø n g trung hoïc keát hôïp giöõa trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng;
- tröôø n g chung, trong ñoù trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng do cuøng moät beân
laäp ra, ñaët taïi cuøng moät ñòa ñieåm, giaûng daïy chöông trình lieân caáp;
- Loaïi hình tröôøng hôïp taùc, trong ñoù, tröôøng trung hoïc cô sôû hieän coù cuûa xaõ, phöôøng
vaø tröôøng trung hoïc phoå thoâng cuûa tænh keát hôïp vôùi nhau trong vieäc toå chöùc chöông
trình hoïc, trao ñoåi giaùo vieân - hoïc sinh...
Nhaät baûn ñang thuùc ñaåy vieäc thaønh laäp ít nhaát moät tröôøng nhö vaäy treân ñòa baøn
moãi quaän (hieän coù khoaûng 500 quaän) ñeå hoïc sinh coù theå löïa choïn hình thöùc giaùo duïc
lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng theo yù muoán.
Giaùo duïc cho treû em khuyeát taät

Chieán tranh theá giôùi thöù hai ñaõ ñeå laïi nhöõng haäu quaû naëng neà cho nöôùc Nhaät, ñaëc
bieät laø haäu quaû vaø di chöùng töø bom nguyeân töû. Vieäc giaùo duïc theá heä sau veà giaù trò cuûa
hoaø bình, baûo veä hoaø bình vaø giaùo duïc cho hoïc sinh khuyeát taät ñöôïc Chính phuû Nhaät
ñaëc bieät quan taâm. Moät heä thoáng tröôøng daønh rieâng cho treû khuyeát taät ñöôïc xaây döïng.
Caùc tröôøng naøy thöôøng coù ñuû caû 4 caáp hoïc töø maàm non, tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû vaø
trung hoïc phoå thoâng. hoïc sinh khuyeát taät nhaän ñöôïc söï giaùo duïc chu ñaùo, daønh rieâng
cho caùc em, vôùi söï quan taâm ñaëc bieät tôùi loaïi hình vaø möùc ñoä khuyeát taät. Vieäc giaûng
daïy cho hoïc sinh khuyeát taät ñöôïc tieán haønh trong caùc tröôøng daønh cho caùc em khieám
thò, khieám thính vaø caùc loaïi khuyeát taät khaùc.
taïi caùc tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû bình thöôøng cuõng coù caùc lôùp hoïc ñaëc
bieät daønh rieâng cho hoïc sinh khuyeát taät. Caùc lôùp hoïc ñaëc bieät naøy ñaùp öùng nhu caàu cuûa
hoïc sinh coù khuyeát taät ôû möùc ñoä nheï. Coù theå chia thaønh 7 loaïi hình, töông öùng vôùi caùc
khuyeát taät veà trí löïc, theå löïc, söùc khoûe yeáu, bò khieám thò moät phaàn, bò naëng tai, bò khuyeát
taät veà khaû naêng noùi vaø phaùt trieån khoâng bình thöôøng veà tình caûm. Chöông trình phoøng
hoïc hoøa nhaäp cuõng ñöôïc thieát keá ñeå caùc hoïc sinh bò khuyeát taät nheï ñöôïc hoïc trong moät
lôùp tieåu hoïc hay trung hoïc cô sôû bình thöôøng. Caùc thaøy coâ giaùo söû duïng phoøng hoïc hoøa
nhaäp ñeå daïy caùc moân hoïc theo chöông trình chuaån nhöng baèng nhöõng phöông phaùp
giaûng daïy rieâng bieät, tuøy theo möùc ñoä khuyeát taät cuûa töøng nhoùm hoïc sinh.
Muïc tieâu cuûa Chöông trình naøy laø taïo ra moät moâi tröôøng vaø caùc ñieàu kieän ñeå hoïc
sinh khuyeát taät coù theå phaùt trieån naêng löïc cuûa mình ôû möùc cao nhaát vaø ñöôïc reøn
luyeän, trau doài khaû naêng tham gia ñoäc laäp vaøo cuoäc soáng xaõ hoäi. hoaï t ñoäng giao löu
giaùo duïc cuõng ñöôïc chuù troïng giöõa tröôøng daønh cho caùc em khieám thò, khieám thính,
caùc em khuyeát taät khaùc vôùi hoïc sinh caùc tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû bình thöôøng vaø
cö daân ñòa phöông. Nhöõng ñôït giao löu nhö vaäy taïo ra caùc hoaït ñoäng boå ích cho taát caû
caùc ñoái töôïng tham gia, goùp phaàn xaây döïng tinh thaàn coäng ñoàng vaø tính nhaân vaên trong
moãi hoïc sinh, giuùp ngöôøi daân ñòa phöông hieåu roõ hôn veà hoaøn caûnh cuûa nhöõng hoïc sinh
khuyeát taät.
Ngoaøi hai loaïi hình treân, Chính phuû coøn thieát keá caùc lôùp hoïc ñaët taïi caùc beänh vieän
daønh rieâng cho treû khuyeát taät naëng.
III. CHÖÔNG TRÌNH GIAÛNG DAÏY
Döïa treân quan ñieåm veà cô hoäi bình ñaúng trong giaùo duïc cho moïi ngöôøi, boä Giaùo
duïc, Khoa hoïc, theå thao vaø Vaên hoùa Nhaät baûn (sau ñaây vieát taét laø boä Giaùo duïc) ñaët ra
tieâu chuaån cho caùc chöông trình hoïc quoác gia nhaèm ñaûm baûo moät chuaån chung treân
toaøn quoác töø baäc maãu giaùo ñeán trung hoïc phoå thoâng. Noäi dung giaùo duïc trong caùc
tröôøng maãu giaùo, soá tuaàn hoïc trong moät naêm, caùc loaïi moân hoïc trong tröôøng tieåu hoïc,
trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng, tröôøng cho hoïc sinh khieám thò, khieám thính vaø
hoïc sinh coù caùc khuyeát taät khaùc cuõng ñöôïc quy ñònh cuï theå.
t öø naêm 2002, Chöông trình hoïc 5 ngaøy/tuaàn ñaõ ñöôïc tieán haønh, taïo cho treû söï say
meâ, thích thuù trong hoïc taäp vaø tö duy. boä Giaùo duïc ñaõ coù nhöõng caûi tieán, bao goàm vieäc
löïa choïn noäi dung giaùo duïc, giaûm giôø hoïc, môû roäng caùc khoùa hoïc töï choïn vaø daønh theâm
thôøi gian cho caùc hoaït ñoäng hoïc keát hôïp.
Vieäc söûa ñoåi Chöông trình hoïc ñöôïc tieán haønh döïa treân 4 ñònh höôùng sau:
- Nhaèm ñoäng vieân, khuyeán khích söï phaùt trieån cuûa theá heä treû, nhöõng ngöôøi giaøu
nhieät huyeát, ñöôïc trang bò ñaày ñuû ñeå coáng hieán cho xaõ hoäi, coù yù thöùc ngaøy caøng
cao veà vai troø cuûa baûn thaân trong coäng ñoàng quoác teá;
- Nhaèm taêng cöôøng khaû naêng tö duy vaø töï hoïc cuûa treû;
- Nhaèm xaây döïng moät moâi tröôøng giaùo duïc thuaän lôïi, trang bò cho hoïc sinh kieán
thöùc, nhöõng kyõ naêng caàn thieát vaø phaùt trieån nhaân caùch caù nhaân cuûa caùc em;
- Nhaèm khuyeán khích caùc tröôøng tìm ra nhöõng ñaëc ñieåm cuûa rieâng mình, nhöõng
ñieàu taïo neân tính ñaëc tröng vaø duy nhaát cuûa giaùo duïc ôû tröôøng ñoù.
treâ n cô sôû caùc ñònh höôùng vaø qui ñònh cuûa boä, caùc tröôøng, caên cöù vaøo caùc ñieàu
kieän cuï theå cuûa tröôøng vaø tình hình phaùt trieån giaùo duïc cuûa ñòa phöông; caên cöù vaøo giai
ñoaïn phaùt trieån trí tueä, theå chaát vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa treû, ñöôïc quyeàn toå chöùc chöông
trình giaùo duïc cho phuø hôïp.
Chöông trình hoïc môùi seõ ñöôïc trieån khai toaøn dieän trong caùc tröôøng tieåu hoïc vaø
trung hoïc cô sôû töø naêm 2002 vaø cuoán chieáu leân baäc trung hoïc phoå thoâng. Chöông trình
hoïc taïi caùc tröôøng cho treû khieám thò, khieám thính vaø treû bò caùc khuyeát taät khaùc cuõng
ñöôïc trieån khai cuøng thôøi gian vôùi caùc tröôøng bình thöôøng.
1. Saùch giaùo khoa

theo Ñieàu leä tröôøng hoïc, taát caû caùc tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc
phoå thoâng; tröôøng cho hoïc sinh khieám thò, khieám thính vaø hoïc sinh bò caùc khuyeát taät
khaùc ñeàu phaûi söû duïng saùch giaùo khoa ñaõ ñöôïc boä coâng nhaän hoaëc do boä bieân soaïn.
boä Giaùo duïc Nhaät baûn cho pheùp khu vöïc tö nhaân ñöôïc tham gia bieân soaïn saùch
giaùo khoa theo Chöông trình cuûa boä nhaèm khuyeán khích caùc caùch tieáp caän saùng taïo
trong bieân soaïn saùch nhöng phaûi ñaûm baûo noäi dung ñaùp öùng ñaày ñuû caùc yeâu caàu cuûa
Chöông trình. boä chaáp thuaän caùc boä saùch sau khi laáy yù kieán tö vaán cuûa hoä i ñoàng quaûn
lyù saùch giaùo khoa. Keát quaû cuûa vieäc pheâ chuaån, chaáp thuaän, bao goàm caû caùc ñôn vò
bieân soaïn ñöôïc choïn, ñöôïc coâng boá coâng khai taïi 8 ñòa phöông treân toaøn quoác. Sau ñoù,
boä toå chöùc caùc cuoäc trieån laõm saùch giaùo khoa, tröng baøy caùc cuoán saùch maãu döï kieán
seõ xuaát baûn vaøo naêm taøi khoùa sau.
hoäi ñoàng giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng seõ quyeát ñònh söû duïng boä saùch naøo trong soá caùc
boä saùch ñaõ ñöôïc boä cho pheùp. Caùc cuoäc trieån laõm chính laø cô hoäi ñeå caùc tröôøng vaø caù
nhaân coù quan taâm hoaëc lieân quan tôùi quy trình bieân soaïn hay choïn löïa saùch giaùo khoa
xem xeùt toaøn dieän ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh choïn löïa. Nhöõng cuoäc trieån laõm nhö vaäy
khoâng chæ daønh cho nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong ngaønh giaùo duïc, maø coøn phuïc vuï ñoâng
ñaûo coâng chuùng nhaèm thu huùt söï chuù yù, quan taâm tôùi giaùo duïc.
Chính phuû cung caáp saùch giaùo khoa mieãn phí cho hoïc sinh trong caùc tröôøng coâng
vaø tö coù giaûng daïy chöông trình baét buoäc.
2. Höôùng daãn hoïc sinh

trong nhöõng naêm cuoái cuûa thaäp nieân 90, coù raát nhieàu vaán ñeà phaùt sinh trong thanh
nieân, hoïc sinh Nhaät. tình traïng baét naït, baïo löïc trong tröôøng hoïc, toäi phaïm vò thaønh
nieân taêng nhanh daãn tôùi vieäc boû hoïc, khoâng ñi hoïc taêng, ñaëc bieät ôû caùc baäc hoïc
thaáp. t y û leä hoïc sinh hoïc leân trung hoïc phoå thoâng cuõng giaûm ñaùng keå. Nhaø tröôøng bò
chæ trích laø khoâng hoaøn thaønh nhieäm vuï giaùo duïc, giaùo vieân bò coi laø khoâng ñuû naêng
löïc trong vieäc giaûi quyeát hieäu quaû tình traïng naøy. Nguoàn goác vaø nguyeân nhaân cuûa
nhöõng vuï vieäc naøy ñöôïc xaùc ñònh laø lieân quan tôùi caùc yeáu toá coù quan heä qua laïi giöõa
nhaø tröôøng, gia ñình vaø coäng ñoàng. Vieäc giaûi quyeát, do vaäy, caàn phaûi coù nhöõng noã löïc
chung töø caû ba beân.
Ñeå giaûi quyeát tình traïng boû hoïc, khoâng ñi hoïc, baét naït vaø baïo löïc hoïc ñöôøng, boä
Giaùo duïc ñaõ trieån khai nhieàu giaûi phaùp, döïa treân 4 ñònh höôùng chính. Cuï theå laø:
1. thöïc hieän moâ hình lôùp hoïc deã hieåu (understandable classess), tröôøng hoïc thuù vò
(enjoyable school) vaø taêng cöôøng giaùo duïc tình caûm (emotional education);
2. Naâng cao chaát löôïng cuûa ñoäi nguõ giaùo vieân;
3. taê n g cöôøng heä thoáng tö vaán, giaûi ñaùp veà giaùo duïc;
4. taê n g cöôøng söï phoái hôïp giöõa gia ñình, nhaø tröôøng vaø xaõ hoäi.
Caùc bieän phaùp döôùi ñaây, sau ñoù, ñaõ ñöôïc Boä trieån khai thöïc hieän:
- boå nhieäm caùc t ö vaán vieân trong nhaø tröôøng;
- boå nhieäm caùc t ö vaán vieân trong “lôùp hoïc deã tieáp thu” (classrooms for easing
children’s minds);
- thaø n h laäp uûy ban nghieân cöùu chuyeân saâu veà phöông phaùp giaûng daïy cho nhöõng
hoïc sinh khoâng muoán ñi hoïc thoâng qua “Chöông trình hoã trôï nhaø tröôøng” (SSP);
- trieå n khai caùc döï aùn xuùc tieán hôïp taùc toaøn dieän veà höôù n g daãn hoïc sinh. theo
caùc döï aùn naøy, caùc tröôøng vaø coäng ñoàng ñòa phöông cuøng tieán haønh caùc bieän phaùp
giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi höôùng daãn hoïc sinh maø caùc nôi ñang gaëp
phaûi;
- taê n g cöôøng cung caáp thoâng tin vaø tö vaán qua ñieän thoaïi taïi trung taâm thoâng tin
veà caùc bieän phaùp phoøng choáng baïo löïc hoïc ñöôøng naèm trong trung taâm Giaùo duïc
Quoác gia.
3. Taêng cöôøng söùc khoûe vaø giaùo duïc theå chaát

Giaùo duïc theå chaát vaø hoaït ñoäng giaûng daïy lieân quan tôùi theå thao ñöôïc thöïc hieän
vôùi muïc tieâu taêng cöôøng söùc khoûe vaø söï naêng ñoäng cuûa hoïc sinh, thuùc ñaåy söï phaùt trieån
caân baèng veà theå chaát vaø tinh thaàn, ñoàng thôøi boài döôõng cho caùc em khaû naêng vaø yù thöùc
tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng theå thao suoát ñôøi. Vieäc ñaûm baûo söï phaùt trieån khoûe maïnh
veà theå chaát vaø tinh thaàn cho hoïc sinh laø moät trong nhöõng muïc tieâu cô baûn cuûa neàn giaùo
duïc Nhaät baûn. Muïc tieâu tieáp theo laø boài döôõng neàn taûng cho moät cuoäc soáng khoûe maïnh,
ñaày ñuû caû veà theå chaát laãn tinh thaàn. thöï c hieän hai muïc tieâu naøy, caùc tröôøng vöøa noã löïc
hôïp taùc vôùi gia ñình vaø coäng ñoàng, tham gia vaøo hoaït ñoäng giaùo duïc trong xaõ hoäi, vöøa
ñaåy maïnh giaùo duïc söùc khoûe, theå chaát thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng trong nhaø
tröôøng, chuù troïng vaøo söùc khoûe, y teá hoïc ñöôøng, an ninh, an toaøn vaø caùc böõa aên tröa
trong tröôøng hoïc.
Caùc tröôøng ñeàu phaûi thöïc hieän caùc hoaït ñoäng giaùo duïc veà y teá, söùc khoûe vaø an
toaøn ñeå ñaûm baûo hoïc sinh seõ coù thoùi quen vaø thaùi ñoä caàn thieát cho moät cuoäc soáng khoûe
maïnh, an toaøn. Caùc cô quan caáp treân quaûn lyù caùc hoaït ñoäng naøy thoâng qua caùc kyø
kieåm tra söùc khoûe, y teá vaø caùc ñôït thanh tra veà veä sinh moâi tröôøng cuõng nhö möùc ñoä an
toaøn cuûa cô sôû vaät chaát vaø trang thieát bò nhaø tröôøng. Vieäc ñöa ra caùc bieän phaùp ñoái
phoù vôùi caùc vaán ñeà veà ngoä ñoäc thöùc aên, dòch taû, ñaïi dòch aiDS, nhöõng beänh truyeàn
nhieãm khaùc hay ma tuùy cuõng ñang trôû thaønh vaán ñeà caáp baùch ôû Nhaät baûn.
IV. GIAÙO VIEÂN

theo Luaät veà baèng caáp cuûa caùc caùn boä trong ngaønh giaùo duïc (Education Personnel
Certification Law) cuûa Nhaät baûn, ñeå trôû thaønh giaùo vieân, öùng cöû vieân phaûi coù baèng Ñaïi
hoïc vaø chöùng chæ ñaõ hoaøn thaønh khoaù hoïc sö phaïm. t u y nhieân, ñeå coù theå thöïc hieän
chính saùch ña daïng hoùa vaø thuùc ñaåy giaùo duïc chính quy, Nhaät baûn cuõng cho pheùp caùc
tröôøng tuyeån giaùo vieân baùn thôøi gian, ví duï, coù theå söû duïng caùc thaønh vieân coù kieán thöùc,
trình ñoä cao trong coäng ñoàng laøm giaùo vieân baùn phaàn thôøi gian (partime), duø hoï khoâng
coù chöùng chæ sö phaïm.
Naêm 1974, Chính phuû thoâng qua ñaïo luaät “Caùc bieän phaùp quaûn lyù ñaëc bieät veà
luaät ñeå ñaûm baûo Naêng löïc cuûa ñoäi nguõ caùn boä giaùo duïc taïi caùc tröôøng giaùo duïc baét
buoäc nhaèm duy trì vaø naâng cao caùc chuaån giaùo duïc” (Law Governing Special Measures
for Securing of Capable Educational Personnel in Compulsory Education Schools for
Maintenance and Enhancement of School Education Standards) nhaèm muïc ñích ñaûm
baûo chaát löôïng ñoäi nguõ caùn boä trong ngaønh giaùo duïc vaø naâng cao caùc chuaån giaùo duïc
chính quy. theo luaät naøy, löông cho giaùo vieân ñöôïc taêng gaáp ba laàn so vôùi caùc coâng
chöùc khaùc. Chính phuû trung öông chi traû moät nöûa löông cho taát caû giaùo vieân caùc tröôøng
coâng, nöûa coøn laïi do caùc chính quyeàn ñòa phöông chi traû. Chính saùch naøy ñaõ cho pheùp
chính quyeàn caùc ñòa phöông coù ñöôïc ñuû soá löôïng giaùo vieân caàn thieát baát luaän tình hình
taøi chính ôû möùc naøo. Chính quyeàn trung öông cuõng ñaët ra caùc tieâu chuaån coá ñònh veà
vieäc boå nhieäm giaùo vieân (bao goàm caû giaùo vieân caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng coâng
laäp) ñoàng thôøi cuõng naâng cao caùc tieâu chuaån veà soá löôïng vaø chaát löôïng ñeå coù theå thöïc
hieän thaønh coâng caùc phöông phaùp giaûng daïy môùi ví duï nhö “giaûng daïy theo nhoùm”
(team teaching).
1. Ñaøo taïo giaùo vieân

Ñaøo taïo giaùo vieân ôû Nhaät baét ñaàu töø naêm 1872, khi heä thoáng tröôøng hoïc hieän ñaïi
ra ñôøi. tröôø n g Sô caáp sö phaïm ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp ôû tokyo vaøo naêm 1872, sau khi
Saéc leänh veà Giaùo duïc ñöôïc ban haønh. tieá p theo ôû moãi tænh ñeàu thaønh laäp caùc tröôøng
Sô caáp sö phaïm ñeå ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc vaø caùc tröôøng trung hoïc sö phaïm ñeå ñaøo
taïo giaùo vieân trung hoïc.
Naêm 1946, moät ñoaøn coâng taùc veà giaùo duïc cuûa Myõ ñöôïc môøi sang Nhaät baûn ñaõ
coù nhöõng nhaän xeùt khoâng toát veà caùc giaùo vieân ñöôïc ñaøo taïo töø caùc tröôøng sö phaïm cuûa
Nhaät “raäp khuoân, cöùng nhaéc, taàm nhìn haïn cheá, khoâng roäng löôïng, bao dung” vaø cho
raèng ñoù laø loãi cuûa caùc tröôøng sö phaïm. Ñoaøn ñaõ ñöa ra moät soá khuyeán nghò, taäp trung
vaøo hai vaán ñeà lieân quan tôùi hoaït ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân ôû Nhaät. hai khuyeán nghò ñoù
laø:
1. Noäi dung chöông trình ñaøo taïo giaùo vieân neân goàm ba phaàn:
- Ñaøo taïo chung hoaëc töï choïn;
- Ñaøo taïo kieán thöùc chuyeân saâu veà moân hoïc;
- Ñaøo taïo chuyeân moân vôùi kinh nghieäm thöïc teá.
2. Caùc tröôøng Sô caáp sö phaïm caàn phaûi ñöôïc toå chöùc, cô caáu laïi thaønh tröôøng Cao
ñaúng sö phaïm 4 naêm; chöông trình ñaøo taïo giaùo vieân neân tieán haønh ôû caùc tröôøng ñaïi
hoïc chính quy.
Keå töø ñoù, moät cuoäc caûi caùch maïnh meõ heä thoáng ñaøo taïo giaùo vieân ñöôïc ñöa ra vaø
ñaõ ñöôïc tieán haønh ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng. Nhôø qui ñònh trong Luaät veà baèng caáp
cuûa caùn boä ngaønh giaùo duïc (Educational Personnel Certification Law) veà vieäc sinh vieân
coù theå laáy baèng ñeå trôû thaønh giaùo vieân neáu coù ñuû soá tín chæ theo qui ñònh neân haàu heát
caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, caû tröôøng quoác gia, tröôøng coâng laäp vaø tö thuïc, ñeàu coù theå
tham gia vaøo hoaït ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân, duø raèng caùc tröôøng naøy phaûi ñöôïc boä Giaùo
duïc cho pheùp. hoaï t ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân ôû Nhaät baûn sau chieán tranh theá giôùi thöù hai
coù theå ñöôïc moâ taû vôùi caùc ñaëc ñieåm sau:
- Döïa treân heä thoáng baèng caáp, chöùng nhaän;
- Ñöôïc tieán haønh taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, bao goàm caû tröôøng trung caáp
chuyeân nghieäp;
- Laø moät heä thoáng ñaøo taïo giaùo vieân môû.
hieä n nay, haàu heát giaùo vieân caùc tröôøng tieåu hoïc ôû Nhaät ñeàu ñaõ qua chöông trình
ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc 4 naêm taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc quoác gia, trong khi giaùo
vieân trung hoïc ñöôïc ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng.
Ñeán khoaûng naêm 1980, 3 tröôøng Cao ñaúng sö phaïm (chuyeân bieät) laø hyogo (1978),
Jouetsu (1978) vaø Naruto (1981) ñöôïc thaønh laäp, vôùi caùc khoa sau ñaïi hoïc nhaèm ñaøo taïo
cho nhöõng giaùo vieân ñang coâng taùc. Khaùc vôùi caùc tröôøng coøn laïi, caùc tröôøng sö phaïm
naøy chæ coù moät muïc ñích duy nhaát laø ñaøo taïo giaùo vieân vaø coù khoa sau ñaïi hoïc nhaèm
mang laïi cho caùc giaùo vieân taïi chöùc coù cô hoäi ñöôïc tieán haønh nghieân cöùu ôû baäc cao hôn.
2. Baèng caáp cuûa giaùo vieân
Vieäc caáp baèng, chöùng nhaän cho giaùo vieân ñaõ xuaát hieän töø raát laâu, cuøng vôùi hoaït
ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân, nhöng khung veà heä thoáng baèng caáp cuûa giaùo vieân môùi chæ ñöôïc
ñöa ra khi Luaät veà baèng caáp cuûa caùn boä ngaønh giaùo duïc ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1949.
taát caû giaùo vieân ôû Nhaät baûn ñeàu phaûi coù baèng caáp phuø hôïp do hoäi ñoàng giaùo duïc cuûa
tænh (prefecture’s boards of education) caáp, theo quy ñònh trong Luaät. Vôùi giaùo vieân tieåu
hoïc, coù moät loaïi baèng, trong ñoù coù taát caû caùc moân hoïc ôû baäc naøy. Vôùi tröôøng trung hoïc,
giaùo vieân phaûi coù baèng veà töøng moân. Coù hai loaïi baèng: “baèng chính quy“ vaø “baèng taïm
thôøi“. baèng chính quy laïi ñöôïc chia thaønh “baèng loaïi 1“ vaø “baèng loaïi 2“. baèng taïm
thôøi ñöôïc caáp khi khoâng coù ngöôøi coù baèng chính quy vaø coù giaù trò trong 3 naêm.
Ñeán naêm 1989, ñaõ coù moät söï caûi caùch ñaùng keå khi heä thoáng baèng caáp ñöôïc môû
roäng, bao goàm caû baèng thaï c só vaø “baèng ñaëc bieät“ (special certificate). theo heä thoáng
môùi naøy, baèng caáp cuûa giaùo vieân ñöôïc chia thaønh ba loaïi: “Chính quy“; “ñaëc bieät“ vaø
“taïm thôøi“. baèng chính quy ñöôïc chia thaønh ba loaïi: “Loaïi cao caáp“ döïa treân baèng thaï c
syõ hoaëc töông ñöông, “baèng loaïi 1“ döïa treân baèng cöû nhaân vaø “baèng loaïi 2“ döïa treân
loaïi baèng sau 2 naêm hoïc trung caáp (junior college). baèng chính quy do hoäi ñoàng giaùo
duïc cuûa tænh caáp, coù giaù trò treân toaøn quoác vaø ñeán suoát ñôøi. baèng ñaëc bieät ñöôïc caáp
cho nhöõng ngöôøi coù kieán thöùc hoaëc kyõ naêng chuyeân bieät, coù giaù trò döôùi 10 naêm vaø
chæ coù giaù trò trong tænh ñoù. baèng taïm thôøi ñöôïc caáp cho trôï giaûng (assistant teachers)
chæ trong tröôøng hôïp khoù tuyeån duïng caùc giaùo vieân coù baèng chính quy vaø chæ coù giaù trò
trong 3 naêm.
3. Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa giaùo vieân

Phaàn lôùn giaùo vieân caùc tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc vaø tröôøng ñaëc bieät laøm vieäc taïi
caùc tröôøng coâng laäp, nhöng giaùo vieân caùc tröôøng maàm non, trung caáp laïi chuû yeáu trong
caùc cô sôû giaùo duïc tö nhaân. Veà tæ leä giaùo vieân nöõ, soá phaàn traêm giaûm xuoáng ñaùng keå
theo baäc hoïc. t æ leä giaùo vieân nöõ ôû baäc maàm non laø 93.9% vaø giaûm xuoáng coøn 61.2% ôû
baäc tieåu hoïc, 39.2% ôû baäc cô sôû vaø 23.2% ôû baäc trung hoïc phoå thoâng.
Nguoàn: Boä Giaùo duïc, Khoa hoïc, Theå thao vaø Vaên hoùa. Phaùc thaûo veà giaùo duïc Nhaät Baûn 1997, trang 34, Baûng I-15.
Phaàn lôùn giaùo vieân maàm non vaø tieåu hoïc ñöôïc phaân daïy moät lôùp duy nhaát vaø chòu
traùch nhieäm giaûng daïy cô baûn veà taát caû caùc moân. Ngoaøi ra, coøn coù moät soá ít giaùo vieân
caùc moân chuyeân bieät nhö aâm nhaïc, ngheä thuaät, theå duïc, kinh teá hoä gia ñình. Ôû caùc
tröôøng trung hoïc, phaàn lôùn giaùo vieân chæ giaûng daïy moät moân hoaëc moät lónh vöïc moân.
Soá hoïc sinh toái ña treân moät lôùp cho caû baäc tieåu hoïc vaø trung hoïc ñöôïc quy ñònh
trong Luaät Giaùo duïc laø 40. Vaøo naêm 1998, tyû leä hoïc sinh treân lôùp trung bình ôû tröôøng
tieåu hoïc laø 27.5 vaø ôû tröôøng trung hoïc cô sôû laø 33.0. t æ leä hoïc sinh treân giaùo vieân laø
18.4 ôû tröôøng tieåu hoïc vaø 16.4 ôû tröôøng trung hoïc cô sôû.
4. Löông cuûa giaùo vieân

theo Luaät veà Ngaân saùch cho Giaùo duïc baét buoäc vaø Luaät ñaëc bieät veà vieäc duy trì
caùc tröôøng coâng cho nhöõng hoïc sinh khuyeát taät khaùc (Special Law for Maintenance of
Public Schools for other Disabled), Chính quyeàn trung öông chi moät nöûa löông cuûa caùn
boä ngaønh giaùo duïc trong caùc tröôøng coâng thuoäc maûng giaùo duïc baét buoäc (ñeán heát lôùp 9),
nöûa coøn laïi do chính quyeàn ñòa phöông chi. Muïc ñích cuûa heä thoáng naøy nhaèm ñaûm baûo
soá giaùo vieân caàn thieát cho taát caû caùc tröôøng treân toaøn quoác vaø caân baèng chuaån veà löông
cuûa giaùo vieân vaø chuaån veà boá trí giaùo vieân treân toaøn quoác. Ngoaøi ra, coøn thuùc ñaåy cô hoäi
bình ñaúng trong giaùo duïc, duy trì vaø cuûng coá caùc chuaån veà giaùo duïc trong nhaø tröôøng.
baäc löông, caùc loaïi vaø soá tieàn phuï caáp cho caùc giaùo vieân trong caùc tröôøng quoác gia
ñöôïc quy ñònh trong Luaät. baäc löông cho giaùo vieân caùc tröôøng coâng laäp do töøng tænh quy
ñònh, nhöng döïa treân baäc löông cuûa quoác gia. Löông cuûa giaùo vieân ñöôïc taêng leân vaøo
nhöõng naêm 1970 khi Luaät veà caùc bieän phaùp ñaëc bieät nhaèm ñaûm baûo soá löôïng caùn boä
coù naêng löïc trong caùc tröôøng giaùo duïc baét buoäc vôùi muïc ñích duy trì vaø naâng cao trình
ñoä giaùo duïc trong nhaø tröôøng ñöôïc thoâng qua vaøo naêm 1974 nhaèm thu huùt nhöõng caù
nhaân coù naêng löïc tham gia vaøo coâng taùc giaûng daïy.
Coù 4 loaïi ngaïch löông cho (i) giaùo vieân maàm non, tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû; (ii)
giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng; (iii) giaùo vieân caùc tröôøng cao ñaúng coâng ngheä vaø (iv)
giaùo vieân caùc tröôøng trung caáp, cao ñaúng vaø ñaïi hoïc.
Coù nhieàu loaïi phuï caáp ngoaøi löông nhö phuï caáp gia ñình, phuï caáp thay ñoåi chi phí
sinh hoaït, phuï caáp nhaø ôû, phuï caáp ñi laïi vaø thöôûng. Caùc khoaûn thöôûng ñöôïc traû thaønh
hai kyø vaøo giöõa naêm vaø cuoái naêm. Giaùo vieân coøn ñöôïc nhaän caùc khoaûn hoã trôï nhö chi
phí y teá, sinh ñeû, oám ñau, phuï caáp thieân tai, thaûm hoïa, phuï caáp khi veà höu, phuï caáp
daønh cho ngöôøi maát choàng/maát vôï/ treû moà coâi.
Baûng 5. Caùc loaïi Phuï caáp (naêm 1998)
Nguoàn: Boä Giaùo duïc, Khoa hoïc, Theå thao vaø Vaên hoùa. Giaùo duïc Nhaät Baûn, 2000: Giôùi thieäu daïng ñoà
hoïa, trang 95, Baûng 44
5. Ñaøo taïo giaùo vieân taïi chöùc
Ngay sau khi heä thoáng giaùo duïc thôøi kyø haäu chieán baét ñaàu vaän haønh, vaán ñeà veà
ñieàu kieän laøm vieäc vaø löông thöôûng cuûa giaùo vieân ñaõ ñöôïc ñaët ra. Naêm 1949, Chính
phuû ban haønh Luaät veà Caùc quy cheá ñaëc bieät lieân quan tôùi caùn boä coâng chöùc ngaønh
giaùo duïc. Ñieàu khoaûn ñaàu tieân cuûa luaät quy ñònh giaùo vieân caùc tröôøng coâng laäp laø
ñoäi nguõ nhaân söï laøm vieäc, phuïc vuï treân toaøn quoác trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, do
ñoù, nghóa vuï vaø traùch nhieäm cuûa hoï khaùc vôùi ñoäi nguõ coâng chöùc caùc ngaøn h khaùc.
Luaät naøy tính ñeán vai troø ñaëc bieät cuûa giaùo vieân caùc tröôøn g coâng laäp vaø ñeà ra caùc
quy ñònh veà nhaân söï coù khaùc bieät so vôùi nhöõng quy ñònh aùp duïng vôùi ñoäi nguõ coâng
chöùc noùi chung.
Vieäc tuyeån duïng vaø ñeà baït giaùo vieân ñöôïc quyeát ñònh qua thi tuyeån caïnh tranh.
Giaùo vieân phaûi coi vieäc hoïc taäp trong quaù trình coâng taùc nhö moät phaàn khoâng theå thieáu
trong traùch nhieäm veà maët chuyeân moân. Luaät yeâu caàu giaùo vieân phaûi tham gia caùc khoùa
boài döôõng vaø ñaøo taïo phuø hôïp. Luaät cuõng qui ñònh caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc khoâng
chæ coù traùch nhieäm taïo cô hoäi hoïc taäp trong quaù trình coâng taùc cho giaùo vieân maø coøn
phaûi ñoäng vieân hoï tham gia caùc hoaït ñoäng hoïc taäp ñoù. Nhaèm thöïc hieän Luaät, raát nhieàu
caùc chöông trình ñaøo taïo coù heä thoáng ñaõ ñöôïc toå chöùc ôû caáp quoác gia, caáp tænh, quaän/
huyeän xaõ/phöôøng vaø caáp cô sôû (tröôøng). Luaät naøy ñaõ ñöôïc xem xeùt laïi hôn 20 laàn keå töø
khi ban haønh 50 naêm tröôùc, nhöng vaãn ñoùng vai troø neàn taûng cho vieäc ñaøo taïo giaùo
vieân taïi chöùc.
5.1. Ñaøo taïo trong quaù trình coâng taùc ôû caáp quoác gia
haø n g naêm, boä Giaùo duïc toå chöùc caùc “hoäi thaûo caáp trung öông” daønh cho caùc hieäu
tröôûng, phoù hieäu tröôûng, toå tröôûng chuyeân moân ôû caùc tænh (prefecture). trong caùc hoäi
thaûo naøy, nhöõng ngöôøi tham gia ñöôïc nghe vaø thaûo luaän veà hoaït ñoäng ñieàu haønh, quaûn
lyù tröôøng hoïc; veà chöông trình hoïc taäp vaø giaûng daïy. Caùc hoäi thaûo daønh cho hieäu
tröôûng, phoù hieäu tröôûng thöôøng keùo daøi 4 tuaàn. hoäi thaûo cho giaùo vieân coát caùn daøi hôn,
khoaûng 6 tuaàn.
haø n g naêm, boä cöû khoaûng 5.000 giaùo vieân ôû caùc tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû vaø
trung hoïc phoå thoâng ñi thaêm quan ôû nöôùc ngoaøi vôùi muïc ñích môû roäng taàm nhìn ra theá
giôùi cuõng nhö taêng cöôøng nhaän thöùc veà chuyeân moân cho giaùo vieân. Chöông trình naøy
ñaõ ñöôïc baét ñaàu toå chöùc töø naêm 1959. Coù hai loaïi chöông trình: Daøi ngaøy (30 ngaøy) vaø
ngaén ngaøy (16 ngaøy). boä cuõng coù caùc khoaûn kinh phí hoã trôï daønh cho caùc chöông trình
ñaøo taïo taïi chöùc maø hoäi ñoàng giaùo duïc cuûa caùc tænh tieán haønh cho caùc cô sôû ñaøo taïo
giaùo vieân vaø caùc chöông trình khaùc.
5.2. Ñaøo taïo trong quaù trình coâng taùc ôû caáp tænh
hoaï t ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân taïi chöùc ñöôïc tieán haønh ñònh kyø theo caùc giai ñoaïn
trong quaù trình giaûng daïy, hieän taïi ñöôïc qui ñònh laø sau 5 naêm, 10 naêm vaø 20 naêm
coâng taùc. Caùc hoä i ñoàng giaùo duïc tænh coù traùch nhieäm laäp keá hoaïch vaø toå chöùc ñaøo
taïo cho giaùo vieân ñang taïi chöùc cuûa tænh mình. Caùc trung taâm giaùo duïc cuûa tænh ñoùng
vai troø quan troïng trong hoaït ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân taïi chöùc. Caùc trung taâm naøy
thöôøng ñöôïc trang bò caû tieän nghi aên ôû daønh cho nhöõng giaùo vieân khoâng theå ñi veà nhaø
trong thôøi gian hoïc taïi chöùc.
Ngoaøi ra, caùc hoäi ñoàng giaùo duïc tænh coù theå göûi giaùo vieân ñeán caùc tröôøng ñaïi hoïc,
vieän nghieân cöùu, caùc haõng tö nhaân vaø nhöõng cô sôû khaùc ñeå ñaøo taïo daøi haïn nhaèm naâng
cao khaû naêng chuyeân moân vaø trau doài caùc kyõ naêng khaùc.
5.3. Ñaøo taïo khôûi nghieäp (Induction training) daønh cho giaùo vieân môùi tuyeån
heä thoáng ñaøo taïo böôùc ñaàu moät naêm theo quy ñònh daønh cho giaùo vieân môùi tuyeån
ñöôïc Luaät veà Caùc quy cheá ñaëc bieät lieân quan tôùi caùn boä coâng chöùc ngaønh giaùo duïc
(söûa ñoåi) ñöa ra vaøo naêm 1988 vaø hoaït ñoäng ñaøo taïo baét buoäc moät naêm cho giaùo vieân
tieåu hoïc ñöôïc baét ñaàu vaøo naêm 1989, cho giaùo vieân trung hoïc cô sôû baét ñaàu vaøo naêm
1990, cho giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng vaøo naêm 1991 vaø cho giaùo vieân maàm non vaøo
naêm 1992. hoaï t ñoäng ñaøo taïo khôûi nghieäp cho giaùo vieân môùi tuyeån ñöôïc tieán haønh ôû
taát caû caùc loaïi hình tröôøng keå caû caùc tröôøng daønh cho hoïc sinh khuyeát taät.
Giaùo vieân môùi tuyeån ñöôïc toå tröôûng chuyeân moân höôùng daãn. Ít nhaát 90 ngaøy trong
moät naêm ñöôïc daønh cho ñaøo taïo, trong ñoù 60 ngaøy hoaëc hôn theá (khoaûng 2 ngaøy moät
tuaàn) daønh cho caùc hoaït ñoäng ñaøo taïo taïi tröôøng. Giaùo vieân môùi cuõng daønh 1 ngaøy moãi
tuaàn, ít nhaát laø 30 ngaøy moät naêm ñeå tham gia caùc baøi giaûng, buoåi thaûo luaän vaø caùc ñôït
hoïc thöïc teá khaùc, bao goàm caùc hoäi thaûo dieãn ra trong 5 ngaøy ñöôïc toå chöùc ôû caùc trung
taâm ñaøo taïo vaø caùc cô sôû khaùc ngoaøi tröôøng hoïc.
boä Giaùo duïc cuøng vôùi caùc hoäi ñoàng giaùo duïc tænh toå chöùc chöông trình ñaøo taïo
böôùc ñaàu trong khoaûng hai tuaàn, dieãn ra treân du thuyeàn ñaïi döông nhaèm thuùc ñaåy söï
trao ñoåi, thaûo luaän giöõa giaùo vieân töø caùc loaïi hình tröôøng vaø caùc vuøng mieàn khaùc nhau.
5.4. Ñaùnh giaù giaùo vieân

Ôû Nhaät coù cheá ñoä ñaùnh giaù giaùo vieân haøng naêm. Do coâng taùc tuyeån choïn ñaàu vaøo
kyõ caøng, soá löôïng giaùo vieân bò ñaùnh giaù thaáp chieám tyû leä raát ít. t uy nhieân, theo thôøi
gian, soá giaùo vieân ôû caùc tröôøng coâng bò ñaùnh giaù laø thieáu naêng löïc coù xu höôùng taêng leân.
Naêm 2001, toaøn quoác coù 149 ngöôøi laø thieáu naêng löïc, naêm 2002 leân tôùi 289 ngöôøi. Laàn
ñaàu tieân, coù 3 giaùo vieân bò cho thoâi vieäc do thieáu naêng löïc. Naêm 2007, boä Giaùo duïc ñaõ
ñöa
ra cô cheá ñaùnh giaù giaùo vieân môùi (teacher evaluation system), trong ñoù keát quaû ñaùnh giaù
seõ coù taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi vieäc thaêng tieán vaø löông cuûa giaùo vieân.
Baûng 6. Nhöõng tröôøng hôïp giaùo vieân bò ñaùnh giaù laø thieáu naêng löï c
Nguoàn: Soá giaùo vieân thieáu naêng löïc taêng gaáp ñoâi, Baùo Chugoku, ngaøy 13/9/2003.
Böôùc sang theá kyû 21, Chính phuû Nhaät vaãn tieáp tuïc caùc cuoäc caûi caùch trong giaùo
duïc cho duø trieát lí giaùo duïc veà cô baûn laø khoâng thay ñoåi, ñoù laø giaùo duïc neân nhöõng
con ngöôøi bieát töï mình suy nghó, töï mình nhaän ñònh ñuùng sai, töï mình tìm laáy chaân lí
vaø baûo veä chaân lí. Trong caùc cuoäc caûi caùch trong giaùo duïc ôû Nhaät Baûn, nhöõng ngöôøi
giaùo vieân tröïc tieáp giaûng daïy ôû tröôøng phoå thoâng luoân ñoùng moät vai troø voâ cuøng to
lôùn. Hoï khoâng ñôn thuaàn laø ngöôøi thöïc hieän nhöõng chæ daãn caûi caùch mang tính haønh
chính töø Boä Giaùo duïc maø coøn ñoùng vai troø phaûn bieän chính saùch goùp phaàn ñaûm baûo
cho cuoäc caûi caùch dieãn ra ñuùng höôùng vaø coù hieäu quaû. Muïc tieâu caùc giaùo vieân caàn
theo ñuoåi laø giaùo duïc neân nhöõng hoïc sinh coù tri thöùc, bieát tö duy ñoäc laäp, coù naêng
löïc pheâ phaùn vaø coù traùch nhieäm caù nhaân ñoái vôùi xaõ hoäi. Ñaây cuõng laø moät boä phaän
quan troïng naèm trong trieát lí giaùo duïc Nhaät Baûn töø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai.
V. THI CÖÛ VAØ ÑAÙNH GIAÙ

taïi Nhaät, vieäc theo hoïc taïi caùc tröôøng noåi tieáng chöùng toû ñòa vò, naêng löïc cuûa hoïc
sinh vaø gia ñình; vieäc thi ñaäu vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc coù uy tín nhö tokyo hay Kyoto laø
moät vinh döï lôùn lao ñoái vôùi moãi hoïc sinh vaø töông lai ngheà nghieäp cuõng gaàn nhö ñöôïc
ñaûm baûo. Chính vì vaäy, caùc baäc cha meï ñeàu khuyeán khích con em mình chuaån bò hoïc
taäp toát töø khi coøn raát nhoû. Do haàu heát hoïc sinh vaø sinh vieân Nhaät xem giaùo duïc laø con
ñöôøng duy nhaát ñeå ñaït ñöôïc thaønh coâng trong cuoäc soáng neân aùp löïc thi cöû cuûa heä thoáng
giaùo duïc ôû Nhaät baûn laø raát lôùn, ñænh cao aùp löïc laø 15 - 18 tuoåi, khi hoïc sinh phaûi traûi
qua caùc kyø thi kieåm tra ñaàu vaøo raát gaét gao vaø coù tính caïnh tranh cao. Kyø thi tuyeån sinh
vaøo ñaïi hoïc ñaëc bieät khoù khaên bôûi vì kyø thi naøy ñöôïc xem laø ñeå xaùc ñònh toaøn boä söï
nghieäp cuûa moät ñôøi ngöôøi. Do aùp löïc naëng neà cuûa kyø thi tuyeån sinh, sinh vieân phaûi chi
traû raát nhieàu tieàn ñeå chuaån bò cho kyø thi bôûi taâm lyù lo ngaïi raèng nhöõng hoïc sinh coù ñieàu
kieän hôn seõ coù theå tieáp caän vôùi nhieàu cô hoäi hôn. Ñaây laø ñieàu nan giaûi trong chuû tröông
“bình ñaúng trong giaùo duïc” taïi Nhaät baûn vì giaùo duïc ñang daønh nhieàu cô hoäi cho nhöõng
hoïc sinh coù ñieàu kieän toát hôn vaø coù khaû naêng caïnh tranh cao hôn trong caùc kyø thi
tuyeån, trong khi nhöõng hoïc sinh coù ñieàu kieän thieät thoøi hôn vaãn raát caàn nhieàu hoã trôï.
Kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc quoác gia goàm 5 moân chính: toaù n , tieáng anh, tieáng Nhaät,
Khoa hoïc töï nhieân, Khoa hoïc nhaân vaên, neân hoïc sinh coù khuynh höôùng chæ taäp trung
vaøo caùc moân thi ñeå caïnh tranh vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø xem nheï caùc moân hoïc khaùc
trong chöông trình nhö coâng ngheä, kinh teá gia ñình, myõ thuaät hoaëc giaùo duïc y teá.
Nhaät baûn thaønh laäp trung taâm Quoác gia veà tuyeån sinh ñaïi hoïc vaø baét ñaàu kyø tuyeån
sinh vôùi ñeà thi cuûa trung taâm naøy töø naêm 1990. Muïc ñích chính cuûa trung taâm laø
nhaèm xaùc ñònh möùc thaønh tích hoïc taäp cô baûn cuûa caùc sinh vieân töông lai, töùc laø
caùc hoïc sinh ôû baäc trung hoïc. trung taâm naøy chòu traùch nhieäm bieân soaïn caùc caâu
hoûi vaø chaám baøi cuûa caùc thí sinh ñaõ tham gia caùc kyø thi ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi
taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc quoác gia, coâng laäp vaø tö thuïc. trung taâm naøy cuõng tieán haønh
caùc nghieân cöùu cô baûn lieân quan tôùi phöông phaùp tuyeån sinh, ngoaøi ra coøn hoã trôï
hoïc sinh trong vieäc löïa choïn tröôøng ñaïi hoïc maø caùc em muoán noäp ñôn vaøo. thoâng
tin veà caùc tröôøn g ñaïi hoïc ñöôïc cung caáp thoâng qua heä thoáng C a P t a i N (Character
and Pattern telephone access information Network), coøn ñöôïc goïi laø heä thoáng heart
(heart System).
Keát hôïp cuøng vôùi trung taâm Quoác gia veà tuyeån sinh ñaïi hoïc, caùc tröôøng ñaïi hoïc
quoác gia, ñòa phöông, tö thuïc söû duïng heä thoáng noùi treân seõ tieán haønh kyø thi vaøo cuøng
moät ngaøy ñöôïc aán ñònh vôùi caùc caâu hoûi gioáng nhau trong baøi thi. Moãi tröôøng ñaïi hoïc
quoác gia, ñaïi hoïc ñòa phöông hoaëc ñaïi hoïc tö thuïc ñeàu coù theå töï do choïn caùc moân hoïc,
soá löôïng vaø caùch thöùc vaän duïng saùng taïo heä thoáng noùi treân.
Nhaät Baûn khuyeán khích caùc tröôøng ñaïi hoïc naâng cao caùc phöông phaùp tuyeån
choïn sinh vieân baèng vieäc keát hôïp moät caùch hôïp lyù keát quaû cuûa kyø thi, hoïc baï trong
tröôøng, caùc cuoäc phoûng vaán, caùc baøi luaän vaø caùc baøi kieåm tra kyõ naêng thöïc teá ñeå
tieán haønh ñaùnh giaù nhieàu maët tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh hoïc sinh ñoù coù ñuû naêng
löïc vaø phuø hôïp ñeå ñöôïc nhaän vaøo tröôøng hay khoâng, thay vì chæ tuyeån sinh vieân döïa
treân keát quaû thi.
Nhöõng hoïc sinh chöa toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng, chöa ñuû trình ñoä tham gia
thi ñaàu vaøo ñaïi hoïc seõ phaûi tham döï kyø thi xaùc nhaän trình ñoä tham gia thi tuyeån sinh
ñaïi hoïc (University Entrance Qualification Examination) ñeå xaùc ñònh lieäu caùc em ñoù
coù ñuû trình ñoä töông ñöông vôùi caùc em ñaõ toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng hay khoâng.
Nhöõng em vöôït qua kyø thi naøy seõ ñöôïc caáp chöùng chæ ñuû trình ñoä tham gia thi tuyeån
sinh ñaïi hoïc.
Ngoaøi ra coøn coù kyø thi caáp Chöùng chæ trình ñoä töông ñöông toát nghieäp trung hoïc
cô sôû cho nhöõng hoïc sinh ñöôïc mieãn hoaëc hoïc muoän chöông trình baét buoäc. Kyø thi naøy
daønh cho nhöõng hoïc sinh chöa toát nghieäp trung hoïc cô sôû, nhöõng em chöa ñöôïc ñi hoïc
trung hoïc do oám ñau hoaëc nhöõng nguyeân nhaân baát khaû khaùng vaø nhöõng em ñaõ toát
nghieäp caùc tröôøng daønh cho kieàu baøo. Kyø thi seõ xaùc ñònh trình ñoä caùc em töông ñöông
hoaëc treân trình ñoä hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû veà maët thaønh tích hoïc taäp vaø
nhöõng em ñoã seõ ñöôïc trao chöùng chæ caàn thieát ñeå vaøo hoïc baäc trung hoïc phoå thoâng.
V. NHÖÕNG CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC ÔÛ NHAÄT BAÛN

1. Naâng cao ñaøo taïo ngheà kyõ thuaät
Luaät “Khuyeán khích ñaøo taïo ngheà” ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1951 ñaõ taïo böôùc
chuyeån maïnh meõ trong vaán ñeà ñaøo taïo nguoàn lao ñoäng coù kyõ naêng cao. Chính phuû xuùc
tieán caùc chöông trình ñaøo taïo coâng ngheä vaø khuyeán khích chính quyeàn ñòa phöông hoã
trôï cho coâng taùc naøy. Caùc ngaønh noâng nghieäp, thuyû saûn, coâng nghieäp, thöông maïi vaø
kinh teá gia ñình ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo chöông trình trung hoïc phoå thoâng. Caùc moân
ñaøo taïo kyõ thuaät ñöôïc ñöa vaøo chöông trình trung hoïc cô sôû nhaèm giuùp hoïc sinh naém
caùc kyõ naêng cô baûn thoâng qua kinh nghieäm saùng taïo/saûn xuaát, am hieåu coâng ngheä hieän
ñaïi vaø thuùc ñaåy nhöõng hieåu bieát vaø thaùi ñoä caàn thieát ñeå öùng duïng. Muïc tieâu cuûa chöông
trình naøy giuùp hoïc sinh naâng cao kinh nghieäm veà thieát keá vaø thöïc haønh, nuoâi döôõng
caùc kyõ naêng thuyeát trình, saùng taïo vaø nhöõng thaùi ñoä hôïp lyù trong khi giaûi quyeát söï vieäc.
Ngoaøi ra coøn giuùp hoïc sinh tích luyõ caùc kinh nghieäm saûn xuaát/ñieàu haønh maùy moùc/thieát
bò, hieåu moái quan heä maät thieát giöõa coâng ngheä vaø cuoäc soáng, nuoâi döôõng moái quan taâm
phaùt trieån coâng ngheä vaø öùng duïng trong cuoäc soáng haøng ngaøy. Noäi dung chuû yeáu bao
goàm thieát keá vaø ñoà hoaï; cheá bieán goã vaø ngheà kim loaïi; maùy moùc, ñieän töû, chaên nuoâi
troàng troït... Chöông trình ñaøo taïo coâng ngheä ñöôïc phaân phoái vôùi toång soá 105 tieát trong
moãi caáp lôùp ôû tröôøng trung hoïc cô sôû.
Chính phuû caáp cho caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng (caû tröôøng tö) gaàn moät phaàn ba
ngaân saùch daønh cho ñaøo taïo ngheà kyõ thuaät vaø caùc trang thieát bò. Giaùo vieân daïy ngheà
taïi caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng quoác gia vaø tröôøng coâng ñöôïc lónh theâm trôï caáp
haøng thaùng baèng 10% löông theo Luaät trôï caáp ñaøo taïo ngheà naêm 1957, töùc laø cao hôn
möùc löông cuûa coâng chöùc cuøng ngaïch ôû ngaønh ngheà khaùc.
Naêm 1961, Nhaät baûn thay ñoåi qui ñònh heä thoáng giaùo duïc daïy ngheà trong Luaät
Giaùo duïc, cho pheùp thaønh laäp caùc “tröôøng cao ñaúng chuyeân nghieäp” vôùi hoïc trình 5
naêm (goàm 3 naêm trung hoïc phoå thoâng vaø 2 naêm chuyeân tu), toàn taïi song song vôùi caùc
tröôøng daïy ngheà ñaõ coù. Naêm 1975, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu nhaân löïc, boä cho pheùp thaønh
laäp tröôøng “chuyeân tu kyõ thuaät” goïn nheï vaø taäp trung ñaøo taïo caùn söï kyõ thuaät nhaèm
boå sung cho heä thoáng “ñaïi hoïc ngaén haïn” (2 - 3 naêm) hay heä thoáng ñaïi hoïc chính
qui 4 naêm. Muïc ñích laø ñeå giaûm bôùt söùc eùp caïnh tranh thi vaøo cöûa heïp cuûa ñaïi hoïc do
nhaân khaåu tröôûng thaønh taêng ñoät bieán (“baby boom” sau theá chieán thöù hai) vaø taïo cô
hoäi cho nhöõng hoïc sinh khoâng ñoã vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc coù theå vaøo tröôøng daïy ngheà
vôùi thôøi gian hoïc ngaén hôn.
40
Coù caùc loaïi ñaøo taïo sau: (1) Ñaøo taïo trong 3 naêm cho caùc em toát nghieäp trung hoïc cô sôû (goïi laø Trung
hoïc Kyõ thuaät hay Trung hoïc Chuyeân nghieäp, keát hôïp giöõa giaùo duïc phoå caäp vaø daïy ngheà); (2) Ñaøo taïo
trong 5 naêm (THKT + 2 naêm) goïi laø Cao ñaúng kyõ thuaät; (3) Tröôøng ñaøo taïo chuyeân ngaønh nhö y teá coäng
ñoàng, y taù, döôïc taù, chaêm soùc ngöôøi giaø... cuûa nhaø nöôùc (2 - 3 naêm theo yeâu caàu cuûa boä moân); (4) Tröôøng
chuyeân tu (tö nhaân) laø nhöõng cô sôû daïy ngheà cuï theå nhö Hôùt toùc, Caém hoa, daïy tieáng nöôùc ngoaøi, thö
ñaïo, vaên hoùa ñôøi soáng, ñaàu beáp... Thöôøng laø 1 - 2 naêm, naèm ngoaøi heä thoáng ñaøo taïo cuûa giaùo duïc cuûa
nhaø nöôùc; (5) Ngoaøi ra, coøn coù Trung taâm Huaán luyeän Ngheà (cuûa quaän huyeän thaønh phoá...) coâng laäp laø
cô sôû ñaøo taïo ngheà môùi (hoaøn toaøn mieãn phí) cho nhöõng ngöôøi muoán ñoåi ngheà.
Nhö vaäy, hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng coù theå theo hoïc tröôøng “chuyeân
tu ”(1 - 2 naêm) hay theo chöông trình lieân thoâng chuyeån qua hoïc 2 naêm cuoái cuøng cuûa
(40)
“Cao ñaúng kyõ thuaät” hoaëc vaøo “Cao ñaúng chuyeân nghieäp”(2 - 3 naêm) vôùi khaû naêng
tìm ñöôïc vieäc laøm deã daøng hôn vì coù ngheà vaø kyõ naêng hôn so vôùi hoïc sinh coù trình ñoä 4
naêm ñaïi hoïc hoaëc ñaïi hoïc ngaén haïn 2 - 3 naêm vôùi giaùo trình chung chung khoâng hieäu
quaû (ñaïi hoïc ngaén haïn chuû yeáu laø lôùp hoïc ban ñeâm hay lôùp daønh cho phuï nöõ vôùi moân
nöõ coâng gia chaùnh, giaùo vieân tieåu hoïc, maùy moùc cô khí ñôn giaûn...).
trong thôøi kyø phaùt trieån taêng toác veà kinh teá, kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn coù taïi nôi
laøm vieäc coù nhöõng thay ñoåi moät caùch saâu saéc. trong caùc lónh vöïc lieân quan ñeán kyõ
thuaät, caùc nhaø tuyeån duïng mong muoán nhaân vieân cuûa hoï coù khaû naêng linh hoaït vaø khaû
naêng coù theå tieáp tuïc ñaøo taïo cao hôn. Ñeå ñaùp öùng, boä ñöa caùc moân hoïc cô sôû nhö cô
hoïc, ñoà hoïa, toaùn trung caáp vaø moät soá moân hoïc khaùc vaøo caùc khoaù hoïc daïy ngheà kyõ
thuaät, ñoàng thôøi cuõng ñöa vaøo caùc khoaù hoïc toång quaùt veà kyõ naêng vaø kinh nghieäm
laøm vieäc nhö quaûn lyù chaát löôïng, keá hoaïch, kyõ thuaät thoáng keâ kho taøng... vaøo tröôøng
cao ñaúng chuyeân nghieäp. taát caû caùc sinh vieân hoïc ngheà ñeàu phaûi hoïc moät moân coâng
ngheä thoâng tin coù lieân quan ñeán chuyeân ngaønh cuûa hoï nhö xöû lyù thoâng tin noâng nghieäp
vaø xöû lyù thoâng tin kinh teá gia ñình.
Caùc vaán ñeà lieân quan ñeán cô hoäi bình ñaúng “giôùi” trong giaùo duïc trung hoïc cuõng
trôû neân caáp thieát. trong thôøi kì naøy, taát caû hoïc sinh nam tham gia vaøo caùc lôùp ñaøo taïo
kyõ thuaät, trong khi taát caû hoïc sinh nöõ tham gia vaøo caùc lôùp kinh teá gia ñình. Nhaèm
mang ñeán cô hoäi hoïc taäp coâng baèng nhö nhau, ñaàu naêm 1977, boä Giaùo duïc yeâu caàu
taát caû hoïc sinh nam tham gia vaøo ít nhaát 1 lôùp kinh teá gia ñình vaø taát caû hoïc sinh nöõ
tham gia vaøo ít nhaát 1 lôùp ñaøo taïo kyõ thuaät. Ôû caùc tröôøng phoå thoâng, hoïc sinh theo hoïc
chöông trình höôùng nghieäp daïy ngheà kyõ thuaät baét buoäc phaûi hoïc caùc moân cô sôû nhö
“cô sôû kyõ thuaät”,”toaùn kyõ thuaät”vaø “thöïc haønh”. Muïc ñích cuûa nhöõng moân hoïc naøy laø
nhaèm taêng cöôøng kieán thöùc vaø kyõ naêng cô baûn cuûa hoïc sinh, cuõng nhö söû duïng taøi lieäu,
phöông phaùp giaûng daïy môùi vaø caäp nhaät trong giaùo trình. Moân hoïc veà caùc kyõ naêng vaø
kinh nghieäm laøm vieäc cuõng ñöôïc ñöa vaøo caùc khoaù hoïc toång quaùt cho taát caû hoïc sinh
caùc lôùp giaùo duïc baét buoäc .
Baùo caùo naêm 2006 cuûa OECD veà giaùo duïc nhaän xeùt Nhaät Baûn laø nöôùc ñöùng ñaàu
trong nhoùm caùc nöôùc coù tyû leä cao veà soá löôïng laãn chaát löôïng cuûa soá hoïc sinh toát
nghieäp trung hoïc phoå thoâng coù vieäc laøm. Tyû leä 89% hoïc sinh nam (bình quaân cuûa
OECD laø 82%) vaø tyû leä 60% nöõ (OECD laø 65%) coù kyõ naêng vaø vieäc laøm sau khi toát
nghieäp laø con soá ñaùng vò neå. Nhöõng thaønh töïu veà khoa hoïc kyõ thuaät vôùi vieäc thieát keá,
saûn xuaát robot, thieát bò ñieän töû, maùy moùc, xe hôi, caùc moâ hình ñieàu khieån töø xa cuûa
Nhaät ñöôïc ñaùnh giaù cao vaø ñöôïc öùng duïng roäng raõi treân toaøn theá giôùi. Coù theå thaáy
raèng, vieäc xaây döïng laïi heä thoáng giaùo duïc Nhaät Baûn vôùi nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån
ñaøo taïo ngheà, kyõ thuaät vaø chuaån bò nguoàn nhaân löïc cho phuø hôïp vôùi “theá giôùi
phaúng”, vôùi thôøi ñaïi “vi tính hoaù” vaø “roâ boát hoaù” ñaõ ñem laïi nhöõng thaønh töïu röïc
rôõ trong khoa hoïc kyõ thuaät vaø ñöa Nhaät Baûn nhöõng böôùc tieán ñoät phaù trong coâng
ngheä veà moïi maët treân theá giôùi.
2. Caûi caùch giaùo duïc cuoái theá kyû 20, ñaàu theá kyû 21
böôùc vaøo theá kyû 21, xaõ hoäi Nhaät baûn ñoái dieän vôùi raát nhieàu thay ñoåi nhanh choùng
- söï buøng noå coâng ngheä thoâng tin, toaøn caàu hoùa, tyû leä sinh ñeû giaûm, daân soá ngaøy caøng
giaø ñi - trong khi neàn kinh teá ñaõ traûi qua moät thôøi gian daøi suy traàm. Nhöõng dieãn bieán
naøy ñaõ daãn ñeán vieäc keâu goïi caûi caùch toaøn boä heä thoáng xaõ hoäi Nhaät baûn. Chöông trình
6 caûi caùch chuû yeáu ñöôïc ñöa ra naêm 1997 bao goàm caùc lónh vöïc nhö cô caáu kinh teá,
haønh chính coâng vaø giaùo duïc. Söï baõi boû quy ñònh vaø xu höôùng phaân caáp laø chuû ñeà
chính cho taát caû 6 lónh vöïc caûi caùch.heä thoáng xaõ hoäi Nhaät baûn. Chöông trình 6 caûi
caùch chuû yeáu ñöôïc ñöa ra naêm 1997 bao goàm caùc lónh vöïc nhö cô caáu kinh teá, haønh
chính coâng vaø giaùo duïc. Söï baõi boû quy ñònh vaø xu höôùng phaân caáp laø chuû ñeà chính
cho taát caû 6 lónh vöïc caûi caùch.
tröôù c ñoù, vaøo naêm 1995, boä Giaùo duïc ñaõ tieán haønh moät soá caûi caùch trong ngaønh.
Ñeán khi coù tuyeân boá caûi caùch cuûa Chính phuû, boä ñaõ nhaân ñoâi noã löïc cuûa mình baèng
vieäc huy ñoäng moïi cô quan tö vaán nhö hoäi ñoàng giaùo duïc trung öông vaø hoäi ñoàng caùc
tröôøng ñaïi hoïc ñeå hoaïch ñònh chi tieát nhöõng coâng vieäc caàn laøm vaø ñöa ñeán nhöõng ñeà
xuaát chính vaøo naêm 1999. t uy nhieân, lieân minh caàm quyeàn, ñaëc bieät laø Ñaûng Daân chuû
töï do, ñaõ leân tieáng cho raèng nhöõng caûi caùch giaùo duïc cuûa boä laø chöa hieäu quaû vaø quaù
trình caûi caùch neân ñöôïc ñaåy maïnh hôn nöõa döôùi quyeàn chuû ñoäng cuûa nhoùm caùc chính
khaùch thoâng qua baàu cöû. Vì theá uûy ban quoác gia veà caûi caùch giaùo duïc ñaõ ra ñôøi naêm
vaøo 2000 hoaït ñoäng nhö moät cô quan tö vaán rieâng cho thuû töôùng. uû y ban naøy, sau ñoù,
ñaõ ñeä trình leân thuû töôùng moät baùo caùo veà caûi caùch vôùi nhöõng ñeà xuaát cuï theå. Chöông
trình caûi caùch cuûa uyû ban ñöa ra 3 muïc tieâu chính:
1- “taê n g cöôøng giaùo duïc veà caûm xuùc” - nuoâi döôõng hoïc sinh trôû thaønh nhöõng con
ngöôøi toaøn dieän veà maët caûm xuùc vaø choáng laïi tình traïng suy thoaùi ngaøy caøng gia
taêng ñoái vôùi giaùo duïc hoïc ñöôøng nhö baïo löïc, baét naït, cuùp hoïc vaø söï phaù vôõ cuûa
traät töï lôùp hoïc;
2- “xaây döïng moät heä thoáng tröôøng hoïc ôû ñoù treû ñöôïc phaùt trieån caù tính vaø coù
ñöôïc nhöõng söï choïn löïa ña daïng” - thay ñoåi töø vieäc chuù troïng quaù möùc vaøo chuû
nghóa bình quaân vaø tính chaát ñoàng daïng thaønh moät heä thoáng meàm deûo, ña daïng
maø coù theå khuyeán khích söï phaùt trieån caù tính, töø ñoù nuoâi döôõng nguoàn nhaân löïc
saùng taïo;
3- “taê n g cöôøng moät heä thoáng trong ñoù söï töï chuû cuûa nhaø tröôøng ñöôïc toân
troïng”baèng caùch ñaåy maïnh phaân caáp trong quaûn lyù giaùo duïc, naâng cao quyeàn töï
chuû cuûa caùc hoäi ñoàng giaùo duïc ñòa phöông vaø höôùng ñeán quaûn lyù tröôøng hoïc ñoäc
laäp.
Taøi lieäu tham khaûo:

[1] beauchamp, E.R.,ed.1991. “the development of Japanese Education Policy, 1945 -
1985.”Education Quarterly 27 (3): 46-47.
[2] Ellington, L.2001. Japanese Education in Grades K-12. bloomington, ind.
[3] hoà n g Leâ thoï , Giaùo duïc daïy ngheà ôû Nhaät baûn: Chìa khoaù ñi vaøo hieän ñaïi hoaù - kinh
nghieäm ñaøo taïo kyõ thuaät ôû caáp giaùo duïc phoå caäp, thôøi ñaïi môùi, taïp chí nghieân cöùu &
thaûo luaän - soá 13 - thaùng 3 naêm 2008.
[4] hood, C.P.2001. Japanese Education Reform: Nakosone’s Legacy. New York:
Routledge.
[5] Masalski, K.W.2001. “Examining the Japanese history textbook Controversies.”
Japan Digest (November).
[6] Masako Kamijo (2008), Education in Japan, Educational Journal, Japan.
[7] tham khaûo Distinctive Features of Japanese Education (Nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät
cuûa giaùo duïc Nhaät baûn), nguoàn döõ lieäu ñieän töû cuûa Ñaïi hoïc toång hôïp hawaii, hoa Kyø.
[8] Japan, Ministry of Education,Science and Culture, Minister’s Secretariat, Research
and Staticstic Division, Japan’s Modern Educationnal System – a history of the First
hundread Years - Lòch söû moät traêm naêm ñaàu tieân. tokyo: printing bureau, Ministry of
Finance, 1980.
[9] Japan, Ministry of Education, Science and Culture. Staticstical abstract of Education,
Science, Sports and Culture - Soá lieäu thoáng keâ giaùo duïc, 1999 edition. tokyo: printing
bureau, Ministry of Finance, 1980.
[10] Japan, Ministry of Education, Science and Culture. outline of Education in Japan -
Phaùc thaûo veà giaùo duïc Nhaät baûn 1997.
[11] Japan, Ministry of Education, Science and Culture. a graphic Presentation - Giôùi
thieäu daïng ñoà hoïa, 2000.

Ebook Sơ lược lịch sử giáo dục Việt Nam và một số nước trên thế giới - Phần 1 - NXB Hà Nội - 968499 (pdf.io)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebook Sơ lược lịch sử giáo dục Việt Nam và một số nước trên thế giới - Phần 1 - NXB Hà Nội - 968499 (pdf.io)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TAØI LIEÄU DUØNG CHO CAÙN BOÄ QUAÛN LYÙ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG

SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ

Nhaø x u a á t baû N h a ø Noä i

Nhoùm bieân soaïn Nguyeãn t h ò thaù i

Bieân dòch Vuõ Vaên huø n g

Chuû trì bieân soaïn vaø hieäu ñính Nguyeãn t h ò thaù i

Boä Taøi lieäu goàm 6 cuoán:

LỜI NÓI ĐẦU 5

Phöông phaùp söû duïng taøi lieäu

LỜI GIỚI THIỆU 7

SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 9

10 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

1.2. Giaùo duïc Vieät Nam thôøi thuoäc Phaùp

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 13

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 15

khi vaøo lôùp 1.

16 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

5. Chæ thò 114/TTg ngaøy 27/3/1957

toäi aùc do Nixon gaây ra ôû Vieät Nam)

3.2. ÔÛ mieàn Nam

4. Giaùo duïc Vieät Nam töø 1975 ñeán 1986

18 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

4.2. Cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn thöù ba

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 19

20 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 23

II. CÔ CAÁU QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC ÔÛ VIEÄT NAM

26 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

3. Giaùo duïc tieåu hoïc

400 - 500 nghìn hoïc sinh.

28 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Vieät Nam

duïc 2001 - 2010, Vieän CL&CTGD.

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 31

6. Giaùo duïc ñaïi hoïc

7. Giaùo duïc thöôøng xuyeân

19. Ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo thaønh tieán só

IV. NHÖÕNG THAÙCH THÖÙC ÑOÁI VÔÙI GIAÙO DUÏC VIEÄT

1.2. Ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc

36 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

1.3. Phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû

22. Trong Nghò quyeát 41/2000/QH10

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 37

* Ñoái vôùi tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông

23. Trong Nghò ñònh 88/2001/NÑ-CP

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 43

Veà ngoaïi ngöõ:

44 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 45

* Veà cheá ñoä, chính saùch ñoái vôùi nhaø giaùo:

48 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

6. Hôïp taùc quoác teá veà giaùo duïc

Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 49

V. CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC LAØ YEÂU CAÀU TAÁT YEÁU -

52 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

Thöù naêm, taêng cöôøng nguoàn löïc cho giaùo duïc

58 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

60 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM

1. Boä tröôûng Vuõ Ñình Hoøe

2. Boä tröôûng Ñaëng Thai Mai

3. Boä tröôûng Nguyeãn Vaên Huyeân

4. Boä tröôûng Taï Quang Böûu