Professional Documents
Culture Documents
Ebook Sơ lược lịch sử giáo dục Việt Nam và một số nước trên thế giới - Phần 1 - NXB Hà Nội - 968499 (pdf.io)
Ebook Sơ lược lịch sử giáo dục Việt Nam và một số nước trên thế giới - Phần 1 - NXB Hà Nội - 968499 (pdf.io)
4 MỤC LỤC
LÔøi NoÙi ÑaÀu
D öï aùn hoã trôï ñoåi môùi quaûn lyù giaùo duïc -
Support to the Renovation of Education Management (sau ñaây vieát taét laø SREM) do
Lieân minh Chaâu a u taøi trôï. Döï aùn coù nhieäm vuï hoã trôï boä ñaåy
nhanh tieán trình thöïc hieän ñoåi môùi quaûn lyù giaùo duïc thoâng qua vieäc taêng cöôøng khung
phaùp lyù cho phaân caáp quaûn lyù vaø thöïc hieän Luaät Giaùo duïc, ñoàng thôøi xaây döïng heä thoáng
thoâng tin quaûn lyù giaùo duïc, thöïc hieän tin hoïc hoaù quaûn lyù giaùo duïc vaø ñoåi môùi phöông
thöùc quaûn lyù treân phaïm vi toaøn ngaønh.
Vôùi muïc tieâu hoã trôï hieäu tröôûng taêng cöôøng nhaän thöùc veà tieán trình ñoåi môùi vaø naâng
cao naêng löïc quaûn lyù treân caû phöông dieän lyù luaän laãn thöïc tieãn, ñoàng thôøi thuùc ñaåy vaên
hoùa töï hoïc vaø hoïc suoát ñôøi cuûa caùn boä quaûn lyù giaùo duïc, Döï aùn SREM bieân soaïn boä taø i
lieäu duøng cho caùn boä quaûn lyù tröôøng phoå thoâng. boä taøi lieäu cung caáp nhieàu kieán thöùc
chung veà nhöõng lónh vöïc khaùc nhau cuûa quaûn lyù giaùo duïc vaø nhöõng nhieäm vuï rieâng trong
quaûn lyù tröôøng hoïc, töø cô baûn ñeán naâng cao. Ngoaøi ra, coøn giôùi thieäu quaù trình phaùt trieån
giaùo duïc ôû Vieät Nam vaø moät soá nöôùc treân theá giôùi, taïo ñieàu kieän cho moãi hieäu tröôûng ruùt
ra baøi hoïc kinh nghieäm cho rieâng mình, vaän duïng caùc kieán thöùc naøy trong hoaøn caûnh
thöïc teá cuûa töøng tröôøng.
Khi bieân soaïn, Döï aùn SREM coá gaéng ñeå boä taøi lieäu phaûn aùnh ñöôïc tình hình giaùo duïc V
ieät Nam hieän taïi, ñoàng thôøi töøng böôùc hoøa nhaäp vôùi caùc chuaån giaùo duïc quoác teá. Döï aùn
ñaõ tham khaûo caùc taøi lieäu quaûn lyù giaùo duïc trong vaø ngoaøi nöôùc; heä thoáng hoùa laïi caùc vaán
ñeà caàn thieát ñoái vôùi hieäu tröôûng, döïa treân cô sôû naêng löïc caàn coù cuûa hieäu tröôûng ñeå ñaùp
öùng nhöõng yeâu caàu quaûn lyù môùi. boä taø i lieäu coøn laø söï toång hôïp nhöõng kieán thöùc, kinh
nghieäm vaø thöïc tieãn quaûn lyù giaùo duïc maø Döï aùn thu thaäp ñöôïc qua thöïc tieãn vaø caùc hoäi
thaûo, giuùp hieäu tröôûng coù taàm nhìn roäng hôn veà xu theá giaùo duïc hieän nay cuûa nhieàu nöôùc
treân theá giôùi.
1. Giaùo duïc Vieät Nam trong thôøi phong kieán vaø thôøi thuoäc ñòa
1.1. Giaùo duïc Vieät Nam trong thôøi phong kieán
Keå töø thôøi caùc vua huø n g döïng nöôùc cho tôùi khi Ngoâ Quyeàn xöng vöông, ñaùnh tan
quaân Nam haù n , chaám döùt hôn nghìn naêm baéc thuoäc, haàu nhö khoâng coù taøi lieäu noùi veà
giaùo duïc (vôùi nghóa heïp laø daïy vaø hoïc chöõ). t u y nhieân, caên cöù vaøo vieäc söû saùch ca ngôïi
coâng lao cuûa thaù i thuù Syõ Nhieáp môû mang vieäc hoïc taïi Giao Chæ vaø moät soá ñoaïn noùi veà
moät vaøi ngöôøi Vieät ñoã ñaït vaø laøm quan ôû phöông baéc, coù theå noùi trong thôøi baéc thuoäc
ñaõ coù moät taàng lôùp ngöôøi Vieät bieát chöõ. hôn nöõa, cuøng vôùi vieäc du nhaäp ñaïo Phaät, chaéc
chaén chuøa chieàn phaûi laø nôi daïy chöõ ñeå ñaøo taïo caùc nhaø sö vaø truyeàn baù kinh keä.
baét ñaàu töø thieân nieân kyû thöù hai, cuøng vôùi vieäc xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc, toå
tieân ta ñaõ daønh nhieàu coâng söùc phaùt trieån neàn giaùo duïc daân toäc. Cô sôû giaùo duïc ñaàu tieân
cuûa Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam (ñöôïc ghi nhaän trong söû saùch) laø Quoác t ö û Giaùm
thaê n g Long, do vua Lyù Nhaân toâng cho thaønh laäp vaøo naêm 1076. Luùc ñaàu Quoác t ö û
Giaùm chæ nhaèm daïy con caùi vua quan, sau môû roäng daàn cho nhöõng thanh thieáu nieân
coù tö chaát vaø ñuû trình ñoä trong daân gian. Vaøo naêm 1483, Quoác t öû Giaùm ñaõ coù 300 xaù
sinh (sinh vieân noäi truù) goàm con em gia ñình quyù toäc, quan laïi, chöa keå soá con em
daân thöôøng, hoïc gioûi ñöôïc pheùp ñeán nghe giaûng (nhö sinh vieân ngoaïi truù). Veà löïc
löôïng giaûng daïy, ngoaøi nhöõng quan chöùc ôû Quoác t ö û Giaùm, trieàu ñình coøn cho pheùp
caùc nhaø nho uyeân thaâm ñeán giaûng daïy (töông töï giaùo sö thænh giaûng ngaøy nay). Sau naøy,
trieàu Nguyeãn ñoùng ñoâ taïi Phuù xuaân , ñaõ môû Quoác t ö û Giaùm taïi hueá . Ngaøy nay, Quoác t öû
Giaùm thaê n g Long ñöôïc xem laø tröôøng ñaïi hoïc ñaàu tieân cuûa Vieät Nam. Sau khi môû
mang vieäc daïy hoïc ôû kinh ñoâ, daàn daàn Nhaø nöôùc phong kieán chuù yù ñeán vieäc toå chöùc
hoaït ñoäng giaùo duïc ôû ñòa phöông. Naêm 1397, thôøi vua traà n thuaä n toâ n g, trieàu ñình
cho ñaët hoïc quan ôû caùc loä, phuû lôùn (ñôn vò haønh chính töông ñöông vôùi caáp tænh ngaøy
nay) ñeå lo vieäc giaùo duïc. Ñeán theá kyû xV - xVi, neàn giaùo duïc Vieät Nam ñaõ phaùt trieån
röïc rôõ. Caùc phuû, loä ñeàu coù tröôøng coâng.
Ñoàng thôøi vôùi vieäc phaùt trieån heä thoáng giaùo duïc, Nhaø nöôùc phong kieán raát quan
taâm toå chöùc caùc kyø thi, xem ñaây laø bieän phaùp quan troïng nhaèm choïn ngöôøi taøi gioûi
tham gia boä maùy ñieàu haønh quoác gia. Naêm aát Maõo (1075), döôùi thôøi vua Lyù Nhaân
toâng, trieàu ñình môû kyø thi Nho hoïc tam tröôøng ñeå tuyeån Minh kinh baùc hoïc. thoáng
keâ töø chính söû, trong thôøi gian 84 naêm (1442 ñeán 1526), Nhaø nöôùc phong kieán ñaõ toå
chöùc 26 khoa thi hoä i . theo quy ñònh thôøi ñoù, tröôùc thi hoäi coù thi höông, nhö vaäy toång
soá caùc kyø thi leân tôùi 52, chöa keå cöù sau moät kyø thi hoäi coøn moät kyø thi Ñình ñeå choïn 3
2. Töø ngaøy ñoäc laäp ñeán khaùng chieán thöù nhaát thaéng lôïi (1945-1954)
2.1. Trong naêm ñaàu cuûa cheá ñoä Daân chuû Coäng hoøa
Sau khi nhaân daân giaønh ñöôïc chính quyeàn vaø tuyeân boá neàn ñoäc laäp cuûa ñaát nöôùc,
ngay taïi phieân hoïp ñaàu tieân cuûa Chính phuû Caùch maïng laâm thôøi (03/9/1945), Chuû tòch
hoà Chí Minh ñaõ xaùc ñònh: “choáng giaëc ñoùi, choáng giaëc doát, choáng giaëc ngoaïi xaâm” laø
ba nhieäm vuï troïng yeáu cuûa Chính phuû vaø nhaân daân ta luùc ñoù. Ngaøy 06/9/1945, Ngöôøi
ñaõ göûi thö cho hoïc sinh nhaân dòp khai giaûng naêm hoïc 1945 - 1946, khaúng ñònh söï ra
ñôøi cuûa moät neàn giaùo duïc môùi vôùi söù meänh phuïc vuï coâng cuoäc giöõ gìn ñoäc laäp vaø phuïc
höng ñaát nöôùc, trong ñoù chæ roõ muïc ñích hoïc taäp cuûa theá heä treû maø cuõng laø nhieäm vuï
chieán löôïc cuûa neàn giaùo duïc môùi laø laøm cho “non soâng Vieät Nam trôû neân töôi ñeïp”,
“daân toäc Vieät Nam saùnh vai vôùi caùc cöôøng quoác naêm chaâu”.
Ngaøy 08/9/1945, Chính phuû ban haønh caùc vaên kieän phaùp lyù quan troïng: Saéc leänh
soá 17-SL: “Ñaët ra moät bình daân hoïc vuï trong toaøn coõi Vieät Nam”, Saéc leänh soá 19-SL:
“trong toaøn coõi Vieät Nam seõ thieát laäp cho noâng daân vaø thôï thuyeàn nhöõng lôùp hoïc bình
daân hoïc buoåi toái” vaø Saéc leänh soá 20-SL: “trong khi chôø ñôïi laäp ñöôïc neàn tieåu hoïc baét
(1)
buoäc, vieäc hoïc chöõ quoác ngöõ töø nay baét buoäc vaø khoâng maát tieàn cho taát caû moïi ngöôøi”
tieá p ñoù, vaøo ñaàu thaùng 10 naêm 1945, Chuû tòch hoà Chí Minh laïi ra Lôøi keâu goïi toaøn daân
choáng naïn thaát hoïc.
thöï c hieän chuû tröông cuûa Chính phuû vaø höôûng öùng lôøi keâu goïi cuûa Chuû tòch hoà
Chí Minh, chæ trong voøng chöa ñaày moät naêm, caû nöôùc ñaõ coù gaàn 75 ngaøn lôùp hoïc bình
daân vôùi gaàn 96 ngaøn giaùo vieân (ngöôøi bieát chöõ daïy ngöôøi khoâng bieát chöõ) giuùp cho hôn
2,5 trieäu ngöôøi thoaùt khoûi naïn muø chöõ. Nhö vaäy, ngay khi neàn coäng hoaø daân chuû vöøa
ñöôïc thaønh laäp, xoaù naïn muø chöõ vaø naâng cao trình ñoä hoïc vaán cuûa toaøn daân ñaõ trôû
thaønh moät quoác saùch vaø vieäc hoïc taäp ñeå bieát ñoïc, bieát vieát, bieát tính toaùn ñaõ ñöôïc
nhaân daân tieáp nhaän laøm moät tieâu chí bieåu hieän vaên hoaù. t ö ø ñoù, qua suoát nhieàu thaäp kyû,
Vieät Nam kieân trì thöïc hieän xoaù muø chöõ vaø naâng cao trình ñoä hoïc vaán cuûa toaøn daân.
1. Ngöôøi thay maët Chuû tòch Hoà Chí Minh kyù ba saéc leänh naøy laø Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp, luùc ñoù laø Boä
tröôûng Boä Noäi vuï cuûa Chính phuû laâm thôøi Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø.
2. Ñeå chuaån bò cho vieäc duøng tieáng Vieät laøm chuyeån ngöõ trong nhaø tröôøng, caùc nhaø khoa hoïc ngöôøi Vieät
ñaõ phaûi raát coá gaéng ñeå xaây döïng heä thoáng thuaät ngöõ baèng tieáng Vieät ôû nhieàu boä moân khoa hoïc, tieâu bieåu
laø caùc coâng trình “Danh töø khoa hoïc Toaùn-Lyù-Hoaù” (Hoaøng Xuaân Haõn), “Danh töø Vaïn vaät hoïc” (Ñaøo Vaên
Tieán), “Danh töø Y hoïc” (Leâ Khaéc Thieàn), “Noâng hoïc” (Leâ Vaên Can, Nguyeãn Höõu Quaân)
14 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
taïi vuøng töï do, caùc tröôøng hoïc tieáp tuïc hoaït ñoäng. Ñeå taïo nguoàn ñaøo taïo caùn boä
phuïc vuï khaùng chieán vaø xaây döïng ñaát nöôùc sau ngaøy khaùng chieán thaéng lôïi, naêm 1950,
Chính phuû chính thöùc thoâng qua ñeà aùn caûi caùch giaùo duïc.
Muïc tieâu ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng khi ñoù ñöôïc xaùc ñònh laø: Giaùo duïc, boài döôõng
theá heä treû thaønh nhöõng ngöôøi coâng daân lao ñoäng töông lai, trung thaønh vôùi cheá ñoä daân
chuû nhaân daân, coù ñuû naêng löïc phuïc vuï nhaân daân, phuïc vuï khaùng chieán. Ñeå phuø hôïp
vôùi hoaøn caûnh chieán tranh, noäi dung chuû yeáu cuûa cuoäc caûi caùch laàn naøy laø thay ñoåi
cô caáu giaùo duïc phoå thoân g (ruùt bôùt soá naêm hoïc) vaø ñieàu chænh quan heä giöõa caùc boä
phaän cuûa heä thoáng giaùo duïc ñeå thoáng nhaát vôùi söï thay ñoåi ñoù. theo ñoù, cô caáu giaùo
duïc phoå thoâng goàm 3 caáp, thöïc hieän trong 9 naêm: caáp i coù 4 lôùp, khoâng keå lôùp vôõ
loøng (hoïc ñoïc vaø vieát chöõ Vieät); caáp ii coù 3 lôùp; caáp iii coù 3 lôùp. Veà noäi dung giaûng
daïy, taïm gaùc laïi moät soá moân hoïc (nhö ngoaïi ngöõ, aâm nhaïc, veõ, nöõ coâng gia chaùnh);
boå sung moät soá moân hoïc môùi (nhö thôøi söï, chính saùch, giaùo duïc coâng daân, taêng gia
saûn xuaát). Do chöông trình phoå thoâng taïm ruùt ngaén, sau khi toát nghieäp lôùp 9, ñeå vaøo
ñaïi hoïc, hoïc sinh phaûi qua tröôøng döï bò ñaïi hoïc (luùc ñaàu laø 2 naêm sau ñoåi thaønh 1
naêm). Ñoàng thôøi, heä thoáng giaùo duïc bình daân vaø giaùo duïc chuyeân nghieäp cuõng thay
ñoåi (sau chöông trình xoaù muø chöõ, coù chöông trình tieåu hoïc bình daân vaø trung hoïc
bình daân...). tröôøng ñaïi hoïc y döôïc, tröôøng ñaïi hoïc khoa hoïc (chuû yeáu laø vaên khoa vaø
toaùn hoïc) vaãn tieáp tuïc hoaït ñoäng.
taïi vuøng taïm chieám, caùc tröôøng hoïc giaûng daïy, hoïc taäp theo moät chöông trình 12
naêm, caên baûn döïa treân moät chöông trình ñöôïc canh taân bôûi moät soá hoïc giaû yeâu nöôùc töø
ñaàu naêm 1945 (Chöông trình hoaø n g xuaân haõ n ), khi Ñoâng Döông thuoäc Phaùp bò ngöôøi
(3)
Nhaät xaâm chieám . Ñaëc tröng cuûa neàn giaùo duïc ôû vuøng taïm chieám laø giaûm bôùt maøu saéc
cuûa cuûa neàn giaùo duïc thuoäc ñòa, tieáng Vieät ñöôïc thay theá cho tieáng Phaùp trong giaûng
daïy ôû giaùo duïc phoå thoâng, nhieàu noäi dung coù yeáu toá daân toäc ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chöông
trình. t u y nhieân, chöông trình vuøng taïm chieám vaãn chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa neàn
giaùo duïc cuûa Phaùp.
3. Giaùo duïc Vieät Nam trong nhöõng naêm ñaát nöôùc bò taïm thôøi chia caét
3.1. ÔÛ mieàn Baéc
Sau khi hoaø bình ñöôïc laäp laïi, treân mieàn baéc, Chính phuû Vieät Nam Daân chuû Coäng
hoøa ñaõ tieáp quaûn giaùo duïc ôû vuøng môùi giaûi phoùng vaø tích cöïc chuaån bò cho moät cuoäc caûi
caùch giaùo duïc (thöù hai) trong boái caûnh vöøa phuïc hoài kinh teá, xaây döïng mieàn baéc vöøa
ñaáu tranh thöïc hieän thoáng nhaát nöôùc nhaø.
trong cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn naøy, muïc ñích giaùo duïc ñöôïc xaùc ñònh laø: Ñaøo
3. Chöông trình cuûa hoïc giaû yeâu nöôùc Hoaøng Xuaân Haõn
4. Thöïc chaát, chöông trình giaùo duïc phoå thoâng coøn coù lôùp vôõ loøng, daïy hoïc sinh taäp ñoïc, taäp vieát tröôùc
Maëc duø ñaõ vöôït qua nhöõng thaùch thöùc gay gaét ôû giai ñoaïn ñaàu ñoåi môùi, nhöng coù
moät soá giaûi phaùp neâu ôû treân gaëp khoù khaên trong thöïc hieän, khoâng phaùt huy ñöôïc taùc
duïng tích cöïc hoaëc bò bieán daïng trong thöïc teá, ñoøi hoûi phaûi coù söï ñieàu chænh. thaù n g 12
naêm
8. Naêm 2004, tyû leä löu ban ôû TH laø 1,01%; ôû THCS laø 0,83%; ôû THPT laø 1,34%
9. Ñaàu naêm 1990, caû nöôùc coù khoaûng 2,1 trieäu treû em 6 - 14 tuoåi thaát hoïc, 2 trieäu ngöôøi lôùn ôû ñoä tuoåi
15 - 35 bò muø chöõ.
10. Khoù khaên lôùn nhaát ñoái vôùi loaïi hình naøy laø, chæ phaùt huy tính öu vieät khi caùc kieán thöùc, kyõ naêng phoå
thoâng vaø kyõ thuaät ñöôïc daïy song song; lyù thuyeát chuyeân moân vaø thöïc haønh ngheà ñöôïc caáu truùc theo
höôùng tích hôïp chöù khoâng theo moät pheùp coäng giaûn ñôn chöông trình giaùo duïc boå tuùc vôùi ñaøo taïo ngheà.
Vì khoâng vöôït qua ñöôïc khoù khaên naøy vaø vì thieáu ñieàu kieän veà cô sôû vaät chaát, thieát bò chöông trình trung
hoïc ngheà ñaõ khoâng ñöôïc duy trì.
* Veà cô caáu heä thoáng giaùo duïc: Luaät Giaùo duïc 2005 quy ñònh taïi Ñieàu 4:
- “heä thoáng giaùo duïc quoác daân goàm giaùo duïc chính quy vaø giaùo duïc thöôøng
xuyeân”. Nhö vaäy, giaùo duïc thöôøng xuyeân vöøa coù theå hieåu nhö moät phöông thöùc
giaùo duïc, vöøa coù theå xem laø moät tieåu heä thoáng/phaân heä cuûa heä thoáng giaùo duïc
quoác daân.
- Caùc caáp hoïc vaø trình ñoä ñaøo taïo cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác daân bao goàm:
a) Giaùo duïc maàm non coù nhaø treû vaø maãu giaùo;
b) Giaùo duïc phoå thoâng, coù 3 caáp hoïc: tieåu hoïc (töø lôùp 1 ñeán lôùp 5), trung hoïc cô sôû
(töø lôùp 6 ñeán lôùp 9), trung hoïc phoå thoâng (töø lôùp 10 ñeán lôùp 12);
c) Giaùo duïc ngheà nghieäp, goàm 3 trình ñoä ñaøo taïo: sô caáp, trung caáp (trung caáp
chuyeân nghieäp vaø trung caáp ngheà), cao ñaúng ngheà;
d) Giaùo duïc ñaïi hoïc, goàm 4 trình ñoä ñaøo taïo: cao ñaúng, ñaïi hoïc, thaïc só, tieán só.
* Veà maïng löôùi tröôøng/ lôùp: theo nguyeân taéc phaân boá tröôøng gaàn daân, ñeán nay treân
caùc ñòa baøn daân cö ñeàu coù caùc cô sôû giaùo duïc. Cuï theå laø:
- Moãi xaõ, phöôøng hoaëc thò traán ñeàu coù ít nhaát moät cô sôû giaùo duïc maàm non, moät
tröôøng tieåu hoïc, moät tröôøng trung hoïc cô sôû hoaëc moät tröôøng lieân caáp tieåu hoïc vaø
trung hoïc cô sôû (hình thöùc naøy chæ coù ôû vuøng kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên);
phaàn lôùn caùc xaõ coù trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng.
- Moãi quaän, huyeän, thò xaõ hoaëc thaønh phoá thuoäc tænh ñaõ coù moät hoaëc moät soá
tröôøng trung hoïc phoå thoâng, coù moät trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân cuûa huyeän.
Caùc thò xaõ, caùc quaän vaø nhieàu huyeän ñaõ coù trung taâm kyõ thuaät toång hôïp - höôùng
nghieäp. Caùc huyeän mieàn nuùi, haûi ñaûo ñeàu coù moät tröôøng trung hoïc cô sôû noäi truù
(11)
daønh cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá vaø tröôøng phoå thoâng coù nhieàu caáp hoïc.
- Moãi tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông ñeàu coù moät tröôøng trung hoïc phoå
thoâng chuyeân daønh cho hoïc sinh xuaát saéc trong vieäc hoïc taäp moät trong caùc caùc moân
hoïc, coù
11. Caáp trung hoïc cô sôû
2. Giaùo duïc maàm non vaø vieäc thöïc hieän quyeàn treû em:
Giaùo duïc maàm non thöïc hieän vieäc nuoâi döôõng, chaêm soùc, giaùo duïc treû em töø möôøi
hai thaùng tuoåi ñeán saùu tuoåi. Muïc tieâu cuûa giaùo duïc maàm non laø giuùp treû em phaùt trieån
veà theå chaát, tình caûm, trí tueä, ngoân ngöõ, thaåm myõ, hình thaønh nhöõng yeáu toá ñaàu tieân
cuûa nhaân caùch, chuaån bò cho treû vaøo hoïc lôùp 1. Cô sôû giaùo duïc maàm non goàm nhaø treû
(tieáp nhaän treû töø ba thaùng tuoåi ñeán ba tuoåi) vaø tröôøng maãu giaùo (tieáp nhaän treû töø ba tuoåi
ñeán naêm tuoåi).
- Chính saùch cô baûn cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc laø baûo ñaûm caùc quyeàn cuûa treû em
ñöôïc quy ñònh trong Luaät Giaùo duïc vaø Luaät baûo veä vaø chaêm soùc treû em. Cuï theå laø:
- treû em ñöôïc chaêm soùc, nuoâi döôõng, giaùo duïc ñeå phaùt trieån toaøn dieän veà theå chaát,
tình caûm, trí tueä, ngoân ngöõ, thaåm myõ phuø hôïp vôùi taâm sinh lyù löùa tuoåi;
- treû em ñöôïc chaêm soùc söùc khoeû ban ñaàu vaø khaùm beänh, chöõa beänh khoâng phaûi
traû tieàn taïi caùc cô sôû y teá coâng laäp;
- treû em ñöôïc giaûm phí ñoái vôùi caùc dòch vuï vui chôi, giaûi trí;
-
Vieäc thaønh laäp caùc nhaø treû nhaèm muïc ñích giuùp caùc baø meï coù nôi göûi con ñeå ñi laøm vaø
tham gia hoaït ñoäng xaõ hoäi, goùp phaàn taïo ñieàu kieän thöïc hieän söï bình ñaúng veà giôùi;
- Veà maët quaûn lyù nhaø nöôùc, caùc cô sôû giaùo duïc maàm non hoaëc do ubND caáp
huyeän thaønh laäp (cô sôû coâng laäp), hoaëc do coäng ñoàng xaõ, phöôøng, thò traán thaønh
laäp (cô sôû daân laäp), hoaëc do tö nhaân thaønh laäp (cô sôû tö thuïc);
- Caùc cô sôû giaùo duïc maàm non coâng laäp chæ ñöôïc thaønh laäp taïi caùc xaõ thuoäc ñòa
baøn kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, vuøng cö truù cuûa caùc daân toäc thieåu soá;
- Caùc cô sôû giaùo duïc maàm non daân laäp chuû yeáu ñöôïc thaønh laäp taïi noâng thoân. Daân
cö trong coäng ñoàng ñoùng goùp xaây döïng tröôøng sôû, mua saém thieát bò vaø baûo ñaûm
kinh phí hoaït ñoäng, chính quyeàn ñòa phöông coù traùch nhieäm hoã trôï veà nguoàn löïc;
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 27
Chính phuû khuyeán khích tö nhaân thaønh laäp caùc cô sôû giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng tö
thuïc. Caùc tröôøng naøy ñöôïc höôûng caùc chính saùch öu ñaõi nhö ñöôïc giao hoaëc cho thueâ
ñaát, ñöôïc giao hoaëc cho thueâ cô sôû vaät chaát, ñöôïc höôûng öu ñaõi veà thueá vaø tín duïng.
Veà quy moâ giaùo duïc maàm non, trong naêm hoïc 2007 - 2008, caû nöôùc coù 3.057.718
treû em ñöôïc boá meï göûi vaøo 11.620 cô sôû giaùo duïc maàm non; trong ñoù coù 5.678 cô sôû
giaùo duïc maàm non coâng laäp tieáp nhaän 1.336.824 treû em, 5.942 cô sôû giaùo duïc maàm
non ngoaøi coâng laäp tieáp nhaän 1.720.894 treû em.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc maàm non ñeán 2010 laø:
- Naâng cao chaát löôïng chaêm soùc giaùo duïc treû em tröôùc 6 tuoåi. Giaûm tyû leä suy dinh
(12)
döôõng cuûa treû em trong caùc cô sôû giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng xuoáng döôùi 15% .
- Môû roäng heä thoáng nhaø treû, tröôøng maãu giaùo treân moïi ñòa baøn daân cö, ñaëc bieät ôû
noâng thoân vaø vuøng khoù khaên ñeå heä thoáng naøy coù theå thu huùt 18% treû em döôùi 3
tuoåi, 67% treû em treû em töø 3 ñeán 5 tuoåi. Phoå caäp treû 5 tuoåi, tích cöïc thu huùt 95% -
(13)
100% treû 5 tuoåi ñeán tröôøng ñeå chuaån bò cho caùc em coù kyõ naêng vaøo hoïc lôùp
moät.
- taê n g cöôøng caùc hoaït ñoäng phoå bieán kieán thöùc, tuyeân truyeàn vaø tö vaán cho caùc
baäc oâng baø, cha meï veà nuoâi daïy treû em theo khoa hoïc.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc tieåu hoïc ñeán 2010 la:ø
thöï c hieän phoå caäp giaùo duïc ñuùng ñoä tuoåi (thu huùt 99% treû em trong ñoä tuoåi ñi
hoïc, giaûm thieåu tyû leä löu ban, boû hoïc), naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû, tieán tôùi thöïc
hieän daïy vaø hoïc 2 buoåi/ngaøy, ñöa ngoaïi ngöõ vaøo hoïc töø lôùp 3, giaûm tyû leä hoïc sinh treân
giaùo vieân vaø quy moâ caùc lôùp hoïc.
* Muïc tieâu cuûa giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng ñeán naêm 2010 laø:
thöï c hieän phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû; thu huùt 99% treû em trong ñoä tuoåi 11 -
15 ñi hoïc trung hoïc cô sôû, 50% treû em trong ñoä tuoåi 15 - 18 ñi hoïc trung hoïc phoå thoâng;
giaûm tyû leä löu ban, boû hoïc; baûo ñaûm taát caû hoïc sinh ñeàu ñöôïc hoïc moät ngoaïi ngöõ lieân
tuïc töø lôùp 6 ñeán lôùp 12.
5. Giaùo duïc ngheà nghieäp - trung caáp chuyeân nghieäp vaø daïy ngheà
Muïc tieâu giaùo duïc ngheà nghieäp laø ñaøo taïo ngöôøi lao ñoäng coù kieán thöùc vaø kyõ naêng
ngheà nghieäp, coù ñaïo ñöùc vaø löông taâm, coù yù thöùc kyû luaät vaø taùc phong coâng nghieäp
nhaèm taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng coù theå tìm vieäc laøm, töï taïo vieäc laøm hoaëc tieáp
tuïc naâng cao trình ñoä chuyeân moân, nghieäp vuï.
Giaùo duïc ngheà nghieäp coù ba trình ñoä ñaøo taïo: Sô caáp, trung caáp vaø cao ñaúng. Ñaøo
taïo trình ñoä sô caáp thöïc hieän trong thôøi gian döôùi moät naêm; ñaøo taïo trình ñoä trung caáp
vaø cao ñaúng thöïc hieän trong thôøi gian töø moät ñeán ba naêm tuyø theo ñaëc ñieåm, yeâu caàu
ngheà nghieäp vaø trình ñoä cuûa ngöôøi hoïc ôû ñaàu vaøo.
Cô sôû giaùo duïc ngheà nghieäp bao goàm caùc tröôøng trung caáp chuyeân nghieäp thuoäc
quyeàn quaûn lyù cuûa boä GDÑt, caùc tröôøng daïy ngheà vaø caùc trung taâm daïy ngheà thuoäc
quyeàn quaûn lyù cuûa boä Lao ñoäng - thöông binh vaø xaõ hoäi. theo thoáng keâ naêm 2006,
trong caû nöôùc coù 1.688 cô sôû daïy ngheà phaân boá ôû taát caû caùc tænh, bao goàm 236 tröôøng
(15)
daïy ngheà (taêng gaáp ñoâi so vôùi naêm 1998), 404 trung taâm daïy ngheà vaø treân 1.000
caùc lôùp daïy ngheà. trong heä thoáng caùc tröôøng daïy ngheà, ngoaøi caùc tröôøng coâng laäp, coù
tröôøng tö thuïc, tröôøng coù voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi vaø tröôøng cuûa quaân ñoäi ñeå thöïc
hieän vieäc daïy ngheà cho boä ñoäi xuaát nguõ. Veà caùc tröôøng trung hoïc chuyeân nghieäp (thuoäc
quyeàn quaûn lyù cuûa boä GDÑt), maëc daàu nhieàu tröôøng maïnh laàn löôït chuyeån thaønh
tröôøng cao ñaúng nhöng trong 5 naêm (töø 2001 ñeán 2005), toång soá caùc tröôøng trung hoïc
chuyeân nghieäp vaãn taêng. Cuï theå, naêm hoïc 2001 coù 253 tröôøng ñeán naêm hoïc 2005 coù
285 tröôøng, vôùi 283.335 hoïc sinh. trong ñoù, coù 238 tröôøng coâng laäp vaø 47 tröôøng tö
15 Nguoàn: Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn moät (2001 - 2005) chieán löôïc phaùt trieån Giaùo
chuû theå quaûn lyù thì ñòa phöông quaûn lyù 211 tröôøng, caùc boä, ngaønh Trung öông quaûn lyù 75 tröôøng.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc ngheà nghieäp ñeán naêm 2010 laø:
- thieá t laäp heä thoáng ñaøo taïo ngheà nghieäp thöïc haønh ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån
kinh teá - xaõ hoäi, chuù troïng ñaøo taïo ngheà ngaén haïn vaø ñaøo taïo coâng nhaân laønh
ngheà, ñoäi nguõ kyõ thuaät vieân vaø caùn boä chuyeân moân ôû trình ñoä cao ñaúng töø nhöõng
ngöôøi toát nghieäp trung caáp chuyeân nghieäp vaø trung caáp ngheà.
- t hu huùt 30% hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû vaøo hoïc caùc tröôøng trung caáp
(17)
vaø 10% hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng vaøo hoïc caùc tröôøng cao ñaúng
ngheà.
* Muïc tieâu phaùt trieån cuûa giaùo duïc ñaïi hoïc ñeán 2010 vaø 2020 laø:
- Môû roäng quy moâ ñaøo taïo, ñaït tyû leä 200 sinh vieân/1 vaïn daân vaøo naêm 2010 vaø
450 sinh vieân/1 vaïn daân vaøo naêm 2020, trong ñoù coù 70 - 80% sinh vieân theo hoïc
caùc chöông trình ngheà nghieäp - öùng duïng vaø khoaûng 40% sinh vieân thuoäc caùc
tröôøng ngoaøi coâng laäp.
- baûo ñaûm ñeán naêm 2010 ñaït 40% giaûng vieân ñaïi hoïc, cao ñaúng coù trình ñoä thaïc
só vaø 25% coù trình ñoä tieán só; tæ leä sinh vieân/giaûng vieân cuûa caû heä thoáng giaùo duïc
ñaïi hoïc khoâng quaù 20.
- aÙp duïng caùc phöông thöùc vaø coâng ngheä quaûn lyù hieän ñaïi trong caùc cô sôû giaùo
duïc ñaïi hoïc, ñaëc bieät laø aùp duïng coâng ngheä thoâng tin vaø truyeàn thoâng; hình thaønh
trung taâm döõ lieäu quoác gia veà ñaøo taïo vaø nghieân cöùu khoa hoïc vaø heä thoáng thö vieän
ñieän töû.
- Naâng cao roõ reät quy moâ vaø hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng khoa hoïc coâng ngheä trong
caùc tröôøng ñaïi hoïc. Caùc tröôøng ñaïi hoïc lôùn phaûi laø caùc trung taâm nghieân cöùu khoa
hoïc maïnh cuûa caû nöôùc. Nguoàn thu töø caùc hoaït ñoäng khoa hoïc - coâng ngheä, saûn
xuaát vaø dòch vuï ñaït khoaûng 15% toång nguoàn thu cuûa caùc tröôøng. Nhaø nöôùc daønh
hôn 1% ngaân saùch ñeå caùc tröôøng ñaïi hoïc thöïc hieän nhieäm vuï nghieân cöùu khoa
hoïc.
- baûo ñaûm quyeàn töï chuû vaø traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa nhaø tröôøng veà taát caû caùc maët.
baûo ñaûm vai troø quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc vaø vai troø giaùm saùt, ñaùnh giaù cuûa xaõ hoäi ñoái
vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng.
17. Trong Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001 - 2010 quy ñònh: Thu huùt 15% hoïc sinh toát nghieäp
THCS vaøo THCN (theo Luaät Giaùo duïc 2005 laø TCCN) vaø 15% vaøo hoïc tröôøng daïy ngheà daøi haïn, ôû ñaây
xin goäp chung thaønh 30% vaøo hoïc trung caáp (TCCN vaø TC ngheà)
18. Ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo thaønh thaïc só
* Muïc tieâu cuûa giaùo duïc thöôøng xuyeân ñeán 2010 vaø 2015 laø:
- Naâng cao keát quaû xoaù naïn muø chöõ, taêng tyû leä ngöôøi bieát chöõ trong ñoä tuoåi 15 - 35.
- Môû roäng cô hoäi hoïc taäp cho ngöôøi lôùn, ngöôøi lao ñoäng, giuùp moïi ngöôøi tieáp caän
vaø thuï höôûng caùc chöông trình boài döôõng, naâng cao hieåu bieát, khaû naêng lao ñoäng
vaø chaát löôïng cuoäc soáng.
- Phaán ñaáu ñeå maïng löôùi cô sôû giaùo duïc thöôøng xuyeân phuû kín caùc ñòa baøn trong
caû nöôùc.
20. Cuõng coù ngöôøi xem ñaây laø cuoäc caûi caùch giaùo duïc laàn thöù tö.
34 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
daïy vaø hoïc taäp ôû taát caû caùc khoái lôùp ôû tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû; chöông trình trung
hoïc phoå thoâng (phaân ban) vaø saùch giaùo khoa ñi keøm ñaõ ñöôïc aùp duïng töø naêm hoïc 2006 -
2007.
Ñeå coù boä chöông trình, saùch giaùo khoa phoå thoâng môùi, taäp theå caùc nhaø giaùo, nhaø
khoa hoïc coù uy tín ñaõ phaûi nghieân cöùu, bieân soaïn theo moät quy trình chaët cheõ, traûi qua
2 ñeán 5 naêm thí ñieåm tröôùc khi trieån khai chính thöùc. Soá löôïng tröôøng tham gia thí ñieåm
laø 450 tröôøng tieåu hoïc, 158 tröôøng trung hoïc cô sôû, 48 tröôøng trung hoïc phoå thoâng ôû caùc
ñòa baøn khaùc nhau thuoäc hôn möôøi tænh. Ñoái vôùi saùch giaùo khoa, baûn thaûo ñöôïc thaåm
ñònh hai voøng (tröôùc khi in laøm saùch thí ñieåm vaø tröôùc khi in laøm saùch söû duïng chính
thöùc) vaø toå chöùc in thöû ñeå xin yù kieán theâm moät laàn nöõa tröôùc khi phaùt haønh.
theo nhaän ñònh chung, vieäc ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc phoå thoâng ñaõ quaùn trieät
muïc tieâu vaø caùc yeâu caàu veà noäi dung, phöông phaùp giaùo duïc cuûa caùc caáp hoïc quy ñònh
trong Luaät Giaùo duïc; laøm taêng tính thoáng nhaát, keá thöøa, phaùt trieån giöõa caùc caáp hoïc;
laøm taêng tính lieân thoâng giöõa giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc ngheà nghieäp vaø giaùo duïc
ñaïi hoïc; taïo cô sôû cho vieäc phaân luoàng trong heä thoáng giaùo duïc quoác daân; baûo ñaûm yeâu
caàu ñoàng boä giöõa noäi dung vaø phöông phaùp, giöõa chöông trình, saùch giaùo khoa vaø thieát
bò daïy hoïc; taêng tính thöïc haønh, thöïc tieãn, giaûm tính haøn laâm, kinh vieän; coi troïng khoa
hoïc xaõ hoäi - nhaân vaên, phaûn aùnh caùc thaønh töïu khoa hoïc - coâng ngheä phuø hôïp khaû
naêng tieáp thu cuûa hoïc sinh.
t uy vieäc phaân ban ôû trung hoïc phoå thoâng khoâng phaûi laø môùi meû vaø chöa ñaït tôùi
möùc cao nhaát trong baäc thang tieán hoaù veà chöông trình trung hoïc, nhöng ñeå ñi ñeán
quyeát ñònh cuoái cuøng cuõng ñaõ phaûi traûi qua moät thôøi gian daøi hôn chuïc naêm thöû
nghieäm, tranh luaän vaø ñieàu chænh. trôû ngaïi chính laø söï phaân vaân giöõa hai xu höôùng:
trong khi ôû cöïc naøy muoán duy trì vieäc thöïc hieän moät chöông trình duy nhaát thì ôû cöïc
kia laïi muoán coù nhieàu hôn nöõa cô hoäi töï choïn cho hoïc sinh.
Maëc duø ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä raát ñaùng khích leä, cho ñeán hieän nay, chöông
trình giaùo duïc phoå thoâng cuûa Vieät Nam vaãn chöa thoaùt khoûi quyõ ñaïo truyeàn thoáng vôùi
nhöõng moân hoïc ñöôïc phaân chia theo kieåu cuõ: Vaên, söû, ñòa, toaùn, lyù, hoaù... vaø nhöõng
mong muoán tích hôïp caùc moân hoïc vaãn chöa coù ñieàu kieän thöïc hieän.
Khoù khaên lôùn nhaát trong vieäc ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc laø: Veà maët chuû quan,
caùc taùc giaû luoân luoân muoán hoïc sinh phaûi ñi theo con ñöôøng maø mình ñaõ traûi qua vaø
khoâng vöôït qua ñöôïc nhöõng quan nieäm voán coù veà moân hoïc cuõng nhö taäp quaùn tö duy
do caùch phaân chia caùc moân hoïc nhö hieän nay taïo ra. Veà maët khaùch quan, laø nhöõng khoù
khaên do naêng löïc quaûn lyù nhaø tröôøng vaø trình ñoä cuûa ñoäi nguõ giaùo vieân chöa theå ñaùp
öùng yeâu caàu cuûa chöông trình môùi. trong khi ñoù, noäi dung hoïc taäp cuûa nhaø tröôøng phoå
thoâng khoâng theå cöù tieáp tuïc röôït ñuoåi nhöõng thaønh töïu khoa hoïc - coâng ngheä ñang xuaát
hieän haèng ngaøy vôùi toác ñoä vuõ baõo. Caâu hoûi: “Ngaøy nay, tröôøng trung hoïc neân daïy caùi
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 35
gì cho hoïc sinh?” vaãn laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh töông lai cuûa neàn
(21)
giaùo duïc nöôùc ta .
21. Nöôùc Phaùp, voán ñöôïc ñaùnh giaù cao veà tính hoaøn myõ cuûa neàn giaùo duïc trung hoïc cuõng phaûi traên trôû
tröôùc caâu hoûi naøy (Xem Le deùfi XXI, Relier les Connaissances - Thaùch ñoá cuûa theá kyû XXI, Lieân keát tri
thöùc, Edgar Morin chuû bieân, baûn tieáng Vieät, NXB ÑHQG Haø Noäi 2005).
*Ñoái vôùi quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh
baûo ñaûm 90% soá xaõ, phöôøng, thò traán ñaït muïc tieâu phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû.
- ban chæ ñaïo trung öông do boä GDÑt chuû trì, vôùi söï tham gia cuûa moät soá boä,
ngaønh coù lieân quan chòu traùch nhieäm kieåm tra, coâng nhaän cho caùc tænh;
- uyû ban Nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông laäp ban chæ ñaïo caáp
tænh kieåm tra, coâng nhaän cho caùc quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh;
- uyû ban Nhaân daân quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh laäp ban chæ ñaïo caáp
tænh kieåm tra, coâng nhaän cho caùc xaõ, phöôøng, thò traán.
Muïc tieâu cuûa Vieät Nam veà phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû vaø phoå caäp giaùo
duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi laø ñeán naêm 2010, taát caû caùc tænh ñeàu ñaït tieâu chuaån quoác
gia.
Keát quaû thöïc hieän cho ñeán heát thaùng 3 naêm 2006 laø: ñaõ coù 35 tænh, thaønh phoá tröïc
thuoäc trung öông ñöôïc boä GDÑt coâng nhaän ñaït tieâu chuaån quoác gia veà phoå caäp giaùo
duïc tieåu hoïc ñuùng ñoä tuoåi vaø 32 tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông ñöôïc coâng nhaän
* Muïc tieâu giaùo duïc cho moïi ngöôøi - xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp
thöï c hieän cam keát Dakar, Chính phuû Vieät Nam ñaõ chæ ñaïo soaïn thaûo Ñeà aùn xaây
döïng xaõ hoäi hoïc taäp giai ñoaïn 2005 - 2010 vaø ngaøy 18/5/2005, thuû töôùng Chính phuû
ñaõ coù Quyeát ñònh pheâ duyeät ñeà aùn naøy.
Muïc tieâu cô baûn ñöôïc ghi trong ñeà aùn laø: taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå moïi ngöôøi ôû
moïi löùa tuoåi, moïi trình ñoä coù theå hoïc taäp thöôøng xuyeân, lieân tuïc, suoát ñôøi; döïa treân neàn
taûng phaùt trieån ñoàng thôøi, gaén keát vaø lieân thoâng cuûa caû hai boä phaän: Giaùo duïc chính
quy vaø giaùo duïc thöôøng xuyeân; trong ñoù, giaùo duïc thöôøng xuyeân laøm tieàn ñeà cho vieäc
xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp.
* Muïc tieâu cuï theå töø nay ñeán naêm 2010 laø:
- Naâng cao keát quaû xoaù naïn muø chöõ, taêng tyû leä ngöôøi bieát chöõ trong ñoä tuoåi 15 - 35
töø 94% leân 99%; chuù troïng xoaù naïn muø chöõ ôû vuøng daân toäc thieåu soá ít ngöôøi; xoaù
boû söï khaùc bieät, taïo söï bình ñaúng giöõa nam vaø nöõ trong coâng taùc xoaù naïn muø chöõ.
- baûo ñaûm ñeå 80% caùn boä xaõ, phöôøng, quaän, huyeän ñöôïc hoïc taäp, caäp nhaät kieán
thöùc, kyõ naêng veà quaûn lyù, phaùp luaät, kinh teá, xaõ hoäi; 100% coâng chöùc, vieân chöùc
trong cô quan nhaø nöôùc ñöôïc ñaøo taïo, boài döôõng, naâng cao trình ñoä veà chuyeân
moân, nghieäp vuï, quaûn lyù, chính trò, tin hoïc, ngoaïi ngöõ; 85% lao ñoäng noâng, laâm,
ngö nghieäp ñöôïc tieáp caän vaø thuï höôûng caùc chöông trình boài döôõng, naâng cao hieåu
bieát, khaû naêng lao ñoäng vaø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng.
- Phaán ñaáu ñeå 100% tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông vaø 100% quaän, huyeän,
thò xaõ coù trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân, 80% xaõ, phöôøng trong caû nöôùc xaây
döïng ñöôïc trung taâm hoïc taäp coäng ñoàng.
Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu neâu treân, nhieäm vuï tröôùc maét cuûa ngaønh giaùo duïc Vieät
Nam laø:
- Cuûng coá vaø phaùt trieån phaân heä giaùo duïc thöôøng xuyeân trong heä thoáng giaùo duïc
quoác daân, hoaøn thieän maïng löôùi trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø trung taâm hoïc
taäp coäng ñoàng. Phaán ñaáu ñeå caùc trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø trung taâm
giaùo duïc coäng ñoàng coù caùc hoaït ñoäng thieát thöïc veà noäi dung, sinh ñoäng veà hình
thöùc, coù noäi dung giaùo duïc phuø hôïp vôùi taâm lyù vaø ñaùp öùng nhu caàu thieát thaân cuûa
ngöôøi hoïc,
40 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
giuùp cho ngöôøi hoïc coù kieán thöùc vaø kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuï theå trong
cuoäc soáng haèng ngaøy.
- hoaø n thieän caùc chöông trình giaùo duïc thöôøng xuyeân laáy vaên baèng cuûa heä thoáng
giaùo duïc quoác daân, ñoàng thôøi xaây döïng caùc chöông trình giaùo duïc nhaèm ñaùp öùng
caùc yeâu caàu hoïc taäp cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân.
- xaâ y döïng vaø naâng cao chaát löôïng ñoäi nguõ giaùo vieân, caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
thöôøng xuyeân. thöïc hieän caùc giaûi phaùp thu huùt caùc nhaø giaùo, caùc nhaø khoa hoïc,
caùc nhaø hoaït ñoäng xaõ hoäi tham gia giaûng daïy taïi caùc trung taâm giaùo duïc thöôøng
xuyeân vaø trung taâm giaùo duïc coäng ñoàng. Caùc caáp quaûn lyù giaùo duïc chuû ñoäng phoái
hôïp vôùi hoäi Khuyeán hoïc ôû ñòa phöông toå chöùc huaán luyeän, höôùng daãn, naâng cao
naêng löïc cuûa ñoäi nguõ caùn boä chuû trì coâng taùc xaây döïng, phaùt trieån trung taâm hoïc
taäp coäng ñoàng.
- Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù giaùo duïc thöôøng xuyeân, taêng cöôøng moái lieân keát vaø phoái
hôïp giöõa caùc ngaønh, thöïc hieän xaõ hoäi hoaù, phaán ñaáu ñeå giaùo duïc thöôøng xuyeân
goùp phaàn xöùng ñaùng trong cuoäc vaän ñoäng lôùn laø xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp.
2. Coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc vaø bình ñaúng veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc
Coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc vaø bình ñaúng veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc laø
thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi moät nöôùc ngheøo nhö Vieät Nam. t ö ø ngaøy giaønh ñöôïc ñoäc laäp
cho ñeán nay, Chính phuû Vieät Nam ñaõ cuøng vôùi nhaân daân quyeát taâm vöôït qua thaùch
thöùc naøy. trong ñieàu kieän cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, thöïc
hieän coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc vaø bình ñaúng veà cô hoäi hoïc taäp laø nguyeân taéc
cuûa neàn giaùo duïc quoác daân Vieät Nam.
theo Luaät Giaùo duïc cuûa Vieät Nam, moïi coâng daân ñeàu bình ñaúng veà cô hoäi hoïc
taäp, khoâng phaân bieät daân toäc, toân giaùo, tín ngöôõng, nam nöõ, nguoàn goác gia ñình, ñòa vò
xaõ hoäi, hoaøn caûnh kinh teá. thöï c hieän coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc, Chính phuû Vieät
Nam taïo ñieàu kieän ñeå ai cuõng ñöôïc hoïc haønh; öu tieân, taïo ñieàu kieän cho con em caùc
daân toäc thieåu soá, con em gia ñình ôû ñòa baøn kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, ngöôøi
taøn taät, khuyeát taät thöïc hieän quyeàn vaø nghóa vuï hoïc taäp.
Ñoái vôùi con em caùc daân toäc thieåu soá, con em gia ñình ôû vuøng coù ñieàu kieän kinh
teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, nhöõng ngöôøi taøn taät, khuyeát taät vaø con em caùc gia ñình
ngheøo, Chính phuû coù chính saùch trôï caáp xaõ hoäi, caáp hoïc boång chính saùch vaø mieãn hoaëc
giaûm hoïc phí. Ñoái vôùi hoïc sinh tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû ôû caùc xaõ thuoäc ñòa baøn kinh
teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù khaên, Chính phuû coù chính saùch caáp phaùt saùch giaùo khoa vaø hoïc
phaåm. Moät böôùc tieán quan troïng trong vieäc thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi veà giaùo duïc laø,
saép tôùi ñaây, Chính phuû seõ baûo ñaûm kinh phí ñeå tröôøng tö thöïc hieän vieäc mieãn hoaëc
giaûm
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 41
hoïc phí cho caùc ñoái töôïng naøy.
Nhaèm taïo nguoàn ñaøo taïo caùn boä thuoäc caùc daân toäc thieåu soá, Chính phuû laäp 4
tröôøng döï bò ñaïi hoïc, 11 tröôøng daân toäc noäi truù trung öông, 48 tröôøng daân toäc noäi truù
tænh, 266 tröôøng daân toäc noäi truù huyeän, 680 tröôøng daân toäc baùn truù baûo ñaûm vieäc hoïc
taäp cho gaàn 300 nghìn hoïc sinh ngöôøi daân toäc thieåu soá. hoï c sinh hoïc taïi caùc tröôøng
naøy ñöôïc caáp hoïc boång, caáp saùch giaùo khoa vaø hoïc phaåm. Ñoàng thôøi, Chính phuû cuõng
thöïc hieän chính saùch cöû tuyeån, taïo ñieàu kieän ñeå caùc tænh choïn hoïc sinh con em caùc daân
toäc thieåu soá (phaàn lôùn töø caùc hoïc sinh toát nghieäp tröôøng tröôøng trung hoïc phoå thoâng noäi
truù) ñöa ñi ñaøo taïo ôû baäc ñaïi hoïc, khoâng baét phaûi qua kyø thi tuyeån sinh. trong vieäc
tuyeån sinh vaøo caùc tröôøng, möùc ñieåm toái thieåu ñeå ñöôïc vaøo hoïc ñoái vôùi con em caùc
daân toäc thieåu soá, con em caùc gia ñình ôû caùc ñòa baøn kinh teá - xaõ hoäi ñaëc bieät khoù
khaên, con em caùc gia ñình cö truù ôû noâng thoân, tuyø töøng loaïi, cuõng ñöôïc quy ñònh thaáp
hôn töø 3 ñieåm, 2 ñieåm hoaëc 1 ñieåm so vôùi caùc ñoái töôïng coøn laïi.
hai chæ soá quan troïng theå hieän söï bình ñaúng veà cô hoäi hoïc taäp laø tyû leä nöõ vaø tyû leä
ngöôøi daân toäc thieåu soá trong toång soá hoïc sinh.
Keát quaû cuûa noã löïc bình ñaúng veà giôùi trong haèng chuïc naêm tröôùc ñaây ñaõ theå hieän
raát roõ trong cô caáu ñoäi nguõ nhaø giaùo hieän nay. t y û leä giaùo vieân, giaûng vieân nöõ töông ñoái
cao: Gaàn 100% ôû giaùo duïc maàm non, 78% ôû tieåu hoïc, 70% ôû trung hoïc cô sôû, 55% ôû
trung hoïc phoå thoâng, 40% ôû trung hoïc chuyeân nghieäp, 47% ôû cao ñaúng, 36% ôû ñaïi hoïc
(24)
. trong naêm hoïc 2004 - 2005, tyû leä hoïc sinh nöõ ôû tieåu hoïc laø 47%; ôû trung hoïc cô
sôû laø 47%; ôû trung hoïc phoå thoâng laø 49%; ôû trung caáp chuyeân nghieäp tyû leä hoïc sinh nöõ
coøn cao hôn: 58%. trong kyø thi tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, cao ñaúng, tyû leä sinh vieân môùi
ñöôïc tuyeån laø nöõ chieám 48%.
Khoaûng caùch veà cô hoäi tieáp caän giaùo duïc giöõa caùc nhoùm daân toäc ñöôïc thu heïp.
trong 5 naêm (2001 - 2005), soá hoïc sinh ngöôøi daân toäc thieåu soá taêng ñaùng keå, ôû trung
hoïc cô sôû taêng bình quaân 7,3%/naêm, ôû trung hoïc phoå thoâng taêng bình quaân
26,1%/naêm. trong naêm hoïc 2004 - 2005, tyû leä hoïc sinh ngöôøi daân toäc thieåu soá trong
toång soá hoïc sinh phoå thoâng caû nöôùc laø 15,7%; ôû tieåu hoïc laø 18,5%; ôû trung hoïc cô sôû
laø 13,7%; ôû trung hoïc phoå thoâng laø 9,4%. trong kyø thi tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, cao
ñaúng, tyû leä sinh vieân môùi ñöôïc tuyeån laø con em caùc daân toäc thieåu soá chieám gaàn 4%.
Nhö vaäy, trong khi caùc daân toäc thieåu soá chieám khoaûng 10% daân soá thì tyû leä hoïc sinh
ngöôøi daân toäc thieåu soá ôû trung hoïc phoå thoâng (9,4%) vaø tyû leä sinh vieân môùi ñöôïc tuyeån
ngöôøi daân toäc thieåu soá ôû
24. Thoáng keâ naêm hoïc 2002 - 2003, nguoàn Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn I (2001 -
2005) chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001 - 2010, Vieän CL&CTGD, Boä GDÑT
42 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
ñaïi hoïc, cao ñaúng (4%) coøn töông ñoái thaáp, caàn phaûi ñöôïc naâng leân. Chính vì vaäy, boä
GDÑt ñöôïc Chính phuû giao traùch nhieäm nghieân cöùu, chuaån bò moät Nghò ñònh veà ñoåi
môùi chính saùch cöû tuyeån nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hôn nöõa cho con em caùc daân toäc
thieåu soá ñöôïc hoïc ôû ñaïi hoïc, cao ñaúng.
Veà vieäc giaùo duïc cho treû em bò khuyeát taät, Chính phuû ñaõ raát quan taâm. hieä n nay,
Vieät Nam coù khoaûng moät trieäu treû em khuyeát taät, trong ñoù moät boä phaän ñaùng keå laø keát
quaû di haïi cuûa chaát ñoäc da cam do quaân ñoäi Myõ söû duïng trong chieán tranh. Do gaëp raát
nhieàu khoù khaên trong vieäc chaêm soùc, giaùo duïc treû em khuyeát taät, tyû leä treû em khuyeát taät
ñöôïc ñi hoïc môùi vaøo khoaûng 24,22% vaø trong soá treû em khuyeát taät ñöôïc ñi hoïc thì 3%
hoïc taïi caùc cô sôû chuyeân bieät, 97% hoïc chung vôùi treû em bình thöôøng theo phöông thöùc
hoaø nhaäp. Veà vieäc ñaøo taïo giaùo vieân daïy treû em khuyeát taät, ñaõ coù 4 tröôøng ñaïi hoïc vaø 3
tröôøng cao ñaúng thaønh laäp khoa/toå boä moân giaùo duïc ñaëc bieät. t u y nhieân, coâng vieäc giaùo
duïc, chaêm soùc treû em khuyeát taät coøn gaëp raát nhieàu khoù khaên, do nhaän thöùc, do thieáu
ñieàu kieän vaät chaát vaø do thieáu giaùo vieân.
3. Daïy ngoaïi ngöõ, daïy baèng ngoaïi ngöõ, baûo toàn ngoân ngöõ cuûa caùc daân toäc
thieåu soá
trong coäng ñoàng 54 daân toäc ôû Vieät Nam, tuy moãi daân toäc coù tieáng noùi rieâng nhöng
ngoaøi ngöôøi Vieät, chæ coù hôn möôøi daân toäc thieåu soá (nhö hoa, Chaêm, Khô-me, thaù i ,
taø y , hMoâ ng, Nuøng, EÂ-ñeâ, Gia-rai, ba-na, xeâ-ñaêng, K’ho...) coù chöõ vieát. Chính saùch
ngoân ngöõ cuûa Chính phuû Vieät Nam laø taïo ñieàu kieän ñeå caùc daân toäc thieåu soá ñöôïc hoïc
tieáng noùi, chöõ vieát cuûa mình nhaèm giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoaù daân toäc.
Ñoái vôùi caùc daân toäc thieåu soá ñaõ coù chöõ vieát, song song vôùi tieáng Vieät, tieáng daân toäc
ñöôïc daïy trong tröôøng tieåu hoïc, nhö moät moân hoïc, bình ñaúng vôùi caùc moân hoïc khaùc,
ñoàng thôøi ñöôïc duøng ñeå daïy trong caùc lôùp xoaù muø chöõ vaø boå tuùc vaên hoaù. Vieäc daïy
tieáng daân toäc trong tröôøng tieåu hoïc ñöôïc thöïc hieän theo nguyeân taéc:
- Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp chöõ vieát cuûa daân toäc thieåu soá theo kyù töï thuoäc heä la-tinh
thì moân hoïc tieáng cuûa daân toäc ñoù ñöôïc thöïc hieän töø lôùp 3 ñeå traùnh hoïc sinh phaûi
hoïc cuøng moät luùc hai boä kyù töï la-tinh moät daønh cho tieáng Vieät vaø moät daønh cho
tieáng meï ñeû.
- Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp chöõ vieát cuûa daân toäc thieåu soá theo kyù töï coå truyeàn, khoâng
thuoäc heä la-tinh, thì moân hoïc tieáng cuûa daân toäc ñoù ñöôïc thöïc hieän töø lôùp 1.
- Duø baét ñaàu hoïc töø lôùp 1 hay lôùp 3, yeâu caàu ñaët ra laø, caùc tröôøng ñeàu phaûi baûo
25. Theo Thoâng tö soá 01/TT/BGDÑT ngaøy 03/02/1997 cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo veà höôùng daãn vieäc
daïy hoïc tieáng noùi vaø chöõ vieát daân toäc thieåu soá.
* Veà trình ñoä ñaøo taïo cuûa giaùo vieân, giaûng vieân:
theo quy ñònh cuûa Luaät Giaùo duïc thì: Giaùo vieân tieàn hoïc ñöôøng vaø giaùo vieân tieåu
hoïc phaûi coù baèng trung caáp sö phaïm, giaùo vieân trung hoïc cô sôû phaûi coù baèng cao ñaúng,
giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng vaø giaùo vieân trung caáp chuyeân nghieäp phaûi coù baèng ñaïi
hoïc sö phaïm (hoaëc baèng ñaïi hoïc coäng chöùng chæ boài döôõng nghieäp vuï sö phaïm); giaûng
vieân cao ñaúng, ñaïi hoïc phaûi coù baèng ñaïi hoïc, giaûng vieân daïy chuyeân ñeà vaø höôùng daãn
luaän vaên thaïc só phaûi coù baèng thaïc só; giaûng vieân daïy chuyeân ñeà vaø höôùng daãn luaän aùn
tieán só phaûi coù baèng tieán só. t u y nhieân, nhö trình baøy ôû treân, do coù moät soá löôïng khoâng
nhoû nhöõng giaùo vieân ñöôïc ñaøo taïo caáp toác neân chöa ñaït chuaån ñaøo taïo vaø vì vaäy vieäc
chuaån hoaù ñoäi nguõ (thoâng qua caùc khoaù ñaøo taïo boå sung) luoân luoân laø yeâu caàu gay gaét
ñoái vôùi ngaønh giaùo duïc. Naêm hoïc 2004 - 2005, tyû leä giaùo vieân ñaït chuaån ñaøo taïo ôû giaùo
duïc maàm non laø 75,8%; ôû tieåu hoïc laø 82,0% trong ñoù khoaûng 10% coù trình ñoä cao hôn
(ñaïi hoïc, cao ñaúng); ôû trung hoïc cô sôû laø 93,0% trong ñoù khoaûng 20% coù tröôøng ñoä cao
hôn (ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc); ôû trung hoïc phoå thoâng laø 97% trong ñoù khoaûng 3% coù trình
ñoä cao hôn (sau ñaïi hoïc); ôû giaùo duïc ngheà nghieäp 68,7% ñoái vôùi giaùo vieân daïy ngheà vaø
75,3% ñoái vôùi trung hoïc chuyeân nghieäp.
26.Rieâng soá giaùo vieân daïy ngheà 7.056 laø thoáng keâ cho naêm hoïc 2003 - 2004
* Veà ñaøo taïo nhaân löïc cho heä thoáng giaùo duïc:
Caùc tröôøng sö phaïm cho ñeán nay vaãn chæ taäp trung vaøo ñaøo taïo giaùo vieân, nhieàu
chuyeân ngaønh khaùc chöa ñöôïc quan taâm toå chöùc (nhö ñaøo taïo ngöôøi laøm chöông trình
giaùo duïc, ñaøo taïo ngöôøi laøm keá hoaïch giaùo duïc...). Caùc cô sôû ñaøo taïo caùn boä quaûn lyù
giaùo duïc chuû yeáu laøm nhieäm vuï boài döôõng, chöa coù chöông trình ñaøo taïo caùc caùn boä
quaûn lyù moät caùch hieäu quaû ñaùp öùng yeâu caàu ñaët ra cuûa thöïc tieãn. Vì theá, vieäc xaây döïng
heä thoáng caùc tröôøng giaùo duïc nhö ôû caùc nöôùc khaùc ñang laø moät thaùch thöùc caàn ñöôïc
giaûi quyeát.
tröôù c maét, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu naâng cao chaát löôïng giaùo duïc, boä GDÑt yeâu caàu
46 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
caùc tröôøng sö phaïm vaø tröôøng caùn boä quaûn lyù giaùo duïc phaûi taäp trung ñoåi môùi maïnh meõ
phöông phaùp daïy vaø hoïc; tích cöïc trieån khai vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong
giaûng daïy, hoïc taäp vaø quaûn lyù nhaø tröôøng, laáy ñaây laøm khaâu ñoät phaù ñeå ñoåi môùi caùch
daïy, caùch hoïc, caùch quaûn lyù nhaø tröôøng.
5. Ñaàu tö cho giaùo duïc vaø vieäc huy ñoäng moïi nguoàn löïc ñeå phaùt trieån giaùo duïc
thaù c h thöùc lôùn nhaát maø giaùo duïc Vieät Nam phaûi ñoái maët trong suoát quaù trình phaùt
trieån laø maâu thuaãn giöõa yeâu caàu môû roäng quy moâ, naâng cao chaát löôïng vaø khaû naêng
haïn heïp veà nguoàn löïc. trong thôøi gian daøi tröôùc ñoåi môùi, nguoàn löïc ñaàu tö cho giaùo
duïc chuû yeáu döïa vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc. Chuyeån sang thôøi kyø ñoåi môùi, Chính phuû chuû
tröông huy ñoäng moïi nguoàn löïc trong xaõ hoäi ñeå phaùt trieån giaùo duïc vaø thöïc teá ñaõ chöùng
minh hieäu quaû cuûa chuû tröông naøy. theo Luaät Giaùo duïc, caùc nguoàn taøi chính ñaàu tö cho
giaùo duïc bao goàm:
- Ngaân saùch nhaø nöôùc;
- hoï c phí, leä phí tuyeån sinh; caùc khoaûn thu töø hoaït ñoäng tö vaán, chuyeån giao coâng
ngheä, saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï cuûa caùc cô sôû giaùo duïc; ñaàu tö cuûa caùc toå
chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå phaùt trieån giaùo duïc; caùc khoaûn taøi trôï khaùc
cuûa toå chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.
Cuøng vôùi vieäc huy ñoäng söï ñoùng goùp cuûa nhaân daân, chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc gia ñình
coù ñieàu kieän vaø ôû caùc khu vöïc thuaän lôïi, trong nhöõng naêm ñoåi môùi vöøa qua, Chính phuû
khoâng ngöøng taêng ngaân saùch giaùo duïc. Chi tieâu coâng cho giaùo duïc trong GDP ñaõ taêng töø
3,5% naêm 1994 leân 4,6% naêm 2004. So vôùi caùc ngaønh khaùc, giaùo duïc ñaõ ñöôïc öu tieân,
theo ñoù chi tieâu cho giaùo duïc trong toång chi tieâu coâng taêng töø 14% naêm 1997 leân 18,6%
naêm 2005. Muïc tieâu cuûa Chính phuû laø tieáp tuïc taêng chi cho giaùo duïc, ñeán naêm 2010
tyû troïng chi cho giaùo duïc trong chi tieâu coâng ñaït 20%, seõ cho pheùp tieáp tuïc taêng cöôøng
chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc, qua ñoù goùp phaàn thöïc hieän caùc muïc tieâu quoác gia.
Cuøng vôùi vieäc ngaân saùch giaùo duïc khoâng ngöøng taêng leân, cô caáu chi tieâu coâng cho
caùc caáp hoïc vaø trình ñoä ñaøo taïo cuõng ñaõ thay ñoåi theo höôùng taêng phaàn traêm chi cho
giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc tieàn hoïc ñöôøng (goïi chung laø khoái giaùo duïc) vaø giaûm phaàn
traêm chi cho giaùo duïc ngheà nghieäp, giaùo duïc ñaïi hoïc (goïi chung laø khoái ñaøo taïo) theå
hieän quan ñieåm cuûa Chính phuû, öu tieân cho giaùo duïc cô sôû vaø giaùo duïc ôû ñòa baøn kinh
teá - xaõ hoäi khoù khaên, vuøng cö truù cuûa caùc daân toäc thieåu soá. Cuï theå, naêm 1998, tyû leä chi
cho giaùo duïc laø 73,3% vaø cho ñaøo taïo laø 26,7%; ñeán naêm 2002, tyû leä chi cho giaùo duïc
laø 77,7% vaø cho ñaøo taïo laø 22,3%. Cuõng trong thôøi gian naøy, tyû leä chi cho giaùo duïc ñaïi
hoïc cuõng giaûm töø 12,4% xuoáng 9,7% phaûn aùnh xu theá giaûm phaàn traêm chi tieâu coâng
cho caáp hoïc coù theå döïa nhieàu hôn vaøo söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi hoïc vaø gia ñình ngöôøi
hoïc.
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 47
Veà cô caáu chi tieâu coâng cho giaùo duïc - ñaøo taïo theo noäi dung kinh teá (phaân theo
chöùc naêng chi), trong thôøi kyø 1999 - 2002, tyû leä giöõa hai thaønh phaàn chi thöôøng xuyeân
vaø chi ñaàu tö xaây döïng cô baûn khoâng coù söï thay ñoåi lôùn, dao ñoäng ôû möùc 73% vaø 27%;
nhöng veà con soá tuyeät ñoái, chi xaây döïng cô baûn ñaõ taêng gaáp ñoâi, töø 2.418 nghìn tæ ñoàng
naêm 1999 leân 4.375 nghìn tæ ñoàng naêm 2002. Khoù khaên cuûa Vieät Nam hieän nay laø tyû leä
chi cho mua saém taøi saûn coá ñònh (trong ñoù coù thieát bò daïy hoïc) vaø söûa chöõa nhoû ôû khoái
giaùo duïc coøn thaáp (10%) vaø chi veà tieàn löông coøn quaù cao. Naêm 2002, ôû khoái giaùo duïc,
chi löông vaø phuï caáp löông chieám 71,3% toång chi thöôøng xuyeân, trong khi ñoù ôû khoái
ñaøo taïo chæ chieám 27,4%. t ö ø naêm 1999 ñeán nay, chi löông cho giaùo vieân tính treân ñaàu
hoïc sinh taêng ôû taát caû caùc caáp hoïc thuoäc khoái giaùo duïc; nhanh nhaát laø ôû tieåu hoïc, gaàn
gaáp ñoâi trong voøng 4 naêm (töø 263,896 ñoàng/hoïc sinh naêm 1999 leân 516,023 ñoàng/hoïc
sinh naêm 2002). Ñieàu naøy phaûn aùnh söï öu tieân trong chính saùch ñaõi ngoä ñoái vôùi giaùo
vieân, nhaân toá quy ñònh trong vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc.
theo chuû tröông xaõ hoäi hoaù nguoàn löïc cho giaùo duïc, töø naêm 1994, giaùo duïc ngoaøi
coâng laäp ñaõ taêng ñaùng keå. Caáp hoïc ñöôïc taäp trung nhaát laø tieàn hoïc ñöôøng vaø trung hoïc
phoå thoâng; trong ñoù, soá löôïng treû em ôû caùc cô sôû tieàn hoïc ñöôøng ngoaøi coâng laäp taêng töø
30% naêm 1994 leân 58% naêm 2004 vaø soá löôïng hoïc sinh ôû caùc tröôøng trung hoïc phoå
thoâng ngoaøi coâng laäp taêng töø 20% leân 32% trong cuøng thôøi kyø.
Veà söï ñoùng goùp cuûa cha meï hoïc sinh, coù hai hình thöùc, baét buoäc vaø töï nguyeän.
theo quy ñònh cuûa Chính phuû, ñoùng goùp baét buoäc cuûa cha meï hoïc sinh goàm hoïc phí, leä
phí tuyeån sinh vaø ñoùng goùp xaây döïng tröôøng sôû. Nhöõng khoaûn ñoùng goùp naøy ñöôïc coi laø
nguoàn thu cuûa ngaân saùch Nhaø nöôùc, do nhaø tröôøng thöïc hieän vaø giöõ laïi tröôøng ñeå trang
traûi cho hoaït ñoäng giaùo duïc. Cuøng vôùi vieäc gia taêng veà thu nhaäp cuûa ngöôøi daân, chi tieâu
cuûa cha meï hoïc sinh cho vieäc hoïc taäp cuûa con em cuõng taêng leân, naêm 2002 laø 627
nghìn ñoàng/hoïc sinh, cao hôn 14,6% so vôùi thôøi kyø 1997-1998. t u y nhieân, tyû leä phaàn
ñoùng goùp vaø chi phí tröïc tieáp cuûa cha meï hoïc sinh trong toång chi phí cho hoïc sinh laïi
giaûm vì phaàn chi töø ngaân saùch Nhaø nöôùc taêng leân. Ví duï, ôû tieåu hoïc, tyû leä phaàn ñoùng
goùp vaø chi phí tröïc tieáp cuûa cha meï hoïc sinh trong toång chi phí cho hoïc sinh giaûm lieân
tuïc: t ö ø 55% naêm 1993 xuoáng coøn 27% naêm 2002; nhö vaäy tyû leä chi töø ngaân saùch Nhaø
nöôùc thì taêng töø 45% leân 73% trong cuøng thôøi kyø. Cuõng caàn phaûi löu yù laø, tyû leä chi töø
ngaân saùch Nhaø nöôùc trong toång chi phí theo ñaàu hoïc sinh ôû caáp hoïc döôùi thì cao hôn ôû
caáp hoïc treân, cuï theå trong naêm 2002, ôû tieåu hoïc laø 73%, ôû t h C S laø 59% vaø ôû t h P t laø
52%. Nhöõng soá lieäu naøy moät laàn nöõa chöùng toû nhöõng noã löïc cuûa Chính phuû trong vieäc
daønh öu tieân cho giaùo duïc vaø thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc.
trong nhöõng naêm tôùi, tieáp tuïc thöïc hieän chuû tröông xaõ hoäi hoaù nguoàn löïc cho giaùo duïc,
cuøng vôùi vieäc huy ñoäng söï ñoùng goùp cuûa nhaân daân, chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc gia ñình
7. Quaûn lyù giaùo duïc - Phaân caáp, taêng cöôøng töï chuû vaø traùch nhieäm xaõ hoäi
beân caïnh vieäc goùp phaàn taïo ra nhöõng thaønh coâng, coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc, do
nhöõng thieáu soùt cuûa mình, cuõng laø moät nguyeân nhaân quan troïng daãn ñeán nhöõng haïn
cheá, yeáu keùm trong lónh vöïc giaùo duïc. Vì vaäy, ñeå taïo ra söï chuyeån bieán cô baûn trong
phaùt trieån giaùo duïc, caàn phaûi taäp trung ñoåi môùi coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc, xem ñaây laø
khaâu ñoät phaù.
Yeâu caàu tröôùc maét cuûa giaûi phaùp ñoåi môùi quaûn lyù giaùo duïc laø hoaøn thieän theå cheá
giaùo duïc theo tinh thaàn caûi caùch haønh chính, baûo ñaûm hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa phaùp
cheá xaõ hoäi chuû nghóa trong lónh vöïc giaùo duïc.
tröôù c maét, boä GDÑt vaø boä L Ñ t b x h töøng böôùc hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù giaùo
duïc theo tinh thaàn phaân caáp roõ reät vaø maïnh meõ veà chöùc naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn
giöõa caùc boä, ngaønh vaø ñòa phöông. Ñoàng thôøi, taêng cöôøng quyeàn töï chuû vaø traùch
nhieäm xaõ hoäi cuûa nhaø tröôøng ñi ñoâi vôùi vieäc ñaåy maïnh coâng taùc thanh tra, kieåm tra.
Phaùt huy daân chuû trong xaây döïng, thöïc hieän vaø giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc chuû
tröông, chính saùch, cheá ñoä veà giaùo duïc; baûo ñaûm tính coâng khai, minh baïch, coâng
baèng trong huy ñoäng vaø söû duïng nguoàn löïc ñaàu tö cho giaùo duïc.
trong vieäc quaûn lyù giaùo duïc, xuaát phaùt töø quan ñieåm laáy vieäc quaûn lyù chaát löôïng
laøm nhieäm vuï troïng taâm, caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc ñang khaån tröông nghieân cöùu,
hoïc hoûi kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån ñeå tieán haønh ñoåi môùi moät caùch ñoàng boä
coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng giaùo duïc, tieáp caän caùc phöông thöùc quaûn lyù chaát löôïng hieän
ñaïi, phuø hôïp vôùi trình ñoä thöïc tieãn vaø caùc ñaëc ñieåm vaên hoaù - xaõ hoäi cuûa Vieät Nam.
trong ñoù, vaán ñeà coù tính quyeát ñònh laø xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng chuaån quoác
gia veà giaùo duïc, laøm cô sôû cho vieäc theo doõi, kieåm tra, ñaùnh giaù vaø ñaûm baûo chaát löôïng
ôû taát caû caùc khaâu trong quaù trình giaùo duïc vaø ñoái vôùi taát caû caùc loaïi hình giaùo duïc.
Vì chaát löôïng giaûng daïy vaø hoïc taäp cuûa nhaø tröôøng laø nguoàn goác chuû yeáu taïo neân chaát
löôïng cuûa moät neàn giaùo duïc, ñoàng thôøi nhaø tröôøng cuõng laø nôi phaûn aùnh ñaày ñuû
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 51
nhaát hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neân, treân cô sôû phaùt huy
quyeàn töï chuû vaø töï chòu traùch nhieäm cuûa nhaø tröôøng, caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc coù
traùch nhieäm baûo ñaûm ñeå coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc baùm saùt thöïc teá cuûa nhaø tröôøng,
laéng nghe tieáng noùi cuûa nhaø giaùo, cuûa cha meï hoïc sinh vaø xaõ hoäi töø ñoù coù nhöõng
quyeát ñònh ñuùng ñaén, phuø hôïp vaø khaû thi. Moät trong nhöõng yeâu caàu hieän nay laø caàn
khaån tröông hieän ñaïi hoaù coâng taùc quaûn lyù, nhanh choùng thöïc hieän tin hoïc hoaù ñeå
thieát laäp keânh trao ñoåi thoâng tin hai chieàu, kòp thôøi vaø tin caäy giöõa cô quan quaûn lyù
giaùo duïc vôùi nhaø tröôøng, gia ñình vaø xaõ hoäi cuõng nhö giöõa nhaø tröôøng, nhaø giaùo, phuï
huynh vaø hoïc sinh, sinh vieân.
Thöù nhaát, naâng cao chaát löôïng giaùo duïc toaøn dieän, coi troïng giaùo duïc nhaân caùch, ñaïo
ñöùc, loái soáng cho hoïc sinh, sinh vieân, môû roäng quy moâ giaùo duïc hôïp lyù
Caàn coi troïng caû ba maët giaùo duïc: Daïy laøm ngöôøi, daïy chöõ, daïy ngheà; ñaëc bieät chuù
yù giaùo duïc lyù töôûng, phaåm chaát ñaïo ñöùc, loái soáng, lòch söû, truyeàn thoáng, vaên hoaù daân
toäc, giaùo duïc veà Ñaûng. Ngaên chaën xu höôùng coi nheï giaùo duïc chính trò, tö töôûng, xa rôøi
ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, caùc bieåu hieän tieâu cöïc trong hoaït ñoäng giaùo duïc. Quan
taâm hôn nöõa ñeán vieäc giaùo duïc nhaân caùch, kyõ naêng vaø phöông phaùp laøm vieäc; naâng
cao trình ñoä veà ngoaïi ngöõ, tin hoïc cho hoïc sinh, sinh vieân; phaùt trieån naêng löïc, trình
ñoä chuyeân moân, nghieäp vuï, laøm cho theá heä treû coù ñuû khaû naêng vaø baûn lónh thích öùng
vôùi nhöõng bieán ñoåi nhanh choùng cuûa theá giôùi. boài döôõng cho thanh thieáu nieân loøng yeâu
nöôùc noàng naøn, töï haøo, töï toân daân toäc vaø khaùt voïng maõnh lieät veà xaây döïng ñaát nöôùc
giaøu maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh.
Phaùt trieån quy moâ hôïp lyù caû giaùo duïc ñaïi traø vaø muõi nhoïn, xaây döïng xaõ hoäi hoïc
taäp, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moïi ngöôøi coù theå hoïc taäp suoát ñôøi. Ñaåy maïnh coâng taùc
ñaøo taïo ngheà, keå caû nhöõng ngheà thuoäc lónh vöïc coâng ngheä cao. Môû roäng maïng löôùi cô
sôû daïy ngheà, phaùt trieån trung taâm daïy ngheà quaän, huyeän. trieå n khai tích cöïc caùc
chöông trình ñaøo taïo ngheà cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá, vuøng ñaëc bieät khoù khaên,
vuøng saâu, vuøng xa. Keát hôïp chaët cheõ vieäc ñaøo taïo ngheà vôùi vieäc boài döôõng, phoå bieán
kieán thöùc kyõ thuaät cho noâng daân. Sôùm ñieàu chænh cô caáu nguoàn nhaân löïc hôïp lyù veà trình
ñoä ñaøo taïo,
Thöù hai, ñoåi môùi maïnh meõ quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi giaùo duïc vaø ñaøo taïo
taê n g cöôøng söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc, vai troø cuûa Maët traän t o å
quoác vaø caùc ñoaøn theå nhaân daân caùc caáp, vai troø cuûa ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeå phaùt
trieån söï nghieäp giaùo duïc.
Ñoåi môùi caên baûn chính saùch söû duïng caùn boä theo höôùng coi troïng phaåm chaát vaø
naêng löïc thöïc teá. Ñaåy maïnh caûi caùch haønh chính, naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû
coâng taùc quaûn lyù, chuù troïng quaûn lyù chaát löôïng giaùo duïc. taê n g cöôøng thanh tra, kieåm
tra, kieåm ñònh chaát löôïng vaø giaùm saùt caùc hoaït ñoäng giaùo duïc.
Chaán chænh, saép xeáp laïi heä thoáng caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng; khaéc phuïc tình
traïng thaønh laäp môùi ôû nhöõng nôi, nhöõng lónh vöïc khoâng ñuû ñieàu kieän veà ñoäi nguõ caùn boä
giaûng daïy, veà cô sôû vaät chaát, trang thieát bò vaø ñaàu vaøo cuûa sinh vieân; khoâng duy trì caùc
tröôøng ñaøo taïo coù chaát löôïng keùm. thöï c hieän phaân caáp, taïo ñoäng löïc vaø tính chuû ñoäng
cuûa caùc cô sôû giaùo duïc. taêng quyeàn töï chuû, töï chòu traùch nhieäm cuûa nhaø tröôøng ñi ñoâi
vôùi vieäc hoaøn thieän cô cheá coâng khai, minh baïch, baûo ñaûm söï giaùm saùt cuûa caùc cô
quan nhaø nöôùc, ñoaøn theá vaø xaõ hoäi. Ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, truyeàn
thoâng trong quaûn lyù giaùo duïc ôû caùc caáp.
thöï c söï coi troïng vai troø cuûa khoa hoïc giaùo duïc. Ñaåy maïnh nghieân cöùu khoa hoïc
giaùo duïc, giaûi quyeát toát nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn trong quaù trình ñoåi môùi giaùo
duïc.
Thöù ba, xaây döïng ñoäi nguõ nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc ñuû veà soá löôïng, ñaùp
öùng yeâu caàu veà chaát löôïng
Ñoåi môùi maïnh meõ phöông phaùp vaø noäi dung ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng vaø khoa sö
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 53
phaïm. xaâ y döïng moät soá tröôøng sö phaïm thöïc söï trôû thaønh tröôøng troïng ñieåm ñuû söùc laøm
ñaàu taøu cho caû heä thoáng caùc cô sôû ñaøo taïo giaùo vieân. taêng ñaàu tö cô sôû vaät chaát naâng
caáp caùc tröôøng, caùc khoa sö phaïm. Khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng baûo ñaûm ñuû soá
löôïng giaùo vieân cho caû heä thoáng giaùo duïc.
Ñaåy maïnh coâng taùc ñaøo taïo, boài döôõng ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù giaùo duïc ôû taát caû
caùc caáp hoïc, baäc hoïc ñuû veà soá löôïng, ñoàng boä veà cô caáu, gioûi veà chuyeân moân, nghieäp
vuï.
Chuaån hoaù trong ñaøo taïo, tuyeån choïn, söû duïng nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
caùc caáp. Nhaø nöôùc coù chính saùch öu ñaõi ñoái vôùi nhaø giaùo vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc veà
vaät chaát vaø tinh thaàn ñeå thu huùt nhöõng ngöôøi gioûi laøm coâng taùc giaùo duïc.
Thöù tö, tieáp tuïc ñoåi môùi chöông trình, taïo chuyeån bieán maïnh meõ veà phöông phaùp
giaùo duïc
Raø soaùt laïi toaøn boä chöông trình vaø saùch giaùo khoa phoå thoâng, sôùm khaéc phuïc tình
traïng quaù taûi, naëng veà lyù thuyeát, nheï veà thöïc haønh, chöa khuyeán khích ñuùng möùc tính
saùng taïo cuûa ngöôøi hoïc, chuaån bò kyõ vieäc xaây döïng vaø trieån khai thöïc hieän boä chöông
trình giaùo duïc phoå thoâng môùi theo höôùng hieän ñaïi, phuø hôïp vaø coù hieäu quaû. Ñoåi môùi,
hieän ñaïi hoaù chöông trình giaùo duïc ñaïi hoïc, giaùo duïc ngheà nghieäp, chuyeån maïnh meõ töø
ñaøo taïo theo khaû naêng sang ñaøo taïo theo nhu caàu xaõ hoäi. thöïc hieän toát ñaøo taïo theo cheá
ñoä tín chæ trong heä thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc vaø giaùo duïc ngheà nghieäp. Caûi tieán vaø naâng
cao chaát löôïng chöông trình caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi, nhaân vaên, nhaát laø caùc moân khoa
hoïc Maùc - Leâ nin, tö töôûng hoà Chí Minh. baõi boû tình traïng ñoäc quyeàn xuaát baûn vaø phaùt
haønh saùch giaùo khoa cuûa Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc.
tieá p tuïc ñoåi môùi phöông phaùp daïy vaø hoïc, khaéc phuïc cô baûn loái truyeàn thuï moät
chieàu. Phaùt huy phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc, saùng taïo, hôïp taùc; giaûm thôøi gian giaûng
lyù thuyeát, taêng thôøi gian töï hoïc, töï tìm hieåu cho hoïc sinh, sinh vieân; gaén boù chaët cheõ
giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh, ñaøo taïo gaén vôùi nghieân cöùu khoa hoïc, saûn xuaát vaø ñôøi
soáng.
Thöù saùu, ñaûm baûo coâng baèng xaõ hoäi trong giaùo duïc
Nhaø nöôùc taäp trung ñaàu tö cho caùc vuøng khoù khaên, vuøng coù ñoâng ñoàng baøo daân
toäc thieåu soá, tuøng böôùc giaûm söï cheânh leäch veà phaùt trieån giaùo duïc giöõa caùc vuøng, mieàn.
thöïc hieän toát chính saùch cöû tuyeån, ñaøo taïo theo ñòa chæ vôùi vieäc boå tuùc naâng cao trình
ñoä cho ñoái töôïng cöû tuyeån. Quan taâm ñaøo taïo caùn boä vuøng daân toäc (caùn boä ñaûng, chính
quyeàn, ñoaøn theå ôû cô sôû). tieá p tuïc phaùt trieån heä thoáng tröôøng noäi truù, baùn truù, thöïc hieän
toát caùc chính saùch öu tieân, hoã trôï cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá: Ñaëc bieät chuù yù ñeán con
thöông binh, lieät só, gia ñình coù coâng vôùi nöôùc, hoïc sinh coù hoaøn caûnh ñaëc bieät khoù
khaên vaø hoïc sinh khuyeát taät thoâng qua phaùt trieån caùc loaïi quyõ khuyeán hoïc, khuyeán taøi
trong caùc toå chöùc xaõ hoäi, trong caùc coäng ñoàng daân cö.
Thöù baûy, taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá veà giaùo duïc vaø ñaøo taïo
Giaùo duïc trong thôøi kyø hoäi nhaäp quoác teá caøng caàn phaûi baûo ñaûm phaùt trieån beàn
vöõng, khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng, phaùt huy toái ña noäi löïc, giöõ vöõng ñoäc laäp töï
chuû vaø ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, töøng böôùc tieáp caän neàn giaùo duïc tieân tieán theá giôùi.
Môû roäng hôïp taùc ñaøo taïo ña phöông gaén vôùi vieäc taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù nhaø
nöôùc.
Coù cô cheá, chính saùch thu huùt caùc nguoàn ñaàu tö nöôùc ngoaøi cho giaùo duïc, nhaát laø
lónh vöïc ñaøo taïo ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc vaø daïy ngheà; thu huùt caùc nhaø giaùo, nhaø khoa hoïc
gioûi ngöôøi nöôùc ngoaøi tham gia ñaøo taïo, nghieân cöùu khoa hoïc ôû caùc cô sôû giaùo duïc ñaïi
hoïc, sau ñaïi hoïc.
thöï c hieän toát vieäc ñöa caùn boä, hoïc sinh, sinh vieân coù ñaïo ñöùc vaø trieån voïng ñi ñaøo
taïo ôû nöôùc ngoaøi, chuù troïng caùc ngaønh maø ñaát nöôùc coù nhu caàu böùc thieát, ñoàng thôøi
taêng cöôøng quaûn lyù, giuùp ñôõ vieäc hoïc taäp, sinh hoaït löu hoïc sinh ôû nöôùc ngoaøi.
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 55
VI. PHUÏ LUÏC
1. Phuï luïc 1:
Giôùi thieäu baøi phaùt bieåu veà 5 nguyeân taéc neàn taûng trong giaùo duïc cuûa Phoù Thuû
töôùng, nguyeân Boä tröôûng Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo Nguyeãn Thieän Nhaân
trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh giaùo duïc ñaõ thöïc hieän nhieàu caûi caùch maïnh meõ
nhaèm chaán höng neàn giaùo duïc nöôùc nhaø. theo lôøi cuûa nguyeân boä tröôûng Nguyeãn thieä n
Nhaân “Laõnh ñaïo ngaønh ñaõ thaûo luaän nhieàu laàn ñeå choïn böôùc ñi cho thích hôïp. Cuoái
cuøng thì laïi trôû laïi moät nguyeân taéc giaûn dò: Con ngöôøi laø nhaân toá quyeát ñònh cuûa moïi
vaán ñeà”. theo nguyeân boä tröôûng, nhöõng caûi caùch hieän nay vaãn chöa ñem laïi hieäu quaû
nhö mong muoán, nguyeân nhaân laø do vaãn chöa thöïc hieän trieät ñeå caùc nguyeân taéc trong
caên baûn cuûa giaùo duïc, ñoù laø “Traät töï kyû cöông; Trung thöïc; Khaùch quan; Coâng baèng;
Khuyeán khích saùng taïo vaø Hieäu quaû”.
Ñeå caùc nhaø quaûn lyù thaáy ñöôïc nhöõng vaán ñeà vöøa mang tính caáp baùch, vöøa mang
tính neàn taûng cho quaù trình phaùt trieån giaùo duïc laâu daøi, chuùng toâi xin giôùi thieäu nguyeân
vaên traû lôøi phoûng vaán baùo Giaùo duïc vaø thôøi ñaïi cuûa Phoù thuû töôùng Chính phuû, nguyeân
boä tröôûng boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo Nguyeãn thieä n Nhaân veà 5 nguyeân taéc cô baûn trong
giaùo duïc, baøi ñöôïc ñaêng treân taïp chí Giaùo duïc thôøi ñaïi thaùng 01/2008.
“Vieät Nam ñaõ hình thaønh ñöôïc heä thoáng giaùo duïc vaø khoa hoïc töø trong thôøi kyø
chieán tranh. Trong suoát nhöõng naêm qua, nhaân toá khoâng theå thieáu ñöôïc trong söï taêng
tröôûng kinh teá lieân tuïc cuûa Vieät Nam chính laø con ngöôøi. Con ngöôøi Vieät Nam -
cuõng chính laø saûn phaåm cuûa neàn giaùo duïc Vieät Nam - ñaõ ñuû söùc thöïc hieän ñoåi môùi
kinh teá, ñöa neàn kinh teá töø bao caáp sang kinh teá thò tröôøng; töø heä thoáng kinh teá thuaàn
tuyù quoác doanh vaø taäp theå sang heä thoáng kinh teá nhieàu thaønh phaàn; ñöa Vieät Nam töø
moät nöôùc chuû yeáu nhaäp khaåu sang xuaát khaåu nhieàu haøng hoaù ñöùng trong “top 10”
cuûa theá giôùi. Tuy nhieân, vaãn coøn caùc daáu hieäu raát ñaùng lo ngaïi, ñoù laø nhöõng yeáu
keùm chaäm ñöôïc khaéc phuïc, thaäm chí coù xu höôùng gia taêng. Yeáu keùm veà chaát löôïng
giaùo vieân, chaát löôïng giaùo duïc, yeáu keùm veà chaát löôïng ñaøo taïo ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc;
vi phaïm trong coâng taùc thi cöû vaø beänh thaønh tích. Chuùng ta nhìn thaáy caùc yeáu keùm ñoù
vaø khoâng theå yeân taâm.
Caâu hoûi laø trong ñieàu kieän khoâng theå taêng nhanh ngaân saùch cho giaùo duïc thì laøm
caùch naøo ñeå giaûi quyeát ñöôïc baøi toaùn vöøa naâng cao chaát löôïng giaùo duïc phoå thoâng
vöøa naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ngheà nghieäp; vöøa taêng quy moâ giaùo duïc vöøa naâng
cao chaát löôïng nhöng vôùi chi phí thaáp. Caùi khoù nhaát cuûa ngaønh trong nhöõng naêm gaàn
ñaây chính laø ôû choã ñoù. Neáu coù thôøi gian töø töø coù theå laøm ñöôïc, nhöng ta ñang trong
thôøi kyø hoäi nhaäp, aùp löïc ñeán ngay laäp töùc, khoâng theå chaäm treã.
Laõnh ñaïo ngaønh ñaõ thaûo luaän nhieàu laàn ñeå choïn böôùc ñi cho thích hôïp. Cuoái
56 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
cuøng thì laïi trôû laïi moät nguyeân taéc giaûn dò: Con ngöôøi laø nhaân toá quyeát ñònh cuûa moïi
vaán ñeà. Söï naêng ñoäng vaø söï chòu traùch nhieäm cuûa con ngöôøi laø yeáu toá quyeát ñònh.
Nguoàn löïc coù theå haïn cheá, nhöng neáu con ngöôøi coù yù thöùc, phaùt huy saùng kieán, thì
nguoàn löïc ñoù coù theå ñem laïi keát quaû cao. Nguoàn löïc hieän nay chöa ñem laïi hieäu quaû
cao, chính laø vì söï vi phaïm caùc nguyeân taéc neàn taûng cuûa giaùo duïc. Ñoù laø: Traät töï kyû
cöông; Trung thöïc; Khaùch quan; Coâng baèng; Khuyeán khích saùng taïo vaø Hieäu quaû. Neáu
ñaûm baûo ñöôïc 5 nguyeân taéc naøy thì heä thoáng giaùo duïc seõ phaùt trieån. Coøn neáu laøm
ngöôïc laïi seõ laøm trieät tieâu saùng kieán, trieät tieâu ñoäng löïc. Nhö vaäy, khoâng theå khaùc, ñeå
giaùo duïc phaùt trieån thì phaûi khaéc phuïc nhöõng vi phaïm caên baûn ñoù.
Khi ngaønh giaùo duïc laøm cuoäc vaän ñoäng choáng tieâu cöïc trong thi cöû vaø beänh
thaønh tích trong giaùo duïc, dö luaän xaõ hoäi cuõng coù nhöõng yù kieán cho raèng ñaáy laø
“chuyeän nhoû”, nhöng Laõnh ñaïo Boä laïi cho raèng ñaây laø “chuyeän raát lôùn”, ñoäng chaïm
ñeán caùc nguyeân taéc cuûa giaùo duïc, töùc laø ñoäng chaïm ñeán caùi goác cuûa giaùo duïc. Tieâu
cöïc trong thi cöû vaø beänh thaønh tích ñaõ ñi ngöôïc laïi caû 5 nguyeân taéc traät töï, kyû cöông,
trung thöïc, khaùch quan, coâng baèng, khuyeán khích saùng taïo vaø hieäu quaû. Coâng khai vi
phaïm luaät phaùp, gian laän laø coâng cuï “thaønh ñaït”, ngöôøi yeáu keùm ñöôïc khen, hoïc
sinh hoïc toát, thaày coâ daïy toát thì khoâng ñöôïc ñoäng vieân xöùng ñaùng! Nguy hieåm ôû ñaây
laø ñaùnh giaù sai thöïc tieãn thì ñaàu tö nguoàn löïc sai choã. Noã löïc cuûa ngaønh khoâng giaûi
quyeát ñuùng caùc yeáu keùm caàn giaûi quyeát. Beänh thaønh tích ñaõ laøm cho ñònh höôùng vaø
noã löïc söû duïng nguoàn löïc bò sai laïc. Ñoù chính laø söï laõng phí lôùn nguoàn löïc.
Ngaønh ta thöïc hieän cuoäc vaän ñoäng “Hai khoâng” chính laø haønh ñoäng nhaèm thieát
laäp laïi nhöõng nguyeân taéc cuûa ngaønh, töø ñoù seõ phaùt huy ñöôïc yù thöùc vaø saùng taïo cuûa
nhöõng chuû theå trong quaù trình phaùt trieån. Noã löïc khoâng chæ ôû baäc phoå thoâng maø ôû taát
caû caùc baäc hoïc.
Khi chuùng ta taäp trung giaûi quyeát vaán ñeà taän goác thì thöïc tieãn seõ chæ ra caùc coâng
vieäc phaûi laøm tieáp theo laø gì. Vaán ñeà noåi coäm laø vaán ñeà chaát löôïng giaùo vieân vaø vai
troø cuûa caùc thaày coâ Hieäu tröôûng. Xuaát hieän nhu caàu naâng cao chaát löôïng vaø chuaån
hoaù giaùo vieân. Tröôùc ñaây, vaán ñeà naøy chöa ñöôïc laøm quyeát lieät, naêm vöøa roài Boä môùi
coâng boá chuaån giaùo vieân maàm non, ñang chuaån bò coâng boá chuaån giaùo vieân tieåu hoïc
vaø trung hoïc. Vieäc naøy leõ ra phaûi ñöôïc laøm sôùm hôn, töø nhieàu naêm tröôùc. Naêm 2007,
chuùng ta ñaõ khôûi ñoäng moät chöông trình môùi boài döôõng caùc thaày coâ Hieäu tröôûng, naêm
2008 seõ thöïc hieän ñaùnh giaù Hieäu tröôûng caùc tröôøng phoå thoâng qua yù kieán cuûa caùc
thaày coâ giaùo.
Trong giaùo duïc ñaïi hoïc chuùng ta cuõng caàn phaûi choïn khaâu ñoät phaù cho phuø hôïp
vôùi ñaëc thuø. Ñoù laø, thöïc hieän vieäc cho vay ñeå hoïc vaø ñaøo taïo phaûi ñaùp öùng nhu caàu
xaõ hoäi. Cuï theå hoaù yeáu toá chaát löôïng vaø yeáu toá ñoäng löïc ôû giaùo duïc ñaïi hoïc baèng:
“Noùi khoâng vôùi ñaøo taïo khoâng ñaït chuaån vaø ñaøo taïo khoâng theo nhu caàu xaõ hoäi”.
Theo
Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM 57
höôùng naøy, naêm 2007, Boä ñaõ toå chöùc 4 hoäi thaûo quoác gia veà ñaøo taïo theo nhu caàu
cuûa xaõ hoäi. Ñaõ coù gaàn 150 thoûa thuaän, hôïp ñoàng ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao
ñaúng vaø caùc doanh nghieäp, caùc ngaân haøng vaø caùc ñòa phöông ñaõ ñöôïc kyù keát. Chuùng
ta ñaõ nhaän thöùc roõ hôn laø khoâng chæ nhaø tröôøng, maø caû 4 chuû theå laø nhaø tröôøng,
doanh nghieäp, Nhaø nöôùc vaø sinh vieân phaûi cuøng noã löïc vaø hôïp taùc thì môùi naâng
cao ñöôïc chaát löôïng giaùo duïc ñaïi hoïc nhanh hôn vaø hieäu quaû hôn. Ñeå taïo ñieàu
kieän cho caùc sinh vieân, hoïc sinh hoïc ngheà ñuû ñieàu kieän ñöôïc hoïc song coù hoaøn caûnh
gia ñình khoù khaên, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ quyeát ñònh trieån khai heä thoáng cho vay
môùi ñeå hoïc ngheà, hoïc ñaïi hoïc. Qua 4 thaùng trieån khai, ñaõ coù 600.000 hoïc sinh,
sinh vieân ñöôïc vay, vôùi toång soá voán cho vay ñöôïc hôn 2.000 tyû ñoàng. Ñaây laø giaûi
phaùp coù tính ñoät phaù trong ñoåi môùi cô cheá taøi chính cuûa giaùo duïc ñaïi hoïc.
Khi môùi ñaët ra yeâu caàu choáng tieâu cöïc trong thi cöû, trong dö luaän xaõ hoäi cuõng
coù yù kieán khoâng tin laø laøm ñöôïc. Chuùng ta ñöa ra “Hai khoâng” nhöng cuõng raát lo.
Baøi hoïc saâu saéc nhaát trong naêm hoïc ñaàu tieân (2006- 2007) thöïc hieän “Hai khoâng”
laø chuùng ta ñaõ noùi cho hoïc sinh hieåu, noùi cho ngöôøi daân ñoàng tình raèng caùi raát caàn
sau 12 naêm hoïc khoâng phaûi laø taám baèng toát nghieäp maø laø naêng löïc laøm ngöôøi. Sau
moät thôøi gian tuyeân truyeàn, baùo chí vaøo cuoäc thì ñaõ nhaän ñöôïc söï ñoàng tình cuûa
xaõ hoäi.
Chuùng ta môùi thi nghieâm tuùc ñöôïc moät naêm hoïc theo tinh thaàn cuûa cuoäc vaän
ñoäng “Hai khoâng”. Maëc duø coù theå noùi laø ñaõ thi nghieâm tuùc hôn nhöõng naêm tröôùc
nhieàu, nhöng chöa phaûi hoaøn toaøn nghieâm tuùc (vì vaãn coøn coù nôi chöa thaät nghieâm
tuùc). Do ñoù naêm nay phaûi laøm nghieâm tuùc hôn nöõa. Ñeå chöùng minh cho xaõ hoäi
thaáy chuùng ta coù theå thi cöû nghieâm tuùc hôn, ñeå naêm sau nöõa (2009) chæ coøn moät
kyø thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng (THPT) vaø khoâng coøn thi quoác gia vaøo ñaïi
hoïc nöõa.
Moät moái lo nöõa laø beänh thaønh tích khoâng chæ laø “beänh” cuûa ngöôøi laøm giaùo duïc
maø vaãn bò chi phoái bôûi nhöõng quan nieäm chung. Chæ rieâng ngaønh giaùo duïc laøm khoâng
ñöôïc. Boä ñaõ tham möu vaø Thuû töôùng ñaõ coù Chæ thò veà khaéc phuïc tieâu cöïc vaø beänh
thaønh tích trong giaùo duïc. Laõnh ñaïo caùc ñòa phöông ñeàu uûng hoä phöông chaâm laø
phaûi choáng tieâu cöïc vaø beänh thaønh tích, khi ngaønh giaùo duïc laøm thì ñaõ ñöôïc caùc ñòa
phöông uûng hoä.
Naêm hoïc vöøa qua chuùng ta ñaõ khoâng ñaët ra chæ tieâu tyû leä toát nghieäp vaø tyû leä khaù
gioûi nöõa, nhöng chuùng ta laïi thaønh laäp 7 cuïm thi ñua cuûa caùc tænh, thaønh phoá trong caû
nöôùc. Ñaët muïc tieâu trong 4 naêm 2006 - 2010 choáng tieâu cöïc vaø beänh thaønh tích trong
giaùo duïc, cho ñeán nay toâi cho raèng chuùng ta ñaõ ñi ñuùng höôùng. Neáu laøm toát 4 naêm
naøy, neàn ñaïo ñöùc trong ngaønh seõ tieán sang moät moác môùi. Ñoù laø tieàn ñeà ñeå chuùng ta
böôùc caùc böôùc tieáp theo.
[2] Nguyeãn tieán Cöôøng, Söï phaùt trieån giaùo duïc vaø cheá ñoä thi cöû ôû Vieät Nam thôøi phong
kieán, Nxb Giaùo duïc 1998
62 Chương I - SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC VIỆT NAM
[3] tudienbachkhoa.gov.vn
[4] Lòch söû giaùo duïc Vieät Nam tröôùc Caùch maïng thaùng 8 naêm 1945; Nguyeãn Ñaêng tieá n ,
Nguyeãn tieán Doaõn, hoà t h ò hoà n g, hoaø n g Maïnh Kha - Nxb Giaùo duïc 1996
[5] boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, 50 naêm phaùt trieån söï nghieäp giaùo duïc vaø ñaøo taïo Vieät Nam
(1945 - 1995), Nxb Giaùo duïc,
[6] Nguyeân Ngoïc, t ö ø Duy taân Quaûng Nam ñeán Ñoâng Kinh Nghóa thuï c haø Noäi, (trong
taäp buùt kyù baèng ñoâi chaân traàn, Nxb Vaên ngheä)
[7] ban Khoa Giaùo trung öông, Moät soá vaên kieän cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam veà coâng
taùc khoa giaùo Nxb Chính trò quoác gia (taä p veà giaùo duïc - ñaøo taïo)
[9] Nguyeãn Quang Kính, Nguyeãn Quoác Chí, Education in Vietnam: Development
history, Challenges, and Solutions, (Chapter 4, an african Exploration of East asian
Education Experience, the World bank)
[10] Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn i (2001 - 2005) chieán löôïc phaùt
trieån giaùo duïc 2001 - 2010, Vieän CL&CtGD, boä GDÑt
[11] Phaïm Ñoã Nhaät tieá n , Giaùo duïc Vieät Nam: vò trí treân baûn ñoà giaùo duïc theá giôùi vaø xu
theá vaän ñoäng, baùo caùo taïi hoäi thaûo Giaùo duïc Vieät Nam: thöïc traïng - So saùnh vôùi caùc
nöôùc aSEaN vaø Ñoâng aÙ (haø Noäi, 30-31/10/2007) trong khuoân khoå Ñeà taøi nghieân cöùu
b1-2 t M K h x h
[12] Luaät Giaùo duïc 2005, Nxb Chính trò quoác gia
[13] boä GDÑt, baùo caùo toång keát naêm hoïc 2007 - 2008, phöông höôùng, nhieäm vuï
troïng taâm cuûa giaùo duïc Maàm non, giaùo duïc phoå thoâng, giaùo duïc thöôøng xuyeân vaø
giaùo duïc chuyeân nghieäp naêm hoïc 2008-2009 (Phuï luïc 1)
[14] boä GDÑt, Chöông trình giaùo duïc phoå thoâng, Nxb Giaùo duïc
[15] Chính phuû ChxhCN Vieät Nam, Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc 2001 - 2010
[16] baùo caùo toång keát Ñeà taøi nghieân cöùu b1-2 t M K h x h “Luaän cöù khoa hoïc cho vieäc
ñeà xuaát chuû tröông, chính saùch phaùt trieån giaùo duïc phuïc vuï söï nghieäp ñaåy maïnh CNh,
h Ñ h ñaát nöôùc trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá saâu vaø ñaày ñuû” do Quyõ hoøa bình vaø
Phaùt trieån Vieät Nam chuû trì
[17] Chính phuû C h x h C N Vieät Nam, Ñeà aùn ñoåi môùi giaùo duïc Ñaïi hoïc
[18] Vieät Nam quaûn lyù chi tieâu coâng ñeå taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo - baùo caùo chung cuûa
[19] boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, thoá n g keâ giaùo duïc vaø ñaøo taïo caùc naêm hoïc
[20] Vieän Khoa hoïc giaùo duïc, Döï thaûo baùo caùo tình hình thöïc hieän giai ñoaïn i (2001 -
2005) chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc (2001-2010)
[21] boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, Ñeà aùn daïy vaø hoïc ngoaïi ngöõ trong heä thoáng giaùo duïc Vieät
Nam giai ñoaïn 2006 - 2015
[22] thoâ n g baùo Keát luaän cuûa boä Chính trò veà vieäc tieáp tuïc thöïc hieän Nghò quyeát trung
öông 2 (khoùa Viii), phöông höôùng phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeán naêm 2020.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 65
A. GIAÙO DUÏC TRUNG QUOÁC
t ö ø tRuYEÀN t h o á N G höÔÙNG ÑEáN hiEäN ÑaÏ i h o Ù a
27. Dieän tích Trung Quoác coù theå lôùn thöù 3 hoaëc thöù 4 theá giôùi so vôùi Hoa Kyø tuøy theo caùch xaùc ñònh.
28. Soá lieäu thaùng 6 naêm 2009.
29. Caùc thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông goàm: Baéc Kinh, Thöôïng Haûi, Truøng Khaùnh, Thieân Taân. Caùc
khu töï trò goàm Noäi Moâng Coå, Hoài Ninh Haï, Duy Ngoâ Nhó Taân Cöông, Choang Quaûng Taây, Taây Taïng.
Caùc ñaëc khu haønh chính goàm Hoàng Koâng vaø Ma Cao.
66 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
troïn g veà moïi maët do aûn h höôû ng cuû a phöông taây, chieán tranh xaâm löôïc vaø noä i
chieá n. Caùc nhaø caûi caùc h ñaõ baét ñaà u nhaá n maï nh ñeán nhöõn g thay ñoå i caê n baû n veà
trieá t lyù vaø heä thoáng giaù o duïc ñeå laø m tieà n ñeà cho nhöõ n g thay ñoåi trong ñôøi soá ng xaõ
hoä i cuûa tr ung Quoác . h e ä thoán g tröôøn g hoïc cuøn g vôù i chöông trình giaûn g daï y theo
kieåu phöông t a â y ñaõ ra ñôø i, chaám döùt neà n Nho hoï c toà n taïi haøng ngaøn naê m . h e ä
thoán g chöõ vieá t cuõn g ñöôïc ñôn giaûn hoùa nhaè m khuyeá n khích moï i ngöôø i hoï c taä p .
Ñeá n khi Nöôù c Coä n g hoaø nhaâ n daâ n (ChND) trung h o a ra ñôøi naêm 1949, Ñaû ng
Coä n g saû n trung Quoá c giöõ vai troø laõn h ñaï o toaøn dieä n ñoái vôùi söï nghieäp giaù o duï c ,
theo ñoù caù c caá p uû y Ñaû ng chæ ñaï o vieäc thöï c hieä n caù c chính saùc h vaø ñieà u phoá i moï i
hoaï t ñoäng giaù o duïc ôû caù c caá p chính quyeà n vaø trong moã i tröôøn g hoïc . Chính saùc h
phaù t trieån giaùo duïc ñöôï c Ñaû n g ñöa ra laø “daân toäc , khoa hoïc vaø ñaï i chuùn g”, ñaø o
taï o moï i taàng lôùp nhaân daân , ñaë c bieät laø noâng daân vaø coâ n g nhaân trôû thaø n h nhöõn g
coâ ng daâ n toát nhaè m xaây döï ng Nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa. Giaù o duïc vaø ñaøo taï o laá y
trieá t hoïc Maùc - Leâ nin vaø tö töôû n g Mao traïch Ñoân g laø m neà n taûn g.
Chính phuû nöôùc Ch ND trung h o a giöõ vai troø chuû ñaï o trong taá t caû caù c lónh
vöï c cuû a giaùo duïc . Caù c chính saù c h vaø caù c ñoå i môù i giaùo duïc quan troï n g ñaõ ñöôïc
thöïc hieän ñeå haøi hoø a giöõ a chöù c naên g giaùo duï c chính trò tö töôû n g vôù i chöù c naên g
kinh teá cuûa giaù o duï c ; giöõa giaù o duïc vì muï c tieâ u hieä u quaû kinh teá vôùi giaù o duï c
vì coâ ng baè ng vaø bình ñaún g xaõ hoä i. hieän nay, tru ng Quoá c coù moät heä thoán g giaùo
duï c thoá n g nhaá t treân toaø n quoá c , bao goàm giaùo duïc maàm non, giaù o duïc tieå u hoï c (6
naê m ), giaùo duïc trung hoï c (6 naêm , trong ñoù t h C S 3 naê m vaø t h P t 3 naê m ) vaø giaùo
duï c ñaï i hoïc . trong ñoù , giaù o duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû laø baé t buoäc , caên cöù
theo Luaät Giaù o duï c baé t buoäc 9 naêm ban haø n h naêm 1986.
30. Trung Quoác coù heä thoáng chính quyeàn caùc caáp laø Trung öông, tænh, ñòa khu, huyeän, höông vaø thoân,
trong ñoù thoân khoâng phaûi laø caáp chính quyeàn chính thöùc.
68 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Trung Quoác
treû ñeán tröôøng 5 buoåi moät tuaàn (tröôùc 1997 laø 6 buoåi), moãi tuaàn hoïc 24 ñeán 27 tieát
hoïc vôùi 45 phuùt/tieát. Moät naêm hoïc keùo daøi 9 thaùng vôùi 2 kyø nghæ: Nghæ heø vaøo thaùng 7,
8 vaø kyø nghæ ñoâng vaøo thaùng 1,2. Chöông trình hoïc goàm caùc moân tieáng hoa, toaùn, giaùo
duïc theå chaát, nhaïc, hoïa, nhaäp moân töï nhieân, lòch söû vaø ñòa lyù cuøng vôùi caùc buoåi sinh
hoaït veà chính trò vaø ñaïo ñöùc. Gaàn ñaây moân tieáng anh ñaõ ñöôïc ñöa vaøo chöông trình
tieåu hoïc töø lôùp 3. Ngoaøi ra töø lôùp 4 hoïc sinh phaûi tham gia caùc buoåi lao ñoäng vaø hoaït
ñoäng ngoaøi giôø khaùc.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 69
baèng coù giaù trò töông ñöông nhö nhöõng hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng veà vaên
hoùa. Ôû baäc trung hoïc phoå thoâng coù caùc loaïi hình tröôøng laø trung hoïc phoå thoâng bình
thöôøng, trung hoïc phoå thoâng thöôøng xuyeân, trung hoïc ngheà, trung hoïc ngheà thöôøng
xuyeân vaø ñaøo taïo kyõ naêng thöïc haønh. Ôû baäc trung hoïc cô sôû cuõng coù chöông trình daïy
kyõ naêng ngheà.
hoïc sinh ñeán tröôøng 6 buoåi moät tuaàn, moãi tuaàn hoïc 30 hoaëc 31 tieát vôùi 45 phuùt/
tieát. Chöông trình hoïc thoáng nhaát treân toaøn quoác vôùi caùc boä moân: tieá n g hoa, toaù n , Vaät
lyù, hoù a hoïc, Sinh hoïc, Ñòa chaát hoïc, Ngoaïi ngöõ, Lòch söû, Ñòa lyù, Khoa hoïc chính trò, a m
nhaïc, Myõ thuaät vaø Giaùo duïc theå chaát. Ngoaøi ra hoïc sinh phaûi tham gia caùc hoaït ñoäng
ngoaïi khoùa.
70 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
trung hoïc. Coù raát nhieàu loaïi hình tröôøng ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoïc sinh thuoäc nhieàu
trình ñoä khaùc nhau. Maïng löôùi caùc cô sôû giaùo duïc goàm tröôøng ñaïi hoïc, hoïc vieän coâng
ngheä, tröôøng ñaïi hoïc môû, tröôøng cao ñaúng, tröôøng cao ñaúng thöôøng xuyeân, ñaøo taïo töø
xa, tröôøng trung caáp, tröôøng trung caáp thöôøng xuyeân... Chöông trình hoïc ôû caùc tröôøng
naøy keùo daøi töø 2 ñeán 4 naêm. Chöông trình thaïc só keùo daøi 2 naêm vaø chöông trình tieán
só keùo daøi 4 naêm.
(31)
Vôùi con soá khoaûng 2.500 tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng vôùi gaàn 7 trieäu sinh vieân ,
Giaùo duïc ñaïi hoïc cuûa trung Quoác ñöôïc t oå chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoùa cuûa
Lieân hôïp quoác (uNESCo) ñaùnh giaù laø phaùt trieån nhanh nhaát theá giôùi. Nhöõng con soá naøy
raát aán töôïng neáu so vôùi chæ vaøi thaäp nieân tröôùc ñoù, trong keá hoaïch Ñaïi nhaûy voït 1958 -
1962 vaø Caùch maïng vaên hoùa 1966 - 1976, haàu heát caùc tröôøng ñaïi hoïc cao ñaúng ñaõ bò
ñoùng cöûa; sau Caùch maïng vaên hoùa, soá löôïng tuyeån sinh chæ giôùi haïn trong nhoùm nhöõng
ngöôøi ñöôïc cho laø “thaønh phaàn öu tuù”.
Chính phuû cuõng ñaõ chuù troïng ñeán vieäc taïo ra caùc tröôøng ñaïi hoïc chaát löôïng cao.
Ngay töø naêm 1993, döï aùn xaây döïng 100 tröôøng ñaïi hoïc ñaúng caáp quoác teá ñaõ ñöôïc trieån
khai, theo ñoù coù 708 tröôøng ñaõ ñöôïc saùp nhaäp thaønh 302 tröôøng. Vieäc saùp nhaäp naøy coù
muïc ñích taïo ra nhöõng caûi tieán trong quaûn lyù giaùo duïc, laøm toái öu vieäc huy ñoäng caùc
nguoàn löïc vaø taêng cöôøng chaát löôïng giaûng daïy. Nhieàu tröôøng ñaïi hoïc cuûa trung Quoác
hieän nay ñaõ trôû thaønh caùc tröôøng coù ñaúng caáp haøng ñaàu theá giôùi; ñoù laø moät noã löïc vöôït
baäc so vôùi caùc nöôùc tieân tieán coù heä thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc phaùt trieån töø raát sôùm. hoaï t
ñoäng nghieân cöùu taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc ñaõ goùp phaàn to lôùn vaøo coâng cuoäc ñoåi môùi, xaây
döïng kinh teá vaø phaùt trieån xaõ hoäi.
tr ao ñoåi quoác teá trong giaùo duïc ñaïi hoïc cuõng ngaøy caøng ñöôïc coi troïng. t h eo
öôùc tính coù khoaûn g 200.000 sinh vieân quoác teá ñang theo hoïc taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc
cuûa trung Quoác . Soá löôïng hoïc sinh Vieät Nam theo hoïc taïi trung Quoá c cuõn g ngaøy
caøng taêng, chuû yeáu ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc chaá t löôïng cao taïi baéc Kinh, thöôïng haûi,
Nam Ninh, thaåm Quyeán , Queá Laâm... Vieäc du hoïc vaø tieáp tuï c hoïc leân cao sau ñaïi
hoïc cuõng ñang laø moät xu theá ñöôïc caùc sinh vieân trung Quoác choïn löïa. hieän nay coù
khoaû ng 700.000 sinh vieâ n trung Quoác ñang theo hoïc ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc taïi hôn
(32)
100 nöôùc treân theá giôùi .
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 71
6. Caùc tröôøng tö thuïc
Nhaø nöôùc uûn g hoä caùc toå chöù c giaùo duïc tö thuïc. Luaät Khuyeá n khích giaùo duï c tö
thuïc ñaàu tieân coù hieäu löïc töø ngaøy 01/9/2003. Söï phaùt trieån cuûa caùc tröôøng tö thuïc
ñoà ng nghóa vôù i söï taêng leân veà toång theå caùc nguoàn cung cho giaùo duïc vaø söï thay ñoåi
trong moâ hình truyeàn thoáng laø chæ coù caùc tröôøng coân g laäp, töø ñoù ñaùp öùng toát hôn
caùc nhu caàu giaùo duïc.
Caùc tröôøng tö thuïc tieân phong trong vieäc hôïp taùc vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñieàu
haønh tröôøng hoïc. Nhieàu ñaïi hoïc nöôùc ngoaøi ñaõ vaøo trung Quoác theo caùch naøy, ñieàu ñoù
vöøa giuùp naâng cao chaát löôïng cho giaùo duïc cuûa trung Quoác, vöøa môû ra cô hoäi môùi ñeå
hoïc sinh tieáp tuïc hoïc leân cao hôn.
IV. NHÖÕNG CAÛI CAÙCH GIAÙO DUÏC TRONG THÔØI KYØ HIEÄN
ÑAÏI HOAÙ ÔÛ TRUNG QUOÁC
1. Chính saùch giaùo duïc töø nhöõng naêm 1980
trung Quoác baét ñaàu söï nghieäp ñoåi môùi, coâng nghieäp hoùa ñaát nöôùc töø cuoái thaäp
nieân 1970. Caùc theá heä laõnh ñaïo Ñaûng Coäng saûn trung Quoác thôøi kyø haäu Mao traï c h
(33)
Ñoâng xem giaùo duïc laø neàn taûng cho “Boán Hieän Ñaïi Hoùa” , ñoù laø phaùt trieån neàn
kinh teá trung hoa baèng vieäc hieän ñaïi hoùa veà Noâng nghieäp, Coâng nghieäp, Quoác phoøng
vaø Khoa hoïc coâng ngheä. Giaùo duïc khoa hoïc vaø coâng ngheä ñöôïc xem laø troïng taâm cuûa
chính saùch giaùo duïc; vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä coù kyõ naêng vaø naâng cao kieán thöùc
khoa hoïc kyõ thuaät ñöôïc coi laø öu tieân soá moät. Maëc duø khoa hoïc nhaân vaên cuõng ñöôïc coi
troïng nhöng caùc kyõ naêng chuyeân moân vaø caùc kyõ naêng ngheà vaãn ñöôïc xem laø quan
troïng nhaát nhaèm ñaùp öùng caùc muïc tieâu hieän ñaïi hoùa cuûa trung Quoác. Söï taùi ñònh höôùng
caùc öu tieân giaùo duïc ñi song song vôùi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cuûa Ñaëng tieå u bình.
Nhöõng ñoåi môùi chuù troïng ñeán khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi, cuøng vôùi nhaän thöùc
veà söï öu vieät cuûa khoa hoïc phöông taâ y , ñaõ daãn ñeán vieäc chaáp nhaän moät chính saùch
höôùng ngoaïi baét ñaàu töø naêm 1976, theo ñoù khuyeán khích vieäc hoïc taäp vaø vay möôïn töø
nöôùc ngoaøi phöông thöùc ñaøo taïo tieân tieán trong nhieàu lónh vöïc khoa hoïc khaùc nhau.
trong nhöõng naêm 1980, thaønh tích moät laàn nöõa laïi ñöôïc xem laø cô sôû ñeå tuyeån
sinh vaø thaêng tieán trong giaùo duïc. Chính trò khoâng coøn ñöôïc coi laø thöôùc ño quan troïng
ñoái vôùi hieäu quaû coâng vieäc, theo ñoù nguoàn goác chính trò vaø thaùi ñoä chính trò xeáp sau
thaønh tích trong coâng vieäc. Chính saùch giaùo duïc ñaõ laøm taêng soá löôïng tuyeån sinh cuøng
vôùi muïc tieâu laâu daøi laø ñaït ñöôïc phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû. Söï
phaân quyeàn trong quaûn lyù giaùo duïc töø caáp trung öông ñeán ñòa phöông laø caùch thöùc löïa
choïn ñeå caûi thieän heä thoáng giaùo duïc.
72 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
trong 30 naêm qua, caùc thay ñoåi veà chính saùch trong giaùo duïc ñaõ phaûn aùnh söï
chuyeån giao quyeàn löïc vaø ñöôøng loái phaùt trieån giöõa caùc theá heä laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng
saûn trung Quoác. trong quaù trình ñoåi môùi, trung Quoác ñaõ gaëp phaûi nhieàu vaán ñeà nhö cô
sôû vaät chaát tröôøng hoïc haïn cheá daãn ñeán só soá lôùp hoïc cao, thieát bò daïy hoïc laïc haäu; söï
maát caân baèng giöõa caùc loaïi hình ñaøo taïo daãn ñeán söï thieáu huït ñoäi nguõ coâng nhaân laønh
ngheà phuïc vuï cho coâng cuoäc hieän ñaïi hoùa; chöông trình giaûng daïy vaø heä thoáng ñaùnh
giaù naëng neà vaø cöùng nhaéc neân chöa phaùt huy heát khaû naêng töï hoïc, hoïc naâng cao, hoïc
suoát ñôøi cuûa ngöôøi hoïc; söï phaùt trieån maát caân baèng giöõa caùc vuøng mieàn taïo ra nhieàu
khoù khaên cho vieäc thöïc hieän caùc chính saùch giaùo duïc ñoàng boä treân caû nöôùc. taát caû
nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ ñaët ra yeâu caàu phaûi ñoåi môùi vaø ñoåi môùi lieân tuïc neàn giaùo duïc ñeå
phuø hôïp vôùi coâng cuoäc hieän ñaïi hoùa cuøng vôùi xu theá toaøn caàu hoùa vaø söï phaùt trieån
maïnh meõ cuûa coâng ngheä thoâng tin.
33. Töù Hieän Ñaïi Hoùa laø chuû tröông ñaõ ñöôïc Chu AÂn Lai neâu ra taïi Ñaïi hoäi X Ñaûng Coäng Saûn Trung Quoác
naêm 1973, nhöng noù chæ chính thöùc ñöôïc thöïc hieän töø khi Ñaëng Tieåu Bình khôûi xöôùng coâng cuoäc ñoåi
môùi cuoái nhöõng naêm 1970.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 73
Moät vaán ñeà quan troïng ñöôïc baøn taïi hoäi nghò laø söï ñôn giaûn hoùa vieäc quaûn lyù vaø
phaân quyeàn, taïo cô sôû cho vieäc caûi caùch heä thoáng giaùo duïc. Vieäc trao quyeàn quaûn lyù tôùi
caùc tænh thaønh, caùc vuøng töï trò vaø caùc ñaëc khu haønh chính laø cô sôû quan troïng ñeå caùc
caáp chính quyeàn ñòa phöông coù nhieàu quyeàn quyeát ñònh hôn trong vieäc phaùt trieån giaùo
duïc cô baûn. Caùc doanh nghieäp quoác doanh, caùc toå chöùc ñoaøn theå vaø caùc caù nhaân ñöôïc
khuyeán khích goùp voán ñeå hoaøn thaønh caûi caùch giaùo duïc. Chính quyeàn ñòa phöông söû
duïng ngaân saùch quoác gia ñöôïc phaân boå vaø phaàn traêm nguoàn döï tröõ taøi chính ñòa
phöông (chuû yeáu laø caùc nguoàn thueá) ñeå caáp voán cho caùc döï aùn giaùo duïc.
3. Caûi caùch cô caáu cuûa giaùo duïc trung hoïc cuoái nhöõng naêm 1980
hoäi nghò Quoác gia veà Giaùo duïc naêm 1985 ñaõ taïo tieàn ñeà cho nhöõng caûi caùch
maïnh meõ cuûa giaùo duïc trung hoïc dieãn ra sau ñoù. Cuoäc caûi caùch keâu goïi “höôùng nghieäp
hoùa” giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng, vôùi muïc tieâu laø daàn daàn giaùo duïc trung hoïc seõ thay
ñoåi töø vieäc chuû ñaïo veà giaùo duïc phoå thoâng chuyeån sang keát hôïp caân baèng giöõa giaùo
duïc phoå thoâng vaø giaùo duïc kyõ thuaät, höôùng nghieäp.
treâ n cô sôû ñoù, töø naêm 1985 ñaõ coù 3 loaïi tröôøng kyõ thuaät höôùng nghieäp ôû caáp trung
hoïc phoå thoâng ra ñôøi: tröôø n g trung hoïc ngheà do caùc phoøng giaùo duïc quaûn lyù, caùc tröôøng
coâng nhaân laønh ngheà do boä Lao ñoäng vaø caùc cô quan thuoäc boä ôû ñòa phöông quaûn lyù vaø
caùc tröôøng trung hoïc chuyeân nghieäp (bao goàm caùc tröôøng sö phaïm do caùc phoøng giaùo
duïc quaûn lyù, caùc tröôøng trung hoïc kyõ thuaät do caùc boä ban ngaønh vaø doanh nghieäp quaûn
lyù). baèng vieäc gia taêng tuyeån sinh ñoái vôùi ba loaïi hình tröôøng kyõ thuaät höôùng nghieäp neâu
treân töông ñöông vôùi caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng, cuoäc caûi caùch ñaõ thöïc hieän ñöôïc
vieäc ña daïng hoùa giaùo duïc trung hoïc.
theo Chính phuû trung Quoác, cuoäc caûi caùi naøy ñöôïc thuùc ñaåy bôûi nhöõng thay ñoåi
kinh teá do chính saùch hieän ñaïi hoùa mang laïi töø kyø hoïp toaøn theå laàn thöù ba cuûa Ñaïi
hoäi Ñaûng khoùa 11 naêm 1978. Khi söï nghieäp coâng nghieäp hoùa taêng nhanh vaøo ñaàu
nhöõng naêm 1980, ñaõ coù söï thieáu huït nghieâm troïng ñoäi nguõ coâng nhaân laøn h ngheà,
coâng nhaân baùn laønh ngheà vaø caùc kyõ thuaät vieân trung caáp. trong khi ñoù, giaùo duïc kyõ
thuaät höôùn g nghieäp laø khaâu yeáu nhaát trong heä thoáng giaùo duïc vaø khoâng taïo ra ñöôïc
nguoàn nhaân coâng laønh ngheà caàn thieát. Söï taäp trung quaù möùc vaøo giaùo duïc trung hoïc
phoå thoân g vaøo cuoái nhöõng naêm 1970 ñöôïc xem laø moät vaán ñeà lôùn ñoái vôùi giaùo duïc
trung Quoác. Caûi caùch kinh teá nhaán maïnh tính hieäu quaû trong saûn xuaát, trong khi
ñoù hoïc sinh toát nghieäp phoå thoâng cho thaáy khoâng ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû veà kyõ naêng
ngheà cho moâi tröôøng laøm vieäc. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch giaùo duïc trung Quoác
tin raèng giaùo duïc kyõ thuaät höôùng nghieäp seõ toát hôn giaùo duïc phoå thoâng trong vieäc ñaøo
taïo kyõ thuaät cho giôùi treû ñeå laøm vieäc trong caùc ngaønh coâng nghieäp sau khi ra tröôøng.
Vieäc höôùng nghieäp hoùa giaùo duïc trung hoïc seõ ñem laïi keát quaû trong vieäc taêng söùc
74 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
saûn xuaát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi toát nghieäp trung hoïc vaø vì theá taêng hieäu quaû ñoái vôùi
caùc ñaàu tö cho giaùo duïc.
4. Caûi caùch taøi chính vaø ñaàu tö cuûa phính phuû vaøo giaùo duïc nhöõng naêm 1980
Cuøng vôùi vieäc caûi caùch ôû caùc maûng khaùc trong ngaønh giaùo duïc, hoäi nghò giaùo duïc
naêm 1985 cuõng ñaõ môû ñaàu cho nhöõng caûi caùch veà taøi chính. Cô caáu taøi chính trong
giaùo duïc ñaõ thöïc hieän nhöõng thay ñoåi cô baûn töø heä thoáng taäp trung treân cô sôû nguoàn
ngaân saùch heïp chuyeån sang heä thoáng phaân caáp treân cô sôû nguoàn ngaân saùch ña daïng
hôn raát nhieàu. Caûi caùch taøi chính bao goàm 2 chieán löôïc chính: Phaân caáp vaø ña daïng
hoùa. Phaân caáp taøi chính döïa treân nguyeân taéc “traùch nhieäm cuûa ñòa phöông vaø quaûn lyù
theo töøng caáp”, theo ñoù moãi caáp chính quyeàn ñòa phöông quaûn lyù moãi caáp giaùo duïc
khaùc nhau. Söï phaân caáp ñöôïc thöïc hieän theo söï saép xeáp nhö sau: Caùc caáp tænh, ñòa
khu, huyeän coù traùch nhieäm töông öùng vôùi caùc caáp giaùo duïc töø maàm non ñeán ñaïi hoïc.
Chính quyeàn trung öông ñieàu haønh vaø cung caáp taøi chính cho moät soá vieän ñaïi hoïc
troïng ñieåm.
Söï ña daïng hoùa caùc nguoàn taøi chính bao goàm vieäc môû roän g nguoàn thu môùi cuûa
Chính phuû daønh cho giaùo duïc cuøn g vôùi môû roäng vaø taêng cöôøn g vieäc huy ñoäng caùc
nguoàn ngoaøi Chính phuû. Nhöõng nguoàn thu môùi cuûa Chính phuû bao goàm caùc khoaûn
thu taêng theâm cho giaùo duïc ôû caùc khu vöïc thaønh thò vaø nhöõng khoaûn thueá ôû khu vöïc
noâng thoân . Caùc nguoàn thu ngoaøi Chính phuû thöôøng do chính caùc cô sôû giaùo duïc thu
vaø söû duïng; caùc nguoàn naøy bao goàm ñoùng goùp cuûa xaõ hoäi, hoïc phí vaø caùc khoaûn phí
khaùc cuõng nhö thu nhaäp töø caùc hoaït ñoän g cuûa caùc cô sôû giaùo duïc. Nhôø ñoù nguoàn löïc
taøi chính ñaõ daàn daàn ña daïng hôn vaø vì theá toång chi ngaân saùch cuûa Nhaø nöôùc cho
giaùo duïc ñaõ giaûm xuoáng ñaùng keå.
tuy nhieân, cuoäc caûi caùch cuõng theå hieän 3 nhöôïc ñieåm lôùn, ñoù laø: Söï ñaàu tö thieáu
thoûa ñaùng cuûa Chính phuû cho giaùo duïc; söï cheânh leäch ngaøy caøng lôùn giöõa caùc ñòa
phöông veà taøi chính trong giaùo duïc; vaø khoù khaên veà taøi chính ôû caùc vuøng chaäm phaùt
trieån.
5. Phaùt trieån ñoäi nguõ giaùo vieân töø cuoäc caûi caùch naêm 1985
Moät trong nhöõng vaán ñeà gaây aùp löïc nhaát maø caùc nhaø caûi caùch giaùo duïc phaûi
ñoái maët laø söï thieáu huït ñoäi nguõ giaùo vieân coù chaát löôïng, daãn tôùi söï trì treä nghieâm
troïng trong phaùt trieån giaùo duïc. Vaøo naêm 1986, coù khoaûng 8 trieäu giaùo vieân tieåu
hoïc vaø trung hoïc ôû trung Quoác , nhöng nhieàu ngöôøi trong soá ñoù chöa qua ñaøo taïo
chuyeân moân.
Nhaèm naâng cao chaát löôïng giaûng daïy, Chính phuû ñaõ khôûi ñoäng “Chöông trình quoác
gia veà maïng löôùi ñaøo taïo giaùo vieân”. Muïc ñích cuûa chöông trình laø: (i) hieän ñaïi hoùa vieäc
ñaøo taïo giaùo vieân thoâng qua thoâng tin giaùo duïc, cung caáp dòch vuï vaø hoã trôï hoïc taäp
suoát ñôøi thoâng qua maïng löôùi ñaøo taïo giaùo vieân, truyeàn hình veä tinh vaø caùc phöông tieän
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 75
thoâng tin truyeàn thoâng khaùc; (ii) caûi tieán maïnh meõ chaát löôïng giaûng daïy ôû baäc tieåu hoïc
vaø trung hoïc thoâng qua chöông trình ñaøo taïo “quy moâ lôùn, chaát löôïng cao, hieäu quaû
cao” cuõng nhö giaùo duïc thöôøng xuyeân.
hoaï t ñoäng ñaøo taïo taïi chöùc cho giaùo vieân tieåu hoïc ñöôïc thieát keá ñeå naâng trình ñoä
giaùo vieân leân möùc xaáp xæ hai naêm sau trung hoïc (12+2), vôùi muïc ñích laø chuaån hoùa haàu
heát caùc giaùo vieân tieåu hoïc. Ñaøo taïo taïi chöùc cho giaùo vieân trung hoïc döïa treân moät moâ
hình thoáng nhaát, ñöôïc thieát keá ñeå phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän cuûa töøng ñòa phöông. Moâ
hình ñoù laø: giaûng daïy boä moân chieám 95% chöông trình hoïc, phöông phaùp sö phaïm
vaø taâm lyù hoïc chieám 2 - 3% chöông trình hoïc, phöông phaùp giaûng daïy chieám 2 - 3%
chöông trình hoïc.
Maëc duø moät soá löôïng ñaùng keå caùc sinh vieân ñuû trình ñoä toát nghieäp töø caùc tröôøng
cao ñaúng vaø ñaïi hoïc sö phaïm, nhöng vò theá xaõ hoäi vaø möùc löông khaù thaáp cuûa ngheà giaùo
vieân ñaõ caûn trôû quaù trình tuyeån duïng, cho neân khoâng phaûi taát caû sinh vieân toát nghieäp
caùc tröôøng sö phaïm ñeàu trôû thaønh giaùo vieân. Ñeå thu huùt ñöôïc nhieàu giaùo vieân hôn,
trung Quoác ñaõ noã löïc ñöa ngheà daïy hoïc trôû thaønh moät ngheà haáp daãn vaø ñöôïc toân troïng
hôn. Ñeå ñaït muïc tieâu naøy, Chính phuû hoã trôï cho caùc khoaûn taêng löông cho giaùo vieân,
mieãn phí hoïc ñaïi hoïc sö phaïm. Ngaøy 10/9 haøng naêm keå töø naêm 1985 ñaõ ñöôïc choïn
laøm Ngaøy nhaø giaùo; ngheà daïy hoïc trôû thaønh ngheà ñaàu tieân coù moät ngaøy leã kyû nieäm
rieâng. Ñeå giaûm tình traïng thieáu huït giaùo vieân, naêm 1986, Chính phuû ñaõ cöû giaûng vieân
ñeán caùc vuøng chöa phaùt trieån ñeå ñaøo taïo giaùo vieân cho caùc tröôøng ñòa phöông.
Sau hôn 2 thaäp kyû tìm caùch giaûi quyeát vaán ñeà, chính quyeàn caùc caáp ñaõ thaønh
coâng trong vieäc naâng cao vò theá xaõ hoäi cuõng nhö löông cho giaùo vieân. Giôùi treû ñaõ
baét ñaàu coi giaùo vieân laø moät ngheà ñöôïc ñaûm baûo, coù thu nhaäp oån ñònh (duø khoâng
cao laém) vaø toát hôn phaûi ñoái maët vôùi nhöõng baát oån ôû khu vöïc tö nhaân. Ôû haàu heát
caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông vaø khu töï trò, giaùo vieân ñaõ baét ñaàu ñöôïc
höôûng chính saùch töông töï nhö ñoái vôùi caùn boä, coâng chöùc veà vieäc chaêm soùc y teá.
Naêm 1993, Luaät Giaùo vieân ñaõ ñöôïc ban haønh, theo ñoù löông höu cho giaùo vieân cuõng
ñaõ taêng ñaùng keå.
76 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
nhöõng vuøng noâng thoân, nôi coù maët baèng hoïc vaán baét buoäc chæ töø 4 ñeán 6 naêm, tieán
kòp caùc vuøng thaønh thò.
Luaät Giaùo duïc baét buoäc chia ra 3 nhoùm ñoái töôïng: 1) thaø n h phoá vaø caùc vuøng phaùt
trieån veà kinh teá ôû caùc tænh ven bieån vaø moät soá ít caùc vuøng phaùt trieån trong noäi ñòa; 2)
Caùc thò traán, thò xaõ vaø vuøng phaùt trieån ôû möùc trung bình vaø 3) Caùc vuøng coøn tuït haäu veà
kinh teá. Neáu tính ñeán thaùng 11 naêm 1985, nhoùm ñaàu tieân môùi chæ coù caùc thaønh phoá
lôùn vaø xaáp xæ 20% caùc quaän huyeän (chuû yeáu laø ôû caùc vuøng ven bieån phaùt trieån vaø khu
vöïc ñoâng nam trung Quoác) ñaõ phoå caäp ñöôïc giaùo duïc 9 naêm thì ñeán naêm 1990, caùc
vuøng coù kinh teá phaùt trieån ôû caùc ñôn vò thuoäc caùc tænh ven bieån vaø moät soá ít caùc vuøng
phaùt trieån trong noäi ñòa (xaáp xæ 25% daân soá trung Quoác) ñaõ ñöôïc phoå caäp trung hoïc cô
sôû vaø höôùng ñeán muïc tieâu phoå caäp trung hoïc phoå thoâng.
Nhoùm ñoái töôïng thöù hai theo Luaät Giaùo duïc baét buoäc 9 naêm goàm caùc quaän huyeän
vôùi möùc phaùt trieån trung bình (chieám khoaûng 50% daân soá trung Quoác) höôùng ñeán ñaït
phoå caäp trung hoïc cô sôû vaøo naêm 1995. Giaùo duïc kyõ thuaät vaø giaùo duïc cao ñaúng, ñaïi
hoïc ôû nhoùm naøy cuõng ñöôïc leân keá hoaïch phaùt trieån ôû möùc ñoä töông töï.
Nhoùm thöù ba goàm caùc vuøng noâng thoân chaäm phaùt trieån kinh teá (khoaûng 25% daân
soá trung Quoác), ñöôïc phoå caäp giaùo duïc khoâng theo moác thôøi gian aán ñònh vaø ôû caùc möùc
ñoä khaùc nhau tuøy theo tình hình phaùt trieån kinh teá ôû ñòa phöông, maëc duø Nhaø nöôùc seõ
coá gaéng heát söùc ñeå hoã trôï phaùt trieån giaùo duïc ôû khu vöïc naøy. Nhaø nöôùc cuõng hoã trôï giaùo
duïc ôû caùc vuøng daân toäc thieåu soá. tröôù c ñaây, caùc vuøng noâng thoân, nhöõng nôi thieáu heä
thoáng giaùo duïc tieåu hoïc phoå caäp vaø theo chuaån, coù nhieàu theá heä ngöôøi muø chöõ; chæ 60%
soá ngöôøi toát nghieäp tieåu hoïc ñaït ñöôïc caùc chuaån ñeà ra.
Moät quyeát taâm cuûa Chính phuû ñoái vôùi giaùo duïc baét buoäc 9 naêm laø hoä i ñoàng Nhaø
nöôùc ñaõ trình döï thaûo luaät ñöôïc kyø hoïp thöù 14 cuûa uûy ban thöôø n g vuï Ñaïi hoäi ñaïi bieåu
(34)
nhaân daân toaøn quoác khoùa Vi thoâng qua vaøo thaùng 01 naêm 1986, theo ñoù, baát cöù toå
chöùc hay caù nhaân naøo thueâ treû em chöa hoaøn thaønh giaùo duïc 9 naêm laø vi phaïm phaùp
luaät. Döï luaät naøy cuõng cho quyeàn höôûng giaùo duïc mieãn phí vaø trôï caáp cho hoïc sinh caùc
gia ñình khoù khaên veà kinh teá.
7. Caûi caùch höôùng tôùi ñoái töôïng khoù khaên trong nhöõng naêm 1990: Giaùo
duïc ôû noâng thoân
Chöông trình quoác gia veà giaùo duïc baét buoäc ôû caùc vuøng khoù khaên giai ñoaïn 1995
-2000 höôùng ñeán muïc tieâu thöïc hieän chöông trình giaùo duïc baét buoäc 9 naêm ôû mieàn
taâ y trung Quoác, cô baûn xoùa muø chöõ ñoái vôùi thanh thieáu nieân vaø ngöôøi trung nieân tieán
ñeán phoå
34. Quoác hoäi Trung Quoác ñöôïc goïi laø Ñaïi hoäi ñaïi bieåu nhaân daân Trung Quoác
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 77
caäp ôû möùc ñoä cao hôn. Cuøng vôùi ñoù laø naâng cao chaát löôïng giaùo duïc baét buoäc 9 naêm
ôû caùc khu vöïc noâng thoân mieàn Ñoâng vaø mieàn trung. Ñoàng thôøi, Chính phuû seõ khuyeán
khích phöông thöùc giaùo duïc töø xa hieän ñaïi cho caùc tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc ôû noâng
thoân.
Moät chöông trình quan troïng khaùc cho caùc vuøng noâng thoân laø chính saùch “hai
mieãn, moät trôï caáp” cuûa trung Quoác ñi keøm vôùi “Cô cheá môùi veà ñaûm baûo nguoàn quyõ
cho giaùo duïc baét buoäc ôû noâng thoân” (thöôøng ñöôïc goïi laø “Taân cô cheá”). Chính saùch
“hai mieãn, moät trôï caáp” quy ñònh taát caû nguoàn quyõ cho saùch giaùo khoa mieãn phí ôû caùc
tænh mieàn taây ñöôïc trung öông cung caáp, caùc nguoàn quyõ cho caùc cheá ñoä mieãn giaûm
khaùc ñöôïc trung öông vaø ñòa phöông phoái hôïp cung caáp vaø taát caû caùc khoaûn veà chi
phí noäi truù do chính quyeàn ñòa phöông trôï caáp.
Vaøo thaùng 9 naêm 2003, laàn ñaàu tieân keå töø naêm 1949, hoäi ñoàng Nhaø nöôùc ñaõ toå
chöùc hoäi nghò quoác gia ñeå laäp keá hoaïch cho phaùt trieån giaùo duïc ôû caùc vuøng noâng thoân.
hoäi thaûo ñöa ra “Quyeát ñònh cuûa hoä i ñoàng Nhaø nöôùc veà taêng cöôøng giaùo duïc ôû caùc
vuøng noâng thoân” vaø baøn caùc giaûi phaùp vaø keá hoaïch giaûi quyeát caùc vaán ñeà toàn taïi vaø
phaùt trieån giaùo duïc ôû caùc vuøng noâng thoân trong töông lai. Ñieàu ñoù chöùng toû giaùo duïc ôû
noâng thoân ñaõ daàn daàn trôû thaønh moái quan taâm chính cuûa Chính phuû.
8. Caûi caùch heä thoáng vaø quy trình kieåm tra - ñaùnh giaù nhöõng naêm 2000
tröôù c ñaây, caùc kyø thi vaø caùc baøi kieåm tra ñöôïc xem laø phöông thöùc duy nhaát ñeå
ñaùnh giaù naêng löïc cuûa ngöôøi hoïc. thoâ n g thöôøng, hoïc sinh phaûi vöôït qua raát nhieàu kyø
thi vaø kieåm tra nhö kieåm tra cuoái baøi, cuoái chöông, giöõa kyø, cuoái kyø, cuoái naêm hoïc, cuoái
caáp cuøng vôùi caùc kyø thi quan troïng laø tuyeån sinh vaøo trung hoïc phoå thoâng, toát nghieäp
trung hoïc phoå thoâng vaø tuyeån sinh vaøo ñaïi hoïc, cao ñaúng. Ngoaøi muïc ñích ñaùnh giaù vaø
tuyeån sinh, keát quaû thi vaø kieåm tra cuõng ñöôïc duøng laøm thöôùc ño thaønh tích giaûng daïy
cuûa giaùo vieân. Cha meï hoïc sinh vaø xaõ hoäi cuõng coi troïng keát quaû thi cöû vaø xem noù nhö
laø thöôùc ño thaønh tích cuûa caùc nhaø tröôøng. Do ñoù, giaùo vieân buoäc phaûi giaûng daïy theo
kieåu hoïc ñeå thi cöû. Vaán ñeà laø caùc kyø thi chæ taäp trung vaøo khía caïnh ñònh löôïng cuûa keát
quaû hoïc taäp vôùi caùc kyõ thuaät thi mang tính beà ngoaøi baèng giaáy vieát vaø kieåm tra nhöõng
muïc tieâu thöù yeáu cuûa vieäc hoïc, trong khi boû qua khía caïnh ñònh tính, phöông phaùp hoïc
cuõng nhö thaùi ñoä vaø giaù trò thöïc cuûa ngöôøi hoïc.
bôûi vì vieäc ñaùnh giaù hoïc sinh naëng tính beà ngoaøi vaø thi ñua, quaù nhaán maïnh keát
quaû ñònh löôïng vaø caùc chuaån möïc ñoàng boä maø khoâng chuù yù ñeán söï ña daïng cuûa ngöôøi
hoïc, töø ñaàu nhöõng naêm 2000, boä Giaùo duïc ñaõ quyeát ñònh thay ñoåi ñaùnh giaù theo höôùng
“ña daïng/meàm moûng” nhö caùc nöôùc Nhaät baûn vaø haø n Quoác ñaõ laøm tröôùc ñoù. Ñoù laø
“heä thoáng ñaùnh giaù mang tính phaùt trieån” taäp trung ñeán taát caû caùc khía caïnh cuûa vieäc
hoïc, söû duïng nhieàu kyõ thuaät ñaùnh giaù vaø chuù troïng hôn ñeán vieäc ngöôøi hoïc tieán boä nhö
theá naøo
78 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
trong quaù trình hoïc taäp. theo ñoù, vieäc ñaùnh giaù ôû tröôøng ñöôïc chia laøm 2 phaàn:
Phaàn ñaàu goïi laø “ñaùnh giaù chaát löôïng toång quaùt”, taäp trung ñaùnh giaù söï phaùt trieån
cuûa ngöôøi hoïc veà 1) thaù i ñoä ñaïo ñöùc, 2) Nhaän thöùc coâng daân, 3) thaù i ñoä hoïc taäp, 4)
Khaû naêng giao tieáp vaø hôïp taùc, 5) Phaùt trieån theå chaát vaø 6) Caûm thuï thaåm mó. Keát quaû
ñaùnh giaù ñöôïc baùo caùo baèng vieäc moâ taû ñònh tính cuøng vôùi vieäc cho ñieåm.
Phaàn thöù hai taäp trung ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp veà 1) Kieán thöùc vaø kyõ naêng, 2)
Phöông phaùp vaø quaù trình hoïc vaø 3) tình caûm, thaùi ñoä vaø giaù trò.
Caên cöù treân chuaån chöông trình quoác gia, caùc nhaø tröôøng ñöôïc pheùp ñeà ra muïc tieâu
phuø hôïp vôùi ñoái töôïng hoïc sinh cuûa tröôøng. hình thöùc ñaùnh giaù ña daïng hôn nhö kieåm
tra vieát, kieåm tra qua hoaït ñoäng, giaùo vieân quan saùt, trao ñoåi giöõa giaùo vieân vaø ngöôøi
hoïc, ngöôøi hoïc thuyeát trình, ngöôøi hoïc töï ñaùnh giaù vaø ngöôøi hoïc ñaùnh giaù laãn nhau. Ñeå
giaûm aùp löïc thi ñua, boä Giaùo duïc cuõng ban haønh chính saùch caám vieäc xeáp haïng hoïc
sinh, giaùo vieân vaø nhaø tröôøng.
Ngoaøi ra, chính saùch môùi cuõng giaûm aùp löïc ñoái vôùi caùc baøi kieåm tra vaø caùc kyø thi.
Chaúng haïn, töø naêm 2002, kyø thi toát nghieäp tieåu hoïc do caùc tröôøng töï quyeát ñònh; kyø thi
toát nghieäp trung hoïc cô sôû vaø tuyeån sinh vaøo trung hoïc phoå thoâng saùp nhaäp thaønh moät
kyø thi tuyeån sinh do caùc ñòa khu toå chöùc; kyø thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng tröôùc
ñaây laø baét buoäc do caáp tænh toå chöùc nay do phoøng giaùo duïc caùc ñòa khu tuøy yù quyeát
ñònh coù toå chöùc hay khoâng.
Caùc ñeà kieåm tra vaø ñeà thi cuõng coù xu höôùng giaûm taûi cho ngöôøi hoïc vôùi phöông
chaâm: 1) taäp trung ñaùnh giaù khaû naêng hieåu, phaân tích vaø giaûi quyeát vaán ñeà,
2) Gaén keát chaët cheõ vôùi kinh nghieäm haøng ngaøy vaø ñôøi soáng xaõ hoäi,
3) Söû duïng nhieàu caâu hoûi môû hôn caùc löïa choïn traéc nghieäm hoaëc caâu hoûi ñoùng;
4) Söû duïng saùch tham khaûo neáu coù theá.
Maëc duø ñaõ noã löïc caûi caùch, song kyø thi tuyeån sinh vaøo trung hoïc phoå thoâng ôû caáp
ñòa khu vaø kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc vaø cao ñaúng toaøn quoác vaãn coøn taïo ra aùp löïc naëng
neà cho ngöôøi hoïc. Ñieàu naøy khoù thay ñoåi vì heä thoáng tröôøng ñaïi hoïc cao ñaúng chæ cho
pheùp tuyeån sinh vôùi moät soá löôïng haïn cheá. t uy vaäy, boä Giaùo duïc ñaõ vaø ñang coù khuynh
höôùng giao cho caùc tænh toå chöùc kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc caên cöù treân nhu caàu vaø khaû
naêng cuûa ñòa phöông.
9. Caûi caùch Giaùo duïc cuûa Trung Quoác ñaàu theá kyû 21
treân tinh thaàn chæ ñaïo cuûa Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù 16 (8-14/11/2002), vaøo
ñaàu naêm 2003, boä Giaùo duïc ñaõ toå chöùc cho caùc hoïc giaû töø nhieàu lónh vöïc khaùc nhau
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 79
cuøng ñöa ra moät baùo caùo nghieân cöùu veà giaùo duïc cuûa trung Quoác trong töông lai vaø caùc
vaán ñeà veà nguoàn nhaân löïc mang teân “Töø moät quoác gia vôùi daân soá lôùn ñeán moät quoác
gia vôùi nguoàn nhaân löïc vöõng maïnh”.
Ñaây laø laàn ñaàu tieân trung Quoác toå chöùc cho caùc hoïc giaû, chuyeân gia, caùc vieän
nghieân cöùu vaø caùc cô quan Nhaø nöôùc veà giaùo duïc, kinh teá, quaûn lyù daân soá, luaät, taøi
chính vaø noâng nghieäp cuøng soaïn thaûo moät baùo caùo nghieân cöùu veà giaùo duïc. baùo caùo
ñeà xuaát caùc chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc trung Quoác trong 50 naêm tôùi. Nguoàn nhaân
löïc ñöôïc xem laø nguoàn löïc quan troïng nhaát thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa xaõ hoäi
trung Quoác vaø söï phaùt trieån toaøn dieän nguoàn nhaân löïc cuõng laø muïc tieâu ñoái vôùi moät xaõ
hoäi toaøn dieän. t ö ø ñoù vieäc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc seõ laø quoác saùch haøng ñaàu trong noã
löïc nhaèm phaùt trieån ñaát nöôùc giaøu maïnh hôn vaø laø nghóa vuï chuû yeáu cuûa chính quyeàn
caùc caáp. baùo caùo keâu goïi vieäc tieán haønh toaøn dieän caùc chieán löôïc “taêng cöôøng naêng
löïc” ñeå naâng cao khaû naêng hoïc taäp, tìm kieám vieäc laøm, thích nghi vôùi coâng vieäc môùi
vaø töï taïo döïng söï nghieäp. Ñoàng thôøi, baùo caùo cuõng keâu goïi xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp vôùi
vieäc thaønh laäp moät heä thoáng giaùo duïc quoác gia hieän ñaïi cuøng vôùi phöông chaâm giaùo
duïc suoát ñôøi.
baùo caùo nghieân cöùu cuõng ñeà xuaát caùc caûi tieán cho heä thoáng giaùo duïc trong töông
lai, nhö caûi thieän cô caáu quaûn lyù coâng trong giaùo duïc vaø thieát laäp caùc heä thoáng quaûn lyù
haønh chính, taøi chính, phaùp luaät trong giaùo duïc döïa treân cô sôû caùc luaät khaùc. baùo caùo
cuõng chæ ra raèng Chính phuû caàn noã löïc chuyeån heä thoáng quaûn lyù taäp trung Nhaø nöôùc
sang moät heä thoáng taøi chính giaùo duïc hieän ñaïi; xaây döïng cô cheá chaát vaán, thaûo luaän, tö
vaán ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh, chuyeån ñoåi quy trình ñöa ra quyeát ñònh noäi boä sang quy
trình môû vaø coù keá hoaïch; thieát laäp moät heä thoáng quaûn lyù giaùo duïc trong ñoù chính quyeàn
caùc tænh ñaûm nhaän hoaøn toaøn traùch nhieäm vaø vì theá heä thoáng quaûn lyù mang tính taäp
trung cao seõ ñöôïc giaûm ñi moät phaàn; vaø thay ñoåi vai troø cuûa Nhaø nöôùc töø quaûn lyù toaøn
dieän sang quaûn lyù coù giôùi haïn.
baùo caùo cuõng chæ ra raèng Chính phuû caàn caûi tieán heä thoáng ñieàu tieát thò tröôøng vaø
söï tham gia cuûa xaõ hoäi, höôùng ñeán ña daïng hoùa caùc loaïi hình taøi trôï vaø ñaàu tö cho giaùo
duïc; phaùt trieån caùc trung gian xaõ hoäi vaø môû roäng söï tham gia cuûa xaõ hoäi; tieán haønh caùc
chính saùch vaø moät heä thoáng giaùm saùt hoaït ñoäng thò tröôøng vaø söï tham gia cuûa xaõ hoäi
nhaèm baûo veä quyeàn vaø lôïi ích cuûa caùc nhaø ñaàu tö cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñöôïc höôûng
quyeàn lôïi giaùo duïc.
Cuoái cuøng, baùo caùo ñeà xuaát 10 bieän phaùp ñeå ñoåi môùi heä thoáng giaùo duïc trong
nhöõng naêm tôùi nhaèm xaây döïng moät cô cheá ñöa ra quyeát ñònh trong ngaønh giaùo duïc vaø
phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ôû caáp quoác gia vaø caáp caùc tænh:
1. thöï c hieän heä thoáng quaûn lyù trong ñoù chính quyeàn caáp tænh chòu traùch nhieäm veà
80 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
giaùo duïc;
2. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc;
3. tieán haønh chöông trình giaùo duïc 9 naêm baét buoäc mieãn phí;
4. Ñaåy maïnh thöû nghieäm veà ña daïng hoùa sôû höõu trong giaùo duïc;
5. thaø n h laäp vaø hoaøn thieän heä thoáng tuyeån duïng vaø ñaøo taïo döïa treân thaønh tích;
6. Môøi goïi nhieàu hôn nöõa caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi tham gia vaøo phaùt trieån giaùo duïc
vaø nguoàn nhaân löïc;
7. Khuyeán khích phaùt trieån giaùo duïc cuøng vôùi coâng ngheä thoâng tin;
8. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc qua caùc böôùc nhaûy voït;
9. Maïnh daïn tìm toøi phöông phaùp hieäu quaû ñeå xaây döïng xaõ hoäi hoïc taäp;
10. thieát laäp moät heä thoáng thoâng tin ñeå phaùt trieån giaùo duïc vaø nguoàn nhaân löïc
quoác gia.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 81
Country Study. Washington: GPo for the Library of Congress, 1987, http://countrystudies.
us/china/63.htm, retrieved on 12th March 2009.
Caùc nguoàn internet
[1] http://english.gov.cn/2006-02/08/content_182560.htm, tham khaûo ngaøy 09/3/2009
[2] http://www.china.org.cn/english/features/brief/192133.htm, tham khaûo ngaøy
10/3/2009
[3] http://china.org.cn/english/1696.htm, tham khaûo ngaøy 25/3/2009
[4] http://www.waet.uga.edu/wiki/index.php/China, tham khaûo ngaøy 20/6/2009
82 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
B. GIAÙO DUÏC SINGAPORE
höÔÙNG ÑEáN C h a á t LöÔÏN G GiaÙo DuÏ C
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 83
Singapore hieän nay ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng quoác gia phoàn thònh nhaát vôùi
caùc moái quan heä thöông maïi quoác teá maïnh (caûng Singapore laø moät trong caûng giao
haøng nhoän nhòp nhaát treân theá giôùi) vaø coù thu nhaäp GDP ñaàu ngöôøi töông ñöông vôùi caùc
quoác gia haøng ñaàu ôû Phöông taâ y .
Singapore coù moät neàn kinh teá thò tröôøng töï do phaùt trieån cao vaø thaønh coâng. Ôû
ñaây coù moâi tröôøng môû cöûa vaø khoâng tham nhuõng, giaù caû oån ñònh vaø coù thu nhaäp GDP
ñaàu ngöôøi töông ñöông vôùi 4 quoác gia lôùn nhaát ôû Phöông taâ y . Neàn kinh teá phuï thuoäc
nhieàu vaøo xuaát khaåu, ñaëc bieät laø caùc saûn phaåm ñieän töû tieâu duøng vaø coâng ngheä thoâng
tin. Söï suy thoaùi toaøn caàu trong nhöõng naêm 2001-2003 ñaõ khoâng gaây aûnh höôûng lôùn
ñeán Singapore. Söï khuyeán khích veà taøi chính, laõi suaát thaáp, phaùt trieån xuaát khaåu vaø
tính linh hoaït, meàm deûo trong nöôùc daãn tôùi söï phaùt trieån maïnh meõ trong nhöõng naêm
2004 - 2007 vôùi söï taêng tröôûng GDP trung bình thöïc teá laø 7% haøng naêm. Singapore
thu huùt caùc ñaàu tö lôùn trong lónh vöïc saûn xuaát döôïc phaåm, coâng ngheä y teá vaø ñang noã
löïc ñöa Singapore trôû thaønh trung taâm taøi chính vaø coâng ngheä cao cuûa Ñoâng Nam aÙ.
84 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 85
II. CAÙC GIAI ÑOAÏN PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC CUÛA SINGAPORE
Quaù trình phaùt trieån giaùo duïc Singapore tính töø 1959 ñeán nay ñöôïc chia ra laøm
nhieàu giai ñoaïn vôùi nhöõng phöông chaâm caûi caùch giaùo duïc rieâng. Caùc giai ñoaïn caûi
caùch giaùo duïc ôû Singapore coù theå ñöôïc chia thaønh 4 thôøi kyø nhö sau:
+ Giaùo duïc ñeå toàn taïi (1959 - 1978);
+ Giaùo duïc laáy hieäu quaû laøm ñoäng löïc (1979 - 1996);
+ Giaùo duïc laáy naêng löïc laøm ñoäng löïc (1997 - 2005);
+ Giaùo duïc laáy ñoåi môùi laøm ñoäng löïc (töø 2006).
Nhöõng giai ñoaïn naøy khoâng taùch rôøi maø taïo thaønh moät chuoãi lieân tuïc, thôøi ñieåm
chæ coù yù nghóa ñaùnh daáu cho thuaän tieän.
1. Thôøi kyø 1959 – 1978: Neàn giaùo duïc vôùi muïc ñích toàn taïi
Sau khi giaønh ñöôïc quyeàn ñoäc laäp naêm 1959, Chính phuû Singapore ñaõ tieáp quaûn
moät heä thoáng giaùo duïc raát ña daïng vôùi caùc tröôøng söû duïng caùc thöù tieáng khaùc nhau
laøm ngoân ngöõ giaûng daïy (tieáng anh, tieáng Maõ Lai, tieáng hoa vaø tieáng tamil). Noäi dung
chöông trình giaûng daïy cuûa caùc tröôøng naøy cuõng raát khaùc bieät nhau. Coi vieäc thoáng nhaát
caùc chuaån trong neàn giaùo duïc laø moät boä phaän cuûa coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc, boä
Giaùo duïc Singapore ñaõ xaây döïng vaø ñöa Chöông trình giaûng daïy chung vaøo caùc tröôøng
ñoàng thôøi vaãn cho pheùp caùc tröôøng söû duïng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau laøm ngoân ngöõ
giaûng daïy. trong nhöõng naêm cuûa thaäp kyû 60 vaø 70, moät loaït caùc bieän phaùp caûi caùch
giaùo duïc ñaõ ñöôïc tieán haønh nhaèm ñaûm baûo caùc tieâu chuaån laø ñoàng nhaát vaø bình ñaúng
treân caû heä thoáng caùc tröôøng kieåu anh vaø ba heä thoáng tröôøng khoâng theo kieåu anh laø Maõ
Lai, hoa vaø tamil. Ñaây cuõng laø moät trong caùc coá gaéng cuûa Chính phuû Singapore nhaèm
keùo caùc coäng ñoàng ñoaøn keát xích laïi beân nhau ñoàng thôøi khuyeán khích duy trì vaø phaùt
trieån neàn vaên hoaù cuõng nhö phong tuïc taäp quaùn cuûa töøng daân toäc. Moät chöông trình hoïc
chung vaø moät heä thoáng thi cöû chung ñöôïc aùp duïng cho caáp tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû
vaø baäc döï bò ñaïi hoïc. Ñaây chính laø giai ñoaïn cuûa neàn Giaùo duïc vôùi muïc ñích toàn taïi.
theo caùch thieát laäp naøy, caùc tröôøng theo moâ hình keát hôïp giöõa caùc heä thoáng ngoân
ngöõ khaùc nhau cuõng ñöôïc thaønh laäp trong ñoù hai hay nhieàu ngoân ngöõ giaûng daïy khaùc
nhau cuøng ñöôïc daïy döôùi moät maùi tröôøng. Moâ hình naøy nhaèm taêng cöôøng söï giao thoa
vaên hoaù giöõa caùc em hoïc sinh thuoäc caùc heä thoáng ngoân ngöõ khaùc nhau. Sau naøy, do soá
löôïng caùc tröôøng daïy baèng tieáng anh ôû Singapore taêng leân ñaùng keå (keát quaû cuûa coâng
cuoäc coâng nghieäp hoaù nhanh choùng cuûa ñaát nöôùc) neân caùc tröôøng daïy baèng tieáng Maõ
Lai, tieáng tamil vaø phaàn lôùn caùc tröôøng daïy baèng tieáng hoa phaûi ñoùng cöûa vì coù ít hoïc
sinh theo hoïc. tröôø n g trung hoïc cô sôû daïy baèng tieáng Maõ Lai vaø tieáng tamil cuoái cuøng
86 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
ñaõ laàn löôït ñoùng cöûa vaøo caùc naêm 1979 vaø 1982. haà u heát caùc tröôøng tieáng hoa coøn laïi
ñaõ chuyeån sang heä thoáng giaùo duïc quoác gia vaø giaûng daïy taát caû caùc moân hoïc ñeàu baèng
tieáng anh, ngoaïi tröø moân tieáng hoa laø tieáng meï ñeû.
Söï thay ñoåi lôùn lao nhaát trong boái caûnh thôøi kyø ñaàu cuûa coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù
laø böôùc chuyeån cuûa quoác ñaûo naøy töø moät neàn kinh teá cuûa moät nöôùc soáng nhôø vaøo caûng
bieån ñeå trung chuyeån haøng hoaù, thaønh moät nöôùc phaùt trieån treân taát caû caùc lónh vöïc vôùi
thu nhaäp bình quaân cao thöù 2 ôû chaâu aÙ, chæ ñöùng sau Nhaät baûn. Söï thay ñoåi naøy coù
ñöôïc nhôø vieäc aùp duïng moät caùch trieät ñeå caùc bieän phaùp quaûn lyù kinh teá vaø xaõ hoäi, vôùi
moät nguoàn nhaân coâng lao ñoäng ñöôïc trang bò ñaày ñuû kieán thöùc vaø kyõ naêng ñeå tieán
haønh söï thay ñoåi ñoù.
Thôøi kyø 1979-1996 (Giaùo duïc laáy hieäu quaû laøm ñoäng löïc)
Naêm 1979 chöùng kieán moät thay ñoåi lôùn trong lòch söû giaùo duïc Singapore. Moät hoä i
ñoàng ñöùng ñaàu bôûi Phoù thuû töôùng kieâm boä tröôûng boä Quoác phoøng, tieá n só Goh Keng
Swee, ñaõ tieán haønh moät cuoäc khaûo saùt veà tình hình giaùo duïc Singapore. Cuoäc khaûo saùt
cuûa hoäi ñoàng ñaõ taïo ra moät böôùc chuyeån laøm cho neàn giaùo duïc trôû neân coù hieäu quaû hôn
nhôø vaøo moät soá bieän phaùp taäp trung vaøo vieäc giaûm laõng phí trong giaùo duïc. Ngoaøi ra
coøn ñöa ra nhöõng thay ñoåi trong vieäc phaân loaïi saùch giaùo khoa nhaèm phuïc vuï cho caùc
nhoùm hoïc sinh vôùi khaû naêng khaùc nhau. Caùc giaù trò cuûa giaùo duïc ñaõ ñöôïc ñeà cao nhaèm
khuyeán khích ngöôøi daân coá gaéng ñeán tröôøng. Ñaây ñöôïc coi laø khôûi ñaàu cuûa giai ñoaïn
neàn Giaùo duïc laáy hieäu quaû laøm ñoäng löïc.
Vôùi söï thay ñoåi vuõ baõo cuûa neàn kinh teá theá giôùi, caùc chính saùch giaùo duïc cuûa
Singapore cuõng phaûi chuyeån ñoåi theo. trong nhöõng naêm 70 vaø 80, Singapore ñaõ phaùt
trieån ñöôïc neàn giaùo duïc höôùng tôùi hieäu quaû nhôø vaøo heä thoáng giaùo duïc nghieâm ngaët vaø
khuyeán khích keát quaû hoïc taäp. heä thoáng giaùo duïc nghieâm ngaët vaø phaân loaïi roõ raøng
naøy ñöôïc duy trì ñeán naêm 1991 khi kyø thi toát nghieäp tieåu hoïc ñöôïc thay theá baèng moät
kyø thi khaùc, cho pheùp phaàn lôùn caùc em hoïc sinh hoaøn thaønh 10 naêm hoïc taäp trung (6
naêm tieåu hoïc vaø 4 naêm trung hoïc).
Ñoái maët vôùi tình traïng suy thoaùi naêm 1986-87, Chính phuû Singapore ñaõ phaûi xem
xeùt laïi nhieàu chính saùch kinh teá vaø giaùo duïc cuûa mình. Naêm 1986, baùo caùo cuûa Chính
phuû vôùi nhan ñeà “Kinh teá Singapore: Nhöõng höôùng ñi môùi” ñaõ ñöa ra nhöõng khuyeán
nghò veà moät neàn giaùo duïc phoå caäp höôùng ñeán söï saùng taïo vaø coù tính meàm deûo, ñoàng
thôøi nhaán maïnh yeâu caàu cuûa vieäc ñaøo taïo thöôøng xuyeân vaø ñaøo taïo laïi. Moät cuoäc khaûo
saùt veà ñaøo taïo ngheà vaø ñaøo taïo kyõ thuaät ñaõ daãn tôùi vieäc thaønh laäp hoï c vieän Giaùo duïc kyõ
thuaät vaøo naêm 1992 ñeå cung caáp caùc khoaù ñaøo taïo sau phoå thoâng cho nhöõng ngöôøi
khoâng muoán hoïc thaúng vaøo caùc tröôøng kyõ thuaät hoaëc ñaïi hoïc. Nhöõng naêm cuûa thaäp kyû
90 laø thôøi kyø chöùng kieán söï cô caáu laïi neàn kinh teá, cuõng nhö söï keát hôïp ngaøy moät chaët
cheõ giöõa nhaø
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 87
tröôøng, quaù trình ñaøo taïo vaø caùc ñoøi hoûi cuûa thò tröôøng lao ñoäng. o n g Lim Swee Say, luùc
ñoù laø Phoù Chuû tòch Coâng ñoaøn lao ñoäng toaøn quoác ñaõ phaùt bieåu: “... vaán ñeà ôû
Singapore khoâng phaûi laø coù vieäc laøm hay khoâng maø laø chuyeän coù ñuû khaû naêng ñaùp
öùng ñoøi hoûi cuûa coâng vieäc ñeå ñöôïc tuyeån duïng hay khoâng’’. Sau ñoù, vaøo naêm 2001,
khi trôû thaønh boä tröôûng boä Moâi tröôøng vaø boä tröôûng boä C N t t , o n g ñaõ nhaán maïnh 3
nhieäm vuï caáp baùch ñaët ra ñoái vôùi Singapore: “Tröôùc heát, chuùng ta phaûi caét giaûm chi
phí kinh doanh toaøn dieän ñeå giaûm thieåu söï thaâm huït vaø naïn thaát nghieäp. Thöù hai,
chuùng ta phaûi nhanh choùng naâng cao tay ngheà ñeå taêng cöôøng khaû naêng kieám ñöôïc
vieäc laøm vaø giaûm thieåu nguy cô maát vieäc do toå chöùc laïi trong thôøi kyø chuyeån ñoåi kinh
teá. Thöù ba, chuùng ta caàn phaûi xaây döïng nhöõng tieàm löïc môùi cho neàn kinh teá ñeå taêng
cöôøng tính caïnh tranh baèng caùch bieán neàn kinh teá cuûa nöôùc ta thaønh moät neàn kinh teá
döïa treân kieán thöùc vaø luoân luoân ñöôïc ñoåi môùi”.
thôø i kyø naøy, Singapore ñaõ coù theâm moät soá caûi caùch. Ôû caáp ñoä toå chöùc, tieáp theo söï
thaønh laäp cuûa caùc tröôøng ñoäc laäp (vaøo naêm 1987) vaø caùc tröôøng töï quaûn (1994) laø söï
xuaát hieän caùc tieâu chuaån ñaùnh giaù quyeàn töï quyeát taïi choã cuûa hieäu tröôûng. Veà giaùo
trình, Chính phuû Singapore ñaõ ñaàu tö raát nhieàu vaøo coâng ngheä thoâng tin. Keá hoaïch toång
theå laàn thöù 1
cho giai ñoaïn töø naêm 1997 ñeán 2002 ñaõ döï chi khoaûng 2 tyû ñoâ la Singapore cho vieäc cung
caáp maùy tính cho caùc tröôøng phoå thoâng. Muïc tieâu cuûa keá hoaïch laø ñaït tyû leä 2 hoïc sinh
coù 1 maùy tính; 30% soá moân hoïc ñöôïc giaûng daïy thoâng qua maùy tính vaø giaûm 30% noäi
dung moät soá moân hoïc. Keá hoaïch toång theå ii ñöôïc coâng boá thaùng 7 naêm 2002 nhaèm tieáp
tuïc vaø ñaåy maïnh caùc ñieàu khoaûn ñaõ ñöôïc ñöa ra ôû Keá hoaïch toång theå laàn thöù 1.
Vôùi muïc ñích taêng cöôøng ñoaøn keát trong xaõ hoäi, nhöõng baøi hoïc veà caùc giaù trò xaõ
hoäi luoân coù vai troø quan troïng trong chöông trình hoïc cuûa Singapore. Naêm 1997, boä
Giaùo duïc ñaõ ñöa ra Chöông trình giaùo duïc quoác gia nhaèm taêng cöôøng söï hieåu bieát veà
nhöõng traûi nghieäm trong lòch söû cuûa ñaát nöôùc Singapore cuõng nhö taêng cöôøng loøng trung
thaønh vôùi ñaát nöôùc.
Chính phuû Singapore cuõng nhaän ra raèng caùc thaày coâ giaùo vaø hieä u tröôûng caùc
tröôøng chính laø nhöõng nhaân toá quan troïng nhaát daãn ñeán söï thay ñoåi thaønh coâng cuûa
vieäc quaûn lyù tröôøng hoïc. Moät keá hoaïch boài döôõng chuyeân nghieäp ñaõ ñöôïc ñöa ra trong
ñoù vieäc ñaøo taïo vaø boài döôõng naêng löïc sö phaïm cho giaùo vieân ñang giaûng daïy ñöôïc keát
hôïp moät caùch chaët cheõ vôùi söï phaùt trieån söï nghieäp. Caùc thaày coâ giaùo ñöôïc traû löông
moãi ngöôøi 100 giôø moät naêm vaø moät soá chi phí nhaát ñònh ñeå xaây döïng vaø thöïc hieän
nhöõng keá hoaïch ñaøo taïo boài döôõng. Vieäc ñaøo taïo moät caùch coù heä thoáng cho caùc hieä u
tröôûng vaø t o å tröôûng boä moân, voán ñöôïc tieán haønh thoâng qua caùc khoaù hoïc chính quy
taïi hoïc vieän Giaùo duïc, nay laø hoïc vieän giaùo duïc quoác gia töø giöõa thaäp nieân 80 cuõng
ñöôïc chænh söûa naâng cao cho phuø hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi môùi.
Caùc thay ñoåi cuõng ñöôïc tieán haønh ñoái vôùi giaùo duïc sau phoå thoâng trong heä thoáng ñaøo
88 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
taïo trung hoïc chuyeân nghieäp. Ñaøo taïo Kyõ thuaät baùch ngheä (KtbN) ngaøy caøng chieám öu
theá trong giaùo duïc chung, maëc duø ñaøo taïo cô khí vaãn ñoùng vai troø quan troïng.
Vôùi vieäc cô caáu laïi vaø môû roäng caùc ngheà kyõ thuaät ôû Singapore, Chính phuû ñaõ keát
hôïp raát nhieàu tröôøng trong uû y ban phaùt trieån kinh teá thaønh moät tröôøng KtbN. Caùc
tröôøng ñoù sau naøy ñaõ trôû thaønh moät phaàn cuûa tröôøng KtbN thöù tö - tröôøng KtbN
Nanyang. Chính phuû ñeà ra muïc tieâu 40% soá hoïc sinh phoå thoâng seõ vaøo caùc tröôøng
KtbN vaø 20% caùc em khaùc (coù theå leân ñeán 25%), seõ ñöôïc vaøo ñaïi hoïc. Cuõng nhö vaäy,
giaùo duïc ñaïi hoïc cuõng ñöôïc raø soaùt laïi ñeå coù theå phuø hôïp vaø ñaùp öùng toát hôn nhöõng
ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá ñang bieán ñoåi.
Giai ñoaïn 1997 – 2005: Giai ñoaïn neàn giaùo duïc laáy naêng löïc laøm ñoäng löïc
t öø giöõa nhöõng naêm cuûa thaäp kyû 90, yeâu caàu cho hoïc sinh toát nghieäp phoå thoâng
ñöôïc naâng cao, khoâng chæ coøn laø phaûi laø bieát ñoïc vaø laøm tính, maø coøn phaûi bieát söû
duïng coâng ngheä thoâng tin. theâ m vaøo ñoù, hoïc sinh coøn ñöôïc mong ñôïi laø phaûi coù khaû
naêng saùng taïo vaø ñoåi môùi, bieát chaáp nhaän ruûi ro vaø laø ngöôøi luoân töï giaùc hoïc hoûi. hoï
coøn phaûi laø ngöôøi coù theå laøm vieäc vôùi taäp theå vaø laø ngöôøi trung thaønh vaø taän tuî vôùi ñaát
nöôùc Singapore.
Chuyeån bieán môùi trong caûi caùch giaùo duïc naøy ñaõ ñöôïc toùm löôïc trong baøi phaùt bieåu
cuûa thuû töôùng Goh Chok tong, trong leã khai maïc hoä i nghò t ö duy quoác teá laàn thöù 7 vaøo
thaùng 6 naêm 1997. baøi phaùt bieåu laáy teân laø ‘’Kieán taïo töông lai cuûa chuùng ta: ‘Tröôøng
hoïc tö duy, Quoác gia hoïc taäp’ (thinking Schools, Learning Nation). trong baøi phaùt bieåu
cuûa mình, thuû töôùng Goh Chok tong ñaõ neâu ra caùc lyù do cô baûn ñeå Singapore thaønh laäp
ra caùc tröôøng daïy tö duy vaø boài döôõng lôùp treû moät “nieàm ñam meâ hoïc hoûi thay vì chæ
hoïc ñeå daønh ñöôïc ñieåm toát trong caùc kyø thi’’. o n g cuõng coå vuõ ngöôøi daân khoâng ngöøng
hoïc hoûi ngay caû khi ñaõ rôøi tröôøng hoïc “... chuùng ta phaûi chuaån bò mình cho moät töông
lai nhieàu thöû thaùch - moät töông lai cuûa söï caïnh tranh khaéc nghieät vaø luoân coù söï thay
ñoåi trong caùc theá maïnh caïnh tranh; moät töông lai maø kyõ thuaät vaø caùc quan nieäm luoân
bò thay theá nhanh choùng; moät töông lai maø caùc giaù trò luoân bieán ñoåi. Giaùo duïc vaø ñaøo
taïo laø yeáu toá quyeát ñònh caû daân toäc ñoùn nhaän töông lai ñoù nhö theá naøo. Taàm nhìn cuûa
Singapore ñeå ñoùn nhaän nhöõng thöû thaùch trong töông lai naøy laø taàm nhìn cuûa toaøn boä
moâi tröôøng giaùo duïc, bao goàm caû hoïc sinh, thaày coâ giaùo, cha meï hoïc sinh, ngöôøi lao
ñoäng, caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc xaõ hoäi vaø caû Chính phuû Singapore. Khaùi nieäm veà
caùc ‘Tröôøng hoïc Tö duy’ laø tieâu ñieåm cuûa taàm nhìn naøy. Tröôøng hoïc phaûi boài döôõng
theá heä töông lai thaønh nhöõng coâng daân bieát tö duy vaø taän tuî vì ñaát nöôùc; coù khaû naêng
ñöa ra nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén ñeå duy trì söï naêng ñoäng vaø thaønh coâng cuûa ñaát
nöôùc trong töông lai. Boä Giaùo duïc Singapore ñang tieán haønh moät coâng trình nghieân
cöùu cô baûn veà giaùo trình vaø heä thoáng ñaùnh giaù ñeå tìm ra bieän phaùp boài döôõng naêng
löïc tö duy
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 89
saùng taïo vaø kyõ naêng hoïc taäp vì nhöõng kyõ naêng naøy laø voâ cuøng caàn thieát cho töông lai.
Caùc nhaø giaùo duïc Singapore cuõng ñang tìm caùch giaûm bôùt khoái löôïng kieán thöùc caùc
em hoïc sinh phaûi hoïc nhaèm khuyeán khích caùc thaày giaùo vaø caùc em hoïc sinh daønh
nhieàu thôøi gian hôn cho nhöõng keá hoaïch hoïc taäp giuùp cho vieäc phaùt trieån caùc kyõ
naêng vaø thoùi quen cuûa vieäc töï hoïc”.
theo ñoù, boä Giaùo duïc ñaõ baét ñaàu nhöõng caûi caùch mang tính quyeát ñònh ñoái vôùi heä
thoáng giaùo duïc, raø soaùt caùc vaán ñeà vaø tieán haønh caùc thay ñoåi töø giaùo duïc maàm non cho
tôùi giaùo duïc ñaïi hoïc. Nhöõng thay ñoåi ñöôïc ñöa ra nhaèm ñaït tôùi söï aùp duïng moät heä
thoáng giaùo duïc döïa vaøo Khaû naêng thay theá cho heä thoáng giaùo duïc vôùi muïc tieâu hieä u
quaû. trong heä thoáng giaùo duïc naøy, caùc thaày coâ giaùo coá gaéng phaùt hieän vaø boài döôõng
nhöõng taøi naêng vaø khaû naêng maø caùc em hoïc sinh theå hieän ra vaø taïo ra moâi tröôøng hoïc
taäp cho pheùp caùc em phaùt trieån khaû naêng cuûa mình ñeán möùc toái ña. boä tröôûng boä Giaùo
duïc t e o Chee hean phaùt bieåu “Tröôøng hoïc phaûi ñoåi môùi ñeå ñaùp öùng ñöôïc moät caùch
hieäu quaû nhöõng ñoøi hoûi cuûa theá giôùi ñöôïc ñònh höôùng bôûi kieán thöùc vaø luoân thay ñoåi
moät caùch nhanh choùng vaø laøm taát caû nhöõng gì toát nhaát vì hoïc sinh”.
boä Giaùo duïc ñaõ xem xeùt laïi 5 lónh vöïc quan troïng thuoäc traùch nhieäm cuûa boä. Ñoù laø:
(i) cô caáu cuûa heä thoáng giaùo duïc; (ii) vieäc keát hôïp kyõ naêng tö duy vaøo giaùo trình hoïc vaø
caùc caùch ñaùnh giaù; (iii) caùc höôùng phaùt trieån söï nghieäp vaø cheá ñoä ñaõi ngoä cho nhaø giaùo;
(iv) môû ra nhieàu khaû naêng löïa choïn hoïc vaán cho caùc em toát nghieäp tieåu hoïc; (v) caûi
thieän moâi tröôøng cuûa caùc tröôøng phoå thoâng, bao goàm caû vieäc caûi taïo kieân coá hoaù
tröôøng hoïc thuoäc döï aùn PRiME.
Rieâng trong lónh vöïc giaùo duïc tieåu hoïc, caùc caûi caùch ñöôïc taäp trung vaøo caùc vaán
ñeà: (i) cuûng coá neàn moùng cuûa giaùo duïc taïi caùc tröôøng tieåu hoïc; (ii) cung caáp nhieàu giaùo
trình hôn cuõng nhö taïo söï linh hoaït trong keát caáu khoaù hoïc; (iii) tieáp tuïc vieäc giao quyeàn
trong quaûn lyù giaùo duïc vaø (iv) taêng tyû leä giaùo vieân so vôùi soá löôïng hoïc sinh.
taïi hoäi nghò coâng taùc keá hoaïch cuûa boä Giaùo duïc Singapore naêm 2004, boä tröôûng
boä Giaùo duïc tharman Shanmugaratnam phaùt bieåu “Nhöõng thay ñoåi quan troïng nhaát maø
chuùng ta phaûi chuaån bò cho töông lai khoâng phaûi ôû chính cô caáu môùi vaø nhöõng löïa
choïn môùi veà con ñöôøng hoïc vaán. Chuyeån bieán cô baûn nhaát laø caùc em hoïc sinh hoïc
nhö theá naøo, caùc em chuû ñoäng tö duy nhö theá naøo vaø caùch caùc em töông taùc vôùi thaày
coâ vaø caùc baïn haøng ngaøy. Ñieàu naøy seõ quyeát ñònh chaát löôïng hoïc taäp cuûa caùc em, baát
keå caùc em choïn cho mình con ñöôøng hoïc vaán naøo”. o n g cuõng noùi ñeán phöông caùch
ñeå giuùp cho caùc em hoïc sinh ôû caùc tröôøng trong nöôùc nhaän ra taøi naêng cuûa mình ñeå boài
döôõng thaønh nhöõng ngöôøi Singapore ham hieåu bieát vaø coù nguyeân taéc.
Vôùi nhöõng thay ñoåi saâu roäng hôn ñoái vôùi tröôøng tieåu hoïc, töø naêm 2004 ñaõ coù theâm
1.000 giaùo vieân, lôùp hoïc tieåu hoïc seõ chæ giôùi haïn coøn 30 em, aùp duïng laäp töùc vôùi lôùp 1
vaø
90 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
lôùp 2 töø naêm 2005 vaø aùp duïng tieáp cho caùc lôùp sau khi caùc em ôû khoaù naøy leân lôùp.
Ñieàu naøy coù nghóa laø moãi em hoïc sinh seõ ñöôïc coù theâm 15% giaùo vieân.
trong baøi phaùt bieåu nhaân kyû nieäm ngaøy Quoác khaùnh Singapore naêm 2004, thuû
töôùng Lyù hieå n Long, cuõng coù nhaän xeùt veà söï thay ñoåi trong giaùo duïc “Tröôøng hoïc cuûa
chuùng ta ñaõ traûi qua nhieàu söï bieán ñoåi… nhöng ngoaøi nhöõng gì chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc,
toâi nghó chuùng ta khoâng theå chæ laøm nhö cuõ…bôûi caùc baïn seõ phaûi coù ñöôïc nhöõng
chuyeån bieán saâu roäng hôn. Caùc baïn ñang caàn ñeán moät söï thay ñoåi veà chaát, moät böôùc
nhaûy voït ñeå ñaït ñöôïc moät neàn giaùo duïc ôû taàm cao khaùc, vôùi caùc keát quaû ôû taàm cao
khaùc. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng ta ñaõ vaø ñang höôùng tôùi moät heä thoáng giaùo duïc ña
daïng vaø meàm deûo hôn. Chuùng ta ñaõ taïo ra caùc tröôøng vôùi chöông trình giaùo duïc keát
hôïp giöõa caùc chöông trình giaûng daïy, chuùng ta coù caùc tröôøng Theå thao, tröôøng Ngheä
thuaät, tröôøng Toaùn vaø Khoa hoïc. Chuùng ta taïo cho ngöôøi daân nhieàu söï löïa choïn hôn
vaø chuùng ta coù theå chaêm soùc toát hôn nhöõng taøi naêng ñaëc bieät cuõng nhö phaùt hieän
nhöõng khaû naêng choùi saùng trong taát caû caùc lónh vöïc.’’
3. Giaùo duïc sau trung hoïc vaø giaùo duïc ñaïi hoïc
heä thoáng giaùo duïc sau trung hoïc vaø ñaïi hoïc cuûa Singapore goàm caùc tröôøng cao
ñaúng, caùc hoïc vieän taäp trung, caùc vieän giaùo duïc kyõ thuaät, caùc tröôøng kyõ thuaät baùch
ngheä vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc. Sau khi hoaøn thaønh kyø thi toát nghieäp trung hoïc (GCE), hoïc
sinh ñaït trình ñoä “0” vaø coù theå vaøo hoïc chöông trình döï bò ñaïi hoïc 2 naêm ôû caùc tröôøng
cao ñaúng hoaëc 3 naêm taïi caùc hoïc vieän taäp trung tuøy theo keát quaû thi. Vieän Giaùo duïc kyõ
thuaät (itE) laø cô sôû giaùo duïc sau baäc trung hoïc naèm trong heä thoáng caùc tröôøng cao ñaúng
nhaèm trang bò cho hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc vaø ngöôøi lôùn caùc kyõ naêng vaø kieán
thöùc kyõ thuaät ñeå ñaùp öùng nhu caàu veà nhaân löïc cho caùc ngaønh. i t E cung caáp nhieàu
chöông trình ñaøo taïo: ñaøo taïo cô baûn toaøn phaàn, caùc chöông trình thöïc taäp cho hoïc
sinh toát nghieäp trung hoïc, giaùo duïc vaø ñaøo taïo thöôøng xuyeân cho coâng nhaân.
(35)
Caùc tröôøng kyõ thuaät baùch ngheä ñaøo taïo theo höôùng kyõ naêng thöïc haønh vôùi caùc
ngaønh hoïc nhö: Cô khí, Kinh doanh, Keá toaùn, haø n g haûi, Chaêm soùc söùc khoûe, Coâng
ngheä sinh hoïc, thieá t keá phöông tieän kyõ thuaät soá, Khoa hoïc öùng duïng, thieá t keá saûn
(36)
phaåm vaø truyeàn thoâng. Caùc tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp ñaøo taïo theo höôùng nghieân
cöùu. Rieâng vieäc ñaøo taïo vaø boài döôõng giaùo vieân cuõng nhö cung caáp caùc chöông trình
giaùo duïc khaùc ñöôïc thöïc hieän taïi hoï c vieän Giaùo duïc quoác gia thuoäc Ñaïi hoïc Coâng
ngheä Nanyang. Sau khi coù ñöôïc baèng hoaëc chöùng chæ taïi caùc tröôøng naøy sinh vieân môùi
coù theå hoïc leân caùc baäc sau ñaïi hoïc.
35
Hieän nay coù 5 tröôøng kyõ thuaät baùch ngheä (KTBN) goàm: Tröôøng KTBN Singapore, Tröôøng KTBN Ngee
Ann, Tröôøng KTBN Temasek, Tröôøng KTBN Nanyang vaø Tröôøng KTBN Coäng hoøa..
36
Ñaïi hoïc Quoác gia Singapore (NUS), ÑH Coâng ngheä Nanyang (NUT), ÑH Quaûn lyù Singapore (SMU) vaø
UniSIM.
92 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 93
IV. CHÖÔNG TRÌNH GIAÙO DUÏC PHOÅ THOÂNG - SÖÏ THAY ÑOÅI
MUÏC TIEÂU ÑAØO TAÏO
Giaùo trình phoå thoâng laø boä phaän khoâng theå taùch rôøi cuûa baát kyø heä thoáng giaùo duïc
naøo. Ñoái vôùi Singapore, khi coøn laø thuoäc ñòa cuûa anh, giaùo trình ñöôïc coi laø moät coâng cuï
coù tính sö phaïm ñeå giaûm thieåu söï chia reõ trong xaõ hoäi vaø xaây döïng tính ñoàng nhaát cuûa
ñòa phöông.
Nhöõng keá thöøa töø thôøi thuoäc ñòa anh coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán cô caáu heä thoáng
giaùo duïc Singapore tröôùc ngaøy ñoäc laäp. t u y nhieân, vieäc söû duïng hoaøn toaøn tieáng anh
trong giaûng daïy vaø nhieàu phaàn trong giaùo trình phoå thoâng, trong thöïc teá, khoâng gaây aûnh
höôûng ñoàng nhaát ñoái vôùi taát caû boán heä thoáng ngoân ngöõ ñöôïc duøng trong giaûng daïy luùc
baáy giôø laø tieáng anh, tieáng Maõ-Lai, tieáng hoa vaø tieáng ta-min. Phaûn öùng cuûa caùc heä
thoáng giaùo duïc khoâng duøng tieáng anh laø khaù phöùc taïp vôùi nhieàu luoàng yù kieán khaùc
nhau. Phaûn öùng naøy laø söï keát hôïp cuûa vieäc kieân quyeát gìn giöõ caùc giaù trò truyeàn thoáng
vaø taâm lyù e ngaïi phaûi hoïc töø caùc giaùo vieân “thöïc daân”. trong vieäc hoïc tieáng ñòa
phöông, duø laø tieáng hoa, Maõ-Lai hay ta-min, thì vieäc hoïc cuõng ñöôïc keát hôïp giöõa vieäc
söû duïng ngoân ngöõ vaø duy trì vaên hoaù.
tröôù c Chieán tranh theá giôùi thöù hai, heä thoáng tröôøng hoïc phaûn aùnh laïi söï phaân hoaù
do cô caáu töï nhieân cuûa xaõ hoäi Singapore luùc baáy giôø, moãi nhoùm daân toäc ñeàu coá giöõ laáy
tính saéc toäc cuûa mình (ngoân ngöõ, phong tuïc vaø caùc moái quan taâm mang tính vaên hoaù).
Chaúng haïn, saùch giaùo khoa cho caùc tröôøng daïy tieáng hoa ñöôïc nhaäp töø trung Quoác ñaïi
luïc; saùch giaùo khoa duøng trong caùc tröôøng daïy tieáng Maõ-Lai thì coù noäi dung taäp trung
vaøo vaên hoaù ñòa phöông. Ôû ñaây roõ raøng coù söï baát caäp giöõa giaùo duïc theo höôùng anh vaø
giaùo duïc truyeàn thoáng cuûa coäng ñoàng ngöôøi hoa, ngöôøi Maõ-Lai vaø ngöôøi ta-min.
tình traïng naøy ñaõ ñöôïc thay ñoåi phaàn lôùn nhôø vaøo lôøi keâu goïi töø baûn baùo caùo cuûa
uûy ban Ña ñaûng nhaèm höôùng tôùi moät chöông trình hoïc vaø saùch giaùo khoa chung cho
toaøn daân Singapore. Cho ñeán naêm 1961, Chöông trình chung cho taát caû caùc moân hoïc
phoå thoâng truyeàn thoáng ñaõ ñöôïc xuaát baûn vôùi boán thöù tieáng. Caùc hoäi ñoàng chòu traùch
nhieäm noäi dung cho saùch giaùo khoa cuûa boä Giaùo duïc ñaõ ñoàng thôøi xem xeùt laïi soá ñaàu
saùch giaùo khoa vaø phaùc thaûo moät danh saùch caùc saùch ñöôïc gôïi yù söû duïng trong nhaø
tröôøng.
Neáu caùc yù töôûng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh daáu nhöõng khuynh höôùng lòch söû thì vieäc phaùt
trieån chöông trình hoïc ôû Singapore coù theå chia ra laøm 3 giai ñoaïn:
Giai ñoaïn truyeàn thoáng cho ñeán tröôùc nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp kyû 70 caàn thieát
phaûi coù söï duy trì nhöõng giaùo trình choïn loïc, coù tính lyù thuyeát cao vaø ñöôïc chænh söûa boå
sung noäi dung ñeà cöông moân hoïc theo ñònh kyø. thaø n h quaû chuû yeáu trong thôøi kyø naøy laø
vieäc ñaït ñeán moät noäi dung ñoàng nhaát cho boán heä thoáng ngoân ngöõ giaùo duïc cuûa
Singapore. Veà noäi dung, khung moân hoïc theå hieän giaùo trình theo moân moät caùch choïn
loïc. t ö ø nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp kyû 70 ñeán thaäp kyû 80, aûnh höôûng cuûa khuynh höôùng
duy lyù trôû neân roõ
94 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
raøng hôn, cuøng vôùi vieäc söû duïng baûn höôùng daãn chi tieát muïc tieâu moân hoïc trôû thaønh
moät phaàn coá ñònh cuûa ñeà cöông moân hoïc trong nhaø tröôøng. Caùc moân hoïc veà giaùo duïc
coâng daân vaø ñaïo ñöùc cho khoái tieåu hoïc, döïa treân caùc giaù trò xaõ hoäi chung vaø cuûa caùc
nhoùm daân toäc chính, ñaõ ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy, phaûn aùnh nhöõng muïc tieâu chính trò vaø
xaõ hoäi ñöôïc öu tieân haøng ñaàu trong giai ñoaïn naøy. Veà keát caáu, ñeà cöông moân hoïc ñi vaøo
chi tieát hôn (noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy vaø baûn höôùng daãn chi tieát caùc muïc tieâu
cuûa moân hoïc). Nhôø ñoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc moái quan heä giöõa ñeà cöông, vieäc daïy, vieäc
hoïc vaø phöông phaùp toå chöùc. thôø i kyø naøy, ñoàng thôøi vôùi vieäc thaønh laäp hoïc vieän xaây
döïng chöông trình giaûng daïy Singapore (CDiS) vaøo naêm 1980, ñaõ chöùng kieán söï ra ñôøi
cuûa moâ hình nhoùm chuyeân gia trong vieäc xaây döïng giaùo trình. Nhoùm naøy bao goàm
nhöõng nhaø giaùo coù kinh nghieäm, nhöõng chuyeân gia boä moân, nhöõng ngöôøi vieát saùch
chuyeân nghieäp vaø caùc nhaø tö vaán beân ngoaøi (ñeán töø nhöõng trung taâm giaùo duïc noåi tieáng
ngoaøi Singapore). hoï cuøng nhau bieân soaïn giaùo trình moân hoïc coâ ñoïng, haáp daãn, coù söû
duïng thieát bò nghe nhìn vaø coâng ngheä thoâng tin. Ñaây laø söï khôûi ñaàu cuûa thôøi kyø ñöôïc
goïi laø thôøi kyø kieán taïo.
Giai ñoaïn kieán taïo cuûa vieäc xaây döïng giaùo trình khuyeán khích vieäc aùp duïng caùc
hoaït ñoäng ñaåy maïnh tö duy saùng taïo vaø pheâ bình, cuõng nhö nhöõng kyõ naêng cho vieäc töï
hoïc thöôøng xuyeân vôùi muïc tieâu ñaøo taïo ra nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù tính saùng taïo vaø coù
tính thích nghi cao cho neàn kinh teá döïa treân chaát xaùm.
Giai ñoaïn phaùt trieån ñöôïc söï hoã trôï cuûa hai keá hoaïch toång theå veà coâng ngheä thoâng
tin trong giaùo duïc vôùi muïc tieâu trang bò cho hoïc sinh nhöõng kyõ naêng coâng ngheä thoâng
tin höõu ích, cho pheùp hoï xöû lyù vaø quan troïng hôn laø taïo ra nhöõng kieán thöùc môùi. theo
caùch naøy, nhöõng phaàn quan troïng cuûa giaùo trình, cuûa vieäc thi cöû vaø giaûng daïy seõ phoái
hôïp vôùi nhau ñeå taêng cöôøng hieäu quaû cuûa quaù trình hoïc vaø keát caáu toå chöùc trong tröôøng
hoïc.
Naêm 2002, boä Giaùo duïc ñöa ra hai phöông phaùp daïy vaø hoïc môùi - phöông phaùp
SEED vaø SaiL. Phöông phaùp SEED (Chieán löôïc cho söï gaén keát vaø phaùt trieån hieäu quaû)
daønh cho caùc lôùp naêm ñaàu tieåu hoïc vaø SaiL (Chieán löôïc cho vieäc hoïc taäp chuû ñoäng vaø
ñoäc laäp) ñöôïc aùp duïng cho caùc lôùp tieåu hoïc lôùn hôn. Phöông phaùp ñöôïc coi laø phuø hôïp
khi haáp daãn ñöôïc caùc em hoïc sinh vôùi vieäc hoïc.
SEED chính laø moät bieän phaùp khuyeán khích caùc thaày coâ giaùo tìm toøi veà phöông
phaùp giaûng daïy, töï leân keá hoaïch vaø ñieàu chænh giaùo trình sao cho phuø hôïp vôùi hoïc sinh
ôû töøng tröôøng. Khoâng coù moät phöông phaùp chæ ñònh saün naøo, caùc giaùo vieân ñöôïc töï do tö
duy vaø tìm toøi nhöõng phöông phaùp phuø hôïp vôùi hoïc sinh cuûa mình.
SaiL thì laïi coi vieäc hoïc laø moät quaù trình phaùt trieån theo quy caùch maø ôû trong ñoù,
thoâng qua vieäc giaûng daïy vaø thi cöû, giaùo vieân höôùng daãn cho hoïc sinh caùch hoï phaûi hoïc
taäp vaø trau doài thöôøng xuyeân nhö theá naøo. Phöông phaùp naøy ñöôïc hoã trôï bôûi raát nhieàu
coâng cuï, bao goàm: (i) nhöõng vaên baûn lieät keâ caùc haïng muïc caàn hoïc; (ii) caùc baøi taäp cung caáp
phaïm vi kieán thöùc maø hoïc sinh caàn phaûi hoïc vaø trình baøy kieán thöùc ñaõ hoïc; (iii) caùc
coâng
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 95
cuï ñaùnh giaù coù ñeà caäp ñeán caùc khía caïnh cuûa vieäc ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc
sinh theo caùc baøi taäp keå treân, cuõng nhö möùc ñoä ñaït trình ñoä yeâu caàu trong töøng khía
caïnh.
Phöông phaùp SEED cuõng ñöôïc keát hôïp trong vieäc giaûng daïy tieáng meï ñeû. “SEED-
CL” laø chöông trình söû duïng kyõ thuaät SEED trong vieäc hoïc tieáng hoa ôû naêm thöù 1 vaø thöù
2 cuûa baäc tieåu hoïc nhaèm giuùp caùc em hoïc sinh nhoû hoïc tieáng hoa toát hôn vaø thích thuù
vôùi vieäc hoïc taäp hôn. trong baûn baùo caùo cuûa thôø i baùo Giaùo duïc thaùng 4 naêm 2005,
vieäc daïy tieáng hoa seõ ñöôïc chuaån hoaù ñeå trang bò cho hoïc sinh caùc kieán thöùc cô baûn vaø
khaû naêng hoïc hoûi nhôø ngoân ngöõ naøy. Caùc em seõ khoâng phaûi coá gaéng nhôù caùc chöõ haùn
maø ñöôïc daønh nhieàu thôøi gian ñeå hoïc nghe, ñoïc vaø noùi tieáng hoa phoå thoâng. Ñoái vôùi
nhöõng hoïc sinh coù theå hoïc hai ngoaïi ngöõ, caùc em seõ khoâng chæ laø ngöôøi noùi ñöôïc hai
thöù tieáng maø coøn laø ngöôøi thoâng thaïo hai neàn vaên hoaù.
trong vaøi naêm gaàn ñaây, vieäc coá gaéng giaûm bôùt noäi dung cuûa moãi moân hoïc vaø
phong traøo “Daïy ít hôn vaø hoïc nhieàu hôn” ñöôïc noåi leân vaø cuõng trôû thaønh vaán ñeà gaây
nhieàu tranh caõi nhaát. Chính saùch caét giaûm noäi dung nhaèm daønh cho caùc thaày coâ giaùo
nhieàu thôøi gian hôn ñeå trao ñoåi vôùi caùc em hoïc sinh vaø cuõng ñeå thaày coâ coù thôøi gian suy
xeùt laïi phöông phaùp giaûng daïy cuûa mình. “Daïy ít hôn vaø hoï c nhieàu hôn” - theo caùch
noùi cuûa boä tröôûng Giaùo duïc Shanmugaratnam naêm 2005 - laø “ñi vaøo coát loõi cuûa chaát
löôïng giaùo duïc” vì “söï töông taùc toát hôn giöõa thaày giaùo vaø hoïc sinh” seõ “taïo moái taâm
giao giöõa thaày vaø troø” chöù khoâng phaûi chæ daïy vôùi muïc ñích kieåm tra vaø thi cöû.
5. Caûi caùch trong vieäc phaân loaïi hoïc sinh ôû baäc tieåu hoïc
boä Giaùo duïc ñaõ thöïc hieän nhöõng thay ñoåi trong vieäc phaân loaïi hoïc sinh tieåu hoïc
vaøo nöûa cuoái naêm 2004:
- trao quyeàn töï quyeát cho caùc tröôøng trong vieäc phaân loaïi hoïc sinh theo khaû naêng
moät caùch phuø hôïp nhaát vaø laøm caùch naøo ñeå ñaït ñeán moät giaù trò giaùo duïc cao nhaát.
98 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
- Cho pheùp caùc tröôøng ñöôïc töï quyeát trong vieäc toå chöùc kyø thi tieåu hoïc cuoái naêm
ñeå xaùc ñònh ñöôïc caùc em hoïc sinh coù khaû naêng hoïc chöông trình tieáng meï ñeû
naâng cao hoaëc hoïc lôùp 5 toång hôïp thoâng thöôøng.
6. Naâng cao chaát löôïng khoâng gian hoïc taäp - Chöông trình xaây laïi vaø naâng
caáp caùc tröôøng hieän coù
Nhöõng thay ñoåi dieãn ra trong phöông phaùp sö phaïm trong lôùp vaø caùch hoïc cuûa caùc
em hoïc sinh khieán cho ngöôøi ta nghó ñeán vieäc thay ñoåi töông öùng ñoái vôùi khoâng gian
hoïc taäp ôû caùc tröôøng vì phaàn lôùn caùc tröôøng ngaøy nay ñeàu ñöôïc xaây döïng töø caùch ñaây
20 ñeán 30 naêm. tröôù c naêm 1989, Singapore döïa vaøo thieát keá tröôøng hoïc theo chuaån
cuûa moãi tröôøng. Caùc thieát keá môùi nhaát coøn tieán xa hôn nöõa, taäp trung vaøo vieäc cung caáp
khoaûng khoâng gian cho vieäc hoïc taäp theo nhoùm.
Naêm 1999, boä Giaùo duïc Singapore ñaõ khôûi xöôùng ra Ch4öông trình xaây laïi vaø
naâng caáp caùc tröôøng hieän coù, goïi taét laø PRiME, ñöôïc thöïc hieän theo töøng böôùc ñeå
naâng caáp caùc tröôøng cho phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån môùi nhaát. Caùc tröôøng ñöôïc xaây
döïng tröôùc naêm 1997 seõ ñöôïc naâng caáp hoaëc xaây laïi. Caùc coâng trình tieän ích ñöôïc
naâng caáp hoaëc xaây môùi bao goàm phoøng maùy tính, thö vieän ña phöông tieän, caùc phoøng
hoïc söû duïng coâng ngheä thoâng tin, phoøng caàu nguyeän, phoøng taäp theå thao. Giaùo vieân
vaø hoïc sinh cuõng seõ coù caùc phoøng hoïc vaø phoøng giaùo vieân roäng hôn, cuõng nhö nhieàu
dieän tích sinh hoaït chung hôn.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 99
2. Giaùo duïc kyõ naêng Tö duy
taïi caùc tröôøng, giaùo trình ñöôïc ñieàu chænh ñeå coù theå boå sung theâm nhieàu hoaït ñoäng
khuyeán khích caùch suy nghó saùng taïo, laäp luaän vaø caùc kyõ naêng caàn thieát cho quaù trình
hoïc taäp suoát ñôøi. Quaù trình naøy nhaèm taïo ra nhöõng ngöôøi lao ñoäng mang tính caùch taân
vaø phuø hôïp vôùi neàn kinh teá döïa treân tri thöùc. Ngoaøi kyõ naêng tö duy, boä Giaùo duïc coøn
ñöa ra döï aùn laøm vieäc phoái hôïp giöõa caùc boä moân ñoái vôùi taát caû caùc tröôøng. thoâ n g qua
nhöõng coâng vieäc trong döï aùn naøy, hoïc sinh coù theå hieåu roõ hôn veà söï lieân heä qua laïi
giöõa caùc ngaønh hoïc vaø boä moân. Nhôø ñoù, caùc em coøn coù ñöôïc nhöõng kyõ naêng giaûi quyeát
vaán ñeà vaø kyõ naêng giao tieáp, cuõng nhö hoïc ñöôïc phöông phaùp laøm vieäc theo nhoùm. taát
caû caùc kyõ naêng naøy ñeàu raát coù ích ñoái vôùi hoï trong neàn kinh teá döïa treân tri thöùc.
3. Keá hoaïch toång theå I vaø II veà Coâng ngheä thoâng tin
Nhôø coù vieäc thöïc hieän Keá hoaïch toång theå i vaø ii veà Coâng ngheä thoâng tin trong Giaùo
duïc cuûa Chính phuû Singapore maø Chöông trình hoïc cuûa caùc tröôøng ñöôïc chuyeån ñoåi vôùi
muïc tieâu trang bò cho caùc em hoïc sinh nhöõng kyõ naêng coâng ngheä thoâng tin caàn thieát,
nhöõng kyõ naêng seõ giuùp cho caùc em xöû lyù tieáp caän, quan troïng hôn nöõa laø taïo ra nhöõng
kieán thöùc môùi. Keá hoaïch toång theå naøy keát hôïp laïi taát caû nhöõng caûi caùch khaùc nhau ñaõ
ñöôïc boä Giaùo duïc Singapore aùp duïng töø tröôùc naêm 1997.
Vieäc thöïc hieän ñöôïc chia laøm 3 giai ñoaïn phoå caäp ñeán 365 tröôøng trong thôøi gian
6 naêm töø 1997 ñeán 2002. Keát quaû sau khi hoaøn thaønh 3 giai ñoaïn naøy, taát caû caùc tröôøng
ñaõ ñöôïc keát noái vôùi nhau thaønh heä thoáng, ñöôïc keát noái vôùi maïng noäi boä cuûa boä Giaùo
duïc, maïng internet vaø maïng quoác gia Singapore one. trung bình ôû caùc tröôøng cöù hai
hoïc sinh coù 1 maùy tính, tyû leä naøy giuùp cho chöông trình hoïc coù söû duïng C N t t taêng leân
ñeán 30% soá giôø.
Keá hoaïch toång theå ii trong Giaùo duïc ñöôïc giôùi thieäu laàn ñaàu tieân vaøo thaùng 7 naêm
2002. Keá hoaïch naøy cuûng coá vaø ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng thaønh quaû cuûa Keá
hoaïch toång theå i vaø tieáp tuïc höôùng tôùi muïc tieâu ñeå caùc tröôøng coù theå söû duïng hieäu quaû
nhöõng theá maïnh cuûa C N t t trong hoïc taäp. Keá hoaïch ñöôïc thöïc hieän vôùi mong muoán tìm
ra caùch tieáp caän toaøn dieän hôn trong vieäc keát hôïp caùc boä phaän cuûa chöông trình hoïc,
quy trình ñaùnh giaù hoïc sinh vaø quaù trình giaûng daïy nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa quaù
trình hoïc taäp vaø cô caáu trong caùc tröôøng.
100 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Chöông trình coøn ñöôïc hoã trôï theâm bôûi caùc chöông trình vaø hoaït ñoäng ngoaïi khoaù
maø caùc em tham gia. Caùc em hoïc sinh kyû nieäm caùc ngaøy leã nhö Ngaøy Quoác phoøng toaøn
daân, Ngaøy höõu nghò Quoác teá, ngaøy hoaø hôïp giöõa caùc saéc toäc vaø ngaøy Quoác khaùnh. Caùc
em coøn tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng nhö ñi tham quan hoïc taäp ñeán nhöõng cô sôû giaùo
duïc quan troïng trong nöôùc. trong Chöông trình Tham gia vaøo Coäng ñoàng, caùc em hoïc
sinh tham gia ñöôïc tröïc tieáp thöïc hieän caùc döï aùn phuïc vuï cho coäng ñoàng.
thoâ n g qua nhöõng hoaït ñoäng naøy, caùc em hoïc ñöôïc söï toân troïng vaø söï ñoaøn keát hôïp
taùc giöõa ngöôøi Singapore khoâng phaân bieät saéc toäc hay toân giaùo, coù ñöôïc söï hieåu bieát saâu
roäng vaø ñaùnh giaù ñuùng möùc nhöõng thöû thaùch, khoù khaên vaø caùc ñieåm yeáu maø Singapore
ñang phaûi ñoái maët hoâm nay vaø trong töông lai.
9. Caûi tieán ñoái vôùi chính saùch söû duïng tieáng meï ñeû
Chính saùch hoïc tieáng meï ñeû ôû tröôøng ñaõ ñöôïc caûi tieán hôn. Nhöõng caûi tieán naøy, coù
hieäu löïc töø naêm 2004, phaûn aùnh muïc tieâu cuûa Chính phuû khuyeán khích taát caû caùc hoïc
sinh Singapore hoïc tieáng meï ñeû trong thôøi gian caøng laâu caøng toát vaø ñaït ñeán trình ñoä
cao nhaát maø khaû naêng cuûa hoï cho pheùp.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 103
VIII. MÔÛ ROÄNG CAÙC CÔ HOÄI NGHEÀ NGHIEÄP CHO GIAÙO VIEÂN
1. Caùc keânh ngheà nghieäp môùi cho giaùo vieân, cô caáu khen thöôûng vaø heä
thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao
ba noäi dung treân naèm trong Keá hoaïch phaùt trieån boài döôõng chuyeân moân giaùo duïc
(Edu-Pac) ñöôïc thoâng baùo vaøo thaùng 4 naêm 2000. Döï kieán naøy nhaèm ñaûm baûo cho
ngheà giaùo vieân coù moät vò trí toát trong töông lai. Caùc noäi dung naøy ñöôïc hình thaønh sau
khi tham khaûo yù kieán giaùo vieân vaø bao goàm ba thaønh phaàn chính: Cô caáu ngheà nghieäp
môùi, cô caáu coâng nhaän môùi vaø naâng cao heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng.
Keânh daïy hoïc nhaèm xaây döïng trình ñoä daïy hoïc öu vieät trong khuoân khoå Dòch vuï
giaùo duïc vaø taïo caùc cô hoäi phaùt trieån, thaêng tieán cho caùc giaùo vieân, nhöõng ngöôøi mong
muoán taäp trung chuû yeáu vaøo vieäc daïy hoïc. Keânh naøy coøn taïo theâm caùc cô hoäi thaêng
tieán cho caùc giaùo vieân xöùng ñaùng khi boå nhieäm chöùc hieä u tröôûng vaø böôùc leân caùc vò trí
giaùo vieân cao caáp. Vôùi caùch ñoù, nhöõng giaùo vieân xöùng ñaùng seõ ñöôïc thöôûng vaø ñöôïc
coâng nhaän ñoái vôùi nhöõng gì hoï ñaõ laøm ñöôïc.
Giaùo vieân cao caáp laø moät moâ hình giaùo vieân trong tröôøng hoïc, gioûi veà daïy lyù thuyeát
vaø höôùng daãn hoïc sinh. hoï laø ngöôøi coù theå taïo ra moâi tröôøng hoïc taäp tích cöïc cho hoïc
sinh cuûa mình. Caùc giaùo vieân chuyeân moân cao seõ hoaït ñoäng trong phaïm vi Nhoùm
tröôøng. hoï laø nhöõng giaùo vieân gioûi, coù kinh nghieäm, coù vai troø hoã trôï phaùt trieån hoaït
ñoäng daïy hoïc thoâng qua vieäc thöïc haønh daïy hoïc toát vaø daïy caùc baøi hoïc maãu. Keânh laõnh
ñaïo seõ laø daønh cho caùc vò trí laõnh ñaïo trong tröôøng hoïc vaø trong cô quan boä. Keânh naøy
seõ daãn ñeán vò trí cao nhaát trong Dòch vuï giaùo duïc, toå n g Giaùm ñoác giaùo duïc (Director -
General of Education). Keânh chuyeân gia cao caáp seõ giuùp cho boä Giaùo duïc phaùt trieån ñoäi
nguõ coát caùn caùc chuyeân gia coù kieán thöùc vaø kó naêng chuyeân saâu trong caùc lónh vöïc giaùo
duïc cuï theå. Coù 4 nhoùm chuyeân gia: (a) Nhoùm chöông trình vaø thieát keá giaûng daïy; (b)
Nhoùm höôùng daãn vaø taâm lyù giaùo duïc; (c) Nhoùm ño löôøng vaø kieåm ñònh giaùo duïc vaø (d)
Nhoùm nghieân cöùu vaø thoáng keâ.
104 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
2. Cô caáu ngheà nghieäp môùi
Giaùm ñoác
moân cao
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 105
Nguoàn: Boä Giaùo duïc Singapore
Giöõa caùc keânh naøy coù söï linh hoaït trong chuyeån dòch bieân töø keânh naøy sang keânh
kia trong tröôøng hôïp caùc caùn boä giaùo duïc coù lieân quan thoûa maõn ñöôïc caùc tieâu chuaån,
tieâu chí cuûa keânh vaø hoï cuõng coù nguyeän voïng chuyeån keânh.
4. Heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao
thaø n h phaàn thöù ba vaø cuoái cuøng cuûa Keá hoaïch phaùt trieån boài döôõng chuyeân moân
giaùo duïc laø heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao hay vieát taét laø EPMS.
Ñaây laø moät heä thoáng quaûn lyù keát quaû hoaït ñoäng döïa vaøo naêng löïc, giaûi thích roõ raøng
caùc yeâu caàu vaø kieán thöùc cuõng nhö caùc ñaëc ñieåm chuyeân moân phuø hôïp vôùi töøng keânh
ngheà nghieäp keå treân: Daïy hoïc, chuyeân gia, laõnh ñaïo. Döï kieán heä thoáng môùi seõ caûi
thieän caùch ñaùnh giaù giaùo vieân. Caùch tieáp caän khoâng coøn laø “moät côõ cho taát caû” nhö
tröôùc kia. thay vaøo ñoù seõ laøm roõ hôn veà caùc mong ñôïi, caùch haønh ñoäng, söï tieán boä
ngheà nghieäp giöõa caùc keânh höôùng ngheà nghieäp khaùc nhau.
5. Cô hoäi cho caùc caùn boä trong ngaønh giaùo duïc thöïc hieän coâng vieäc bieät
phaùi
Caùc caùn boä trong ngaønh giaùo duïc hieän nay ñöôïc khuyeán khích thöïc hieän coâng vieäc
bieät phaùi ôû caùc toå chöùc ngoaøi heä thoáng nhaø tröôøng ñeå môû roäng taàm nhìn vaø kinh
nghieäm. Ñieàu naøy seõ giuùp hoï laøm phong phuù theâm moâi tröôøng hoïc taäp vaø naâng cao hôn
nöõa tinh thaàn ñoåi môùi, daùm nghó, daùm laøm cuûa hoïc sinh. Coâng vieäc bieät phaùi (hoaëc
trong nöôùc, hoaëc ôû nöôùc ngoaøi, trong moät tuaàn hoaëc thaäm chí moät naêm) seõ giuùp cho
hoï coù ñöôïc nhöõng nhaän thöùc giaùo duïc môùi. Ñaây chính laø moät phaàn raát quan troïng
trong phaùt trieån chuyeân moân cuûa caùn boä. Ñoái vôùi giaùo vieân, keá hoaïch naøy coù theå bao
goàm bieät phaùi ngaén haïn tôùi caùc tröôøng ôû nöôùc ngoaøi.
106 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
550 giaûng vieân cho caùc tröôøng döï bò ñaïi hoïc vaø caùc hoïc vieän thuoäc trung öông.
Nguoàn Internet:
- Singapore: organization and control of education system. http://www.inca.org.uk/
singapore-organisation-mainstream.html. Retrieved on 2006-05-01.
- http://www.education in Singapore 2006. Ministry of Education, Singapore.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 107
C. GIAÙO DUÏC MALAYSIA
NhöÕ N G QuYEá t SaÙ C h MaÏ N h MEÕ tRoNG Caûi CaÙCh GiaÙ o DuÏC
I. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC CUÛA
MALAYSIA TÖØ NHÖÕNG NAÊM 1950
Malaysia laø quoác gia Ñoâng Nam a Ù goàm 13 bang vaø 3 vuøng laõnh thoå thuoäc lieân
bang. Malaysia coù daân soá khoaûng 27 trieäu ngöôøi. tröôù c naêm 1963, Malaysia khoâng
phaûi laø nöôùc thoáng nhaát maø chæ laø taäp hôïp caùc vuøng thuoäc ñòa cuûa anh. Laø moät
quoác gia töøng laø thuoäc ñòa cuûa anh, hieän nay Malaysia laø thaønh vieân cuûa Khoái thònh
vöôïng chung (Commonwealth). Daân soá Malaysia chuû yeáu laø ngöôøi Maõ-lai, cuøng vôùi moät
boä phaän lôùn laø ngöôøi goác hoa vaø aán Ñoä. hoà i giaùo laø toân giaùo phoå bieán nhaát ôû ñaát nöôùc
naøy.
Malaysia ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1963 khi thuoäc ñòa anh tröôùc ñaây laø Singapore vaø caù
c bang phía Ñoâng Malaysia laø Sabah vaø Sarawak treân bôø bieån phía baéc cuûa borneo cuøng
gia nhaäp Lieân bang. Nhöõng naêm ñaàu tieân trong lòch söû ñaát nöôùc khaù baát oån do söï hoãn
loaïn trong caùc Ñaûng, söï ñoái ñaàu cuûa ngöôøi indonesia vôùi ngöôøi Malaysia. theâ m vaøo ñoù laø
caùc yeâu saùch cuûa Philippine vôùi Sabah vaø söï ly khai cuûa Singapore ra khoûi Lieân bang vaøo
naêm 1965.
Malaysia, moät nöôùc coù thu nhaäp trung bình, ñaõ chuyeån mình töø nhöõng naêm 1970,
chuyeån töø moät nöôùc saûn xuaát nguyeân lieäu thoâ sang moät neàn kinh teá ña ngaønh, môû roäng
lónh vöïc saûn xuaát, dòch vuï vaø du lòch. Chính phuû Malaysia khoâng ngöøng noã löïc thuùc ñaåy
nhu caàu trong nöôùc nhaèm ñöa neàn kinh teá phaùt trieån vaø khoâng bò phuï thuoäc vaøo caùc
maët haøng xuaát khaåu. t u y nhieân, haøng xuaát khaåu, ñaëc bieät haøng ñieän töû vaãn laø theá maïnh
cuûa neàn kinh teá Malaysia. Laø moät nöôùc xuaát khaåu ga vaø daàu, Malaysia cuõng ñöôïc
höôûng lôïi do giaù naêng löôïng treân theá giôùi ngaøy caøng taêng.
108 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Nhöõng thoâng tin cô baûn veà Malaysia
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 109
110 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Moät thaäp kyû tröôùc khi keát thuùc söï thoáng trò cuûa anh, heä thoáng giaùo duïc ôû Maõ-lai
ñöôïc toå chöùc laïi theo khuyeán nghò cuûa baùo caùo barnes naêm 1951. Cho ñeán thôøi ñieåm
ñoù, heä thoáng giaùo duïc cuûa Maõ-lai coøn thieáu söï ñoàng boä trong chöông trình vaø thieáu caên
cöù xaây döïng chính saùch phuø hôïp vôùi caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi vaø muïc tieâu chính trò
cuûa ñaát nöôùc. ba coäng ñoàng daân toäc chính - Maõ-lai, hoa vaø aá n Ñoä (chuû yeáu laø ngöôøi ta-
min ñeán töø Nam aá n ) - xaây döïng vaø quaûn lyù tröôøng rieâng cuûa hoï. hai coäng ñoàng ngöôøi
coøn laïi nhaäp chöông trình hoïc töø chính ñaát nöôùc cuûa hoï.
baùo caùo barnes ñöa ra khuyeán nghò veà moät heä thoáng tröôøng quoác gia, trong ñoù giaùo
duïc tieåu hoïc laø 6 naêm baèng tieáng Maõ-lai vaø tieáng anh vôùi hy voïng raèng sau moät thôøi
gian nhaát ñònh thì nhöõng tröôøng daïy baèng tieáng hoa vaø tieáng ta-min seõ khoâng coøn nöõa.
Phaûn öùng cuûa coäng ñoàng ngöôøi hoa tröôùc baùo caùo barnes khoâng hoaøn toaøn mang tính
tích cöïc. Maëc duø coäng ñoàng ngöôøi hoa ñoàng yù raèng Maõ-lai laø ngoân ngöõ chính, hoï vaãn
caûm thaáy laø neân coâng nhaän tieáng hoa vaø tieáng ta-min nhö nhöõng hôïp phaàn quan troïng
trong khaùi nieäm môùi veà tính nhaát theå cuûa Maõ-lai.
Ñeå phaàn naøo giaûi quyeát söï nhaïy caûm veà daân toäc, Chính phuû thuoäc ñòa ñoàng yù cho
pheùp söû duïng song ngöõ (tieáng Maõ-lai vaø tieáng anh) trong caùc tröôøng cuûa ngöôøi Maõ-lai
vaø ba “giaûi phaùp” ngoân ngöõ trong caùc tröôøng cuûa ngöôøi hoa vaø ngöôøi ta-min (tieáng ta-
min - tieáng Maõ-lai - tieáng anh hoaëc tieáng trung - tieáng Maõ -lai - tieáng anh). Ngoaøi ra,
moät chöông trình chung cuõng ñöôïc khuyeán nghò duøng cho taát caû caùc tröôøng vôùi hy voïng
phaùt trieån heä thoáng giaùo duïc quoác daân. Vaøo naêm 1955, hai naêm tröôùc ngaøy ñoäc laäp cuûa
Maõ-lai, baùo caùo Razak uûng hoä yù töôûng veà moät heä thoáng giaùo duïc quoác daân döïa treân
tieáng Maõ-lai (quoác ngöõ) laøm ngoân ngöõ giaûng daïy chính. Moät ñoaïn quan troïng trong
baùo caùo naøy ñöôïc trích vaø ñöa vaøo Phaàn 3 cuûa Phaùp leänh Giaùo duïc 1957.
heä thoáng giaùo duïc quoác daân chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi daân toäc Lieân bang (cuûa Maõ-
lai) noùi chung seõ ñaùp öùng nhu caàu cuûa hoï vaø phaùt trieån vaên hoaù, xaõ hoäi, kinh teá, chính
trò vôùi muïc ñích phaùt trieån tieáng Maõ-lai thaønh quoác ngöõ, ñoàng thôøi baûo toàn vaø phaùt
trieån beàn vöõng ngoân ngöõ cuõng nhö vaên hoaù cuûa caùc coäng ñoàng khaùc trong nöôùc.
trong cuoäc thaûo luaän caáp quoác gia theo sau baùo caùo Razak, coù hai moâ hình ñöôïc
vaïch ra: thuï y Só vôùi söï toàn taïi cuûa ba ngoân ngöõ ñaõ thuùc ñaåy söï thoáng nhaát cuûa ñaát nöôùc
“maø khoâng laøm suy yeáu quyeàn töï trò vaø söï bình ñaúng cuûa caùc ngoân ngöõ vaø vaên hoaù khaùc
nhau”. Maët khaùc, hôïp chuûng quoác hoa Kyø ñaõ ñoàng hoaù ñöôïc caùc coäng ñoàng nhaäp cö
khaùc nhau baèng caùch söû duïng moät ngoân ngöõ thoáng trò chung. baùo caùo Razak ñöa ra yù
ñònh ñi theo moâ hình cuûa Myõ. Ñoàng thôøi, phaàn cuoái cuøng cuûa caâu keát luaän cuõng taùn
thaønh nhu caàu aùp duïng moâ hình cuûa thuî Só vaøo vieäc “duy trì söï phaùt trieån beàn vöõng
cuûa caùc ngoân ngöõ vaø vaên hoaù khaùc” nhaèm thuùc ñaåy söï thoáng nhaát caùc nhoùm daân toäc.
Coù hai loaïi tröôøng trung hoïc: tröôø n g duøng tieáng Maõ-lai laøm phöông tieän giaûng daïy
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 111
ñöôïc goïi laø tröôøng “tröôøng quoác gia”. trong khi ñoù, nhöõng tröôøng duøng tieáng hoa, tieáng
ta-min hoaëc tieáng anh ñöôïc goïi laø tröôøng “loaïi quoác gia”. Vì ñeàu laø tröôøng coù tính
“quoác gia”, Chính phuû neân trôï giuùp veà taøi chính cho caû hai loaïi tröôøng naøy. Sau khi
giaønh ñöôïc ñoäc laäp, Chính phuû môùi veà cô baûn thöïc hieän khuyeán nghò trong baùo caùo
Razak. Khoâng coù vaán ñeà gì ôû caáp tieåu hoïc bôûi vì tieáng meï ñeû cuûa treû laø ngoân ngöõ giaûng
daïy. Phuï huynh coù quyeàn löïa choïn baát kyø ngoân ngöõ naøo khaùc, nhöng trong thöïc teá vieäc
löïa choïn nhö vaäy seõ haïn cheá vieäc duøng tieáng anh laø phöông tieän giaûng daïy. Cuõng coù
moät söï ñoàng thuaän chung laø vaøo giai ñoaïn sau cuûa baäc tieåu hoïc, tieáng anh vaø/hoaëc
tieáng Maõ-lai coù theå ñöôïc hoïc nhö moät “ngoaïi ngöõ”.
troï n g taâm trong nhöõng naêm ñaàu naøy laø thieát laäp heä thoáng thuùc ñaåy söï thoáng nhaát
quoác gia nhöng khoâng queân haøi hoaø hoaù ba coäng ñoàng daân toäc vì coäng ñoàng naøo cuõng
muoán baûo toàn caùc truyeàn thoáng vaên hoaù rieâng cuûa hoï. Vì vaäy, maõi ñeán giöõa nhöõng naêm
1960, Chính phuû môùi taäp trung caûi thieän noäi dung giaùo duïc thay vì taäp trung vaøo ngoân
ngöõ giaûng daïy. Do ñoù, kinh phí trôï caáp cho caùc tröôøng ñöôïc duøng ñeå thöïc hieän chöông
trình quoác gia vaø ñaøo taïo boài döôõng chuyeân moân cho giaùo vieân ñeå hoï coù ñuû khaû naêng
giaûng daïy chöông trình caùc moân hoïc naâng cao, ñaëc bieät moân toaùn vaø khoa hoïc. Ñieàu
naøy laø bôûi vì Chính phuû caûm thaáy buoäc phaûi keát noái giaùo duïc vôùi nhu caàu cuûa neàn kinh
teá môû roäng vaø hieän ñaïi.
Vaøo naêm 1967, Malaysia tuyeân boá bahasa Melayu laø quoác ngöõ vì muïc ñích haønh chính
vaø giaùo duïc. Vôùi noã löïc thuùc ñaåy söï hoäi nhaäp ñaát nöôùc, thöù tieáng naøy ñöôïc ñöa vaøo söû
duïng nhö moät phöông tieän daïy hoïc chính trong tröôøng phoå thoâng vaø caùc cô sôû giaùo duïc
cao hôn. Ñoàng thôøi, ngöôøi daân ñöôïc löïa choïn söû duïng tieáng meï ñeû cuûa hoï hoaëc caùc
ngoân ngöõ khaùc.
112 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
khoaù boài döôõng chính thöùc ñeå caáp chöùng chæ cho hieä u tröôûng vaø giaùo vieân tröôùc khi hoï
thaønh laäp vaø quaûn lyù tröôøng maàm non. Coù caùc chöông trình giaùo duïc maàm non khaùc do
caùc nhoùm toân giaùo quaûn lyù. Khoaù boài döôõng naøy bao goàm caùc baøi giaûng veà taâm lyù treû
em, phöông phaùp giaûng daïy vaø caùc noäi dung khaùc nhö chaêm soùc vaø phaùt trieån treû.
Nhöõng tröôøng maàm non ñaõ ñaêng kyù phaûi tuaân thuû caùc ñieàu kieän quy vuøng vaø phaûi tuaân
thuû caùc quy ñònh veà vieäc khaùm söùc khoeû vaø ñaùnh giaù nguy cô hoaû hoaïn vì nhieàu tröôøng
maàm non naèm trong caùc khu daân cö ñoâng ñuùc.
114 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Khoâng baét buoäc kieåm tra kieåm tra ñaùnh giaù ôû baäc tieåu hoïc nhöng taát caû caùc tröôøng duøng
tieáng baûn ñòa ñeàu tieán haønh kieåm tra ñoái vôùi hoïc sinh trong tröôøng cuûa hoï vì keát quaû
kieåm tra giuùp hoï nhaäp laïi hoïc sinh vaøo tröôøng quoác gia ôû baäc trung hoïc.
Ñaõ coù yù kieán leân tieáng chæ trích vieäc phaân loaïi giaùo duïc coâng laäp ôû baäc tieåu hoïc
thaønh tröôøng quoác gia vaø tröôøng loaïi quoác gia vì ñieàu ñoù taïo ra söï phaân bieät chuûng toäc
ñoái vôùi treû coøn nhoû tuoåi. Vaøo nhöõng naêm 1970, khoaûng nöûa soá phuï huynh ngöôøi hoa
cho con hoï hoïc tröôøng quoác gia. Ñeán naêm 2006, con soá naøy chæ laø 6%. o n g Lim Guan
Eng, ngöôøi cuûa Ñaûng Daân chuû cho bieát: “Toâi lôùn leân vaø tröôûng thaønh ôû Malaysia, ñi
hoïc ôû tröôøng quoác gia vaø toâi chöa bao giôø töôûng töôïng raèng ñaát nöôùc laïi bò phaân cöïc
nhö vaäy”. Nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø ngöôøi Maõ-lai, ñaëc bieät laø ngöôøi hoa, khoâng ñi
hoïc ôû tröôøng quoác gia do hoï caûm thaáy tröôøng quoác gia mang naëng söï thoáng trò cuûa
ngöôøi Maõ-lai vaø ñaëc bieät trong nhöõng naêm gaàn ñaây, baàu khoâng khí hoà i giaùo traøn ngaäp
trong tröôøng.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 115
trung hoïc coâng laäp, hoïc sinh hoïc taïi caùc tröôøng trung hoïc tö thuïc trung hoa cuõng ñöôïc phaâ
n luoàng theo khoái töï nhieân hoaëc xaõ hoäi/thöông maïi ngay töø lôùp ñaàu tieân cuûa baäc trung
hoïc cô sôû. Ñeán cuoái naêm thöù hai cuûa baäc trung hoïc phoå thoâng, caùc hoïc sinh coù theå löïa
choïn tham gia kyø thi SPM. Sau khi laáy chöùng chæ SPM, caùc em coù theå ra tröôøng. tuy
nhieân, moät soá em cuõng coù theå löïa choïn hoïc tieáp naêm thöù 3 cuûa baäc trung hoïc phoå
thoâng.
heä thoáng giaùo duïc Ñoä tuoåi heä thoáng giaùo duïc
Vieät Nam Malaysia
118 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
tröôøng ñaïi hoïc chính coâng nhaän neân nhieàu hoïc sinh muoán theo hoïc tieáp thì phaûi ñeán
caùc nöôùc nhö Pakistan hoaëc a i Caäp. Nik adli (con trai cuûa oâng Nik aziz, Laõnh ñaïo
PaS) laø moät trong nhöõng cöïu nam sinh cuûa caùc tröôøng naøy.
Moät soá cha meï hoïc sinh cuõng löïa choïn cho con em mình theo hoïc caùc lôùp toân giaùo
sau khi hoïc caùc lôùp thoâng thöôøng. hoï coù theå löïa choïn caùc lôùp nhö lôùp Phaät giaùo, tröôøng
daïy ngaøy Chuû nhaät vaø tôùi nhaø thôø hoà i giaùo sau khi giôø hoïc ôû tröôøng.
ix. Tröôøng quoác teá ôû Malaysia bao goàm caùc tröôøng quoác teá ñöôïc caùc quoác gia khaùc
taøi trôï nhö tröôøng quoác teá Kuala Lumpur do Myõ taøi trôï vaø tröôøng quoác teá do indonesia taøi
trôï.
x. Tröôøng Trung hoïc ngöôøi Hoa ñoäc laäp laø caùc tröôøng trung hoïc ñoäc laäp ñöôïc taøi
trôï phaàn lôùn cuûa coäng ñoàng ngöôøi hoa (Chinese public) ñuùng ñaàu laø Dong Jiao Zong.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 119
ñôn vò ñaëc bieät chuyeân phuï traùch vaø chaêm soùc caùc tröôøng naøy.
Laäp keá hoaïch ngaân saùch cuûa caùc tröôøng: vaøo ñaàu naêm, kho baïc ñaûm nhaän vieäc laäp
keá hoaïch ngaân saùch cho naêm sau cuøng vôùi Sôû Giaùo duïc caùc bang. Ví duï, ñeå laäp ngaân
saùch cho naêm 2009, caùc cuoäc hoïp baøn ñöôïc toå chöùc vaøo ñaàu naêm 2008. taïi cuoäc hoïp
naøy, Sôû giaùo duïc caùc bang seõ cung caáp soá löôïng hoïc sinh döï kieán tuyeån sinh cho naêm
sau. Vieäc phaân boå kinh phí seõ ñöôïc tính toaùn döïa treân con soá hoïc sinh tuyeån sinh ñaõ
thoáng nhaát. Ñaïi dieän caùc ñôn vò trong boä Giaùo duïc cuõng coù maët taïi caùc cuoäc hoïp naøy.
Saùch giaùo khoa vaø chöông trình: Vieäc bieân soaïn chöông trình vaø mua saém saùch
giaùo khoa cho hoïc sinh ñöôïc thöïc hieän ôû caáp boä. Chính quyeàn caùc bang vaø chính
quyeàn ñòa phöông ít coù aûnh höôûng ñoái vôùi chöông trình hoaëc caùc khía caïnh quan
troïng cuûa giaùo duïc. trung taâm xaây döïng chöông trình vaø Phoøng Möôïn saùch giaùo khoa
phuï traùch vaán ñeà naøy. Caùc bang vaø caùc huyeän chæ hoã trôï vieäc thöïc hieän chöông trình
vaø phaân phaùt saùch giaùo khoa. Nhaø tröôøng seõ phaùt tröïc tieáp saùch giaùo khoa cho töøng hoïc
sinh. t u y nhieân, boä Giaùo duïc coù laáy yù kieán caùn boä giaùo duïc caáp bang vaø caáp huyeän veà
chöông trình vaø saùch giaùo khoa. baét ñaàu töø naêm 2003, Chính phuû duøng tieáng anh laøm
ngoân ngöõ giaûng daïy trong taát caû caùc moân khoa hoïc, maëc duø ñieàu naøy taïo ra söï phaân
bieät giöõa nhöõng hoïc sinh thaønh thaïo tieáng anh vaø nhöõng hoïc sinh chöa thaønh thaïo
tieáng anh.
Naâng caáp cô sôû vaät chaát tröôøng hoïc: boä chòu traùch nhieäm veà kinh phí naâng caáp,
söûa chöõa cô sôû vaät chaát; caùc bang vaø caùc huyeän ñeà nghò veà vieäc naâng caáp vaø söûa chöõa.
Mua saém thieát bò vaø ñoà duøng hoïc taäp: boä, Sôû Giaùo duïc bang, Phoøng Giaùo duïc
huyeän hoaëc tröôøng coù theå tieán haønh mua saém thieát bò vaø cung öùng haøng hoaù. Ví duï, ñoà
goã phoøng hoïc ñöôïc mua ôû caáp trung öông (thoâng qua hôïp ñoàng ôû trung öông) vaø sau ñoù
ñöôïc göûi cho tröôøng. Sôû Giaùo duïc caùc bang ñöôïc cung caáp moät löôïng kinh phí nhaát
ñònh ñeå tieán haønh caùc coâng vieäc söûa chöõa nhoû neáu caàn. Caùc ñoà duøng hoïc taäp nhö vaên
phoøng phaåm, thieát bò khoa hoïc, hoaù chaát thí nghieäm, v.v ñöôïc mua ôû caáp tröôøng.
Cuïm tröôøng: Chöông trình cuïm tröôøng laø moät saùng kieán caáp quoác gia, ñöôïc löïa
choïn töø taát caû caùc tröôøng treân caû nöôùc, laø chöông trình xuyeân suoát caùc loaïi tröôøng ôû
Malaysia. Coù nhieàu loaïi tröôøng khaùc nhau ñöôïc löïa choïn nhö tröôøng quoác gia, tröôøng
ngöôøi hoa, tröôøng ngöôøi ta-min, tröôøng trung hoïc chính quy, tröôøng noäi truù, v.v. Cuïm
tröôøng laø moät nhoùm caùc tröôøng chuyeân veà moät lónh vöïc, chaúng haïn nhö theå thao. Ñaây laø
nhöõng tröôøng xuaát saéc trong lónh vöïc chuyeân cuûa hoï. Nhaø tröôøng ñöôïc cung caáp moät
khoaûn kinh phí ñeå thöïc hieän caùc chöông trình cuûa tröôøng vaø ñöôïc quyeàn töï chuû quyeát
ñònh caùc chöông trình naøy. t uy nhieân, cô caáu toå chöùc cuûa nhaø tröôøng vaãn gioáng nhö
caùc tröôøng khaùc.
Heä thoáng thoâng tin giaùo duïc: Malaysia coù heä thoáng thu thaäp döõ lieäu giaùo duïc caáp
quoác gia goïi laø heä thoáng thoâng tin quaûn lyù giaùo duïc (EMiS). Vuï Nghieân cöùu vaø Laäp K h
giaùo duïc coù Phoøng Döõ lieäu ñeå quaûn lyù vieäc thu thaäp döõ lieäu haøng naêm vaø coù traùch
nhieäm
120 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
löu giöõ, xaùc minh vaø phoå bieán thoâng tin veà caùc döõ lieäu giaùo duïc cô baûn. Döõ lieäu ñöôïc
thu thaäp döïa treân soá lieäu thaùng 1 vaø thaùng 6 nhö soá lieäu tuyeån sinh, soá lieäu giaùo vieân,
cô sôû vaät chaát, v.v. trung taâm phaùt trieån chöông trình, Vuï Coâng ngheä giaùo duïc vaø
trung taâm coâng ngheä giaùo duïc cuûa bang cuõng coù traùch nhieäm löu giöõ, xaùc minh vaø phoå
bieán thoâng tin. taïi caùc tröôøng coù Giaùo vieân döõ lieäu, nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm thu
thaäp döõ lieäu cuûa tröôøng. Caùc caùn boä naøy thöôøng ñöôïc boä cöû ñi hoïc caùc khoaù veà EMiS
ôû trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi vôùi trình ñoä thaïc só vaø tieán só. Döõ lieäu giaùo duïc caáp tröôøng
phaûi ñöôïc xaùc nhaän laïi ôû caáp huyeän, caáp bang tröôùc khi noäp leân Vuï Nghieân cöùu vaø
Laäp K h giaùo duïc. Vieäc thu thaäp baét ñaàu ôû caáp tröôøng vaø ñöôïc tin hoïc hoaù. Malaysia coù
moät Cô sôû döõ lieäu giaùo duïc caáp quoác gia ôû Vuï Nghieân cöùu vaø Laäp K h giaùo duïc. Vieäc
theo doõi, giaùm saùt caùc tröôøng ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû döõ lieäu caáp quoác gia naøy.
Söï tham gia cuûa coäng ñoàng: Ôû Malaysia, coäng ñoàng khoâng theo doõi giaùm saùt nhaø
tröôøng nhöng hoï coù quyeàn ñöa ra yù kieán cuûa mình veà vieäc caûi thieän nhaø tröôøng. tröôø n g
naøo cuõng coù ban Ñaïi dieän cha meï hoïc sinh (CMhS). ban Ñaïi dieän CMhS gaëp gôõ ñònh
kì ñeå baøn veà caùc bieän phaùp phaùt trieån nhaø tröôøng, chaúng haïn nhö söûa sang nhaø tröôøng,
caûi thieän söùc khoeû cho hoïc sinh ...vv. Ngöôøi ñöùng ñaàu coäng ñoàng thænh thoaûng cuõng
tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng. ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng, bao goàm hieäu
tröôûng, caùc trôï lyù cao caáp vaø ñaïi dieän giaùo vieân tham gia hoïp ban Ñaïi dieän CMhS.
Quyeàn cuûa tröôøng hoïc: ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng coù theå pheâ duyeät vieäc phaân boå
kinh phí mua saém thieát bò cho nhaø tröôøng nhöng thöôøng thì vieäc naøy chæ ñöôïc laøm treân
quy moâ nhoû. trong thôøi gian giaùo vieân cuûa tröôøng nghæ sinh con, nghæ oám hoaëc nghæ vì
lyù do khaùc, nhaø tröôøng coù theå taïm thôøi hôïp ñoàng vôùi giaùo vieân khaùc.
122 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
- Caû giaùo vieân vaø hoïc sinh phaûi coù kieán thöùc toát veà C N t t - t t .
- Söû duïng C N t t - t t trong daïy hoïc vaø tích hôïp C N t t - t t vaøo caùc phöông phaùp daïy
vaø hoïc, bao goàm caùc coâng cuï ñaùnh giaù baèng C N t t .
- Quaûn lyù söï thay ñoåi vaø xaây döïng cô cheá khen thöôûng, chaúng haïn “Phaàn thöôûng
tröôø n g hoïc öùng duïng C N t t - t t toát nhaát”.
- Naâng cao trình ñoä tieáng anh cuûa hoïc sinh, giaùo vieân vaø caùn boä quaûn lyù giaùo duïc
nhaèm naâng cao hieäu quaû trao ñoåi thoâng tin vôùi caùc nöôùc khaùc vaø nhaèm söû duïng
internet toát hôn.
- Lieân tuïc thöïc hieän caùc chieán dòch tuyeân truyeàn vaø thoâng tin ñaïi chuùng nhaèm theå
cheá hoaù saùng kieán tröôø n g thoâng minh.
- xaâ y döïng caùc chieán löôïc töï hoïc duøng C N t t vaø caùc coâng cuï töï ñaùnh giaù.
- Caùch tieáp caän dòch vuï nhaèm toái öu hoaù naêng löïc quaûn lyù taøi saûn C N t t - t t cuûa boä
Giaùo duïc.
Döï aùn tröôø n g thoâng minh ñaõ xaây döïng moät boä Chuaån Chaát löôïng tröôø n g thoâng
minh (SSQS) ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù vaø xeáp haïng tröôøng thoâng minh. Nhöõng chæ soá
chính ñaùnh giaù hieäu quaû (KPis) ñöôïc xaùc ñònh trong caùc ñieàu tra haøng naêm vaø caùc
chuyeán thaêm tröôøng thöôøng xuyeân. baùo caùo ñaùnh giaù sau ñoù ñeà ra nhöõng chæ tieâu môùi
vaø khaû thi cho giai ñoaïn tieáp theo.
Nhaät baûn coù lòch söû laâu ñôøi vaø traûi qua nhieàu thaêng traàm. Cheá ñoä phong kieán keùo
daøi töø theá kyû 12 ñeán khoaûng nöûa theá kyû 19, keát thuùc baèng cuoäc caûi caùch thieâ n hoaø n g
Minh t rò vaøo naêm 1868. Cuoäc caûi caùch naøy ñaõ ñöa ñeán söï hình thaønh moät Chính phuû
môùi ôû Nhaät, moät Chính phuû kieân quyeát loaïi boû heä thoáng phong kieán vaø taïo laäp moät nhaø
nöôùc môùi, hoïc hoûi nhöõng tinh hoa töø caùc nöôùc phöông taây tieân tieán.
Neàn giaùo duïc Nhaät baûn töø laâu ñôøi chòu söï aûnh höôûng cuûa trung hoa vôùi nhöõng trieát
lyù Khoång giaùo, Phaät giaùo vaø tinh thaàn voõ só ñaïo (Samurai). Sau caûi caùch Minh trò, Nhaät
baûn ra söùc hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc theo tö töôûng “thoaùt aÙ nhaäp a u ”, toå chöùc laïi xaõ hoäi,
caûi caùch neàn giaùo duïc theo loái Khoång - Maïnh sang neàn giaùo duïc hieän ñaïi theo kinh
nghieäm cuûa hoa kyø vaø caùc nöôùc phaùt trieån Chaâu a u . Cuoäc caûi caùch theo ñöôøng loái
phöông taây veà moïi maët ñaõ ñöa Nhaät baûn töø moät quoác ñaûo bieät laäp trôû thaønh moät cöôøng
quoác theá giôùi. trong moät phaàn noã löïc ñoù, vaøo naêm 1872, Chính phuû ban haønh saéc leänh
giaùo duïc, baõi boû heä thoáng tröôøng tieåu hoïc döïa treân vieäc phaân chia giai caáp (nhöõng
tröôøng daønh cho con em quí toäc, thöông gia hoaëc voõ só goïi laø tenarai-juku, terakoya
hoaëc hanko). thay vaøo ñoù laø moät heä thoáng ñoàng nhaát, taïo ñieàu kieän cho vieäc hình thaønh
vaø phaùt trieån yù thöùc quoác gia trong moïi coâng daân taïi nhöõng tröôøng môùi ñöôïc xaây döïng.
Chính phuû khuyeán khích moïi treû em, khoâng phaân bieät taàng lôùp, giaøu ngheøo ñi hoïc. Moät
heä thoáng giaùo duïc tieâu chuaån hoaù, khoâng phaân bieät giai caáp nhö theá vaøo thôøi gian ñoù
môùi chæ coù ôû Myõ.
37
Soá lieäu thaùng 5/2009. Vôùi daân soá naøy, Nhaät Baûn laø nöôùc ñoâng daân thöù 10 treân theá giôùi.
38
Theå cheá naøy toàn taïi hieán phaùp naêm 1947 ñeán nay; trong thöïc teá, Nhaät hoaøng co quyeàn löïc raát haïn
cheá, coù vai troø nhö laø, ngöôøi taäp hôïp ñoaøn keát daân toäc. Thuû töôùng laø ngöôøi ñuùng ñaàu chính phuû naém
quyeàn ñieàu haønh ñaát nöôùc.
39
Theo öôùc tính cuûa Lieân hieäp quoác vaø toå chöùc y teá theá giôùi (WHO)
124 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Chính phuû ban haønh caùc chính saùch khuyeán khích xaây döïng tröôøng hoïc vaø phaùt
trieån heä thoáng giaùo duïc ñeå xaùc laäp yù thöùc quoác gia. tính tôùi naêm 1875, ñaõ coù 25.000
tröôøng hoïc treân khaép nöôùc Nhaät (töông ñöông vôùi con soá hieän nay). tuy nhieân, luùc ñoù,
nöôùc Nhaät khoâng coù ñuû nguoàn taøi chính ñeå cho moïi treû em coù cô hoäi theo hoïc nhö nhau
ngay laäp töùc. Maõi tôùi naêm 1902, khoaûng 30 naêm sau khi heä thoáng giaùo duïc hieän ñaïi
ñöôïc aùp duïng, hôn 90% hoïc sinh coù ñaêng kyù môùi coù theå ñeán tröôøng. Naêm 1907, Chính
phuû ñaõ naâng giaùo duïc baét buoäc töø 4 naêm leân 6 naêm ñeå theo kòp söï phaùt trieån cuûa neàn
kinh teá. Ñeán naêm 1930, Chính phuû laïi coù keá hoaïch taêng soá naêm giaùo duïc baét buoäc leân
ñeå ñaùp öùng nhöõng thay ñoåi cuûa xaõ hoäi vaø coâng cuoäc hieän ñaïi hoaù. Ñeán naêm 1941,
Chính phuû laïi moät laàn nöõa taêng soá naêm giaùo duïc baét buoäc leân 8 naêm. tuy nhieân, chieán
tranh theá giôùi thöù hai ñaõ caûn trôû vieäc thöïc hieän keá hoaïch naøy. Sau chieán tranh, Chính
phuû Nhaät ñöa ra haøng loaït chöông trình caûi caùch môùi treân caùc lónh vöïc, trong ñoù coù caùc
caûi caùch trong giaùo duïc cuõng ñöôïc chuù troïng ñaëc bieät. Moät trong nhöõng thay ñoåi laø taêng
soá naêm giaùo duïc baét buoäc leân 9 naêm. Döôùi heä thoáng naøy, 99,8% treû em trong ñoä tuoåi
tieåu hoïc ñaõ ñöôïc ñeán tröôøng, trong ñoù coù coù hôn 90% treû em theo hoïc caùc tröôøng coâng.
Muïc tieâu quan troïng cuûa giaùo duïc thôøi kyø naøy laø boài döôõng yù thöùc quoác gia vaø khuyeán
khích tinh thaàn coäng ñoàng.
Caùc chöông trình caûi caùch khaùc chuù troïng vaøo vieäc giaûm gaùnh naëng thi cöû, taêng
cöôøng quoác teá hoùa, phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin vaø khoa hoïc kyõ thuaät; ña daïng hoùa
caùc loaïi hình giaùo duïc vaø khuyeán khích hoïc taäp suoát ñôøi. Nhöõng caûi caùch giaùo duïc ôû
Nhaät baûn ñaõ ñi töø khuynh höôùng “Hieän ñaïi hoaù” ñeán “Daân chuû hoaù”, ñeán “Quoác teá
hoaù” vaø “Toaøn caàu hoaù”. Caùc nhaø xaây döïng chính saùch giaùo duïc ôû Nhaät baûn cuõng ñaõ
tìm caùch ñaåy maïnh vieäc höôùng nghieäp - ñaøo taïo ngheà cho hoïc sinh töø löùa tuoåi trung hoïc
cô sôû vôùi nhieàu phöông phaùp linh hoaït nhaèm ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu phaùt trieån kinh
teá - xaõ hoäi moät caùch hôïp lyù nhaát trong ñöôøng loái chieán löôïc “Kyõ thuaät Laäp quoác”, töùc laø
duøng khoa hoïc kyõ thuaät ñeå xaây döïng moät ñaát nöôùc Nhaät baûn huøng maïnh thay vì ñöôøng
loái “Phuù quoác Cöôøng binh” trong thôøi “coâng nghieäp hoaù” cuûa Minh t rò Duy taâ n .
Neàn giaùo duïc Nhaät baûn ñaõ thu huùt söï chuù yù cuûa caû theá giôùi vì roõ raøng giaùo duïc ñaõ
phaùt trieån maïnh meõ ñeå goùp phaàn quan troïng vaøo nhöõng thaønh coâng ñaùng ngaïc nhieân
veà kinh teá vaø khoa hoïc kyõ thuaät. Ñieàu thuù vò laø nhöõng tinh hoa giaùo duïc cuûa nöôùc
ngoaøi, moät khi ñaõ ñöôïc hoøa nhaäp vôùi vaên hoùa, giaù trò vaø tö töôûng cuûa ngöôøi Nhaät thì
chuùng coøn thaønh coâng hôn ôû chính caùc nöôùc ñoù vaø duø raèng neàn kinh teá Nhaät baûn coù
daáu hieäu chöõng laïi ôû cuoái theá kyû 20, chæ baét ñaàu hoài phuïc vaøo ñaàu theá kyû 21, hieän
töôïng Nhaät Baûn vôùi nhöõng thaønh coâng röïc rôõ veà kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät vaø giaùo
duïc vaãn ñang giaønh ñöôïc söï quan taâm cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu treân toaøn theá giôùi.
Nhöõng caûi tieán chöông trình ñaøo taïo kyõ thuaät coù theå ñöôïc xem xeùt döôùi boái caûnh
cuûa 5 giai ñoaïn theo loä trình phaùt trieån kinh teá:
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 125
1- thôø i kyø taùi thieát (1950 - 1960);
2-thôø i kyø phaùt trieån toác ñoä cao (1960 - 1974);
3-thôø i kyø kinh teá oån ñònh (1975 - 1979);
4-thôø i kyø quoác teá hoaù neàn kinh teá (1980 - 1995);
5-thôø i kyø “kinh teá tri thöùc” (1995 - theá kyû 21).
Moät soá nghieân cöùu ñaõ toång keát veà moät soá ñaëc ñieåm noåi baät cuûa giaùo duïc Nhaät Baûn laø:
- Caû treû em vaø ngöôøi lôùn ñeàu theo ñuoåi vieäc hoïc taäp moät caùch nghieâm tuùc vaø
hoaøn chænh;
- Ñaåy maïnh tö nhaân hoùa ñoái vôùi giaùo duïc maàm non vaø giaùo duïc sau 9 naêm baét
buoäc; - ö u tieân giaùo duïc phoå thoâng theo moät heä thoáng thoáng nhaát;
- taê n g cöôøng söï töï chuû cuûa ngöôøi hoïc trong cuøng lôùp hoïc theo höôùng ngöôøi ñi tröôùc
höôùng daãn ngöôøi ñi sau; tính kyû luaät. Söï töï giaùc trong hoïc taäp vaø laøm vieäc laø toá
chaát ñaëc thuø cuûa ngöôøi Nhaät;
- Raát ít ngöôøi khoâng phaûi goác Nhaät vaø ngöôøi lôùn tuoåi theo hoïc taïi caùc tröôøng;
- thaø n h tích hoïc ñaïi hoïc cao vaø ñoàng nhaát;
- Caùc kyø thi tuyeån sinh thoáng nhaát ñöôïc chuù troïng ñeå tuyeån ñaàu vaøo coù chaát löôïng
ôû caû baäc phoå thoâng vaø ñaïi hoïc;
- t ö ï chuû trong quaûn lyù tröôøng hoïc.
126 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Baûng 1. Thoâng tin cô baûn veà Nhaät Baûn (1995 - 1999)
(4.5%
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 127
tieân laø giaùo duïc baét buoäc vaø xaây döïng caùc tröôøng daïy ngheà cho thanh nieân, trong ñoù
coù caû caùc khoaù chuyeân tu ôû baäc trung hoïc cô sôû (noâng, coâng, laâm, ngö nghieäp, thuûy
saûn, deät...). hai öu tieân naøy ñaõ taïo ra nhöõng böôùc ñi raát cô baûn trong vieäc hình thaønh
löïc löôïng lao ñoäng kyõ thuaät cao, laø yeáu toá ñaûm baûo thöïc hieän thaønh coâng chieán löôïc
“kyõ thuaät laäp quoác” cuûa Nhaät. t y û leä hoïc leân baäc trung hoïc phoå thoâng ñaït tôùi 95%.
t y û leä ngöôøi bieát chöõ cao nhaát treân theá giôùi cuøng vôùi tyû leä ngöôøi lao ñoäng coù trình ñoä
vaên hoaù cao ñöôïc xem laø moät thaønh töïu ñaùng ngöôõng moä cuûa neàn giaùo duïc Nhaät baûn.
Laø moät ñaát nöôùc thöôøng phaûi chòu tai hoaï töø nuùi löûa, Nhaät baûn raát coi troïng vieäc
ñaûm baûo an toaøn cho treû baèng caùch trieån khai nhieàu döï aùn taêng cöôøng, caûi thieän khaû
naêng chòu ñoäng ñaát cuûa tröôøng hoïc vaø xaây döïng caùc nhaø kho, nhöõng nôi sô taùn khaån
caáp cho hoïc sinh, daân ñòa phöông vaø nhöõng ngöôøi khaùc phoøng khi thaûm hoïa xaûy ra.
Vôùi muïc tieâu taïo laäp moät moâi tröôøng hoïc taäp thuaän lôïi nhaèm ñaùp öùng nhöõng thay
ñoåi cuûa xaõ hoäi vaø söï ña daïng cuûa noäi dung vaø phöông phaùp giaùo duïc, Nhaät baûn xuùc tieán
vieäc xaây döïng cô sôû vaät chaát thaân thieän vôùi moâi tröôøng (tröôøng hoïc sinh thaùi) ñeå giaùo
duïc yù thöùc baûo veä moâi tröôøng trong caùc tröôøng hoïc. Ngoaøi ra, coøn khuyeán khích vieäc
laäp ra caùc phoøng tö vaán trong tröôøng hoïc nhaèm taêng cöôøng “giaùo duïc tình caûm” trong
nhaø tröôøng.
128 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Baûng 2. Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Nhaät Baûn
saïch seõ do söû duïng moät loaïi daøy deùp rieâng khi ñi trong khuoân vieân nhaø tröôøng.
Giaøy deùp cuûa hoïc sinh ñöôïc ñeå vaøo töøng oâ rieâng ñeå hoïc sinh ñoåi giaøy khi ñi veà
nhaø. Ngaøy naøo cuõng coù moät lôùp chòu traùch nhieäm doïn veä sinh toaøn tröôøng neân khoâng
coù moät coïng raùc vöông trong khuoân vieân nhaø tröôøng. Ñaùng chuù yù laø khu veä sinh luoân
ñaày ñuû caùc voøi nöôùc saïch, xaø phoøng vaø raát saïch seõ (maëc duø khoâng coù lao coâng naøo
ñöôïc tuyeån duïng ñeå phuïc vuï vieäc lau doïn ôû caùc khu naøy). Caùc phoøng hoïc ñeàu ñöôïc caùc
em trang trí raát vui maét, thöôøng thì baèng chính caùc saûn phaåm do caùc em laøm ra.
tröôø n g naøo cuõng coù caùc phoøng hoïc chöùc naêng ñöôïc trang bò ñaày ñuû thieát bò, vöôøn
tröôøng, nhaø ña naêng, beå bôi vaø saân vaän ñoäng. trong giôø hoïc bôi, ngoaøi caùc giôø hoïc vôùi
quaàn aùo chuyeân duïng, hoïc sinh coøn coù giôø hoïc bôi vôùi trang phuïc bình thöôøng coù caû
giaøy vaø ba loâ nhaèm reøn luyeän kyõ naêng bôi trong tình huoáng bò rôi xuoáng nöôùc baát ngôø.
Ngoaøi vieäc hoïc vaên hoaù, hoïc sinh tieåu hoïc tham gia vaøo raát nhieàu hoaït ñoäng ngoaïi
khoaù vaø giao löu vôùi coäng ñoàng. taát caû hoïc sinh ñöôïc khuyeán khích tham gia vaøo caùc
hoaït ñoäng naøy cuûa tröôøng, caùc cuoäc thi ñaáu theå thao, caùc buoåi tham quan, caém traïi vaø
phaûi coù maët trong caùc buoåi leã khai giaûng, toát nghieäp, nôi maø moïi ngöôøi phaûi tuaân theo
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 129
nhöõng nghi leã heát söùc trang nghieâm. Vieäc maëc ñoàng phuïc ñöôïc quy ñònh taïi haàu heát caùc
tröôøng hoïc ôû Nhaät.
Vaøo muøa xuaân, caùc tröôøng thöôøng toå chöùc ñi daõ ngoaïi, ñeán nhöõng nôi maø hoïc sinh
coù theå vui chôi, coù theå laø moät coâng vieân hoaëc moät vuøng queâ. Ñaây laø cô hoäi toát ñeå giuùp
hoïc sinh tieáp xuùc vôùi baïn beø ñoàng trang löùa, hoaø mình vaøo thieân nhieân vaø hoïc caùch cö
xöû ôû nhöõng nôi coâng coäng. tröôø n g coù theå môøi nhöõng thaønh vieân soáng taïi ñòa phöông
tham gia caùc söï kieän cuûa tröôøng ñeå khuyeán khích hoïc sinh tieáp xuùc vôùi nhieàu loaïi ngöôøi
khaùc nhau. Moät vaøi tröôøng môøi dieãn giaû, toå chöùc nhöõng hoaït ñoäng vaø chöông trình tình
nguyeän ñeå khuyeán khích yù thöùc toân troïng nhaân quyeàn vaø tinh thaàn quan taâm laãn nhau
trong thanh thieáu nieân. taát caû caùc hoaït ñoäng naøy laøm thaám nhuaàn yù thöùc veà tính quan
troïng cuûa taäp theå.
130 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
hoïc sinh ôû tuoåi coøn raát nhoû vaø daïy theo chöông trình song ngöõ. Ngoaïi tröø caùc moân hoïc
nhö tieáng Nhaät vaø caùc moân xaõ hoäi, taát caû caùc moân hoïc coøn laïi ñöôïc daïy baèng tieáng
anh. hoï c sinh phaûi noùi toaøn tieáng anh khoaûng 70% thôøi gian töø lôùp 1 ñeán lôùp 3 vaø
khoaûng nöûa thôøi gian töø lôùp 4 ñeán lôùp 6. Khi ñeán lôùp 6, caùc hoïc sinh naøy ñaõ coù theå
vieát baèng tieáng anh gioûi nhö moät hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng, thaäm chí noùi vaø hieåu
toát hôn.
Ngay töø cuoái thaäp kyû 80, nhieàu tröôøng ñaõ taäp trung vaøo vieäc daïy tin hoïc. Caùc
tröôøng thieát laäp Phoøng maùy tính, noái maïng vaø truy caäp internet vôùi toác ñoä cao. hoïc
sinh lôùp döôùi ñöôïc hoïc taát caû nhöõng kyõ naêng cô baûn caàn thieát ñeå söû duïng maùy tính vaø
laøm vieäc vôùi maïng. Caùc em coøn ñöôïc hoïc veà luaät baûn quyeàn vaø caùc nguyeân taéc söû duïng
internet, thu thaäp döõ lieäu qua internet, duøng döõ lieäu trong lôùp hoïc vaø laøm baøi thu hoaïch
nhöõng gì chuùng hoïc ñöôïc thoâng qua trang web cuûa chính mình. hoïc sinh tröôøng naøy coù
theå giao tieáp vôùi hoïc sinh tröôøng khaùc thoâng qua thö ñieän töû, caàu truyeàn hình. trong
giôø kieåm tra, hoïc sinh ñöôïc töï ñoäng quay baøn cuûa mình theo baát kyø höôùng naøo maø em
caûm thaáy thoaûi maùi nhaát ñeå taäp trung suy nghó.
xu theá aùp duïng phöông phaùp “keá hoaïch môû” cuõng ñang ñöôïc öùng duïng roäng raõi ôû
Nhaät. Vôùi keá hoaïch môû, hoïc sinh khoâng coù thôøi gian bieåu chaët cheõ vaø ñöôïc hoïc trong
moät khoâng gian môû, khoâng coù töôøng ngaên ôû moät phía giöõa caùc lôùp hoïc. Vaøo giôø ra chôi,
khoaûng khoâng gian chung naøy seõ laø nôi chôi ñuøa cuûa caùc em. theo caùc thaøy coâ giaùo,
tình baïn giöõa hoïc sinh ôû caùc löùa tuoåi khaùc nhau seõ deã daøng phaùt trieån theo caùch naøy vaø
hoïc sinh giao tieáp vôùi thaøy giaùo thoaûi maùi hôn. Khoâng coù töôøng ngaên, hoïc sinh khoâng
theå töï nhoát mình trong phoøng hoïc, vì vaäy, chuùng trôû neân hoaït baùt, lanh lôïi hôn. Nhieàu
tröôøng coøn thöû nghieäm khoâng coù haøng raøo ngaên caùch tröôøng vôùi beân ngoaøi.
Vôùi quan ñieåm cuoäc soáng ôû moâi tröôøng thoân queâ seõ giuùp treû em phaùt trieån toát hôn
ôû thaønh phoá, Nhaät baûn coøn toå chöùc caùc tröôøng noäi truù ôû caùc vuøng noâng thoân. hieä n coù
hôn 140 tröôøng ôû Nhaät nhaän hoïc sinh theo heä thoáng tröôøng hoïc thoân queâ daønh cho hoïc
sinh thaønh phoá. tröôøn g Yasaka Gakuen laø tröôøng ñaàu tieân toå chöùc theo hình thöùc naøy töø
naêm 1976. tröôø n g coù kyù tuùc xaù, khoâng coù tivi hay troø chôi ñieän töû. hoïc sinh thöôøng ñi
boä ñeán tröôøng, töï giaët giuõ, doïn deïp nhaø cöûa hoaëc laøm caùc vieäc vaët trong nhaø. Vaøo cuoái
tuaàn, caùc em coù theå giuùp ñôõ daân troàng hoa maøu hay thu hoaïch luùa, coù theå toå chöùc caém
traïi hay tröôït tuyeát hoaëc leo nuùi, tham gia caùc hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi thieân nhieân. Ôû
nhöõng vuøng daân cö ñang giaûm, hoïc sinh bieát nhau gaàn nhö töø thuûa loït loøng. Khi nhöõng
treû em ôû thaønh phoá ñeán, chuùng coù nhöõng ngöôøi baïn môùi vaø nieàm haøo höùng naøy thuùc
ñaåy caû hoïc sinh thaønh phoá laãn hoïc sinh noâng thoân hoïc chaêm hôn vaø tham gia nhieàu
hôn vaøo caùc hoaït ñoäng taäp theå. Caùc nhaø tröôøng ôû caùc khu vöïc naøy cuõng ñöôïc lôïi, vì
tröôùc ñaây hoï khoâng ñuû hoïc sinh.
Moät soá tröôøng coøn toå chöùc caùc hoaït ñoäng giao löu quoác teá vaø thieát keá quan heä höõu nghò
vôùi moät soá tröôøng ôû nöôùc ngoaøi. Caùc tröôøng naøy ñeàu coù trang web ñeå giôùi thieäu veà
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 131
tröôøng vaø moâi tröôøng soáng vaø hoïc taäp ôû Nhaät. hoïc sinh caùc tröôøng naøy thöôøng coù caùc
hoaït ñoäng lieân laïc thoâng qua thö ñieän töû vaø trao ñoåi caùc tranh aûnh ñeå giao löu. Qua vieäc
hoïc hoûi veà hoïc taäp, theå thao, troø chôi vaø caùc hoaït ñoäng trao ñoåi hoïc sinh haøng naêm,
hoïc sinh sôùm coù khaùi nieäm veà vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh nöôùc ngoaøi nhö theá naøo.
hoïc sinh tieåu hoïc ôû Nhaät vaãn ñöôïc caáp baèng toát nghieäp tieåu hoïc nhöng khoâng phaûi
thi kyø thi cuoái caáp. Neáu hoïc sinh chöa ñaït yeâu caàu, nhaø tröôøng hoûi yù kieán hoïc sinh, neáu
em muoán hoïc laïi thì cho hoïc laïi, neáu em muoán hoïc leân cuøng caùc baïn thì vaãn ñöôïc leân
lôùp treân vaø tröôøng trung hoïc cô sôû seõ cöû caùc giaùo vieân keøm caëp rieâng cho ñeán khi em
theo kòp baïn beø.
Giaùo duïc trung hoïc cô sôû bao goàm caùc lôùp 7, 8 vaø 9 daønh cho treû töø 12 - 15.
Khoâng gioáng nhö ôû baäc tieåu hoïc, hoïc sinh baäc naøy hoïc caùc moân khaùc nhau vôùi caùc
giaùo vieân chuyeân ngaønh khaùc nhau. Chöông trình hoïc goàm caùc moân tieá n g Nhaät, Khoa
hoïc xaõ hoäi, toaù n , Khoa hoïc töï nhieân, a m nhaïc, Giaùo duïc ñaïo ñöùc, Ngheä thuaät, Chaêm
soùc söùc khoeû vaø Giaùo duïc theå chaát. taát caû hoïc sinh coøn buoäc phaûi hoïc caùc moân coâng
nghieäp vaø kinh teá gia ñình. Sau khi hoaøn thaønh caáp hoïc naøy, hoïc sinh coù theå rôøi tröôøng
vaø tìm kieám vieäc laøm beân ngoaøi nhöng haàu heát hoïc sinh ñeàu tieáp tuïc hoïc leân baäc hoïc
cao hôn.
hieä n nay, caùc tröôøng tieåu hoïc cuûa Nhaät ñang gaëp phaûi vaán ñeà giaûm soá löôïng hoïc
sinh do tyû leä sinh ñeû ôû Nhaät ngaøy caøng giaûm, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng saâu, vuøng xa do
caùc thanh nieân treû sau khi ñi hoïc leân khoâng muoán quay veà caùc vuøng naøy ñeå sinh soáng.
t u y nhieân, Chính phuû Nhaät khoâng ñoùng cöûa hay giaûi theå caùc tröôøng naøy chöøng naøo vaãn
coøn hoïc sinh ñi hoïc.
Giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng
Giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng trôû thaønh moät phaàn
cuûa heä thoáng giaùo duïc keå töø thaùng 4 naêm 1999. Vôùi vieäc cho pheùp hoïc sinh vaø boá meï
hoaëc ngöôøi baûo hoä löïa choïn khoùa hoïc 6 naêm lieân tuïc beân caïnh heä thoáng tröôøng trung
hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng hieän taïi, heä thoáng giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû
vaø trung hoïc phoå thoâng ñaõ goùp phaàn ñaåy maïnh chuû tröông ña daïng hoùa giaùo duïc trung
hoïc, höôùng tôùi vieäc cung caáp moâ hình giaùo duïc chuù troïng tôùi nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa
töøng hoïc sinh.
trong heä thoáng giaùo duïc lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng, coù 3 loaïi
hình tröôøng:
- tröôø n g trung hoïc keát hôïp giöõa trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng;
- tröôø n g chung, trong ñoù trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng do cuøng moät beân
laäp ra, ñaët taïi cuøng moät ñòa ñieåm, giaûng daïy chöông trình lieân caáp;
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 133
- Loaïi hình tröôøng hôïp taùc, trong ñoù, tröôøng trung hoïc cô sôû hieän coù cuûa xaõ, phöôøng
vaø tröôøng trung hoïc phoå thoâng cuûa tænh keát hôïp vôùi nhau trong vieäc toå chöùc chöông
trình hoïc, trao ñoåi giaùo vieân - hoïc sinh...
Nhaät baûn ñang thuùc ñaåy vieäc thaønh laäp ít nhaát moät tröôøng nhö vaäy treân ñòa baøn
moãi quaän (hieän coù khoaûng 500 quaän) ñeå hoïc sinh coù theå löïa choïn hình thöùc giaùo duïc
lieân caáp trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng theo yù muoán.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 135
boä Giaùo duïc Nhaät baûn cho pheùp khu vöïc tö nhaân ñöôïc tham gia bieân soaïn saùch
giaùo khoa theo Chöông trình cuûa boä nhaèm khuyeán khích caùc caùch tieáp caän saùng taïo
trong bieân soaïn saùch nhöng phaûi ñaûm baûo noäi dung ñaùp öùng ñaày ñuû caùc yeâu caàu cuûa
Chöông trình. boä chaáp thuaän caùc boä saùch sau khi laáy yù kieán tö vaán cuûa hoä i ñoàng quaûn
lyù saùch giaùo khoa. Keát quaû cuûa vieäc pheâ chuaån, chaáp thuaän, bao goàm caû caùc ñôn vò
bieân soaïn ñöôïc choïn, ñöôïc coâng boá coâng khai taïi 8 ñòa phöông treân toaøn quoác. Sau ñoù,
boä toå chöùc caùc cuoäc trieån laõm saùch giaùo khoa, tröng baøy caùc cuoán saùch maãu döï kieán
seõ xuaát baûn vaøo naêm taøi khoùa sau.
hoäi ñoàng giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng seõ quyeát ñònh söû duïng boä saùch naøo trong soá caùc
boä saùch ñaõ ñöôïc boä cho pheùp. Caùc cuoäc trieån laõm chính laø cô hoäi ñeå caùc tröôøng vaø caù
nhaân coù quan taâm hoaëc lieân quan tôùi quy trình bieân soaïn hay choïn löïa saùch giaùo khoa
xem xeùt toaøn dieän ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh choïn löïa. Nhöõng cuoäc trieån laõm nhö vaäy
khoâng chæ daønh cho nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong ngaønh giaùo duïc, maø coøn phuïc vuï ñoâng
ñaûo coâng chuùng nhaèm thu huùt söï chuù yù, quan taâm tôùi giaùo duïc.
Chính phuû cung caáp saùch giaùo khoa mieãn phí cho hoïc sinh trong caùc tröôøng coâng
vaø tö coù giaûng daïy chöông trình baét buoäc.
Caùc bieän phaùp döôùi ñaây, sau ñoù, ñaõ ñöôïc Boä trieån khai thöïc hieän:
136 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
- boå nhieäm caùc t ö vaán vieân trong nhaø tröôøng;
- boå nhieäm caùc t ö vaán vieân trong “lôùp hoïc deã tieáp thu” (classrooms for easing
children’s minds);
- thaø n h laäp uûy ban nghieân cöùu chuyeân saâu veà phöông phaùp giaûng daïy cho nhöõng
hoïc sinh khoâng muoán ñi hoïc thoâng qua “Chöông trình hoã trôï nhaø tröôøng” (SSP);
- trieå n khai caùc döï aùn xuùc tieán hôïp taùc toaøn dieän veà höôù n g daãn hoïc sinh. theo
caùc döï aùn naøy, caùc tröôøng vaø coäng ñoàng ñòa phöông cuøng tieán haønh caùc bieän phaùp
giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi höôùng daãn hoïc sinh maø caùc nôi ñang gaëp
phaûi;
- taê n g cöôøng cung caáp thoâng tin vaø tö vaán qua ñieän thoaïi taïi trung taâm thoâng tin
veà caùc bieän phaùp phoøng choáng baïo löïc hoïc ñöôøng naèm trong trung taâm Giaùo duïc
Quoác gia.
Ñeán khoaûng naêm 1980, 3 tröôøng Cao ñaúng sö phaïm (chuyeân bieät) laø hyogo (1978),
Jouetsu (1978) vaø Naruto (1981) ñöôïc thaønh laäp, vôùi caùc khoa sau ñaïi hoïc nhaèm ñaøo taïo
cho nhöõng giaùo vieân ñang coâng taùc. Khaùc vôùi caùc tröôøng coøn laïi, caùc tröôøng sö phaïm
naøy chæ coù moät muïc ñích duy nhaát laø ñaøo taïo giaùo vieân vaø coù khoa sau ñaïi hoïc nhaèm
mang laïi cho caùc giaùo vieân taïi chöùc coù cô hoäi ñöôïc tieán haønh nghieân cöùu ôû baäc cao hôn.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 139
2. Baèng caáp cuûa giaùo vieân
Vieäc caáp baèng, chöùng nhaän cho giaùo vieân ñaõ xuaát hieän töø raát laâu, cuøng vôùi hoaït
ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân, nhöng khung veà heä thoáng baèng caáp cuûa giaùo vieân môùi chæ ñöôïc
ñöa ra khi Luaät veà baèng caáp cuûa caùn boä ngaønh giaùo duïc ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1949.
taát caû giaùo vieân ôû Nhaät baûn ñeàu phaûi coù baèng caáp phuø hôïp do hoäi ñoàng giaùo duïc cuûa
tænh (prefecture’s boards of education) caáp, theo quy ñònh trong Luaät. Vôùi giaùo vieân tieåu
hoïc, coù moät loaïi baèng, trong ñoù coù taát caû caùc moân hoïc ôû baäc naøy. Vôùi tröôøng trung hoïc,
giaùo vieân phaûi coù baèng veà töøng moân. Coù hai loaïi baèng: “baèng chính quy“ vaø “baèng taïm
thôøi“. baèng chính quy laïi ñöôïc chia thaønh “baèng loaïi 1“ vaø “baèng loaïi 2“. baèng taïm
thôøi ñöôïc caáp khi khoâng coù ngöôøi coù baèng chính quy vaø coù giaù trò trong 3 naêm.
Ñeán naêm 1989, ñaõ coù moät söï caûi caùch ñaùng keå khi heä thoáng baèng caáp ñöôïc môû
roäng, bao goàm caû baèng thaï c só vaø “baèng ñaëc bieät“ (special certificate). theo heä thoáng
môùi naøy, baèng caáp cuûa giaùo vieân ñöôïc chia thaønh ba loaïi: “Chính quy“; “ñaëc bieät“ vaø
“taïm thôøi“. baèng chính quy ñöôïc chia thaønh ba loaïi: “Loaïi cao caáp“ döïa treân baèng thaï c
syõ hoaëc töông ñöông, “baèng loaïi 1“ döïa treân baèng cöû nhaân vaø “baèng loaïi 2“ döïa treân
loaïi baèng sau 2 naêm hoïc trung caáp (junior college). baèng chính quy do hoäi ñoàng giaùo
duïc cuûa tænh caáp, coù giaù trò treân toaøn quoác vaø ñeán suoát ñôøi. baèng ñaëc bieät ñöôïc caáp
cho nhöõng ngöôøi coù kieán thöùc hoaëc kyõ naêng chuyeân bieät, coù giaù trò döôùi 10 naêm vaø
chæ coù giaù trò trong tænh ñoù. baèng taïm thôøi ñöôïc caáp cho trôï giaûng (assistant teachers)
chæ trong tröôøng hôïp khoù tuyeån duïng caùc giaùo vieân coù baèng chính quy vaø chæ coù giaù trò
trong 3 naêm.
Nguoàn: Boä Giaùo duïc, Khoa hoïc, Theå thao vaø Vaên hoùa. Phaùc thaûo veà giaùo duïc Nhaät Baûn 1997, trang 34, Baûng I-15.
140 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Phaàn lôùn giaùo vieân maàm non vaø tieåu hoïc ñöôïc phaân daïy moät lôùp duy nhaát vaø chòu
traùch nhieäm giaûng daïy cô baûn veà taát caû caùc moân. Ngoaøi ra, coøn coù moät soá ít giaùo vieân
caùc moân chuyeân bieät nhö aâm nhaïc, ngheä thuaät, theå duïc, kinh teá hoä gia ñình. Ôû caùc
tröôøng trung hoïc, phaàn lôùn giaùo vieân chæ giaûng daïy moät moân hoaëc moät lónh vöïc moân.
Soá hoïc sinh toái ña treân moät lôùp cho caû baäc tieåu hoïc vaø trung hoïc ñöôïc quy ñònh
trong Luaät Giaùo duïc laø 40. Vaøo naêm 1998, tyû leä hoïc sinh treân lôùp trung bình ôû tröôøng
tieåu hoïc laø 27.5 vaø ôû tröôøng trung hoïc cô sôû laø 33.0. t æ leä hoïc sinh treân giaùo vieân laø
18.4 ôû tröôøng tieåu hoïc vaø 16.4 ôû tröôøng trung hoïc cô sôû.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 141
Baûng 5. Caùc loaïi Phuï caáp (naêm 1998)
Nguoàn: Boä Giaùo duïc, Khoa hoïc, Theå thao vaø Vaên hoùa. Giaùo duïc Nhaät Baûn, 2000: Giôùi thieäu daïng ñoà
hoïa, trang 95, Baûng 44
142 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
5. Ñaøo taïo giaùo vieân taïi chöùc
Ngay sau khi heä thoáng giaùo duïc thôøi kyø haäu chieán baét ñaàu vaän haønh, vaán ñeà veà
ñieàu kieän laøm vieäc vaø löông thöôûng cuûa giaùo vieân ñaõ ñöôïc ñaët ra. Naêm 1949, Chính
phuû ban haønh Luaät veà Caùc quy cheá ñaëc bieät lieân quan tôùi caùn boä coâng chöùc ngaønh
giaùo duïc. Ñieàu khoaûn ñaàu tieân cuûa luaät quy ñònh giaùo vieân caùc tröôøng coâng laäp laø
ñoäi nguõ nhaân söï laøm vieäc, phuïc vuï treân toaøn quoác trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, do
ñoù, nghóa vuï vaø traùch nhieäm cuûa hoï khaùc vôùi ñoäi nguõ coâng chöùc caùc ngaøn h khaùc.
Luaät naøy tính ñeán vai troø ñaëc bieät cuûa giaùo vieân caùc tröôøn g coâng laäp vaø ñeà ra caùc
quy ñònh veà nhaân söï coù khaùc bieät so vôùi nhöõng quy ñònh aùp duïng vôùi ñoäi nguõ coâng
chöùc noùi chung.
Vieäc tuyeån duïng vaø ñeà baït giaùo vieân ñöôïc quyeát ñònh qua thi tuyeån caïnh tranh.
Giaùo vieân phaûi coi vieäc hoïc taäp trong quaù trình coâng taùc nhö moät phaàn khoâng theå thieáu
trong traùch nhieäm veà maët chuyeân moân. Luaät yeâu caàu giaùo vieân phaûi tham gia caùc khoùa
boài döôõng vaø ñaøo taïo phuø hôïp. Luaät cuõng qui ñònh caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc khoâng
chæ coù traùch nhieäm taïo cô hoäi hoïc taäp trong quaù trình coâng taùc cho giaùo vieân maø coøn
phaûi ñoäng vieân hoï tham gia caùc hoaït ñoäng hoïc taäp ñoù. Nhaèm thöïc hieän Luaät, raát nhieàu
caùc chöông trình ñaøo taïo coù heä thoáng ñaõ ñöôïc toå chöùc ôû caáp quoác gia, caáp tænh, quaän/
huyeän xaõ/phöôøng vaø caáp cô sôû (tröôøng). Luaät naøy ñaõ ñöôïc xem xeùt laïi hôn 20 laàn keå töø
khi ban haønh 50 naêm tröôùc, nhöng vaãn ñoùng vai troø neàn taûng cho vieäc ñaøo taïo giaùo
vieân taïi chöùc.
5.1. Ñaøo taïo trong quaù trình coâng taùc ôû caáp quoác gia
haø n g naêm, boä Giaùo duïc toå chöùc caùc “hoäi thaûo caáp trung öông” daønh cho caùc hieäu
tröôûng, phoù hieäu tröôûng, toå tröôûng chuyeân moân ôû caùc tænh (prefecture). trong caùc hoäi
thaûo naøy, nhöõng ngöôøi tham gia ñöôïc nghe vaø thaûo luaän veà hoaït ñoäng ñieàu haønh, quaûn
lyù tröôøng hoïc; veà chöông trình hoïc taäp vaø giaûng daïy. Caùc hoäi thaûo daønh cho hieäu
tröôûng, phoù hieäu tröôûng thöôøng keùo daøi 4 tuaàn. hoäi thaûo cho giaùo vieân coát caùn daøi hôn,
khoaûng 6 tuaàn.
haø n g naêm, boä cöû khoaûng 5.000 giaùo vieân ôû caùc tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû vaø
trung hoïc phoå thoâng ñi thaêm quan ôû nöôùc ngoaøi vôùi muïc ñích môû roäng taàm nhìn ra theá
giôùi cuõng nhö taêng cöôøng nhaän thöùc veà chuyeân moân cho giaùo vieân. Chöông trình naøy
ñaõ ñöôïc baét ñaàu toå chöùc töø naêm 1959. Coù hai loaïi chöông trình: Daøi ngaøy (30 ngaøy) vaø
ngaén ngaøy (16 ngaøy). boä cuõng coù caùc khoaûn kinh phí hoã trôï daønh cho caùc chöông trình
ñaøo taïo taïi chöùc maø hoäi ñoàng giaùo duïc cuûa caùc tænh tieán haønh cho caùc cô sôû ñaøo taïo
giaùo vieân vaø caùc chöông trình khaùc.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 143
5.2. Ñaøo taïo trong quaù trình coâng taùc ôû caáp tænh
hoaï t ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân taïi chöùc ñöôïc tieán haønh ñònh kyø theo caùc giai ñoaïn
trong quaù trình giaûng daïy, hieän taïi ñöôïc qui ñònh laø sau 5 naêm, 10 naêm vaø 20 naêm
coâng taùc. Caùc hoä i ñoàng giaùo duïc tænh coù traùch nhieäm laäp keá hoaïch vaø toå chöùc ñaøo
taïo cho giaùo vieân ñang taïi chöùc cuûa tænh mình. Caùc trung taâm giaùo duïc cuûa tænh ñoùng
vai troø quan troïng trong hoaït ñoäng ñaøo taïo giaùo vieân taïi chöùc. Caùc trung taâm naøy
thöôøng ñöôïc trang bò caû tieän nghi aên ôû daønh cho nhöõng giaùo vieân khoâng theå ñi veà nhaø
trong thôøi gian hoïc taïi chöùc.
Ngoaøi ra, caùc hoäi ñoàng giaùo duïc tænh coù theå göûi giaùo vieân ñeán caùc tröôøng ñaïi hoïc,
vieän nghieân cöùu, caùc haõng tö nhaân vaø nhöõng cô sôû khaùc ñeå ñaøo taïo daøi haïn nhaèm naâng
cao khaû naêng chuyeân moân vaø trau doài caùc kyõ naêng khaùc.
5.3. Ñaøo taïo khôûi nghieäp (Induction training) daønh cho giaùo vieân môùi tuyeån
heä thoáng ñaøo taïo böôùc ñaàu moät naêm theo quy ñònh daønh cho giaùo vieân môùi tuyeån
ñöôïc Luaät veà Caùc quy cheá ñaëc bieät lieân quan tôùi caùn boä coâng chöùc ngaønh giaùo duïc
(söûa ñoåi) ñöa ra vaøo naêm 1988 vaø hoaït ñoäng ñaøo taïo baét buoäc moät naêm cho giaùo vieân
tieåu hoïc ñöôïc baét ñaàu vaøo naêm 1989, cho giaùo vieân trung hoïc cô sôû baét ñaàu vaøo naêm
1990, cho giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng vaøo naêm 1991 vaø cho giaùo vieân maàm non vaøo
naêm 1992. hoaï t ñoäng ñaøo taïo khôûi nghieäp cho giaùo vieân môùi tuyeån ñöôïc tieán haønh ôû
taát caû caùc loaïi hình tröôøng keå caû caùc tröôøng daønh cho hoïc sinh khuyeát taät.
Giaùo vieân môùi tuyeån ñöôïc toå tröôûng chuyeân moân höôùng daãn. Ít nhaát 90 ngaøy trong
moät naêm ñöôïc daønh cho ñaøo taïo, trong ñoù 60 ngaøy hoaëc hôn theá (khoaûng 2 ngaøy moät
tuaàn) daønh cho caùc hoaït ñoäng ñaøo taïo taïi tröôøng. Giaùo vieân môùi cuõng daønh 1 ngaøy moãi
tuaàn, ít nhaát laø 30 ngaøy moät naêm ñeå tham gia caùc baøi giaûng, buoåi thaûo luaän vaø caùc ñôït
hoïc thöïc teá khaùc, bao goàm caùc hoäi thaûo dieãn ra trong 5 ngaøy ñöôïc toå chöùc ôû caùc trung
taâm ñaøo taïo vaø caùc cô sôû khaùc ngoaøi tröôøng hoïc.
boä Giaùo duïc cuøng vôùi caùc hoäi ñoàng giaùo duïc tænh toå chöùc chöông trình ñaøo taïo
böôùc ñaàu trong khoaûng hai tuaàn, dieãn ra treân du thuyeàn ñaïi döông nhaèm thuùc ñaåy söï
trao ñoåi, thaûo luaän giöõa giaùo vieân töø caùc loaïi hình tröôøng vaø caùc vuøng mieàn khaùc nhau.
Baûng 6. Nhöõng tröôøng hôïp giaùo vieân bò ñaùnh giaù laø thieáu naêng löï c
Nguoàn: Soá giaùo vieân thieáu naêng löïc taêng gaáp ñoâi, Baùo Chugoku, ngaøy 13/9/2003.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 145
Böôùc sang theá kyû 21, Chính phuû Nhaät vaãn tieáp tuïc caùc cuoäc caûi caùch trong giaùo
duïc cho duø trieát lí giaùo duïc veà cô baûn laø khoâng thay ñoåi, ñoù laø giaùo duïc neân nhöõng
con ngöôøi bieát töï mình suy nghó, töï mình nhaän ñònh ñuùng sai, töï mình tìm laáy chaân lí
vaø baûo veä chaân lí. Trong caùc cuoäc caûi caùch trong giaùo duïc ôû Nhaät Baûn, nhöõng ngöôøi
giaùo vieân tröïc tieáp giaûng daïy ôû tröôøng phoå thoâng luoân ñoùng moät vai troø voâ cuøng to
lôùn. Hoï khoâng ñôn thuaàn laø ngöôøi thöïc hieän nhöõng chæ daãn caûi caùch mang tính haønh
chính töø Boä Giaùo duïc maø coøn ñoùng vai troø phaûn bieän chính saùch goùp phaàn ñaûm baûo
cho cuoäc caûi caùch dieãn ra ñuùng höôùng vaø coù hieäu quaû. Muïc tieâu caùc giaùo vieân caàn
theo ñuoåi laø giaùo duïc neân nhöõng hoïc sinh coù tri thöùc, bieát tö duy ñoäc laäp, coù naêng
löïc pheâ phaùn vaø coù traùch nhieäm caù nhaân ñoái vôùi xaõ hoäi. Ñaây cuõng laø moät boä phaän
quan troïng naèm trong trieát lí giaùo duïc Nhaät Baûn töø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai.
146 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
hoûi vaø chaám baøi cuûa caùc thí sinh ñaõ tham gia caùc kyø thi ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi
taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc quoác gia, coâng laäp vaø tö thuïc. trung taâm naøy cuõng tieán haønh
caùc nghieân cöùu cô baûn lieân quan tôùi phöông phaùp tuyeån sinh, ngoaøi ra coøn hoã trôï
hoïc sinh trong vieäc löïa choïn tröôøng ñaïi hoïc maø caùc em muoán noäp ñôn vaøo. thoâng
tin veà caùc tröôøn g ñaïi hoïc ñöôïc cung caáp thoâng qua heä thoáng C a P t a i N (Character
and Pattern telephone access information Network), coøn ñöôïc goïi laø heä thoáng heart
(heart System).
Keát hôïp cuøng vôùi trung taâm Quoác gia veà tuyeån sinh ñaïi hoïc, caùc tröôøng ñaïi hoïc
quoác gia, ñòa phöông, tö thuïc söû duïng heä thoáng noùi treân seõ tieán haønh kyø thi vaøo cuøng
moät ngaøy ñöôïc aán ñònh vôùi caùc caâu hoûi gioáng nhau trong baøi thi. Moãi tröôøng ñaïi hoïc
quoác gia, ñaïi hoïc ñòa phöông hoaëc ñaïi hoïc tö thuïc ñeàu coù theå töï do choïn caùc moân hoïc,
soá löôïng vaø caùch thöùc vaän duïng saùng taïo heä thoáng noùi treân.
Nhaät Baûn khuyeán khích caùc tröôøng ñaïi hoïc naâng cao caùc phöông phaùp tuyeån
choïn sinh vieân baèng vieäc keát hôïp moät caùch hôïp lyù keát quaû cuûa kyø thi, hoïc baï trong
tröôøng, caùc cuoäc phoûng vaán, caùc baøi luaän vaø caùc baøi kieåm tra kyõ naêng thöïc teá ñeå
tieán haønh ñaùnh giaù nhieàu maët tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh hoïc sinh ñoù coù ñuû naêng
löïc vaø phuø hôïp ñeå ñöôïc nhaän vaøo tröôøng hay khoâng, thay vì chæ tuyeån sinh vieân döïa
treân keát quaû thi.
Nhöõng hoïc sinh chöa toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng, chöa ñuû trình ñoä tham gia
thi ñaàu vaøo ñaïi hoïc seõ phaûi tham döï kyø thi xaùc nhaän trình ñoä tham gia thi tuyeån sinh
ñaïi hoïc (University Entrance Qualification Examination) ñeå xaùc ñònh lieäu caùc em ñoù
coù ñuû trình ñoä töông ñöông vôùi caùc em ñaõ toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng hay khoâng.
Nhöõng em vöôït qua kyø thi naøy seõ ñöôïc caáp chöùng chæ ñuû trình ñoä tham gia thi tuyeån
sinh ñaïi hoïc.
Ngoaøi ra coøn coù kyø thi caáp Chöùng chæ trình ñoä töông ñöông toát nghieäp trung hoïc
cô sôû cho nhöõng hoïc sinh ñöôïc mieãn hoaëc hoïc muoän chöông trình baét buoäc. Kyø thi naøy
daønh cho nhöõng hoïc sinh chöa toát nghieäp trung hoïc cô sôû, nhöõng em chöa ñöôïc ñi hoïc
trung hoïc do oám ñau hoaëc nhöõng nguyeân nhaân baát khaû khaùng vaø nhöõng em ñaõ toát
nghieäp caùc tröôøng daønh cho kieàu baøo. Kyø thi seõ xaùc ñònh trình ñoä caùc em töông ñöông
hoaëc treân trình ñoä hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc cô sôû veà maët thaønh tích hoïc taäp vaø
nhöõng em ñoã seõ ñöôïc trao chöùng chæ caàn thieát ñeå vaøo hoïc baäc trung hoïc phoå thoâng.
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 147
chuyeån maïnh meõ trong vaán ñeà ñaøo taïo nguoàn lao ñoäng coù kyõ naêng cao. Chính phuû xuùc
tieán caùc chöông trình ñaøo taïo coâng ngheä vaø khuyeán khích chính quyeàn ñòa phöông hoã
trôï cho coâng taùc naøy. Caùc ngaønh noâng nghieäp, thuyû saûn, coâng nghieäp, thöông maïi vaø
kinh teá gia ñình ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo chöông trình trung hoïc phoå thoâng. Caùc moân
ñaøo taïo kyõ thuaät ñöôïc ñöa vaøo chöông trình trung hoïc cô sôû nhaèm giuùp hoïc sinh naém
caùc kyõ naêng cô baûn thoâng qua kinh nghieäm saùng taïo/saûn xuaát, am hieåu coâng ngheä hieän
ñaïi vaø thuùc ñaåy nhöõng hieåu bieát vaø thaùi ñoä caàn thieát ñeå öùng duïng. Muïc tieâu cuûa chöông
trình naøy giuùp hoïc sinh naâng cao kinh nghieäm veà thieát keá vaø thöïc haønh, nuoâi döôõng
caùc kyõ naêng thuyeát trình, saùng taïo vaø nhöõng thaùi ñoä hôïp lyù trong khi giaûi quyeát söï vieäc.
Ngoaøi ra coøn giuùp hoïc sinh tích luyõ caùc kinh nghieäm saûn xuaát/ñieàu haønh maùy moùc/thieát
bò, hieåu moái quan heä maät thieát giöõa coâng ngheä vaø cuoäc soáng, nuoâi döôõng moái quan taâm
phaùt trieån coâng ngheä vaø öùng duïng trong cuoäc soáng haøng ngaøy. Noäi dung chuû yeáu bao
goàm thieát keá vaø ñoà hoaï; cheá bieán goã vaø ngheà kim loaïi; maùy moùc, ñieän töû, chaên nuoâi
troàng troït... Chöông trình ñaøo taïo coâng ngheä ñöôïc phaân phoái vôùi toång soá 105 tieát trong
moãi caáp lôùp ôû tröôøng trung hoïc cô sôû.
Chính phuû caáp cho caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng (caû tröôøng tö) gaàn moät phaàn ba
ngaân saùch daønh cho ñaøo taïo ngheà kyõ thuaät vaø caùc trang thieát bò. Giaùo vieân daïy ngheà
taïi caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng quoác gia vaø tröôøng coâng ñöôïc lónh theâm trôï caáp
haøng thaùng baèng 10% löông theo Luaät trôï caáp ñaøo taïo ngheà naêm 1957, töùc laø cao hôn
möùc löông cuûa coâng chöùc cuøng ngaïch ôû ngaønh ngheà khaùc.
Naêm 1961, Nhaät baûn thay ñoåi qui ñònh heä thoáng giaùo duïc daïy ngheà trong Luaät
Giaùo duïc, cho pheùp thaønh laäp caùc “tröôøng cao ñaúng chuyeân nghieäp” vôùi hoïc trình 5
naêm (goàm 3 naêm trung hoïc phoå thoâng vaø 2 naêm chuyeân tu), toàn taïi song song vôùi caùc
tröôøng daïy ngheà ñaõ coù. Naêm 1975, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu nhaân löïc, boä cho pheùp thaønh
laäp tröôøng “chuyeân tu kyõ thuaät” goïn nheï vaø taäp trung ñaøo taïo caùn söï kyõ thuaät nhaèm
boå sung cho heä thoáng “ñaïi hoïc ngaén haïn” (2 - 3 naêm) hay heä thoáng ñaïi hoïc chính
qui 4 naêm. Muïc ñích laø ñeå giaûm bôùt söùc eùp caïnh tranh thi vaøo cöûa heïp cuûa ñaïi hoïc do
nhaân khaåu tröôûng thaønh taêng ñoät bieán (“baby boom” sau theá chieán thöù hai) vaø taïo cô
hoäi cho nhöõng hoïc sinh khoâng ñoã vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc coù theå vaøo tröôøng daïy ngheà
vôùi thôøi gian hoïc ngaén hôn.
40
Coù caùc loaïi ñaøo taïo sau: (1) Ñaøo taïo trong 3 naêm cho caùc em toát nghieäp trung hoïc cô sôû (goïi laø Trung
hoïc Kyõ thuaät hay Trung hoïc Chuyeân nghieäp, keát hôïp giöõa giaùo duïc phoå caäp vaø daïy ngheà); (2) Ñaøo taïo
trong 5 naêm (THKT + 2 naêm) goïi laø Cao ñaúng kyõ thuaät; (3) Tröôøng ñaøo taïo chuyeân ngaønh nhö y teá coäng
ñoàng, y taù, döôïc taù, chaêm soùc ngöôøi giaø... cuûa nhaø nöôùc (2 - 3 naêm theo yeâu caàu cuûa boä moân); (4) Tröôøng
chuyeân tu (tö nhaân) laø nhöõng cô sôû daïy ngheà cuï theå nhö Hôùt toùc, Caém hoa, daïy tieáng nöôùc ngoaøi, thö
ñaïo, vaên hoùa ñôøi soáng, ñaàu beáp... Thöôøng laø 1 - 2 naêm, naèm ngoaøi heä thoáng ñaøo taïo cuûa giaùo duïc cuûa
nhaø nöôùc; (5) Ngoaøi ra, coøn coù Trung taâm Huaán luyeän Ngheà (cuûa quaän huyeän thaønh phoá...) coâng laäp laø
cô sôû ñaøo taïo ngheà môùi (hoaøn toaøn mieãn phí) cho nhöõng ngöôøi muoán ñoåi ngheà.
148 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
Nhö vaäy, hoïc sinh toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng coù theå theo hoïc tröôøng “chuyeân
tu ”(1 - 2 naêm) hay theo chöông trình lieân thoâng chuyeån qua hoïc 2 naêm cuoái cuøng cuûa
(40)
“Cao ñaúng kyõ thuaät” hoaëc vaøo “Cao ñaúng chuyeân nghieäp”(2 - 3 naêm) vôùi khaû naêng
tìm ñöôïc vieäc laøm deã daøng hôn vì coù ngheà vaø kyõ naêng hôn so vôùi hoïc sinh coù trình ñoä 4
naêm ñaïi hoïc hoaëc ñaïi hoïc ngaén haïn 2 - 3 naêm vôùi giaùo trình chung chung khoâng hieäu
quaû (ñaïi hoïc ngaén haïn chuû yeáu laø lôùp hoïc ban ñeâm hay lôùp daønh cho phuï nöõ vôùi moân
nöõ coâng gia chaùnh, giaùo vieân tieåu hoïc, maùy moùc cô khí ñôn giaûn...).
trong thôøi kyø phaùt trieån taêng toác veà kinh teá, kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn coù taïi nôi
laøm vieäc coù nhöõng thay ñoåi moät caùch saâu saéc. trong caùc lónh vöïc lieân quan ñeán kyõ
thuaät, caùc nhaø tuyeån duïng mong muoán nhaân vieân cuûa hoï coù khaû naêng linh hoaït vaø khaû
naêng coù theå tieáp tuïc ñaøo taïo cao hôn. Ñeå ñaùp öùng, boä ñöa caùc moân hoïc cô sôû nhö cô
hoïc, ñoà hoïa, toaùn trung caáp vaø moät soá moân hoïc khaùc vaøo caùc khoaù hoïc daïy ngheà kyõ
thuaät, ñoàng thôøi cuõng ñöa vaøo caùc khoaù hoïc toång quaùt veà kyõ naêng vaø kinh nghieäm
laøm vieäc nhö quaûn lyù chaát löôïng, keá hoaïch, kyõ thuaät thoáng keâ kho taøng... vaøo tröôøng
cao ñaúng chuyeân nghieäp. taát caû caùc sinh vieân hoïc ngheà ñeàu phaûi hoïc moät moân coâng
ngheä thoâng tin coù lieân quan ñeán chuyeân ngaønh cuûa hoï nhö xöû lyù thoâng tin noâng nghieäp
vaø xöû lyù thoâng tin kinh teá gia ñình.
Caùc vaán ñeà lieân quan ñeán cô hoäi bình ñaúng “giôùi” trong giaùo duïc trung hoïc cuõng
trôû neân caáp thieát. trong thôøi kì naøy, taát caû hoïc sinh nam tham gia vaøo caùc lôùp ñaøo taïo
kyõ thuaät, trong khi taát caû hoïc sinh nöõ tham gia vaøo caùc lôùp kinh teá gia ñình. Nhaèm
mang ñeán cô hoäi hoïc taäp coâng baèng nhö nhau, ñaàu naêm 1977, boä Giaùo duïc yeâu caàu
taát caû hoïc sinh nam tham gia vaøo ít nhaát 1 lôùp kinh teá gia ñình vaø taát caû hoïc sinh nöõ
tham gia vaøo ít nhaát 1 lôùp ñaøo taïo kyõ thuaät. Ôû caùc tröôøng phoå thoâng, hoïc sinh theo hoïc
chöông trình höôùng nghieäp daïy ngheà kyõ thuaät baét buoäc phaûi hoïc caùc moân cô sôû nhö
“cô sôû kyõ thuaät”,”toaùn kyõ thuaät”vaø “thöïc haønh”. Muïc ñích cuûa nhöõng moân hoïc naøy laø
nhaèm taêng cöôøng kieán thöùc vaø kyõ naêng cô baûn cuûa hoïc sinh, cuõng nhö söû duïng taøi lieäu,
phöông phaùp giaûng daïy môùi vaø caäp nhaät trong giaùo trình. Moân hoïc veà caùc kyõ naêng vaø
kinh nghieäm laøm vieäc cuõng ñöôïc ñöa vaøo caùc khoaù hoïc toång quaùt cho taát caû hoïc sinh
caùc lôùp giaùo duïc baét buoäc .
Baùo caùo naêm 2006 cuûa OECD veà giaùo duïc nhaän xeùt Nhaät Baûn laø nöôùc ñöùng ñaàu
trong nhoùm caùc nöôùc coù tyû leä cao veà soá löôïng laãn chaát löôïng cuûa soá hoïc sinh toát
nghieäp trung hoïc phoå thoâng coù vieäc laøm. Tyû leä 89% hoïc sinh nam (bình quaân cuûa
OECD laø 82%) vaø tyû leä 60% nöõ (OECD laø 65%) coù kyõ naêng vaø vieäc laøm sau khi toát
nghieäp laø con soá ñaùng vò neå. Nhöõng thaønh töïu veà khoa hoïc kyõ thuaät vôùi vieäc thieát keá,
saûn xuaát robot, thieát bò ñieän töû, maùy moùc, xe hôi, caùc moâ hình ñieàu khieån töø xa cuûa
Nhaät ñöôïc ñaùnh giaù cao vaø ñöôïc öùng duïng roäng raõi treân toaøn theá giôùi. Coù theå thaáy
raèng, vieäc xaây döïng laïi heä thoáng giaùo duïc Nhaät Baûn vôùi nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån
Chương II - SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á 149
ñaøo taïo ngheà, kyõ thuaät vaø chuaån bò nguoàn nhaân löïc cho phuø hôïp vôùi “theá giôùi
phaúng”, vôùi thôøi ñaïi “vi tính hoaù” vaø “roâ boát hoaù” ñaõ ñem laïi nhöõng thaønh töïu röïc
rôõ trong khoa hoïc kyõ thuaät vaø ñöa Nhaät Baûn nhöõng böôùc tieán ñoät phaù trong coâng
ngheä veà moïi maët treân theá giôùi.
2. Caûi caùch giaùo duïc cuoái theá kyû 20, ñaàu theá kyû 21
böôùc vaøo theá kyû 21, xaõ hoäi Nhaät baûn ñoái dieän vôùi raát nhieàu thay ñoåi nhanh choùng
- söï buøng noå coâng ngheä thoâng tin, toaøn caàu hoùa, tyû leä sinh ñeû giaûm, daân soá ngaøy caøng
giaø ñi - trong khi neàn kinh teá ñaõ traûi qua moät thôøi gian daøi suy traàm. Nhöõng dieãn bieán
naøy ñaõ daãn ñeán vieäc keâu goïi caûi caùch toaøn boä heä thoáng xaõ hoäi Nhaät baûn. Chöông trình
6 caûi caùch chuû yeáu ñöôïc ñöa ra naêm 1997 bao goàm caùc lónh vöïc nhö cô caáu kinh teá,
haønh chính coâng vaø giaùo duïc. Söï baõi boû quy ñònh vaø xu höôùng phaân caáp laø chuû ñeà
chính cho taát caû 6 lónh vöïc caûi caùch.heä thoáng xaõ hoäi Nhaät baûn. Chöông trình 6 caûi
caùch chuû yeáu ñöôïc ñöa ra naêm 1997 bao goàm caùc lónh vöïc nhö cô caáu kinh teá, haønh
chính coâng vaø giaùo duïc. Söï baõi boû quy ñònh vaø xu höôùng phaân caáp laø chuû ñeà chính
cho taát caû 6 lónh vöïc caûi caùch.
tröôù c ñoù, vaøo naêm 1995, boä Giaùo duïc ñaõ tieán haønh moät soá caûi caùch trong ngaønh.
Ñeán khi coù tuyeân boá caûi caùch cuûa Chính phuû, boä ñaõ nhaân ñoâi noã löïc cuûa mình baèng
vieäc huy ñoäng moïi cô quan tö vaán nhö hoäi ñoàng giaùo duïc trung öông vaø hoäi ñoàng caùc
tröôøng ñaïi hoïc ñeå hoaïch ñònh chi tieát nhöõng coâng vieäc caàn laøm vaø ñöa ñeán nhöõng ñeà
xuaát chính vaøo naêm 1999. t uy nhieân, lieân minh caàm quyeàn, ñaëc bieät laø Ñaûng Daân chuû
töï do, ñaõ leân tieáng cho raèng nhöõng caûi caùch giaùo duïc cuûa boä laø chöa hieäu quaû vaø quaù
trình caûi caùch neân ñöôïc ñaåy maïnh hôn nöõa döôùi quyeàn chuû ñoäng cuûa nhoùm caùc chính
khaùch thoâng qua baàu cöû. Vì theá uûy ban quoác gia veà caûi caùch giaùo duïc ñaõ ra ñôøi naêm
vaøo 2000 hoaït ñoäng nhö moät cô quan tö vaán rieâng cho thuû töôùng. uû y ban naøy, sau ñoù,
ñaõ ñeä trình leân thuû töôùng moät baùo caùo veà caûi caùch vôùi nhöõng ñeà xuaát cuï theå. Chöông
trình caûi caùch cuûa uyû ban ñöa ra 3 muïc tieâu chính:
1- “taê n g cöôøng giaùo duïc veà caûm xuùc” - nuoâi döôõng hoïc sinh trôû thaønh nhöõng con
ngöôøi toaøn dieän veà maët caûm xuùc vaø choáng laïi tình traïng suy thoaùi ngaøy caøng gia
taêng ñoái vôùi giaùo duïc hoïc ñöôøng nhö baïo löïc, baét naït, cuùp hoïc vaø söï phaù vôõ cuûa
traät töï lôùp hoïc;
2- “xaây döïng moät heä thoáng tröôøng hoïc ôû ñoù treû ñöôïc phaùt trieån caù tính vaø coù
ñöôïc nhöõng söï choïn löïa ña daïng” - thay ñoåi töø vieäc chuù troïng quaù möùc vaøo chuû
nghóa bình quaân vaø tính chaát ñoàng daïng thaønh moät heä thoáng meàm deûo, ña daïng
maø coù theå khuyeán khích söï phaùt trieån caù tính, töø ñoù nuoâi döôõng nguoàn nhaân löïc
saùng taïo;
150 Chương II- SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CẢI CÁCH GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU Á
3- “taê n g cöôøng moät heä thoáng trong ñoù söï töï chuû cuûa nhaø tröôøng ñöôïc toân
troïng”baèng caùch ñaåy maïnh phaân caáp trong quaûn lyù giaùo duïc, naâng cao quyeàn töï
chuû cuûa caùc hoäi ñoàng giaùo duïc ñòa phöông vaø höôùng ñeán quaûn lyù tröôøng hoïc ñoäc
laäp.