TEMA: DËGJESAT PUBLIKE QYTETARE ELEMENT DEMOKRATIK PËR ZHVILLIMIN

URBANISTIK TË VENDIT

Dëgjesat publike, me përkujdesjet e nevojshme, mund të përbëjnë një hap të parë drejt
zgjidhjes së një prej problemeve kryesore. Në momentin që ke ide dhe kërkesa konkrete nga
qindra njerëz që marrin mikrofonin e flasin, përse do të mund të zgjidhje të mos i përdorje
ato që janë me vlerë? Janë “focus group” i përkryer. Gjetjet do të mund të përmirësonin
realisht qeverisjen, duke iu larguar sistemit hibrid e duke iu afruar modeleve të ‘good
governance’. Kështu mund të hyjmë në territorin e përfshirjes së publikut në vendimmarrje.
Detajet kanë rëndësi dhe mënyra e trajtimit të dëgjesave dhe ajo e përpunimit të të dhënave
nuk janë aspak elementë dytësorë. Nëse ka pakujdesi, duhen rregulluar. Nëse ka rrezik për
shkelje etike, duhen shmangur. Por në momentin që ideja e dëgjesave publike ka potencial
për të përfshirë për herë të parë njerëzit në vendimmarrje, duhet pranuar.
Për sa i përket shqetësimit të disa kritikëve se rrezikojmë t’i afrohemi tepër demokracisë së
drejtpërdrejtë dhe se qytetarët nuk duhet të vetëqeverisin, edhe për mungesë aftësish në
vendimmarrje, mjafton të përmendet që nuk bëhet fjalë për kalimin e pushtetit ekzekutiv te
njerëzit, por për një tour konsultimi që mund të informojë më mirë vendimmarrësit mbi
situatën e njerëzve për të cilët ata do të përcaktojnë politika.
Dëgjesat publike nuk janë diçka e përdorur për herë të parë në Shqipëri. Shumë udhëheqës
realizojnë tour-e të ngjashme përpara fushatave. Hillary Clinton e përdori për herë të parë në
garën për Senatin. Politikanë të ndryshëm zhvillojnë vazhdimisht takime në formën e
bashkëbisedimit, format i njohur si town hall.
Por a parashikon përfshirja e publikut në vendimmarrje vetëm dëgjesa të drejtpërdrejta? A
mund të mjaftojnë ato që të shpallemi vend me vendimmarrje transparente? Natyrisht që jo.
Kjo është arsyeja pse dëgjesat mund të jenë një hap shumë i mirë, por vetëm një hap i parë.
Kjo është arsyeja pse ato duhet të pasohen nga hapa të tjerë, si debat publik i informuar,
transparencë e vazhdueshme në qeverisje etj. Sidoqoftë, një hap i parë për t’u inkurajuar.
Funksionimi i qeverisjes është elementi i vlerësuar më dobët në indeksin e demokracisë së
“Economist Intelligence Unit” për Shqipërinë. Ai i vlerësuar më mirë janë liritë civile. Nga
dëgjesat publike deri tani rezulton e njëjta renditje.

Po cfarë është një dëgjesë publike?

Dëgjesat publike mbahen si pjesë e procesit të mbarëvajtjes publike. Kjo u jep palëve të
interesuara mundësinë për të zgjeruar aplikimet me shkrim dhe për të diskutuar çështjet e
ndryshme të shoqërisë me zyrtarë apo specialistë në një forum publik.

liburnetik.org/redebate
Çdo grup ose person mund të marrë pjesë në një dëgjesë publike, ose për të folur e të
parashtrojë por edhe thjesht për të marrë pjesë e për të vëzhguar e dëgjuar temat e trajtuara.
Stafi i Komisionit do të kontaktojë ata palë që janë regjistruar për të folur për të caktuar një
kohë të caktuar për paraqitjen e tyre. Ndërsa koha e caktuar për pjesëmarrësit individualë do
të ndryshojë, zakonisht nuk do të kalojë një orë.
Pjesëmarrësve nuk u kërkohet të marrin pjesë për tërë kohëzgjatjen e seancës dëgjimore,
edhe pse ata janë të mirëpritur të vëzhgojnë folësit e tjerë nëse dëshirojnë ta bëjnë këtë.
Seancat zhvillohen në një mënyrë relativisht joformale. Pjesëmarrësit do të ftohen të
prezantojnë veten dhe të bëjnë një deklaratë hyrëse, me komisionerët pastaj duke kërkuar
elaborimin ose sqarimin e pikave të veçanta.
Përfaqësimi ligjor është i panevojshëm dhe nuk ka kërkesë për të marrë betimin formal.
Në përfundim të orarit të ditës (ose gjatë pushimeve të duhura në procedurë), përfaqësuesit
e institucioneve mund të pranojnë komente të shkurtra nga dikush në audiencë. Këto
komente gjithashtu do të përfshihen në transkriptet.

Përgatitje
Për të lehtësuar diskutimet, është e dëshirueshme që pjesëmarrësit të përshkruajnë
pikëpamjet e tyre në parashtrimet me shkrim të paraqitura para dëgjimit. Kur pjesëmarrësit
nuk janë në gjendje ta bëjnë këtë, ata duhet t'i japin Komisionit një përmbledhje të pikave
kyçe të bisedimeve të paktën dy ditë pune para paraqitjes së tyre.
Disa pjesëmarrës mund të dëshirojnë të dorëzojnë paraqitjen e tyre gjatë seancës dëgjimore.
Kjo është e pranueshme. Komisionerët pastaj mund t'i tregojnë pjesëmarrësit se ata e
rezervojnë të drejtën për ta ftuar atë që të marrë pjesë në një dëgjim të mëvonshëm, për të
diskutuar më tej për dorëzimin.

Regjistrimi i procedurave
Për rekord është përgatitur një transkriptim i procedurave dhe informimi i atyre që nuk janë
në gjendje të marrin pjesë në dëgjimin e diskutimeve që kanë ndodhur. Një transkript i plotë
i dëgjimit më pas do të jetë në dispozicion nga faqja e internetit e Komisionit.

Pjesëmarrja në media
Anëtarët e mediave mund të marrin pjesë në seancat dëgjimore. Është e këshillueshme që
ata të njoftojnë Komisionin e Produktivitetit përpara se të marrin pjesë.
Regjistrimi audio i procedurave nga përfaqësuesit e medias nuk lejohet - përveçse për qëllime
personale të marrjes së shënimeve. Me fjalë të tjera, regjistrimet audio nuk mund të
transmetohen.

liburnetik.org/redebate
Regjistrimet video të proceseve lejohen të transmetohen - por e vetmja audio e lejuar është
një zë.
Në të gjitha rastet, marrëveshja duhet të kërkohet në ditën e atyre që shfaqen, para se ndonjë
filmim të lejohet.

Pas këtij shpjegimi se cfarë është një dëgjesë publike dhe si ndërtohet ajo, kalojmë
menjëherë në temë: Si mund të lidhen dëgjesat publike me cështjet e zhvillimit urbanistik
të vendit?
Urbanizimi është proces i rritjes së popullatës urbane, i zgjërimit fizik e hapësinor të qyteteve
dhe i mënyrës urbane të jetesës. Urbanizimi shihet si një mënyrë për të përmirësuar
qytetërimin, duke i sjellë atij më shumë progres dhe zhvillim.
Me rritjen e industrisë, krahut të lirë të punës, kompanive zinxhirë, tregtisë së përbashkët dhe
ndikimeve globaliste, duket se urbanizimi po e tërheq gjithë popullsinë drejt tij, përfshirë edhe
atë të fshatit. Por, në ç’shkallë ndikon urbanizimi që këta njerëz të civilizohen dhe të bëhen
pjesë e një qytetërimi të ri, sot kjo është e vështirë të përcaktohet. Urbanizimi sjell zhvillim
industrial dhe mirëqenie ekonomike, por jo kulturë shoqërore, që është thelbi i një
qytetërimi. Pra, urbanizimi i shërben qytetërimit në të dy kahet e tij; ndihmës, por edhe
trazues i qytetërimit të vërtetë.
Tregues i matjes së urbanizimit zakonisht merret pjesëmarrja e popullsisë e cila jeton në
qytete ndaj popullsisë gjithsej.Në disa vende statusi i qyteteve caktohet me aktet juridike e
diku me numër të popullsisë,e ndonjëherë përdoren kriteret e kombinuara, si: madhësia e
vendbanimit, % e popullsisë bujqësore, dendësia e popullsisë, distanca mes shtëpive me
ujësjellës e kanalizim etj. Në intensitetin e urbanizimit ndikojnë rritja e shpejtë e popullsisë,
ndryshimet në strukturën ekonomike,migrimet etj. Industrializimi ishte faktori kryesor i cili e
përshpejtoi procesin e urbanizimit. Procesi i urbanizimit në botë u zgjërua shpejt. Në vitin
1800 në qytete jetonte 3.2% e popullsisë, në vitin 1850 rreth 6%, në vitin 1900 rreth 12%, në
vitin 1950 u rrit për 10 herë (29.8%), ndërsa në vitin 1995 në qytete jetonin 45% e popullsisë
botërore.Vendet e zhvilluara kanë arritur nivelin e lartë të urbanizimit (mbi 70%) dhe tani
kanë rritje të vogël të popullsisë urbane.
Në vendet në zhvillim rritja e popullsisë është shumë e lartë (8-14% në vjet) duke arritur
dyfishin e popullsisë brenda një dekade. Në qytete tashmë jetojnë 2/3 e popullsisë urbane e
shteteve në zhvillim, në vitin 2015 do të jenë ¾ dhe në vitin 2025 4/5 e popullsisë urbane do
të jetojnë në shtetet në zhvillim.

liburnetik.org/redebate
Ndryshimet në mes popullsisë urbane dhe asaj ruraleNë vendet perëndimore qytetërimi
ndjehet i konsoliduar me zhvillimin urban të tij; kurse në vendet në zhvillim, tiparet e
urbanizimit janë duke e tërhequr masën më shumë sesa qytetërimi brenda tij. Zhvendosja e
popullsisë në kryeqytet shpesh është edhe anarkike, e pakontrolluara dhe e pamundur për
t’u kontrolluar nga shteti apo për t’u rregulluar nga normat e qytetërimit. Në shtetet mjaft të
zhvilluara dhe të varfëra lëvizja e popullsisë rurale ka shkaktuar formimin e paralagjeve me
ndërtime të egra ,në të cilat pjesëmarrja e popullsisë urbane arrin 20 deri 84%. Procesi i
urbanizimit në pjesët e ndryshme të botës gjendet në fazat e ndryshme. Në vendet e
zhvilluara ky proces gati ka përfunduar ,kurse ne vendet në zhvillim është në hov e sipër ,e në
disa vende gjendet në fazën fillestare. Procesi i urbanizimit nuk përfshin vetëm rritjen dhe
zhvillimin e qyteteve ,por edhe ndryshimet në meset rurale nën ndikimin e qytetit, ndyshimet
strukturore të popullsisë, mënyrën e jetesës etj. Qytetet mund të kenë të përcaktuar planin e
tyre urban, zhvillimin e infrastrukturës apo zgjerimin e hapësirës së banimit, por, është shumë
e vështirë të parashikosh se çdo të ndodhë me qytetërimin, me aktivitetet që mund të
kënaqin më shumë shpirtërisht njerëzit, me vendet ku ata duan të shkojnë brenda qytetit,
mënyrën se si do ta jetojnë jetën në këto kushte të reja të ndryshimeve të përshpejtuara
urbane në botë.

Urbanizimi në Shqipëri
Urbanizimi në Shqipëri ka kaluar nëper tre faza të ndryshme që prej rënies së komunizmit.
Faza e parë u dominua nga sektori informal. Faza e dytë u karakterizua nga konsolidimi i
sektorit informal dhe shfaqja e sektorit formal. Faza e tretë dhe ekzistuese konsiston në
forcimin e sektorit formal dhe rregullimin e zhvillimevet informale. Objektivi kryesor i qeverisë
gjatë fazës së tretë do të ishte legalizimi dhe integrimi i tregut të pasurive të patundshme.
Ndërtimet e reja dhe urbanizimi në dy fazat e para kanë qenë spontane dhe kanë ndodhur
me shumë pak ndërhyrje nga ana e qeverisë qëndrore.

liburnetik.org/redebate
Vendbanimet informale brenda zonave urbane
Popullsia e Shqipërisë

Ndër zonat e para ku u shpërngulen të ardhurit nga zonat verilindore pas vitit 1991, ishin
fermat shtetërore dhe të kooperativës që ishin në kufi me qytetin. Në Tiranë, këto ishin ferma
shtetërore dhe koperativa të mesme, si Alias, Mihal Grameno, dhe Selita. Këto ferma u
urbanizuan menjëherë brenda pak vitesh dhe shumë zona janë kthyer formalisht në zona
urbane në 1994. Në shumë qytete dytësore, rreth 20–25 % të banorëve vlerësohet se jetojnë
në zona të tilla informale. Në shumicën e këtyre ndërtimeve, janë përcaktuar të drejtat e
kalimit dhe aksesi i nevojshëm në infrastrukturë, përfshirë edhe përmes lidhjeve informale
(te jashtëligjshme). Për këtë arsye, problemet kryesore në këto zona nuk janë akses në
infrastrukturë, por: (a) mungesa e kontributeve fiskale të banorëve për bashkitë; dhe (b)
çështja e pazgjidhur e pronësisë së tokës, e komplikuar nga kërkesat për rikthim prone.

Ndikimi i urbanizimit në shëndetin e njeriut

Ndotja e ajrit, uji i pijshëm jo cilësor, ndotja akustike dhe mbetjet urbane janë ndër problemet
kryesore që po ndikojnë negativisht mbi shëndetin e popullatës. Problemi është më serioz,
sidomos në zonat urbane dhe veçanërisht në qytet e mëdha.
Faktorët që ndikojnë dukshëm në shëndet janë uji dhe higjiena, cilësia e ajrit, kushtet e jetesës
dhe të punës, aksesi ndaj shërbimeve dhe resurseve shëndetësore etj. Të gjitha këto kushte
dhe faktorë në mjedisin urban e bëjnë urbanizimin si proces një forcë të madhe që është në
vete një përcaktues madhor i shëndetit publik në shekullin XXI.

Ndotja e ajrit nga lëndët djegese (karburanti)

Ndotja e ajrit vazhdon të jetë problem serioz për shëndetin e popullatës. Shkarkimet nga
automjetet dhe ndërtimet e ndryshme, kontribuojnë shumë në ndotjen e ajrit urban, duke

liburnetik.org/redebate
shkaktuar probleme në frymëmarrje, sidomos tek moshat shumë të reja dhe të moshuarit.
Gjatë vitit 2001-2005 kemi një rritje prej 14.6 % të numrit të automjeteve.
Rëndësi të veçantë ka cilësia e lëndës djegëse që përdoret nga automjetet, e cila në vendin
tonë është me cilësi më të ulët se ajo e vendeve të BE-së. Nga monitorimet e kryera rezulton
se cilësia e ajrit në zonat urbane është problematike sa i përket përmbajtjes së pluhurave.

Ndikimi i urbanizimit në varfëri

Urbanizimi ka treguar potencialin e ndikimit të vet në zbutjen e varfërisë. Lëvizja gjeografike
e krahut të punës, duke përfshirë edhe lëvizjet e popullsisë brenda zonës urbane, është një
nga mekanizmat rregulluese më të rëndësishme për familjarët që të mund të përdorin të
përshtatin të ardhurat dhe asetet e tyre për të përballuar varfërinë, si dhe përshkallëzimin e
papunësisë. Analiza e varfërisë konfirmon se migracioni nënkupton largimin nga varfëria - në
veçanti nga zonat me të varfëra dhe më të largëta të vendit në rrethet relativisht më të pasura
të Tiranës dhe të bregdetit. Përmirësimet në taksimin e pronës dhe aktualisht shpërndarja e
taksave të ndërtimeve të reja, për investime në infrastrukturën e nevojshme që lidhet me to,
do të jenë thelbësore në rritjen e efiçencës fiskale dhe ekonominë urbane.
Disavantazhet ekonomike më të zakonshme në zona me përqëndrim të madh urban, si psh.
trafiku rrugor i rënduar, çmimi i lartë i tokës, ndotja e mjedisit, krimi dhe humbja e hapësirave
të gjelbërta, nuk janë fare të paevitueshme, sepse shpesh vërtetohet se ato janë pasojë e
neglizhencës së politikave dhe investimeve të duhura.
Si përfundim, ashtu si në gjithë botën, edhe në Shqipëri urbanizimi priret të shfaqet në dy
forma:
I planifikuar, që kërkon kohë, muaj, apo mbase edhe vite për t’u hedhur në letër;
Urbanizim që vjen natyrshëm për t’iu përgjigjur modernizimit dhe zhvillimit të jetës e
industrisë në një zonë (si në rastet e vendeve në zhvillim).
Urbanizimi i një vendi vjen edhe si domosdoshmëri përshtatjeje infrastrukturore, duke u
bazuar në kërkesën e tregut. Të përqëndrohemi tek ndërtimet, pallatet, kullat, sheshet, urat,
dhe rruge/kanalizimet. Debati në këtë drejtim, kohët e fundit ka prekur intensivisht Tiranën,
metropolin shqiptar, qytet ku është përqëndruar më shumë se 1/3 e popullsisë së Shqipërisë.
Kjo rritje demografike ka shkaktuar probleme të shumta dhe ka vendosur përballë sfidash të
mëdha autoritetet vendore dhe qendrore. Debatet e sotshme janë vendosur në disa plane që
kanë të bëjnë me numrin e lartë të lejeve të ndërtimit të dhëna këto 4 vitet e fundit, Ndërtesat
e shumta që e kanë “bllokuar” qytetin dhe konsiderohen shpesh edhe si barriera
arkitektonike. Një debat tjetër i ndezur ka të bëjë me rivlerësimin e aseteve kulturore,
ekonomike e sociale të Tiranës. Rasti i fundit ishte ai i Teatrit Kombëtar, i amortizuar
pothuajse krejtësisht. Bashkia Tiranë dhe Qeveria shqiptare ka një plan rikualifikimi,
rivlerësimi dhe ka një projekt të ri për të ndërtuar teatri n e ri kombëtar, por kjo ka shkaktuar
zemërimin dhe protestën e shumë aktorëve, të cilët e konsiderojnë ndërtesën e Teatrit
Kombëtar me rëndësi të madhe nga pikëpamja e historike e sociale dhe janë kundër prishjes

liburnetik.org/redebate
së saj. Cila do ishte në këtë rast zgjidhja më e mirë? Cili duhet të jetë roli i qytetarëve? A duhet
dëgjuar zëri i tyre? Si duet të veprojnë autoritetet në këto raste?
Një tjetër aspekt ka të bëjë me kriteret që duhet të ndiqen për ndërtimin e shesheve, apo
punëve publike që kanë ndikim direkt tek qytetarët. A duhet të ketë dëgjesa publike në lidhje
me to?

Referencat
^ Pushka, Asllan. Gashi, Gani. Isufi, Florim. Krasniqi, Nevzad. ”Gjeografia 10”, Gjimnazi matematikë dhe
informatikë, faqe 188
^ Urbanizimi dhe qytetërimi « Edlira Gjoni’s Blog
^ Asllan Pushka,Gani Gashi,Florim Isufi,Nevzad Krasniqi”Gjeografia 10”, Gjimnazi matematikë dhe
informatikë,faqe 188
^ Asllan Pushka,Gani Gashi,Florim Isufi,Nevzad Krasniqi”Gjeografia 10”, Gjimnazi matematikë dhe
informatikë,faqe 189
^ Asllan Pushka,Gani Gashi,Florim Isufi,Nevzad Krasniqi”Gjeografia 10”, Gjimnazi matematikë dhe
informatikë,faqe 190
^ Asllan Pushka,Gani Gashi,Florim Isufi,Nevzad Krasniqi”Gjeografia 10”, Gjimnazi matematikë dhe
informatikë,faqe 191
^ http://siteresources.worldbank.org/INTALBANIA/Resources/Albania_urban_sector_shqip.pdf
^ Shiko temë - Urbanizimi: faktor pro apo kunder mjedisit?
^ Cilesia e ajrit - prezenca e ndotesve PM10 dhe LNP
^ http://siteresources.worldbank.org/INTALBANIA/Resources/Albania_urban_sector_shqip.pdf

liburnetik.org/redebate