Professional Documents
Culture Documents
AP10 Q4 Mod9 Ver2
AP10 Q4 Mod9 Ver2
AP10 Q4 Mod9 Ver2
Panlipunan
Pang-apat na Markahan –
Modyul 9: Politikal na
Pakikilahok
(Elemento ng Mabuting
Pamamahala)
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit
sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales.
Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring
iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot
mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Para sa mag-aaral:
ii
Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.
iii
Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa
lahat ng mga gawain sa modyul.
iv
Aralin
Konsepto ng Good
1 Governance
Alamin
Bago tayo magsimula sa aralin, mainam na suriin muna natin ang iyong
paunang kaalaman tungkol sa aralin. Sikapin mo na makasagot nang hindi
tumitingin sa modyul.
Subukin
Panuto: Basahin ng maigi ang mga katanungan at intindihin kung ano ang hinihingi
nito. Piliin ang mga sagot sa pagpipilian at isulat sa papel.
2
7. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng mahusay na pangangasiwa ng
“economic and social resources” ng bansa?
a. Maayos na pagpapatupad ng batas
b. Paghikayat sa mga dayuhang mamumuhunan sa bansa
c. Pangungutang sa World Bank para tustusan ang kakulangan sa
budget
d. Pagtatakda ng mga polisiya na lumilinang sa mga likas na yaman at
mamamayan ng bansa
8. Ang buwis sana na makukuha sa impormal na sektor ay makakatulong ng
malaki sa bansa. Dahil sa masalimoot na proseso ng pagpaparehistro ng
negosyo, hindi nahihikayat sa ang mga negosyante na magparehistro. Saan
sa mga dimensiyon ng good governance ayon sa mga mananaliksik ng World
Bank ito nabibilang?
a. The rule of law
b. Voice and accountability
c. Government effectiveness
d. The lack of regulatory burden
9. Isa sa mga balakid sa pag-unlad ay ang matinding trapik na nagdudulot ng
pagbaba ng kita ng mga negosyante. Ito ay bunga ng pabago-bagong polisiya
ukol sa pamamahala sa trapiko. Saan sa mga dimensiyon ng good
governance ayon sa mga mananaliksik ng World Bank ito nabibilang?
a. Voice and accountability
b. Government effectiveness
c. The lack of regulatory burden
d. Independence of the judiciary
10. Sa bawat proyekto ng pamahalaan ay may tarpaulin kung saan mababasa
natin kung ano ang proyekto, magkano ang badyet, at sino ang kontraktor.
Saang indikasyon ng pagtataya ng good governance ayon sa International
Development Association ito nabibilang?
a. Rule of law
b. Financial accountability
c. Transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at
procurement processes
d. Partisipasyon ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang
estratehiyang pangkaunlaran
11. Saang indikasyon ng pagtataya ng good governance ayon sa International
Development Association ito nabibilang ang Naga City People’s Council?
a. rule of law
b. financial accountability
c. transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at
procurement processes
d. partisipasyon ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang
estratehiyang pangkaunlaran
3
12. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang nagpapakita ng mataas na
antas ng pagpapaabot ng mga pangako sa karapatang pantao sa aspetong
kultural ayon sa pamantayan ng good governance ng Office of the High
Commissioner for Human Rights.
a. Pagbibigay ng libreng serbisyong medikal
b. Pagpayag sa same-sex marriage
c. Paglinang sa mga kakayahan ng mamamayan
d. Paggalang sa mga tradisyon at paniniwala ng mga katutubo
13. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang nagpapakita ng mataas na
antas ng pagpapaabot ng mga pangako sa karapatang pantao sa aspetong
ekonomiko ayon sa pamantayan ng good governance ng Office of the High
Commissioner for Human Rights?
a. Pagpayag sa diborsyo sa bansa
b. Paggalang sa karapatan ng akusado
c. Paggamit ng wikang pambansa sa pagtuturo
d. Pagtatakda ng minimum wage para sa mga manggagawa
14. Ito ang dahilan kung bakit kailangan ang politikal na pakikilahok tulad ng
eleksiyon, paglahok sa civil society, at pagkakaroon ng participatory
governance.
a. Governance
b. Good governance
c. Participatory budgeting
d. Rule of law
15. Sa konstekto ng World Bank, bakit nagsisikap ang mga bansang papaunlad
na magkaroon ng good governance?
a. Upang tumaas ang antas ng good governance
b. Upang maibigay ang nararapat at sapat na pampublikong serbisyo
c. Opang makapangutang ng pera sa World Bank para sa mga proyekto
d. Lahat ng nabanggit
Balikan
Pamprosesong Tanong:
1. Ilan sa mga nakatala ang nagaganap sa inyong barangay?
2. Batay sa mga sagot mo, masasabi mo bang may good governance sa inyong
barangay?
3. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon, ano mga proyekto at programa ang nais
mo para sa inyong barangay?
5
Suriin
Corporate
Sector
Pamahalaan
6
sa “economic and social resources” ng bansa para sa kaunlaran nito (1992 Report
on “Governance and Development).
Economic Resources Social Resources
(salik ng produksiyon)
lupa, manggagawa, kapital, a. tangible – kagaya ng pera, kaalaman,
entreprenyor produkto at serbisyo at iba pa.
b. intangible – pag-ibig, social status,
social roles at iba pa.
7
Dimensiyon ng
Good Voice and accountability, which includes civil liberties and political
Governance stability; (may karapatan ang mga mamamayan na ihayag ang
(Kaufmann, kanilang saloobin at pumuna sa pamahalaan, napapangalagaan
Kraay and ang karapatang sibil at matiwasay na pamamahala sa pamahalaan)
Zoido-Lobaton Government effectiveness, which includes the quality of policy
1999) making and public service delivery; (ang pamahalaan ay epektibo
sa paglilingkod nito sa mamamayan dahil sa de-kalidad ng mga
batas at alituntunin at mahusay na pagbibgay ng pampublikong
serbisyo)
The lack of regulatory burden; (hindi nagiging pahirap sa mga
mamamayan lalo na sa mga negosyante ang mga batas at
alituntunin ng pamahalaan, walang red-tape sa mga tanggapan ng
pamahalaan)
transparency sa
pagpapasya
pagdating sa
budget, “rule of law”
regulatory, at
procurement
processes
partisipasyon ng
pananagutang civil society sa
pinansiyal mga pinaplano at
(financial isasagawang
accountability) estratehiyang
Good pangkaunlaran
Governance
8
Maliban sa World Bank at IDA, inilahad din ng OHCHR o Office of the High
Commissioner for Human Rights (2014) ang pakahulugan nito sa good governance.
Tumutukoy ito sa proseso kung saan ang mga pampublikong institusyon ay
naghahatid ng kapakanang pampubliko, nangangasiwa sa pag-aaring yaman ng
publiko, at tinitiyak na mapangalagaan ang mga karapatang pantao, maging malaya
sa pangaabuso at korapsyon, at may pagpapahalaga sa rule of law. Ang tunay na
manipestasyon ng pagkakaroon ng good governance ay ang antas ng pagpapaabot
ng mga pangako ng mga karapatang pantao sa lahat ng aspekto: sibil, kultural,
ekonomiko, politikal, at sosyal.
Basahing mabuti ang katanungan, alamin kung ano ang hinihiling at isulat ang sagot
sa patlang.
1. Ang lahat ng paraan ng politikal na pakikilahok tulad ng eleksyon, paglahok sa
civil society, at pagkakaroon ng participatory governance ay naglalayong
magkaroon ng isang _______________.
2. Ayon kay Gerardo Bulatao, ang _______________ ay interaksiyon ng mga
ahensya at opisyal ng pamahalaan sa corporate sector, civil society organizations
(CSOs), at mga partido politikal.
3. Para sa World Bank, ang good governance ay isang paraan ng pagsasakatuparan
ng kapangyarihang mangasiwa sa _______________ ng bansa para sa kaunlaran
nito.
4. Ibinilang naman ng IDA o International Development Association, ang good
governance bilang isa sa apat na salik na nakaaapekto sa mabuting paggamit ng
yaman o resources upang mabawasan ang bahagdan ng ________________.
5. Inilahad din ng OHCHR o Office of the High Commissioner for Human Rights na
ang good governance ay tumutukoy ito sa proseso kung saan ang mga
_______________ ay naghahatid ng kapakanang pampubliko, nangangasiwa sa
pag-aaring yaman ng publiko, at tinitiyak na mapangalagaan ang mga karapatang
pantao, maging malaya sa pang-aabuso at korapsyon, at may pagpapahalaga sa
rule of law.
9
Pagyamanin
10
Isaisip
Panuto: Basahin ang teksto sa baba at punan ng mga tamang salita o grupo ng mga
salita ang mga patlang.
Ang isang aktibong mamamayan ay nakakatulong upang makamit ang good
governance. Mas magiging madali ang pagbibigay ng lunas sa mga isyu at hamong
panlipunan na ating kinakaharap.
May ibat ibang pakahulugan ang good governance. Ayon kay Gerard Balutao
ang (1.) _______________ na interaksiyon ng (2.) _______________ sa corporate
sector, civil society organizations, at mga partido politikal makapagdudulot ng
paggawa ng mga polisiya, pagtukoy ng mga nararapat na priyoridad, paglaan ng
yaman, pagpili ng mga opisyal, at pagsasakatuparan ng mga hakbang.
Ayon naman sa World Bank, ang good governance ay isang paraan ng
pagsasakatuparan ng kapangyarihang mapangasiwaan ang (3.) _______________
at (4.) _______________ ng isang bansa para ito ay umunlad. Para payagan ng
World Bank na makautang ang isang papaunlad na bansa kailangan na magkaroon
ng (5.) _______________ para mapanatili ang mga proyektong pinansiyal na
tinutustusan ng World Bank. Para sa World Bank ang pagkakaroon ng isang bukas
at malinaw na (6) _______________, propesyonalismo sa mga kawani ng
pamahalaan at pagigigng mapanagutan ng pamahalaan ay ang katututan ng good
governance.
Ayon naman sa International Development Association o IDA ang good
governance ay isa lamang sa mga salik na nakakaapekto sa mabuting paggamit ng
(7.) _______________ upang mabawasan ang (8.) _______________.
Ayon naman sa for High Human Office of the Commissioner Rights, ang good
governance ay isang proseso kung saan ang mga (9.) _______________ ay
naghahatid ng kapakanang pampubliko, nangangasiwa sa pag-aaring yaman ng
publiko, at tinitiyak na mapangalagaan ang mga karapatang pantao, maging malaya
11
sa pangaabuso at korapsyon, at may pagpapahalaga sa rule of law. Makikita na may
good governance kapag ang mga (10.) _______________ sa anumang aspeto ay
napapangalagaan.
Isagawa
12
kunting ayos ayos
Tayahin
Panuto: Basahin ng maigi ang mga katanungan at intindihin kung ano ang hinihingi
13
nito. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa pagpipilian at isulat sa isang-
kapat ng papel.
1. Ano ang dahilan kung bakit kailangan ang politikal na pakikilahok tulad ng
eleksiyon, paglahok sa civil society, at pagkakaroon ng participatory
governance?
A. Governance
B. Good governance
C. Participatory budgeting
D. Rule of law
2. Ano ang interaksiyon ng pamahalan sa mga mga negosyante, mga civil
society at mga partidong politikal?
A. Civil society
B. Good governance
C. Governance
D. Participatory governance
3. Ito ang mahusay na interaksiyon ng ahensya at opisyal ng pamahalaan sa
corporate sector, civil society organizations (CSOs), at mga partido politikal
makapagdudulot ng paggawa ng mga polisiya, pagtukoy ng mga nararapat na
priyoridad, paglaan ng yaman, pagpili ng mga opisyal, at pagsasakatuparan
ng mga hakbang.
A. Civil society
B. Good governance
C. Governance
D. Participatory governance
4. Alin sa mga sumusunod ang gawain ng World Bank?
A. Nagpapautang ng pera sa mga papaunlad na bansa
B. Nagbibigay ng pagkilala sa mga papaunlad na bansa
C. Nagbibigay ng tulong teknikal sa mga papaunlad na bansa
D. Tinataya ang kakayahan ng mga papaulad na bansa sa good
governance
5. Sino ang nagbigay diin na ang good governance ay isa sa apat na salik na
nakaaapekto sa mabuting paggamit ng yaman o resources upang
mabawasan ang bahagdan ng poverty o kahirapan sa isang bansa.
A. International Development Association
B. Local Government Citizens Network
C. Office of the Commisioner for Human Rights
D. World Bank
6. Para sa Office of the Commisioner for Human Rights, ano ang kahulugan ng
good governance?
14
A. Ay isang paraan ng pagsasakatuparan ng kapangyarihang mangasiwa
sa “economic and social resources” ng bansa para sa kaunlaran nito
B. Mahusay na interaksiyon ng ahensya at opisyal ng pamahalaan sa
corporate sector, civil society organizations (CSOs), at mga partido
politikal
C. Ang proseso kung saan ang pampublikong institusyon ay naghahatid
ng kapakanang pampubliko, nangangasiwa sa pag-aaring yaman ng
publiko, at tinitiyak na mapangalagaan ang mga karapatang pantao,
maging malaya sa pang-aabuso at korapsyon, at may pagpapahalaga
sa rule of law
D. Wala sa nabanggit
7. Alin sa mga sumusunod na pangyayari ang higit na nagpapakita ng mahusay
na interaksyon ng ahensya at opisyal ng pamahalaan at civil society
organization?
A. Pakikialam ng civil society organization sa gawain ng pamahalaan
B. Pakikibahagi ng civil society organization sa gawain ng pamahalaan
C. Pagbibigay ng civil society organization ng tulong sa mga mamamayan
D. Pinapalitan ng civil society organization ang pamahalaan sa pagbuo ng
polisiya para sa mamamayan
8. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng mahusay na pangangasiwa ng
“economic and social resources” ng bansa?
A. Maayos na pagpapatupad ng batas
B. Paghikayat sa mga dayuhang mamumuhunan sa bansa
C. Pangungutang sa World Bank para tustusan ang kakulangan sa
budget
D. Pagtatakda ng mga polisiya na lumilinang sa mga likas na yaman at
mamamayan ng bansa
9. Ang buwis sana na makukuha sa impormal na sektor ay makakatulong ng
malaki sa bansa. Dahil sa masalimoot na proseso ng pagpaparehistro ng
negosyo, hindi nahihikayat sa ang mga negosyante na magparehistro. Saan
sa mga dimensiyon ng good governance ayon sa mga mananaliksik ng World
Bank ito nabibilang?
A. Government effectiveness
B. The lack of regulatory burden
C. The rule of law
D. Voice and accountability
15
11. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang nagpapakita ng mataas na
antas ng pagpapaabot ng mga pangako sa karapatang pantao sa aspetong
ekonomiko ayon sa pamantayan ng good governance ng Office of the High
Commissioner for Human Rights?
A. Pagpayag sa diborsyo sa bansa
B. Paggalang sa karapatang ng akusado
C. Paggamit ng wikang pambansa sa pagtuturo
D. Pagtatakda ng minimum wage para sa mga manggagawa
12. Sa bawat proyekto ng pamahalaan ay may tarpaulin kung saan mababasa
natin kung ano ang proyekto, magkano ang badyet, at sino ang kontraktor.
Saang indikasyon ng pagtataya ng good governance ayon sa International
Development Association ito nabibilang?
A. Rule of law
B. Financial accountability
C. Transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at
procurement processes
D. Partisipasyon ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang
estratehiyang pangkaunlaran
13. Saang indikasyon ng pagtataya ng good governance ayon sa International
Development Association ito nabibilang ang Naga City People’s Council?
A. Rule of law
B. Financial accountability
C. Transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at
procurement processes
D. Partisipasyon ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang
estratehiyang pangkaunlaran
14. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang nagpapakita ng mataas na
antas ng pagpapaabot ng mga pangako sa karapatang pantao sa aspetong
kultural ayon sa pamantayan ng good governance ng Office of the High
Commissioner for Human Rights.
A. Pagbibigay ng libreng serbisyong medikal
B. Pagpayag sa same-sex marriage
C. Paglinang sa mga kakayahan ng mamamayan
D. Paggalang sa mga tradisyon at paniniwala ng mga katutubo
15. Sa konstekto ng World Bank, bakit nagsisikap ang mga bansang papaunlad
na magkaroon ng good governance?
A. Upang tumaas ang antas ng good governance
B. Upang makamita ang kaunlaran sa ikanilang bansa
C. Upang maibigay ang nararapat at sapat na pampublikong serbisyo
D. Upang makapangutang ng pera sa World Bank para sa mga proyekto
Karagdagang Gawain
16
pamamagitan ng paghahanap ng mga balita sa diyaryo, telebisyon o
internet na may kinalaman sa good governance. Maaari kayong kumuha ng
sipi o kopya ng balita. Matapos ay sagutin ang sumusunod na
pamprosesong tanong.
Isang pagbati! Ikaw ay tapos na sa araling ito. Nawa ang lahat ng iyong
natutunan ang magamit baling-araw upang ikaw ay maging aktibong
mamamayan ng ating lipunan.
17
Aralin
Mga Elemento ng Isang
2 Mabuting Pamamahala
Alamin
Bago tayo magsimula sa aralin, mainam na suriin muna natin ang iyong
paunang kaalaman tungkol sa aralin. Sikapin mo na makasagot nang hindi
tumitingin sa modyul.
Subukin
Panuto: Basahin ng maigi ang mga katanungan at intindihin kung ano ang hinihingi
nito. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa pagpipilian at isulat sa isang-
kapat ng papel.
18
2. Anong katangian ng good governance kung saan ipinakikita ritong may
pananagutan ang mga opisyal ng pamahalaan at maging ang pribadong
sektor at mga organisasyon ng civil society sa mamamayan pagdating sa
mga pagpapasyang nakaaapekto sa pangkalahatang interes ng isang
pamayanan at ng bansa sa kabuuan?
a. Accountability
b. Consensus orientation
c. Equity
d. Partnership
3. Anong katangian ng good governance na kung saan binibigyan ang bawat
mamamayan ng pagkakataon na mapaunlad o mapanatili ang kanilang
kagalingan?
a. Accountability
b. Consensus orientation
c. Equity
d. Rule of law
4. Anong katangian ng good governance kung saan hindi kakayaning mag-isa
ng pamahalaan ang epektibong pamamahala nang hindi kabilang ang lahat
ng stakeholder nito, mapapubliko o pribado?
a. Partnership
b. Rule of law
c. Strategic vision
d. Transparency
5. Anong katangian ng good governance kung saan nakikiisa ang mga opisyal
ng pamahalaan at ng mamamayan sa pagtukoy ng malawak at long term
perspective para sa kabutihan ng lipunan at pag-unlad ng tao?
a. Accountability
b. Equity
c. Rule of law
d. Strategic vision
6. Anong katangian ng good governance kung saan sa sa kabila ng pagkakaiba-
iba ng mga interes ay pinahahalagahan ang pag-iral ng pangkalahatang
kabutihan at kung ano ang pinakamabuti sa isang organisasyon, komunidad o
bansa sa kabuuan?
a. Consensus orientation
b. Equity
c. Partnership
d. Transparency
7. Anong katangian ng good governance na nagsasaad na nararapat na
maipatupad ang mga batas at igalang ang karapatang pantao nang patas at
walang kinikilingan?
a. Equity
b. rule of law
c. Strategic vision
d. Transparency
19
8. Anong artikulo ng Saligang-batas kung saan binigyang diin ang kapanagutan
at katapatan ng mga pampublikong opisyal ng pamahalaan?
a. Artikulo I
b. Artikulo IV
c. Artikulo X
d. Artikulo XI
9. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng accountability
bilang katangian ng good governance?
a. Kinasuhan ang mga opisyal ng Kagawaran ng Kalusugan na bumili ng
bakuna laban sa dengue na nagdulot ng pagkamatay ng iilang mga
bata.
b. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagita ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
c. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
d. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
10. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng consensus
orientation bilang katangian ng good governance.
a. Kinasuhan ang mga opisyal ng Kagawaran ng Kalusugan na bumili ng
bakuna laban sa dengue na nagdulot ng pagkamatay ng iilang mga
bata.
b. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
c. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastic na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat.
d. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
20
11. Alin sa mgs sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng equity bilang
katangian ng good governance?
a. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagitan ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
b. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
c. Ang tagumpay ng Naga City People's Coucil ay nagpapatotoo lamang
na magiging epektibo ang pamahalaan kapag tinutulongan ng mga
stakeholder nito
d. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
12. Alin sa mgs sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng partnership bilang
katangian ng good governance?
a. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagita ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
b. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
c. Ang tagumpay ng Naga City People's Coucil ay nagpapatotoo lamang
na magiging epektibo ang pamahalaan kapag tinutulongan ng mga
stakeholder nito.
d. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan
13. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng strategic vision
bilang katangian ng good governance?
a. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagita ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
b. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista
c. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
d. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastik na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat
21
14. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng consensus
orientation bilang katangian ng good governance.
a. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
b. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
c. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
d. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagita ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan
15. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng rule of law bilang
katangian ng good governance.
a. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
b. Ang tagumpay ng Naga City People's Coucil ay nagpapatotoo lamang
na magiging epektibo ang pamahalaan kapag tinutulongan ng mga
stakeholder nito.
c. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastik na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat
d. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't-ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
Balikan
Suriin
23
Paksa: Mga Katangian ng Good Governance
Paano matitiyak ng mamamayan kung nananaig ang good governance sa isang
lipunan o bansa? Matutunghayan sa kasunod na dayagram ang ilan sa mga
katangian ng good governance.
Binigyang-diin ang kapanagutan at SEK1. Ang pagtitiwala ng bayan ay
katapatan ng mga pampublikong opisyal ng angkin ng katungkulang
pamahalaan sa Artikulo XI ng Saligang-batas pambayan. Ang mga pinuno at
ng 1987 ng Pilipinas na pinamagatang mga kawaning pambayan ay
“Kapanagutan ng mga Pinunong Pambayan.” kinakailangang mamalaging
Nakasaad sa loob ng kahon ang tungkol sa nananagutan sa mga taong-bayan,
Seksiyon 1 ng naturang artikulo. maglingkod sa kanila na taglay ang
pinakamataas na pakundangan,
Hindi magiging posible ang pagkakaroon dangal, katapatan, at kahusayan,
ng isang mabuting pamamahala kung walang manungkulan na taglay ang
kapananagutan at katapatan sa panig ng pagkamakabayan at katarungan
pamahalaan at mamamayang laging mulat sa at mamuhay nang may
mga gawain ng pamahalaan. Kaya naman pagpapakumbaba.
mahalagang magsagawa ang mamamayan
ng iba’t ibang paraan ng politikal na pakikilahok: pagboto, pagsali sa civil society, at
pakikilahok sa participatory governance. Kung ang mamamayan ay laging nagigiit sa
mga opisyal ng pamahalaan na magkaroon ng kapananagutan sa kanilang tungkulin
at maging bukas sa pagpapatupad ng mga ito, malaki ang posibilidad na
mabawasan kung hindi man tuluyang mawala ang mga suliranin ng pamahalaan
tulad ng katiwalian.
24
Mga Katangian Participation - sa pagkamit ng good governance, mahalagang
ng Good katangian ang partisipasyon ng lahat ng mamamayan, tuwiran
Governance man o sa pamamagitan ng mga institusyong kanilang
kinakatawan
Panuto: Basahing mabuti ang katanungan, alamin kung ano ang hinihiling at isulat
ang sagot sa patlang. Isulat ang sagot sa isang-kapat na papel.
25
_______________ 4. Lahat ng mamamayan ay dapat mabigyan ng pagkakataon na
mapaunlad ang kanilang kagalingan.
_______________ 5. Ang tagumpay ng pamahalaan ay nakasalalay sa
pakikipagtulungan ng lahat ng sektor ng lipunan.
_______________ 6. Kahit bawat sektor ng lipunan ay magkaiba ang interes dapat
ang mga pasya ay nakabatay kung ano ang nakakabuti sa
nakakarami o sa organisasyon.
_______________ 7. Nagkakaisa ang lahat sa pagpapasya kung ano dapat ang
mangayayari sa organisasyon sa pangkalahatan at sa
hinaharap.
Pagyamanin
Panuto: Punan ang diyagram sa ibaba ng mga katangian ng good governance. Isulat
ang sagot sa kalahating papel na pahalang.
Mga Katangian
ng Good
Governance
26
Isaisip
Panuto: Basahin ang teksto sa baba at punan ng mga tamang salita o grupo ng mga
salita ang mga patlang.
Ang (1.) _______________ ay mangyayari lamang kapag sa lahat ng gawain ng
pamahalaan ay (2.) _______________ mula sa corporate sector, civil society¸at mga
partidong politikal. Bilang isang papaunlad na bansa kailangan natin taasan ang
antas ng good governance dahil upang maari tayong (3.) _______________ sa
World Bank para tustusan ang mga proyektong pang-kaunlaran.
Para makamit ang good governance, kailangan nating gayahin ang katangian
ng bansang may good governance. Ang mga opisyal ng pamahalaan at pribadong
sektor ay dapat may (4.) _______________ kapag ang kanilang naging pagpapasya
ay taliwas sa interes ng nakararami. Kahit na ang pamahalaan, corporate sector,
civil society¸at mga partidong politikal ay may iba’t ibang interes dapat
pinahahalagan ang pag-iral ng (5.) _______________. Dahil hindi kakayanin ng
pamahalaan ang (6.) _______________ na hindi kabilang ang corporate sector, civil
society¸at mga partidong politikal. Sa pagtukoy ng malawak at long-term na
perspective para sa kabutihan ng lipunan kailangan (7.) _______________ nakikiisa
ang mga opisyal ng pamahaaalan at mamamayan.
Ang isang bansang may mataas na antas ng good governance ay nagbibigay ng
pagkakataon sa mga mamamayan na magkaroon ng (8.) _______________ sa
nagaganap sa pamahalaan. Ang bawat mamamayan ay may pagkakatao na
mapaunlad o mapanatili ang (9.) ______________. Sa pagpapatupad ng batas
dapat walang kinikillingan at iginagalang ang (10.) _______________.
27
Isagawa
28
Ang bahaging ito ay isang panapos na pagatataya. Dito malalaman mo
kung naging matagumpay ka sa pag-aaral.
Tayahin
Panuto: Basahin ng maigi ang mga katanungan at intindihin kung ano ang hinihingi
nito. Piliin ang titik ng tamang sagot mula sa pagpipilian at isulat sa isang-
kapat ng papel.
29
4. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng accountability
bilang katangian ng good governance?
A. Kinasuhan ang mga opisyal ng Kagawaran ng Kalusugan na bumili ng
bakuna laban sa dengue na nagdulot ng pagkamatay ng iilang mga
bata.
B. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagitan ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
C. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
D. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
5. Anong katangian ng good governance na kung saan ipinakikita ritong may
pananagutan ang mga opisyal ng pamahalaan at maging ang pribadong
sektor at mga organisasyon ng civil society sa mamamayan pagdating sa
mga pagpapasyang nakaaapekto sa pangkalahatang interes ng isang
pamayanan at ng bansa sa kabuuan?
A. Accountability
B. Consensus orientation
C. Equity
D. Partnership
6. Anong katangian ng good governance kung saan binibigyan ang bawat
mamamayan ng pagkakataon na mapaunlad o mapanatili ang kanilang
kagalingan?
A. Accountability
B. Consensus orientation
C. Equity
D. Rule of law
7. Aonng katangian ng good governance na kung sa hindi kakayaning mag-isa
ng pamahalaan ang epektibong pamamahala nang hindi kabilang ang lahat
ng stakeholder nito, mapapubliko o pribado?
A. Partnership
B. Rule of law
C. Strategic vision
D. Transparency
30
8. Anong katangian ng good governance na kung saan nakikiisa ang mga
opisyal ng pamahalaan at ng mamamayan sa pagtukoy ng malawak at long
term perspective para sa kabutihan ng lipunan at pag-unlad ng tao?
A. Accountability
B. Equity
C. Rule of law
D. Strategic vision
9. Anong katangian ng good governance na nagsasaad na nararapat na
maipatupad ang mga batas at igalang ang karapatang pantao nang patas at
walang kinikilingan.
A. Equity
B. Rule of law
C. Strategic vision
D. Transparency
10. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng consensus
orientation bilang katangian ng good governance?
A. Kinasuhan ang mga opisyal ng Kagawaran ng Kalusugan na bumili ng
bakuna laban sa dengue na nagdulot ng pagkamatay ng iilang mga
bata.
B. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
C. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastik na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat.
D. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't-ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
11. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng equity bilang
katangian ng good governance.
A. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagitan ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
B. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
C. Ang tagumpay ng Naga City People's Coucil ay nagpapatotoo lamang
na magiging epektibo ang pamahalaan kapag tinutulongan ng mga
stakeholder nito
D. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't-ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
31
12. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng partnership bilang
katangian ng good governance?
A. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagitan ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
B. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
C. Ang tagumpay ng Naga City People's Coucil ay nagpapatotoo lamang
na magiging epektibo ang pamahalaan kapag tinutulongan ng mga
stakeholder nito.
D. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't-ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan
13. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng strategic vision
bilang katangian ng good governance?
A. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagita ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan.
B. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista
C. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
D. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastik na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat
14. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng consensus
orientation bilang katangian ng good governance.
A. Napagkasunduan sa Barangay Assembly sa pagita ng konseho ng
barangay at mga mamamayan na madaliin ang paglalagay ng ilaw sa
daan
B. Lahat ng bata na nasa tamang edad ay maaring mag-aral ng libre sa
pampublikong paaralan upang matuto ang maging kapaki-pakinabang
na mamamayan
C. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastik na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat.
D. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't-ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
32
15. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ay naglalahad ng rule of law bilang
katangian ng good governance.
A. Kapag naging batas ang Anti-Terrorism Bill dapat siguraduhin ng
pamahalaan na igalang ang karapatan ng mga pinaghihinalaang
terrorista.
B. Ang tagumpay ng Naga City People's Coucil ay nagpapatotoo lamang
na magiging epektibo ang pamahalaan kapag tinutulongan ng mga
stakeholder nito.
C. Kahit na marami ang nahirapan sa pagbabawal ng mga plastik na
supot sa mga palengke at grocery dapat lahat ay sumunod para sa
kapakanan nating lahat
D. Sa naganap na Barangay Assembly, ang iba't-ibang People's
Organization ay may kanya-kanyang gusto ngunit napagkasunduan na
mas mahalaga ang pagpapailaw sa daan.
Karagdagang Gawain
Isang pagbati! Ikaw ay tapos na sa araling ito. Nawa ang lahat ng iyong
natutunan ang magamit balang-araw upang ikaw ay maging aktibong
mamamayan ng ating lipunan.
33
Aralin
Alamin
34
Case Study: The Final Task
Panuto:
1. Muling balikan ang gawain na may kaugnayan sa isinagawang mapping ng mga
NGO at PO sa inyong komunidad o barangay.
2. Pumili ng isang NGO/PO na nais ipokus sa gawaing ito. Sa patnubay ng inyong
guro o magulang, humingi ng pahintulot na makapagpanayam sa mga opisyal ng
NGO/PO. Ilahad sa liham ng pahintulot ang dahilan ng panayam at petsa kung
kailan maaaring isagawa ang panayam.
3. Gawing gabay ang sumusunod na pormat sa pagsagawa ng Final Task,
Panayam, at Konklusyon
IMPORMASYON NG PANGKAT
a. Baitang at Seksiyon: ______________________________
b. Pangalan ng pangkat: ______________________________
c. Pinuno: _________________________________________
d. Mga Kasapi:
________________________ _______________________
________________________ _______________________
NGO/PO na KAKAPANAYAMIN
a. Pangalan ng NGO/PO: ______________________________
________________________________________________
b. Kasapi ng Komunidad na Kinakatawan:
_________________________________________________
_________________________________________________
c. Adhikain/ adbokasiya ng samahan:
_________________________________________________
_________________________________________________
35
4. Bumuo ng Evaluation Report tungkol sa isinagawang panayam. Isaalang-alang
ang sumusunod na bahagi sa paggawa ng ulat:
a. Unang Bahagi – Buod ng Panayam na kinabibilangan ng mga sagot ng
kinapanayam na opisyal ng piniling NGO/PO.
b. Ikalawang Bahagi – Paglahad ng konklusyon batay sa naging partisipasyon
ng piniling NGO/PO sa pamahalaan.
36
piniling
situwasyon ng
NGO/PO; situwasyon ng
piniling piniling
Nakapagbigay piniling
NGO/PO; NGO/PO;
ng 4 NGO/PO;
Nakapagbigay Nakapagbigay
o higit pang Nakapagbigay
ng ng
mungkahi/ ng
dalawang isang
rekomendasyon tatlong
mungkahi/ mungkahi/
sa mungkahi/
rekomendasyon rekomendasyon
piniling rekomendasyon
sa sa
NGO/PO; sa
piniling piniling
Makatotohanan piniling
NGO/PO; NGO/PO;
ang NGO/PO;
May dalawang May 3 o higit
mga May isang
mungkahi/ pang
iminungkahi/ mungkahi/
rekomendasyon mungkahi/
rekomendasyon rekomendasyon
ang hindi rekomendasyon
sa ang hindi
makatotohanan ang hindi
piniling makatotohanan
makatotohanan
NGO/PO
37
Susi sa Pagwawasto
Aralin 1
Subukin
1. a 6. b 11. d
2. c 7. d 12. d
3. a 8. c 13. d
4. c 9. b 14. b
5. c 10. c 15. c
Suriin
1. mabuting pamamahala o good governance
2. governance
3. economic and social resources
4. poverty o kahirapan
5. pampublikong institusyon
Isaisip
1. mahusay 6. polisiyang pangkaunlaran
2. pamahalaan 7. yaman
3. economic resources 8. kahirapan
4. social resources 9. pampublikong institusyon
5. sustainability 10. Karapatang pantao
Tayahin
1. b 6. c 11. d
2. c 7. b 12. c
3. b 8. d 13. d
4. a 9. b 14. d
5. a 10. a 15. d
38
Aralin 1
Subukin
1. c 6. a 11. b
2. a 7. b 12.c
3. c 8. d 13. a
4. a 9. a 14. a
5. d 10. c 15. a
Suriin
1. transparency 6. consensus-orientation
2. rule of law 7. strategic vision
3. accountability
4. equity
5. partnership
Tuklasin
1. h 6. g
2. j 7. a
3. f 8. d
4. b 9. c
5. e 10. i
Isaisip
1. good governance 6. mabuting pamamahala
2. interaksiyon 7. nakikiisa
3. umutang ngpera 8. kamalayan
4. pananagutan 9. kagalingan
5. pangkalahatang kabutihan 10. Karapatang-pantao
39
Tayahin
1. d 6. c 11. b
2. a 7. a 12. c
3. c 8. d 13. a
4. a 9. b 14. c
5. a 10. c 15. a
Sanggunian
40
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:
41