KATEGORİ ADI: 100 Temel Eser

ESER ADI: Çalıkuşu

YAZAR ADI: Reşat Nuri Güntekin
KELİME ADET: 1080
Pek küçük yaşındayken annesi ölen Feride, babası da sınır sınır dolaşan bir subay
olduğu için büyükannesinin yanında büyümüştür. Okul çağına gelince Feride’yi
İstanbul’daki bir Fransız kız yatılı okuluna yollamışlardır. Feride neşeli, zeki, çok asi, ele
avuca sığmaz çok hareketli bir kızdır. Fırsat buldukça bir erkek gibi ağaçlara tırmanıp
daldan dala atladığı için öğretmenlerinden biri onu çalıkuşuna benzetmiş, sonra da bu
benzetme onun adı olarak kalmıştır.
Babasının da ölmesi üzerine Feride’nin, yakını olarak sadece bir teyzesi kalmıştır.
Feride, okulun büyüklü küçüklü tatillerini her zaman teyzesinin evinde geçirmektedir. Bu
teyzenin Kamuran adlı, Feride’den büyük bir oğlu vardır. Kamuran Feride’ye karşın ağır
başlı, kız gibi bir erkektir. Bu yüzden Feride sürekli onunla dalga geçmektedir. Fakat
bunların arasında Kamuran, Feride’yi farkında olmadan büyük bir aşkla sevmeye
başlamıştır. Bu sevgi bir süre sonra karşılıkta görür. Feride de Kamuran’a karşılık
vermektedir. Feride’nin teyzesi de bu durumu çok istediği için Feride okulunu bitirdikten
sonra iki gencin evlenmeleri kararlaştırılır. Düğün hazırlıkları tamamlanmak üzereyken,
bir gün kadının teki çıka gelir ve Feride’ye Kamuran’ın Avrupa’da bulunduğu sırada
orada bir kızla aşk yaşadığını söyler. Bu durum hiçbir şeyi umursamaz gibi görünen
Feride’yi çok derinden etkilemiştir. Feride bunun sonucunda gururuna yenilir ve derhal
teyzesinin evinden uzaklaşır, yolunu izini kaybettirir. Bu yüzden evlenme de
gerçekleşemez.
Feride nereye gideceğini düşünürken onu çok seven sütannesi aklına gelir ve oraya
gider. Sütannesi onu görünce çok sevinmiştir. Feride bir süre sütannesinin evinde kalır.
Bu arada oraya buraya başvurur bir iş için, çünkü sütannesini daha fazla rahatsız
edemeyeceğini ve yanındaki paranın da ona çok fazla yetmeyeceğini bilmektedir.
Başvurularının sonunda Anadolu’da bir ilkokul öğretmenliği elde eder. Şimdi o hayat
dolu hiçbir şeyi umursamayan genç kız artık bir öğretmen olmuştur. Feride Anadolu’yu
hiç yadırgamaz. Zeyniler adlı bir köyde öğretmenliğe başlar. Zeyniler köyü Anadolu’nun
çok ücra bir köşesindedir. Bu köyde Feride yaptığı her şeyi günlüğüne yazmaya başlar.
Bir zamanların hayat dolu asi genç kızı şimdi hayatı tanıma yolundadır. İster istemez
ağır başlı olmayı öğrenmiştir. Ama başına gelen bunca şeye rağmen kötümser değildir.
O köydeki fakir, üstü yırtık pırtık olan öğrencilerini çok sevmiştir. Öğrencilerinin her
biriyle ayrı ayrı ilgilenmek ona büyük bir zevk vermektedir. Öğrencileri arasında Munise
adında ortada kalmış, annesi kötü yola düşmüş bir kız vardır. Annesi yüzünden köylüler

1
kızı da hiç sevmiyorlardır. Feride, Munise’ye acır ve onu evlatlık alır. Feride çok mutlu
olmuştur, aynı zamanda Munise de çok sevinmiştir bu olaya.
Bir süre sonra Zeyniler köyü okulu da kapatılır. İşsiz kalan Feride başka bir yerde
öğretmenlik yapmak için başvurmak amacıyla ile gider. Milli Eğitim Müdürlüğü’nde eski
bir okul arkadaşına rastlar ve onunla Fransızca konuşur, Milli Eğitim Müdürü de bu olayı
görünce, Feride’yi merkezde kız öğretmen okulunda Fransızca öğretmeni olarak
görevlendirir. Feride fiziksel olarak çok güzel bir kızdır ve bu fiziksel güzelliğinin burada
çok fazla göze çarpması Feride’yi endişelendirir. Ayrıca Feride’nin öğretmenlik yaptığı
okuldaki müzik öğretmeni de Feride’ye karşı büyük bir aşk duymaktadır. Fakat bu aşk
bir ümitsiz vakadır. Ayrıca şehirde büyük dedikodulara da yol açmıştır. Feride’nin
burada peşine birçok erkek düşmüştür. Bu durum ise Feride’yi endişelendirmektedir. Bu
yüzden tayinini ister. Böylece birkaç yer dolaşır. Bir sürede İzmir’de varlıklı bir ailenin
kızlarına da özel ders verir. Fakat Feride’nin gittiği her yerde fiziği ve güzelliği başına
dert açmaktadır. Feride’nin bu güzelliği ve yalnızlığı çok kişinin dikkatini çekmektedir.
Feride daha Zeyniler’de iken bir askerin yaralanması ve oraya getirilmesi sırasında
Doktor Hayrullah Beyle tanışmıştır. Doktor, Feride’ye bu kadar güzel bir kızın böyle bir
yerde ne aradığını, kesinlikle bir aşk meselesi yüzünden gelmiş olduğunu söylemiş,
Feride ise bunu reddetmiştir. Yıllardan sonra tekrar Kuşadası’nda buluşurlar. Bu sırada
Feride’nin okulu kapatılıp hastaneye çevrilmiştir. Feride artık doktorum himayesine
girmiştir. Bir hasta bakıcı gibi doktora yardım etmiştir. Doktor Feride’yi ve artık büyümüş
olan Munise’yi kendi öz kızları gibi sevmektedir. Ancak bu sırada doktor bir gün ağır
hastalığı olan birine bakmaya gittiği zaman Munise ağır bir şekilde hastalanır. Doktor
dönene kadar kız yavaş yavaş, acı çeke çeke ölür. Munise’nin nezle sanılan hastalığı
kuşpalazıdır. Feride, Munise’nin ölmesinden sonra kendini kaybedecek şekilde
hastalanır. Günlerce doktorun evinde yatar. İyileştiği sıralarda doktor Hayrullah Bey ne
kadar yaşlı olursa olsun ikisi için bir söylenti çıkmıştır. Bu da o zamanın şartlarından
dolayı olmuştur. Kasabayı türlü dedikodular alıp götürmektedir. Bekar bir erkeğin evinde
genç, güzel ve bekar bir kadının olması çok fazla dedikoduya yol açmıştır. Doktor bu
dedikodulardan kurtulmak için çok pratik bir yol bulmuştur. Feride’yi de zorla ikna
ederek evlenmişlerdir. Ancak tabi ki bu evlilik sadece kağıt üzerindedir ve dedikoduların
bitmesi içindir. Feride doktoru babası gibi sevmektedir.
Doktor, Feride’nin defterini bulmuş ve baştan sona kadar okumuştur. Feride’nin her
şeye rağmen Kamuran’ı sevdiğini öğrenmiştir. Gizli araştırmalar yapar. Kamuran bu
zaman içinde evlenmiş ve eşi ölmüştür. Şimdi dört yaşlarındaki çocuğu ile
yaşamaktadır. Doktor, Kamuran’a bir mektup yazar ve bu mektupta Kamuran’a bütün
olan biteni anlatır. Feride ise bu sırada defterinin kaybolduğunu sanmaktadır ve defterini
bütün aramalarına karşın bulamamıştır. Doktor yazdığı mektupla defteri ve bazı
belgeleri paket haline getirmiştir. Feride’ye ölümünden sonra bu paketi Kamuran’a

2
götürmesini vasiyet etmiştir. Doktor zaten oldukça yaşlıdır bu yüzden kısa bir süre sonra
da ölür.
Feride, doktorun ölümünden sonra, hem paketi teslim etmek hem de çok özlediği
teyzesini görmek üzere, Tekirdağ’a teyzesinin yanına gider. Niyeti orda fazla
kalmamaktır. Paketi teslim edip bir iki gün kalıp Kuşadası’na geriye dönmektir.
O günlerde ne rastlantı ki dinlenmek için Kamuran’da Tekirdağ’a gelmiştir. Feride
paketin içinde neler bulunduğunu bilmemektedir. Bu içinde neler bulunduğunu bilmediği
paketi teslim eder. Ama doktorun öldüğünü onlardan gizlemiştir. Böylece Kuşadası’nda
doktorun yaşadığı bahanesiyle zorlanmadan geriye dönebileceğini ummaktadır. Fakat
umduğu gibi olmaz teyzesi bu paketi Feride gitmeden bir gün önceden Kamuran’a verir.
Kamuran o gece kardeşiyle birlikte defteri okur. Böylece, Feride’nin kendisini hala
sevmekte olduğunu anlar. Hem de doktorun tembihlerini öğrenir. Kendisiyse, Feride
gittiğinden beri Feride’yi unutamamıştır ve hala sevmektedir. Feride, yeterince kaldığını
ve geri dönmesi gerektiğini söyleyerek yola çıkmak üzere hazırlanır.
Feride hayatla çok didişmiş ve artık bu gücünü yitirmiştir. Artık doktorun da
olmadığı Kuşadası’na gitmek onun da hiç işine gelmemektedir. Kuşadası’na dönmek,
Feride’yi çok fazla üzmüştür. Ama bu durumunu etrafındakilere hiç belli etmemektedir.
Bunu etrafındakilerin anlamasını istemez. Feride’yi götürecek araba kapıya yaklaşır.
Fakat bu bir oyundur. Kamuran ve kardeşinin hazırladığı bir oyundur. Feride arabaya
yaklaştığı zaman arabadan birden Kamuran iner ve Feride’yi kucaklar. Zaten tüm ev
halkı da Feride’nin tekrar yuvadan uçmasını istemiyorlardır. Bunun için tüm ev halkı
elbirliği yapmıştır. Feride’nin tüm istemiyormuş gibi davranmaları, olmaz demeleri falan
boşadır. Kırık dökük kelimelerle bu oyundan kurtulmaya çalışmıştır ama nafile,
kurtulamamıştır. Çünkü, Kamuran artık kararlıdır ve ikinci bir gaflete düşmeyecektir.
Kamuran Feride’ye de onu bir daha kaybetmeyi göze alamayacağını ve onu şu an bile
deliler gibi sevdiğini söyler. Çalı kuşu, gizli bir mutlulukla ve huzurla kendini Kamuran’ın
kollarına atar.

OKUMA HIZINIZ = ( 1080 / ...... sn. ) 60 =

Okuma hızınızı bulmak için: Metni kaç saniyede okuduğunuzu formüldeki saniye
alanına yazın ve sonucu hesaplayın.

3
ANLAMA ORANI TESTİ
1) Feride kimin yanında büyümüştür?
A) büyükbabasının B) büyükannesinin C) teyzesinin D) halasının E) amcasının
2) Kim Feride’yi çalıkuşuna benzetmiştir?
A) büyükannesi B) annesi C) babası D) dadısı E) öğretmeni
3) Feride Anadolu’da kendine ne iş bulmuştur?
A) Hemşirelik B) Ebelik C) Öğretmenlik D) Bakıcılık
4) Feride ...... ilgi çektiği için endişelenmektedir.
A) güzelliği B) parası C) kızı D) evi
5) Feride merkezde ne öğretmeni olmuştur?
A) Türkçe B) Almanca C) Edebiyat D) Fransızca
6) Munise hangi hastalıktan ölür?
A) kolera B) kuşpalazı C) nezle D) kızamık
7) Ferdide kiminle evlenir?
A) Kamuran’la B) Hayrullah Bey’le C) Öğretmeniyle
8) Doktor Feride’ye Kamuran’a vermesi için ne bırakır?
A) para B) tapu C) paket D) yüzük
9) Doktor nerede ölmüştür?
A) Kuşadası’nda B) Zeyniler’de C) Ankara’da
10) Feride en sonunda kime kavuşmuştur?
A) Doktora B) Öğretmenine C) Munse’ye D) Kamuran’a

CEVAP: 1. B 2. E 3. C 4. A 5. D 6. B 7. B 8. C 9. A 10. D

ANLAMA ORANI = (......./10) 100 = %

Anlama oranızı bulmak çn: Çözmüş olduğunuz soruların doğru cevaplarını noktalı alana
yazın ve sonucu hesaplayın.
4
 SERBEST OKUMA
1. Binlerce yıldır önemli bir ticaret ve
yönetim merkezi olan başkent, nedense
turistik bir gezi için gelmez aklımıza.
Oysa Cumhuriyet tarihinin önemli
eserleri, camileri, kale içindeki tarihi
evleri, eğlence için ünlü caddeleri,
birbirinden popüler restoranları, parkları
ve alışveriş merkezleriyle hiç de turistik
açıdan hayal kırıklığı yaratacak bir şehir
değil. Ayrıca çevresindeki ören yerleri
Hattuşaş, Yazılıkaya, Alacahöyük ve
Gordion'la da oldukça turist çekiyor.
Şehre yaklaşık 100 kilometre
mesafedeki Beypazarı ise son
zamanlarda yaptığı atakla gezginlerin
yeni duraklarından biri olmaya aday.
Bu parçada asıl anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Son yıllarda en fazla turist çeken
illerimizden biri de Ankara'dır.
B) Ankara sadece siyasetin ve
diplomasinin merkezi değil, zengin
kültüre sahip bir kenttir de.
C) Ankara çevresindeki ören yerleri
sayesinde çok sayıda turistin ilgi
odağıdır.
D) Siyasetin ve yönetimin merkezi olan
Ankara turistik açıdan da çok zengin bir
ilimizdir.
E) Ankara Cumhuriyet tarihinin şaşırtıcı
terkipleriyle dolu zengin bir yönetim
merkezidir.
SERBEST OKUMA
2. "Satılmıyor" gerekçesiyle şiir dizisini
yayından kaldıran büyük yayınevlerine
her gün yenileri ekleniyor. Sayısız şiir
dergisinin çıktığı, antolojilerin, yıllıkların
peş peşe sökün ettiği bir dönemde
üstelik. "Bir antoloji yüz şiir kitabına
bedeldir." deniyor adeta. Tadımlık olan
doyumluk olanın yerine geçer oldu.
Ancak, şiir kitaplarının yeterince
satmıyor oluşu sadece şimdiye özgü bir
durum değil. Has şiir, her zaman az
satılmadı mı? Eskiden de öyleydi; ama
medyatik olmak, popüler olmak bugün
olduğu kadar prim yapmıyordu, göz
boyamıyordu.
Bu parçada aşağıdakilerden
hangisine değinilmemiştir?
A) Yeni şiir kitaplarında okurun, aradığı
tadı bulamadığına
B) Yayıncıların ticari kaygılarla şiir kitabı
yayımlamak istemediğine
C) Antolojilerin, şiir kitaplarına tercih
edilmeye başlandığına
D) İyi şiirin her dönemde alıcısının az
olduğuna
E) Günümüzde medyatik olana daha
çok ilgi duyulduğuna
5
 BLOK OKUMA
3. İnsanoğlu bir gün virgülü kaybetti ve
söyledikleri birbirine karışmaya
başladı. Noktayı kaybettiğinde
düşünceleri uzayıp gitti, onları bir araya
getiremedi. Bir gün ünlem işaretini
kaybetti; sevincini, öfkesini, tüm
duygularını yitirdi. Bir başka gün soru
işaretini kaybetti; soru sormayı unuttu o
zaman da. Derken bir gün iki noktayı
kaybetti ve kimseye bir açıklama
yapamaz oldu. Yaşamının sonuna
geldiğinde elinde yalnızca tırnak
işareti kalmıştı; içinde de başkalarının
düşüncesi vardı yalnızca.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi
vurgulanmaktadır?
A) Bilgi alışverişinde, noktalama
işaretlerinin önemli bir rolü vardır.
B) Doğru düşünmede noktalama
işaretlerinin payı büyüktür.
C) Noktalama eksikliği, iletişimi
güçleştirir.
D) Doğru bir anlatım, dilbilgisi
kurallarına uymakla mümkündür.
E) Noktalama yanlışlığı anlam
bulanıklığına yol açar.
BLOK OKUMA
4. Tarih boyunca, aşağı yukarı her
kültürde seramik sanatının, toplumsal
kimlikle hayati bir bağı olmuştur.
Yunancadan gelen seramik sözcüğü her
biçimdeki kil anlamındadır. Bu
malzemenin kalitesi sayesinde,
müzelerin çoğunda, tarih boyunca
sanatçıların kendilerini toprakla nasıl
ifade ettiklerini görebiliriz. Seramik
sanatında kullanılan teknikler, tarih
öncesi dönemlerden günümüze dek,
değişmeden gelmiştir. Kuşkusuz bu
denli köklü bir geleneğe, zengin ifade
olanaklarına ve yenilik potansiyeline
sahip bir başka el sanatı daha yoktur.
Bu parçada seramikle ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisine
değinilmemiştir?
A) Sanatçılara kendilerini ifade etmede
geniş olanaklar sunduğuna
B) Yeniliklere açık, geleneksel bir el
sanatı olduğuna
C) Toplumsal değişmelerden
etkilendiğine
D) Toplumsal yapıyı yansıtıcı nitelik
taşıdığına
E) Kullanılan tekniklerin her dönemde
niteliğini koruduğuna
6
 İLK KELİME-SON KELİME
5. Klasik roman, kendi içinde dört
dörtlük bir dünyadır. Onun bu kendi
kendine yeterliliği, entelektüel seviyesi
birbirinden farklı kitlelerce
okunabilmesine olanak verir. Oysa
modern roman, klasik romanın bu
kendi başınalığını kırar. Oradaki
karakterler, olaylar ya da diyaloglar salt
kendilerinden kaynaklanmaz. Modern
roman, birçok farklı anlatıdan esinlenir
ve oralardan alınan parçalarla kendini
var eder. Modern roman, dış
referanslarını değersiz olmaktan
çıkarıp hayati bir öneme kavuşturur.
Okurundan belli bir entelektüel
yoğunluk ve zihinsel çaba ister; onda
bilmece çözme ve oyun oynama isteği
uyandırır.
Bu parçada aşağıdakilerden
hangisine değinilmemiştir?
A) Klasik romanla modern roman
arasında önemli yapısal farklılıklar
olduğu
B) Klasik romanın kendi içerisinde bir
bütünlüğe sahip olduğu
C) Modern romanın kendi dışındaki
anlatılardan yararlanma yoluna gittiği
D) Klasik romanların daha kalıcı ve
daha kolay okunur olduğu
E) Modern romanları okumanın belli bir
zihinsel uğraş gerektirdiği
İLK KELİME-SON KELİME
6. Bizim evde yazmak, defter tutmak
adeta günlük yaşamın ayrılmaz bir
parçasıydı. Babam inci gibi bir eski
yazı ile Yahya Kemal'in şiirlerini
defterine yazardı, sonra da onları bize
okurdu. Ağabeyim, kilitli bir hatıra
defterine eski Türkçe ile anılarını
yazardı. Bense ilkokul beşinci sınıfta,
tarih kitabından özetler çıkarır, bunları
özene bezene temize çeker ve sınıfta
arkadaşlarıma, çalışmaları için ödünç
verirdim. Galiba, yazma tutkusu bana,
ben farkına varmadan, ailem tarafından
enjekte edilmişti.
Bu sözler aşağıdaki sorulardan
hangisine karşılık söylenmiş olabilir?
A) Yazmak size göre yaşamda bir iz
bırakmak mıdır?
B) Sizde yazma düşüncesi ne zaman
oluşmaya başladı?
C) Başarılı olmanızda yaşadıklarınızı
yazmanızın rolü var mıdır?
D) Kendi ailenizin romanını yazmayı
düşündünüz mü?
E) Anı, geçmiş yaşantıları paylaşma
ihtiyacının bir ürünü müdür?
7
 SIÇRAYARAK OKUMA
7. Şairler kitapları satılmadığı ya da az.
.satıldığında bugün olduğu kadar.
.gocunmuyor, yayınevleri de bunu.
.bugün olduğu kadar şairin başına.
.kakmıyordu. Şiir doğası gereği küçük.
.yayınevlerinde, daha az renkli olduğu .
.İçin az satılan dergilerde hayat .
.buluyordu. Şairler daha mutluydu.
.eskiden, hatta birdenbire çok .
.satılmaya başlayanlar kendilerine.
.kuşkuyla bakıyorlardı. Has şiirden, iyi.
.şiirden uzak düştükleri, popüler şeyler.
.yazmaya başladıkları vehmine.
.kapılıyorlardı. Bugün öyle değil; ne.
.kadar satarsan o kadar değerlisin. .
.Şiirin doğasına aykırı olsa da böyle bu.
Bu parçada aşağıdakilerden
hangisine değinilmemiştir?
A) Yayınevlerinin, şiir kitaplarının az ya
da çok satılmasını bugünkünden farklı
değerlendirdiğine
B) Eski şairlerin daha başarılı ve kalıcı
şiirler yazdığına
C) Günümüzde çok satmamın bir başarı
ölçütü sayıldığına
D) Şiirin, küçük yayınevlerinde ve az
satılan dergilerde yer almasının şiirin
yapısıyla ilgili olduğuna
E) Eski şairlerin şiirin kalitesi konusunda
daha duyarlı olduğuna
SIÇRAYARAK OKUMA
8. İnsan, doğduğu saatten öleceği .
.saate kadar severek, kavga ederek, .
.cephelerde çarpışarak, hastalanarak.
.yaşar. Yaşadıkları, o istese de.
.istemese de varlığındaki derin.
.kuyularda birikir. Birikenleri bir sonuca.
.varmak amacıyla sıraladığında da.
."yaşam tarihi"nin belirdiğini görür. Bu.
.insanlardan biri, yüreğinden yükselen.
.fokurtularla, bu fokurtuları .
.değerlendiren bir yeteneğin itmesiyle.
.yazarlığa soyunursa, kuyularında.
.birikenlere ve başkalarının .
.biriktirdiğine uzanmak durumundadır. .
Bu parçada asıl anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İnsan düşüncesi, doğumla ölüm
arasında değişebilen bir özellik taşır.
B) Bir sanatçının yapıtlarında anlattığı
şeylerin kaynağı, yaşadıklarından çok,
kendi yaratma gücüdür.
C) Yaşamın zenginleşmesi, yüzyıllar
boyu oluşan kültür birikimiyle
gerçekleşir.
D) Her yazar yaşamdan edinilen bilgi ve
birikimle beslenir.
E) Bir sanatçının başarısı, yaşadığı
günlerin hakkını verebilmesine bağlıdır.
8
 ZİGZAG OKUMA
9. Edebiyat eğitimi ta başından beri
yanlış yolda bizde. Yetişme
çağındakileri edebiyattan soğutucu,
okuma isteklerini kırıcı bir programımız
var. Genelde edebiyat dersleri, edebiyat
tarihi biçiminde uygulanıyor. Türkoloji
bölümünde yetişen öğretmenler, Divan
edebiyatı dönemine, "aruz"a takılıp
takılıyor. Uygulama derslerinde, bir
türlü Cumhuriyet dönemi edebiyatına
gelemiyorlar...
Bu parçanın bütününde vurgulanmak
istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Okullardaki edebiyat programlarının
tüm dönemleri kapsamadığı
B) Edebiyat tarihi derslerinin verimsiz ve
sıkıcı geçtiği
C) Gençlerin ilgisini çekmeyen ezberci
bir edebiyat eğitimi verildiği
D) Edebiyat eğitimi programlarının dar
kapsamlı ve çok klasik olduğu
E) Edebiyat eğitimine gereken önemin
verilmediği
ZİGZAG OKUMA
10. Cemal Süreya, benim aşağı yukarı
bütün öykülerimde kendi yaşadıklarımı,
kendi serüvenimi anlattığımı söylüyor.
Onun bu sözlerinde, bir doğrunun
üzerine gidilmesinden çok öykülerimin
içeriğine yöneltilmiş bir eleştiri var. Bunu
da bir kusur gibi göstermek istemiştir.
Oysa Tolstoy, Dostoyevski, Gorki,
Steinbeck, Kazancakis ve bizden Sait
Faik, Orhan Kemal, Tarık Dursun K.,
Demir Özlü gibi yazarlar, hem
yaşadıklarını, hem de yaşamın geniş
havuzunda toplanan insanlığın ortak
birikiminden seçtiklerini koymuşlardır
roman ve öykülerine. Şimdi bunlar
kusurlu yazarlar mıdır?
Bu parçada yazar aşağıdakilerden
hangisine karşı çıkmaktadır?
A) Roman ve öykünün sadece düş
gücüyle oluşturulmasına
B) Yaşamı olduğu gibi ele alan
yazarların hor görülmesine
C) Eleştirilerde eserden çok, kişiliğin
hedef alınmasına
D) Yaşamını sanatına yansıtan
yazarların küçümsenmesine
E) Edebiyat yapıtlarının içeriklerine göre
değerlendirilmesine
9
 OVAL ZİGZAG
11. 12. yüzyılda, süslenecek metinin
içeriğiyle uyumlu minyatürler yapılmaya
başlandı. Baskı makinesinin bulunuşuna
kadar Avrupa'da çok güzel ve görkemli
minyatürler yapıldı. Bundan sonra
minyatür daha çok madalyonların
üzerine portre yapmak için kullanıldı.
17. yüzyıldan sonra fildişi üzerine
yapılan minyatürler yaygınlaştı. Daha
sonra minyatür sanatına karşı ilgi
azalmakla birlikte, dar bir sanatçı
çevresinde geleneksel bir sanat olarak
sürdürüldü.
Bu parçada minyatürle ilgili olarak
aşağıdakilerin hangisinden söz
edilmemiştir?
A) Her zaman aynı nesneler üzerine
yapılmadığından
B) Nitelik değiştirerek varlığını
yüzyıllarca sürdürdüğünden
C) Kendisine duyulan ilginin zamanla
azaldığından
D) Yapıldığı yüzyılı farklı özellikleriyle
yansıttığından
E) Bir dönem, verilen örneklerin çok
etkileyici olduğundan
OVAL ZİGZAG
12. Ben, toplumsal ve bireysel
yaşamlarımızdaki durumları, yaşamın
gürültü patırtısını, uğultusunu, bulanık
ve duru akışlarını atılgan, okuru allak
bullak eden, hop oturtup hop kaldırtan
bir dille anlatmayı görev edinmiş biriyim.
Bu nedenle çevreme baktığımda beni
izleyebilen ya da yaşamın bereketini
öyküleştirmek amacıyla benim kadar
didinen bir kimseyi göremiyorum. Bu
yüzden bana yakın hiç kimse yoktur
bizde; ama dünyada benim yakınlarında
olmak istediğim yazarlar çoktur.
Bunların en başında
da Dostoyevski gelir.
Aşağıdakilerden hangisi bu sözleri
söyleyen sanatçıyla ilgili bir özellik
değildir
A) Dinamik ve çarpıcı bir üslupla
yazmayı ilke edine
B) Değerinin zamanla anlaşılacağını
düşünme
C) Başarılı yabancı yazarlara imrenme
D) Öykülerinde yaşamdan değişik
kesitler sunma
E) Kendi alanındaki yazarların uğraşını
küçümseme
10
 BÜTÜNÜ GÖR BÜTÜNÜ GÖR

14. Ne zaman bir roman yazsam birileri,

13. Edebiyatımızın daha da gelişmesi
en çok da annem, "Şöyle bir aşk romanı
için sanatçılar, işçinin, köylünün
yazsana!" derdi. Hep günün birinde ana
yaşamına daha çok katılmalı; oradan
teması aşk olan bir roman yazmayı
edinecekleri zengin izlenimlerle yeni
düşünmüştüm. "Zamanın Manzarası"
yapıtlar oluşturmalı. Köy yaşamının
öyle çıktı ortaya. Ama bizim gibi
verilmesinde son yıllarda bir ölçüde
yazarlar, insanın yazgısını merak eden,
başarılı olunmuş; ancak işçi yaşamı
o tür konularla akrabalık kurmuş
henüz yeteri kadar ele alınmamıştır.
yazarlar, aşkı da yazsalar, yanına başka
Genç sanatçıların buna yönelmeleri çok
bir sürü konu koyuyorlar.
yerinde olacaktır. Ancak, bu sorunlara
eğilecek sanatçıların estetik titizliklerini
Bu parçadan, aşağıdaki yargıların
artırmaları gerekiyor. Bu noktada açık
hangisine ulaşılabilir? 
verenler, ne topluma ne de edebiyata
A) Romanlar genellikle okurun
yararlı olabilirler.
beklentilerine göre biçimlenir.
B) Sıradan okurlar, aşk romanlarından
Bu parçanın bütününde
daha çok hoşlanırlar.
aşağıdakilerden hangisi
C) Sadece aşk temasını işlemek güçlü
vurgulanmaktadır?
romancılara özgüdür.
A) Genç sanatçıların toplumsal
D) Romancının asıl görevi insanın
sorunlara duyarsız kaldıkları
kaderini araştırmaktır.
B) Estetik kaygıdan yoksun eserlerin,
E) Romanı tek bir konu üzerine kurmak
kalıcı olamayacağı
yazarın elinde değildir.
C) Emeği anlatma amacı taşımayan
eserlerin edebi değerinin olmadığı
D) Sanat değeri tartışılan eserlerin,
topluma yarar sağlamayacağı
E) Edebiyatın, toplumsal sorunları
gündeme tutmada önemli bir işlevi
olduğu
CEVAPLAR:

1. D 2. A 3. C 4.C 5.D 6.B 7.B

8. D 9. D 10. D 11. D 12.B 13.D
14. E

11
ANA DÜŞÜNCE, KONU,
BAŞLIK SORULARI
En genel yargı, çıkarılabilen
yargı, anlatılmak istenen yargı,
vurgulanmak istenen düşünce,
hangisine
değinilmiştir/değinilmemiştir =
Ana düşünce
ÇÖZÜM TEKNİĞİ: Ana düşünceye
kısa yoldan ulaşmak için;
1. “Bu nedenle, sonuç olarak, çünkü,
zira, dolayısıyla, oysa, tam tersine, son
olarak…” gibi bağlayıcı öğelerin
bulunduğu cümlelere odaklan!
2. Baştan ve sondan ikişer cümle
okuyup seçeneklerle ilişkilendir, ana
düşünceyi kısa yoldan bulman %90
kolaylaşır.
3. Bir parçada tanık gösterilmişse tanık
ne diyorsa ana düşünce odur.
4. Bir parçada örnekleme varsa örneğin
öncesindeki cümle ana düşüncedir.
MADDE1
SORU 1
Romanda, uzun süre yurdundan ayrı
kalmış iki kişinin geri dönüşü anlatılır,
İkisi de geri döndüklerinde vatanlarına
yabancılaşmıştır. Çocukluklarına,
gençliklerine ait anılar, zaman içinde
belleklerinde korunmadığı için yok
olmuştur. Tekrar kavuşulan resimler,
günlükler, evler, sokaklar da anlamlarını
çoktan yitirmiştir. Çünkü, bambaşka bir
yerde yaşam sürerken, anılan
çağrışman mekânlardan uzakta bellek
beslenmez, dolayısıyla boşalır. Belleği
canlı tutan, karşılıklı ilişkilerle bu anıların
tazelenmesidir.
Bu parçada asıl anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Geçmişte yaşananların canlı kalması,
onların aynı ortamda anımsanmasına,
paylaşılmasına bağlıdır.
B) Memleketinden yıllarca ayrı kalmış
kişiler, geri geldiklerinde çevrelerine
uymakta sıkıntı çekerler.
C) Koşullar değiştikçe eski izlenimlerin
yerini yenileri alır,
D) Olayların insanlar üzerinde
yaratacağı etki ortamdan ortama değişir.
E) Üzerinden zaman geçtikçe eski
yaşantılar unutulur.
12
SORU 2
Ben, herkesin alışkın olmadığı, farklı bir
evde büyüdüm. Babam ve ağabeyim MADDE 2
profesyonelce olmasa da resimle
SORU 1
ilgileniyorlardı. Dayım da odasında
sürekli bir şeyler yazardı. Yani evin Batı edebiyatında doğa, ilk aşamada
içinde resim, kitap, dergi hep vardı. soyut bir düşünce, zamansız ve
Böyle bir havayı soluyunca insan mekânsız bir ideal gibidir. Klasiklerin
kendiliğinden sanata ilgi duyuyor. doğaya uygunluk kuralında böyle bir
Dolayısıyla birçok sanat dalına olan doğa düşünülmüştür. Daha sonra
ilgim, eğitimimin evde başlamış romantiklerde doğa somuttur; zaman ve
olmasından kaynaklanıyor. Çünkü mekân içindedir. Edebiyat her anlattığını
insan, evinde ne görüyorsa onu yapıyor. doğada bir yere yerleştirmeye, insanın
Ben de yaşama, yıllardır bir ressamın, duyduklarını, düşündüklerini doğayla
yazarın gözüyle bakıyorum. karıştırmaya başlar. Bu devirde doğa,
duygulara göre değer kazanan,
Bu parçada asıl anlatılmak istenen
yaşamak sevincinden çok duymak ve
aşağıdakilerden hangisidir?
düşünmek kaygısı uyandıran bir
âlemdir.
A)Sanatta başkaları örneksenerek
başarılı olunabilir. Bu parçadan çıkarılabilecek sonuç
B) Resim, küçük yaşta başlanıldığında aşağıdakilerin hangisidir?
başarı kazanılabilecek bir sanat dalıdır.
A) Edebî akımlar, doğayı kendilerine
C) İnsanın yetişmesinde, yakın çevre
özgü bir anlayışla ele almıştır.
önemli bir etkendir.
D)Çocukları sanata B) Doğa, her dönemde edebiyatın en
yönlendirilmesinde ailenin yol önemli kaynaklarından biri olmuştur.
göstermesi gerekir. C) Sanatçının doğaya karşı tavrı eserine
E) Çocuklar, yeteneklerini geliştirmeleri yansır.
için yüreklendirilmelidir.
D) Doğa, insanın duygu, düşünce ve
beğenileri üzerinde etkili olmuştur.
E) Doğayı somut bir kavram olarak
değerlendiren romantikler olmuştur.

13
SORU 2 MADDE 3
Karşıdan Boğaz’ın karşı sırtlarına
bakıyorum; bomboş ve ağaçsız. SORU 1
Burası İstanbul, burası şehirlerin şehri
İstanbul’un kendinden de meşhur Don Kişot ve Don Kişotluk üstüne
Boğaz’ı… Şimdi İstanbul’a şehir demek şimdiye değin ciltler dolusu yazı yazıldı
için bile bin şahit ister, işte şu denizlerin ve hâlâ yazılıyor. Ünlü bir filozof, “İnsan
en mavisi, en yeşili; bomboş, ağaçsız, bu yapıtı hayatında üç kez
kısacası sahipsiz sırtların önünde okumalıdır: Duyguların hemen
çırpınıp duruyor. Rüzgârların en tatlısı, kolaylıkla harekete geçtiği gençlikte,
şarkıların en tatlısını söylemek için mantığın egemen olmaya başladığı
ağaç dalları arıyor, boşu boşuna. orta yaşta, her şeye felsefe açısından
bakıldığı yaşlılıkta.” diyor. Bu
Yazar bu parçada aşağıdakilerin
sözleriyle yapıtın klasik bir yapısının
hangisinden yakınmaktadır?
olduğunu belirtiyor.
A) İstanbul’daki aşırı nüfus artışından
Bu parçada sözü edilen yapıtla ilgili
B) İstanbul Boğazı’nda yeşilliğin yok
olarak asıl anlatılmak istenen
edilmesinden
aşağıdakilerden hangisidir?
C) İstanbul’da hava kirliliğinin, şehri A) Roman türünün ilk ve temel örneği
yaşanmaz duruma getirmesinden olduğu
B) Tadına, eleştirel bir okumayla
D) Eski yaşam tarzının kaybolmasından
varılabileceği
E) Denizden gereği gibi C) İnsanoğlunun değişik hâllerini
yararlanamamaktan yansıttığı
D) Düş dünyası geniş okurlara
seslendiği
E) Yaşamın farklı dönemlerine özgü
bakış açılarıyla okunmasının gerekliliği

14
SORU 2
Eskiden beğendiğim şiirlerde şimdi bir
tat bulamıyorum, buna karşılık eskiden
beğenmediklerim de şimdi bana bir
güzel gözüküyor. Öyledir şiirler: Gün
olur beğenir, gün olur beğenmezsin.
Kişinin düşünceleri, kanıları gibi
beğenisi de günden güne değişir. Bu
nedenle bir kimseye “En beğendiğiniz
şiir, en beğendiğiniz dizeler
hangisidir?” diye sormak doğru
değildir; gününe bakar, saatine
bakar…
Bu parçada anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Zaman içerisinde, kişinin şiir
zevkinde değişiklikler olabilir.
B) Bir kişinin beğenisi zaman içinde
gelişip olgunlaşabilir.
C) Her okurun kendine yakın bulduğu
ozanlar ve şiirler vardır.
D) Bir ozanın bütün şiirlerinin aynı
düzeyde olması düşünülemez.
E) Beğenisi gelişmiş okuyucu, iyi şiiri,
kötüden kolayca ayırabilir.
MADDE 4
SORU 1
Artık kitap seçerken ince eleyip sık
dokuyorum. Belki doğru bir şey değil bu
yaptığım. Ama ne çare, gönlüm böyle
istiyor. İnce söz avlama merakım
yüzünden çoğu kitabın mumu
sönüveriyor elimde. Altını çizecek,
cazibesine şapka çıkartacak cümleler
bulamayınca kanım bir türlü kaynamıyor
o kitaba. Ne televizyon kanallarındaki
açıkoturumlar, söyleşiler, ne radyo
programları ne de başka sohbetler…
Sarmıyor hiçbirisi konuşmanın ortasına
hoş düşecek bir ince söze tesadüf
etmedikçe.
Yukarıdaki parçaya göre yazarın kitap
seçerken titiz davranmasının sebebi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kitapların eskisi kadar güzel
yazılmadığını düşünmesi
B) Okumaya değer kitapların
günümüzde çok az olması
C) Her kitapta altı çizilebilecek, etkili bir
söz bulmaya çalışması
D) Televizyon ve radyo
programlarındaki sohbetlerin kitaplardan
daha faydalı olması
E) Kitapların bir bölümünü okuduktan
sonra kitaptan sıkılması.
15
SORU 2
Sevgi, insanın kendini düşünmesinden
başka bir şey değildir. İnsanoğlundaki
her duygu kendini düşünmekten
kaynaklanır. Anamızla babamızı,
kardeşlerimizle çocuklarımızı
düşünürken de, severken de
kendimizi düşünmüş, kendimizi
sevmiş olmuyor muyuz? Hepimiz iki
büyük korkunun, ölüm korkusu ile
yalnızlık korkusunun zincirlerine
vurulmuş değil miyiz? Bu korkuları bir
başımıza taşıyamadığımız için, onları
unutabilmek için türlü duyguları
yaratmışız. Sevgi de kendimizi avutmak
için ortaya çıkan bir duygudur.
Bu parçada asıl anlatılmak istenen
düşünce aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sevgi insanların kendini
düşünmesinden kaynaklanan bir
duygudur.
B) Her insan birilerini sevmek ve birileri
tarafından sevilmek ister.
C) Sevgi insandaki ölüm ve yalnızlık
korkusunu hafifletir.
D) Annemiz, babamız, kardeşlerimiz ve
çocuklarımız en sevdiğimiz kişilerdir.
E) İnsanın gerçek anlamda sevebilmesi
için korkularından kurtulması gerekir.
KONU
ÇÖZÜM TEKNİĞİ: Bu tür sorularda;
1. Giriş cümlesine odaklanın.
2. Sonuç cümlesine odaklanın.
3. Yönlendirici sözcüklere odaklanın:
önemli olan, işte bu yüzden, oysa, ama,
çünkü, açıkçası, işin temelinde, bana
kalırsa, yeter ki, ancak, kısacası,
öyleyse, o halde, demek ki, denilebilir ki,
bence, tam tersine, bu açıdan bakılırsa,
öyle ki…
Sınavlarda paragrafın konusuyla ilgili
sorular aşağıdaki şekillerde
yöneltilmektedir:
 Bu paragrafta aşağıdakilerin
hangisi üzerinde durulmaktadır?
 Bu parçada aşağıdakilerin
hangisinden söz edilmemiştir?
 Bu paragrafta aşağıdakilerin
hangisine değinilmemiştir?
 Bu paragrafta aşağıdakilerin
hangisi tartışılmaktadır?
16
SORU 1
Her geçen gün okullarımızda daha
çok proje yapılmaktadır. Bu da
okullarımızda girişimci ruhu ön plana
çıkarmaktadır. Böylece yeni nesil bilgiyi
depolayan değil, bilginin yolunu öğreten
bir paradigmaya sahip olacaktır. Önemli
olan da budur. Mevcudu yüklemek artık
eğitim sistemlerinde pek bir anlam ifade
etmemektedir. Her beyin bir proje olursa
her alanda çok hızlı bir ilerlemeye imza
atacağız. Bu da mutlu ve aydın bir
toplum olarak modern dünyada
yerimizi almak demektir.
Bu paragrafın konusu hangi
seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) Okullar bilginin yuvası kabul edildiği
için bilginin gücü okullarda ortaya
çıkmaktadır.
B) Okullarımızda gün geçtikçe daha çok
proje yapılmaktadır. Bu da birçok olumlu
sonucu beraberinde getirmektedir.
C) Çağdaş toplumlarda bilgi büyük bir
güç olarak kabul edilmektedir.
D) Modern dünyada yer edinmek için
bundan sonra çok daha fazla proje
üretmemiz gerekir.
E) Mutluluğun anahtarı her zaman
devamlı ve planlı çalışmaktan geçer.
SORU 2
Sanatta ustalık, sanıldığı gibi bir
sanatçının tek başına oluşturduğu bir
nitelik değildir. Gerçekte bu, yüzyıllar
boyunca bu alanda gösterilen çabaların
ve sürdürülen çalışmaların sonucudur.
Bu yönden, bir sanatçının kendinden
önce verilmiş ürünleri iyice özümlemesi
gerekir. Bunu yaparsa ilk yapıtlarında
bile belirli bir çizginin üstüne çıkar. Bu
çizgi, zamanla, kendinden sonrakilere
örnek olabilecek biçimde gelişir ve
özgün bir nitelik kazanır. Öyleyse hiçbir
sanatçı, kendisinden önce ortaya
konmuş yapıtlara sırt çeviremez.
Bu parçada asıl anlatılmak istenen,
aşağıdakilerden hangisidir?
A)Sanat alanında belirli bir düzeye
gelmek, geçmişteki birikimleri
değerlendirmeyi gerektirir.
B)Bir sanat yapıtı, birçok sanatçının
ortak çalışmasıyla ortaya çıkar.
C)Yeteneksiz bir sanatçı, başarılı
yapıtları taklitten öteye geçemez.
D)Sanatçılar, kendilerinden öncekilerin
ele aldığı sorunlar üzerinde durmalıdır.
E)Başarılı sanatçılar, birbirlerini
eleştirmekten kaçınırlar.
17
 PARÇANIN BAŞLIĞI
ÇÖZÜM TEKNİĞİ: Düşünce
yazılarında başlık ararken parçanın
“önce son cümle”sini anlayarak “ilk
cümle”yle bütünleştirip hangi seçeneğin
bu iki cümlenin özeti olduğunu
belirlemeye çalışın.
DİKKAT: Başlık seçerken başlığın ana
düşünce ile bağlantılı olması gerektiğini
unutmayın.
SORU 1
Hayatın ayrı edebiyatın ayrı olduğu
bir dünya düşünemiyorum. Hayatın
her alanında edebi bir terennüm bir
şekilde söz konusudur. Yalnız
kaldığımızda en büyük dostlarımız
yalnızlık kokan şiir kitapları değil mi?
Peki ya kafamızı dinlendirmek
istediğimizde bir doğa romanından daha
çok ne yardımcımız olabilir. Biliyorum,
edebiyat yaşamın rengi yaşam da
edebiyatın ta kendisidir. Gerisini
düşünemiyorum bile.
SORU 2
Sanatın amacı, kişinin düşüncesini,
duyarlığını geliştirmek; ona, dünyaya
ve insanlara insanca bakma, sezme,
kavrama gücü kazandırmaktır. Sanat
ürünlerine ilgi duymayan, hayali
işlemeyen, başkalarının acılarına,
dertlerine ortak olmayan bir bilim adamı,
bir yargıç, bir yönetici düşünelim; ne
yararı olur bunların toplumlarına,
insanlığa? İnsanın, insan sevgisiyle
yoğrulmadığı toplumlarda bütün
yönleriyle ilkellik egemen olmaz mı?
Yukarıdaki parça için en uygun başlık
aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) Sanat ve Düş Gücü
B) Sanat ve İnsan 
C) Sanat ve Yaratıcılık
D) Sanatın Gelişimi
E) Sanatın Doğuşu

Bu paragraf için en uygun başlık

hangi seçenekte doğru olarak
verilmiştir? Sorulan soruya yanıt
A) Hayat ve Edebiyat olan paragraf
B) Edebiyatın Gücü
C) Hayatın Anlamı ÇÖZÜM TEKNİĞİ:
D) Edebiyat ve Doğa
E) Yaşam ve Dünya Bu tür soruların yanıtları genellikle ana
düşünce ve konuyla ilgilidir. Önce
paragrafın ana düşüncesini ve
konusunu bulunuz. Parçanın giriş ve
sonuç cümlelerini iyi anlamaya çalışın.

18

SORU 1
Ben zaten yazma isteği olan bir
çocuktum. Sürekli yazıyordum.
Üniversiteye gelince, Sait Faik'i
tanıyınca çok sevdim. Bana yazma
isteği, yazma coşkusu verdi. Öykülerini
ezbere bilirdim neredeyse.
Öykülerimde etkisi, izleri vardır
elbette; dünyalarımızın çok ayrı
olmasına rağmen...
Bu sözler aşağıdaki sorulardan
hangisine karşılık söylenmiş olabilir?
A) Sait Faik'in öykücülüğünü nasıl
değerlendiriyorsunuz?
B) Öykülerinizde Sait Faik'in etkisi, izleri
var mı?
C) Sait Faik'i ne zamandan beri
tanıyorsunuz?
D) Okuma alışkanlığını çocuk yaşta mı
edindiniz?
E) Okur, olay öyküsünü daha mı çok
seviyor?
Anlayarak hızlı okuma neler kazandırır?
*Basitçe ve seri bir
şekilde öğrenebilirsiniz,
*Okuduklarınızı anlama
oranını artırabilirsiniz,
*Vaktinizi daha tutumlu kullanmış
olursunuz,
*Yavaş okuma korkunuzu
yener, kendinize güveninizin
arttığını fark edersiniz,
*Anlayarak Hızlı Okumaya bağlı
olarak genel kültür birikiminizi
yükseltirsiniz,
*Okumak sizin için daha eğlenceli bir
hale gelir,
SORU 2
Tüm sanatların birtakım ortak
özellikleri olduğu gibi, birbirinden
kesin biçimde ayrılan yönleri de
vardır. Şiir ile müzikte, bütün öteki
sanatlardan bazı öğeler bulunmaktadır.
Şiir ve müzik, birçok özellikleriyle
birbirine yakın olan sanatların başında
gelmektedir. Şiir gibi müzik de
yorumlanabilir, ama anlatılamaz.
Bu parça, aşağıdaki sorulardan
hangisinin karşılığı olabilir?
A) Şiir, bazı durumlarda müzikten
yararlanabilir mi?
B) Size göre şiirle müziğin öteki
sanatlardan farkı var mıdır?
C) Çağımızda sanatların birbirinden
etkilenmesi konusunda ne
düşünüyorsunuz?
D) Şiir ve müzikte anlam konusunda ne
düşünüyorsunuz?
E) Sizce şiirde söyleyiş mi önemlidir,
anlam mı?
*Okurken beyninize daha aktif ve seri
bildirimler gider,
*Başarı oranınız artar,
*Sınavlarda zaman problemini
ortadan kaldırır,
19
*Dikkat ve konsantrasyon seviyeleri
yükselir,
*Okunanları özümseme ve değerlendi
rme becerisi kazanılır.

20