GAZLARDA ve SIVILARDA DİFÜZYON KATSAYILARININ

HESAPLANMASI

- Gazlarda Difüzyon Katsayısının Hesaplanması

1. Fuller - Schettler - Giddings Eşitliği

Chapman - Enskog eşitliği kadar iyi yakınsama göstermez.

1/2
1.00 × 10−7 T1.75 1 1
DAB = +
P ( ∑ vA)1/3 + ( ∑ vB)1/3
2 MA MB

DAB : Difüzyon katsayısı (m2/s)

T : Sıcaklık (K)
P : Mutlak basınç (atm)
MA,MB : Bileşenlerin molekül ağırlıkları (kg/kmol)
A, B : Bileşenlerin yayınma hacimleri (m3/kmol) (Tablo 1)

Tablo 1. Fuller - Schettler - Giddings yönteminde kullanılmak için atomik yayınma hacimleri*
Atomik ve yapısal yayınma hacimleri,

C 16.5 (Cl) 19.5

H 1.98 (S) 17.0
O 5.48 Aromatik halka -20.2
(N) 5.69 Heterosiklik halka -20.2

Basit moleküller için yayınma hacimleri ∑

Ar 16.10 He 2.88
(Br2) 67.20 Kr 22.80
(Cl2) 37.70 N2 17.90
CO 18.90 Ne 5.59
CO2 26.90 NH3 14.90
(CCl2F2) 114.80 N 2O 35.90
D2 6.70 O2 16.60
Air 20.10 (SO2) 41.10
H2 7.07 (Xe) 37.90
H 2O 12.70
* Parantezler listelenen değerlerin sadece bir kaç veri noktasına dayandığını ifade eder.

𝑣


𝑣

 2. Chapman - Enskog Eşitliği:

1000 K’e kadar yayınırlıkları %8 hata ile hesaplayabilmektedir.

1/2
1.8583 × 10−7 T3/2 1 1
DAB = +
P σAB ΩD, AB
2 MA MB

DAB : Difüzyon katsayısı (m2/s)

T : Sıcaklık (K)
P : Mutlak basınç (atm)
MA,MB : Bileşenlerin molekül ağırlıkları (kg/kmol)
ΩD,AB : Lennard-Jones potansiyelini temel alan çarpışma integrali (Tablo 2)
AB : Ortalama çarpışma çapı (Aº) (Tablo 3)

(σA + σB)
σAB =
2

ϵAB ϵA ϵB
= +
k k k

k : Boltzman sabiti (J/K)

: Kuvvet sabiti (J)

Tablo 2. Lennard-Jones potansiyelini temel alan çarpışma integrali, ΩD,AB

kT/ ΩD kT/ ΩD kT/ ΩD

0.30 2.662 0.95 1.476 1.90 1.094

0.35 2.476 1.00 1.439 2.00 1.075
0.40 2.318 1.05 1.406 2.50 0.9996
0.45 2.184 1.10 1.375 3.00 0.9490
0.50 2.066 1.15 1.346 3.50 0.9120
0.55 1.966 1.20 1.320 4.00 0.8836
0.60 1.877 1.30 1.296 4.50 0.8610
0.65 1.798 1.35 1.273 5.00 0.8422
0.70 1.729 1.40 1.233 7.00 0.7896
0.75 1.667 1.50 1.198 10.00 0.7424
0.80 1.612 1.60 1.167 30.00 0.6232
0.85 1.562 1.70 1.140 50.00 0.5756
0.90 1.517 1.80 1.116 70.00 0.5464

2









𝜀
𝜀
𝜀
𝜎

 Tablo 3. Bazı gaz moleküllerinin çarpışma çapları ve kuvvet sabitleri

Gaz (Aº) /k (K) Gaz (Aº) /k (K)

Amonyak 2.900 558.3 Hidrojen sülfür 3.623 301.1

Argon 3.542 93.3 İyot 5.160 474.2
Arsin 4.145 259.8 Kalay bromür 6.388 563.7
Asetilen 4.033 231.8 Karbon dioksit 3.941 195.2
Aseton 4.600 560.2 Karbon monoksit 3.690 91.7
Azot 3.798 71.4 Karbon sülfür 4.483 467.0
Azot monoksit 3.492 116.7 Karbon tetraklorür 5.947 322.7
Azot oksidül 3.828 232.4 Karbon tetraflorür 4.662 134.0
Benzen 5.349 412.3 Klor 4.217 316.0
Bor triflorür 4.198 186.3 Kloroform 5.389 340.2
Bor triklorür 5.127 337.7 Kripton 3.655 178.9
Brom 4.296 507.9 Ksenon 4.047 231.0
i-Bütan 5.278 330.1 Karbon dioksit 4.112 335.4
n-Bütan 4.687 531.4 Kükürt hegzaflorür 5.128 222.1
Civa 2.969 750.0 Metan 3.758 148.6
Civa dibromür 5.080 686.2 Metanol 3.626 481.8
Civa diklorür 5.625 695.6 Metil asetat 4.936 469.8
Civa diklorür 4.550 750.0 Metil asetilen 4.761 251.8
2,2 Dimetilpropan 6.464 193.4 Metil bromür 4.118 449.2
Etan 4.443 215.7 Metil eter 4.307 395.0
Etanol 4.530 362.6 Metil klorür 4.182 350.0
Etil asetat 5.205 521.3 Metil klorür 4.898 356.3
Etil eter 5.678 313.8 Neon 2.820 32.8
Etil klorür 4.898 300.0 Oksijen 3.467 106.7
Etilen 4.163 224.7 n-Pentan 5.784 341.1
Flor 3.357 112.6 Propan 5.118 237.1
Fosfin 3.981 251.5 n-Propil alkol 4.549 576.7
Hava 3.711 78.6 Propilen 4.678 298.9
n-Hegzan 5.949 399.3 Su 2.641 809.1
Helyum 2.551 10.2 Siklo-hekzan 6.182 297.1
Hidrojen 2.827 59.7 Siklo-propan 4.807 248.9
Hidrojen bromür 3.353 449.0 Silikon tetraflorür 4.880 171.9
Hidrojen florür 3.148 330.0 Silikon hidrür 4.084 207.6
Hidrojen iyodür 4.211 288.7 Siyanojen 4.361 348.6
Hidrojen klorür 3.339 344.7 Trimetil borat 5.503 396.7
Hidrojen peroksit 0.4196 289.3 Uranyum hekzaflorür 5.967 207.6
Hidrojen siyanür 0.3630 569.1

3
𝜀
𝜎
𝜀
𝜎

 - Sıvılarda Difüzyon Katsayısının Hesaplanması

1. Stoke - Einstein Eşitliği:

Yaklaşık 1000 veya daha büyük molekül ağırlığına sahip olan çok büyük hidrate olmamış küremsi
çözünen moleküllere veya sulu çözeltilerde VA’nın yaklaşık olarak 0.500 m3/kmol’ün üstünde
olduğu durumlarda çok iyi sonuç verir. Daha küçük hacimler için uygun değildir.

T
DAB = 9.96 × 10−16
μB V1/3
A

DAB : Difüzyon katsayısı (m2/s)

T : Sıcaklık (K)
VA : Yayınan maddenin normal kaynama noktasındaki molar hacmi (m3/kmol) (Tablo 5)
µB : Çözücünün viskozitesi (kg/m.s veya Pa.s)

2. Wilke - Chang Eşitliği:

Yayınan maddenin çözücü içinde seyreltik oluğu durumlarda genel amaçlar için kullanılabilir.

T
DAB = 1.173 × 10−16 (φB MB)
0.5
V0.6
A μB

DAB : Difüzyon katsayısı (m2/s)

T : Sıcaklık (K)
: Çözücünün birleşme faktörü (Tablo 4)
MB : Çözücünün molekül ağırlıkları (kg/kmol)
VA : Yayınan maddenin normal kaynama noktasındaki molar hacmi (m3/kmol) (Tablo 5)
µB : Çözücünün viskozitesi (kg/m.s veya Pa.s)

Tablo 4. Çözücünün birleşme faktörü

Bileşen Bileşen Bileşen

Benzen 1.0 Eter 1.0 Su 2.6

Etanol 1.5 Heptan 1.0 Metanol 1.9
Alifatik hidrokarbon gibi polar olmayan sıvılar için 1.0

4










𝜑
𝜑
𝜑
𝜑

Tablo 5. Yayınan maddenin normal kaynama noktasındaki molar hacmi (m3/kmol)

vA vA
Atom Atom
(m3/kmolx103) (m3/kmolx103)
Azot Karbon 14.8
1 çift bağlı 15.6 Klor (R-CHCl-R’deki gibi) 24.6
1 primer aminde 10.5 Klor (R-Cl’deki gibi uçta) 21.6
1 sekonder aminde 12.0 Krom 27.4
Brom 27.0 Kurşun 46.5 - 50.1
Civa 19.0 Kükürt 25.6
Flor 8.7 Oksijen Aşağıdakilerin dışında 7.4
1 karbonilde olduğu gibi
Fosfor 27.0 7.4
çift bağlı
1 diğer iki elemente bağlı
Halka 7.4
aldehit ve ketonlarda
1 üçlü halka -6.0 metil esterlerde 9.1
1 dörtlü halka -8.5 metil eterlerde 9.9
1 beşli halka -11.5 etil ester ve eterlerde 9.9
yüksek karbonlu ester ve
1 altılı halka -16.0 11.0
eterlerde
1 naftalin halkası -30.0 asitlerde (-OH) 12.0
1 antrasen halkası -47.5 S,P,N’a bağlı 8.3
Hidrojen 3.7 Silikon 32.0
İyot 37.0 Titan 35.7
Kalay 42.3
Molekül Molekül
Br2 53.2 H2S 32.9
Cl2 48.4 I2 71.5
CO 30.7 N2 31.2
CO2 34.0 NH3 25.8
COS 51.5 NO 23.6
H2 14.3 N2O 36.4
Hava 14.3 O2 25.6
H2O 18.8 SO2 44.8