İçindekiler

1.IŞIKLAR ................................................................................................................................................. 2
1.1. Harici: navigasyon, iniş, taxi, buz................................................................................................... 2
1.1.1. Kanat Aydınlatmaları .................................................................................................................. 3
1.1.2. Navigasyon- Seyrüsefer (pozisyon) Aydınlatmaları ( Navigation lights) .................................... 3
1.1.3. İniş (landing) aydınlatmaları........................................................................................................ 4
1.1.4. Pist görüş ışıkları ........................................................................................................................ 5
1.1.5.Taksi ışıkları ................................................................................................................................. 5
1.1. 6. Çarpışma önleme ışıkları ( Anti-collision lights)......................................................................... 6
2. DAHİLİ: KABİN, KOKPİT, KARGO ....................................................................................................... 7
2.1. Kokpit aydınlatmaları ..................................................................................................................... 7
2.2. Yolcu Kabini Aydınlatmaları ......................................................................................................... 11
2.3. Kargo ve Servis Kompartıman Aydınlatmaları ............................................................................. 14
3. ACİL DURUM ..................................................................................................................................... 15

1
1.IŞIKLAR

Uçaklarda aydınlatma sistemleri genellikle üç bölüm halinde incelenir.

1. Harici aydınlatmalar ( Exterior lighs)

2. Dahili aydınlatmalar ( Interior lights)

3. Acil durum aydınlatmaları ( Emergency lights) olarak sayabiliriz.

Bu aydınlatmalar da birçok bölümden oluşur. Aydınlatmalar uçağın imalatçı firma ve modele göre
detayda bazı farklılıklar gösterebilir. Burada sözü edilen bu aydınlatma türlerini ve bölümlerini
inceleyeceğiz.

1.1. Harici: navigasyon, iniş, taxi, buz.

Harici aydınlatmalar uçağın dış bölümlerinde olup, uçağın iniş, kalkış ve uçuşu sırasında uçağın
diğer uçaklar tarafından görülebilmesi (baş ve kuyruk pozisyonları) uçağın ve pilotların görüşünü
sağlamak amacı ile kullanılır.

Harici aydınlatma genellikle şu bölümlerden oluşur:

 Kanat aydınlatmaları (wing illumination )

 Seyrüsefer aydınlatmaları ( navigation lights)

 Pist görüş aydınlatmaları ( runway turnoff)

 İniş aydınlatmaları ( landing lights)

 Taksi aydınlatmaları ( taxi lights)

 Çarpışma önleyici aydınlatmalar ( anti collision)

 Logo lambaları

Şekil Harici aydınlatma bölümleri

Şekil 1.1. Harici aydınlatma lambalarının konumları

Şimdi bu aydınlatma bölümlerini kısaca inceleyelim:

2
1.1.1. Kanat Aydınlatmaları

Kanat aydınlatma lambaları kanatların gövde ile birleştiği yerdedir. Kanat aydınlatma lambaları
kanat hücum kenarlarını aydınlatarak pilotun buz oluşumunu gözlemlemesini sağlar. Gövdenin
sağında ve solunda bulunan halojen yapıda lambalardır. Kontrolleri P5 başüstü panelde bulunan çift
fonksiyonlu wing switch ile yapılır. Beslemeleri 28 volt AC ground service bus tan yapılır.

Şekil 1.2. Kanat Aydınlatma Devresi

1.1.2. Navigasyon- Seyrüsefer (pozisyon) Aydınlatmaları ( Navigation lights)

Uçaklarda seyrüsefer ışıkları uçağın yön ve istikametini, yani uçağın pozisyonunu belli ederler.
Genellikle iki önde bir arkada olmak üzere üç lambadan oluşur. Öndeki lambalar birbirinden mümkün
olan en uzak konumlara yerleştirilmesi için kanat uçlarına yerleştirilir. Sağ kanat ucundaki lamba yeşil,
sol konumdaki lamba ise kırmızı renktedir. Bu lambalar 110º lik bir alanı kapsayacak şekilde
aydınlatma sağlar. Arka lamba ise beyaz renkte ve her iki tarafta 70º llik bir alanı kapsar. Kumandası
baş üstü panelde (P5) bulunan üç konumlu (ON-OFF-ON BAT) switch ile yapılır. Çalışma gerilimi olan
28v AC’yi ana yük merkezindeki (P18 panel) 2 numaralı transfer bustan alır. AC sistemde sorun olması
durumunda ise kumanda switch in ON BAT konumuna alınması ile 28V DC batarya bus’tan alır.

3
 Şekil 1.3. Navigasyon Aydınlatma Devresi

Resim 1.1 Bazı uçak ışıkları

1.1.3. İniş (landing) aydınlatmaları

İniş ışıkları uçağın piste inişi ve kalkışı sırasında pilotların pisti rahat bir şekilde görebilmelerini
sağlar. İniş ışıkları otomobillerdeki farlara benzer fakat daha yoğundur. Işığı yoğunlaştırmak için
4
parabolik reflektör kullanılır. Sabit ve toplanabilir iniş ışıkları olmak üzere iki tiptir. Sabit iniş ışıkları
kanat kök kısımlarında, toplanabilir iniş ışıkları gövde altında ram havası giriş panelleri yakınında
bulunur. Toplanabilir iniş ışıkları hava akışına karşı koyabilecek küçük bir motor ile hareket ettirilir.

Resim 1.2. İniş (landing) aydınlatmaları

1.1.4. Pist görüş ışıkları

Pist görüş ışıları kanat kökünün hücum kenarına yerleştirilmiştir. Bu parlak lambalar taksi ve pistten
çıkışlarda yan ve ön aydınlatmayı sağlar. İyi aydınlatmanın olmadığı havalimanlarında kullanışlıdır
fakat diğer yerlerde gereksizdir. Uçuş esnasında daha çok aydınlatma gerekiyorsa ayrıca kullanılabilir.
Kontrolleri P5 paneldeki switchlerden yapılır. Kanat Çalışma gerilimleri P18 ana yük kontrol
merkezindeki buslrdan sağlanır.

1.1.5.Taksi ışıkları

Taksi ışıkları pilotların taksi hareketi esnasında pisti net şekilde görmelerini sağlar. Çoğu uçaklarda
ön iniş takımının dikmesine yerleştirilmiştir.

5
 Resim 1.3. Taksi Işıkları

Şekil 1.4. İniş, Taksi Ve Pist Görüş(Landing, Taxi, Runway Turn Off)Aydınlatmaları Bağlantı Devresi.

Resim 1.4. Dış Aydınlatma Kontrol Paneli

1.1. 6. Çarpışma önleme ışıkları ( Anti-collision lights)

Çarpışma önleme aydınlatması, uçağın diğer uçak mürettebatı tarafındangörülebilmesini sağlamak

amacıyla dizayn edilmiştir.. Gövdenin üst ve alt tarafında olup (uçağın büyüklüğüne göre konumları
değişir), çakar (strobe) tiptir ve kırmızı lenslere sahiptir. Döner ışık görüntüsü vardır. Çakma işlemi için
düşük basınçta xenon gazı ile dolu cam veya quartz kullanılır. Tüpün içerisindeki iki elektroda yüksek
bir voltaj uygulandığında artı bir devre tetiklenir. Tüpü ateşleyecek akım bir kapasitör içinde şarj edici
devre aracılığı ile depolanır. Artı devre uçaktan aldığı düşük voltajı yüksek voltaja çevirerek kapasitörü
şarj eder. Bir tetikleyici devre aracılığı ile tüp ateşlenerek çakma işlemi gerçekleştirilir.. Kumandası yine
P5 paneldeki on-off konumlu anti collision switchinden yapılır.

6
 Resim 1.5. Anti collision lights

2. DAHİLİ: KABİN, KOKPİT, KARGO

Uçaklarda dahili aydınlatmaları (interior lights),

 Yolcu kabin aydınlatmaları ( passenger compartment lights)

 Uçuş kompartıman (kokpit) aydınlatmaları ( flight compartment lights )

 Kargo ve servis kompartıman aydınlatmaları olarak üçe ayırmak mümkündür.

Uçağın tip ve modeline göre bu bölümler içerisinde birçok aydınlatma türleri vardır. Şimdi bu
aydınlatma çeşitlerini inceleyelim.

2.1. Kokpit aydınlatmaları

Kokpit aydınlatmaları

 Kokpit genel aydınlatmaları

 Gösterge panelleri aydınlatmaları olmak üzere iki ana kısımdan oluşmaktadır.

Resim 2.1. Uçuş Kabininin Görünüşü

7
 Bu bölümde aydınlatmadaki amaç pilotlara çalışabilmeleri için uygun ortam sağlamaktır. Dome light
(tepe ışığı) kokpitin genel aydınlatmasını sağlar. Kaş hizası denen yükseklikte (light shield) pilotların
arka plan (background) ışıkları bulunmaktadır. Gösterge panelleri, yedek gösterge aydınlatmaları,
sigorta panelleri yine kokpitte aydınlatılan bölümlerdir.

Şekil 2.1. Tepe ışıkları

Uçuş kiti lambası uçak içinde herhangi bir yere aydınlatma gerektiğinde kullanılan ve istenilen yere
yönlendirilebilen bir aydınlatma cihazıdır.

8
 Şekil 2.2. Uçuş kiti lambası

Harita ışıkları kaptan ve yardımcı pilota herhangi bir yazıyı okurken veya harita gibi dokümanları
incelerken ışıgı istedikleri yere odaklamalarını sağlar.

Resim 2.2. Harita ışıkları

Gösterge panel aydınlatmaları ( instrument panel) parçalı olup, ayrı ayrı kontrol edilir. Panel
aydınlatmaları transfer bus-1 ve transfer bus-2’den sağlanan 28V AC ile gerçekleştirilir. Aydınlatma
miktarı oto trafolarının çalışma gerilimini ayarlamaları ile değiştirilip, istenen düzeyde ayarlanabilir.

Şekil 2.3. Instrument Panel Lighting

9
 Resim 2.3. Captain's Lighting Panel

Panellerdeki sigorta aydınlatmaları P6 ana yük merkezinde daha çok sigorta olduğu için üçlü, P18
ana yük merkezi ise ikili aydınlatma ile aydınlatılır. Kumandaları P5 başüstü panelden, beslemesi 2
numaralı transfer bus’dan 28V AC olarak gerçekleştirilir.

Şekil 2.4. Circuit Breaker Lighting

10
2.2. Yolcu Kabini Aydınlatmaları

Yolcu kabini aydınlatmaları genel olarak tavan ve pencere aydınlatmalarından oluşur. Antre giriş ve
eşik aydınlatmaları giriş kapıları için ilave aydınlatmalardır. Diğer kabin aydınlatmaları ise tuvalet
ışıkları, yolcu ikaz ışıkları, yolcu okuma ışıkları, hostes çağırma ışıkları olarak sayılabilir.

 Giriş antre aydınlatmaları: Ön ve arka olarak iki bölüme ayrılır. Her iki bölümde giriş
aydınlatmasında ikişer fluoresant lamba bulunur. Bunlar enerjisini 115 V AC olarak P 18
paneldeki ground service bus’tan alır. Yine ön ve arkada birer adet bulunan eşik ışıkları
enerjisini 28V AC olarak P18 paneldeki 28V AC ground service bus’tan alır. Uçak yerde servis
durumunda iken harici güç girişi olması durumunda ise giriş aydınlatmaları hem ön hem arka
girişte bulunan 28V DC ile çalışan ışıklar ile yapılır. Bu ışıklar enerjisini 28V DC olarak P6
panelde bulunan 28 V DC hot batarya bus’tan alır. Bu aydınlatmaların kumandası ön ve arka
hostes hizmet panellerindeki switchler ile yapılır.

 Tavan (ceiling) aydınlatmaları için kullanılan fluoresant lambalar, bagaj bölmelerinin

üst tarafında kabin duvarına doğru monte edilmiştir. Ön hostes hizmet panelindeki switchler ile
kontrol edilen tavan aydınlatmaları, istenildiğinde 28V AC gerilim ile loş (dim), istendiğinde 115
V AC gerilim ile parlak çalışma seçeneğine sahiptir.

 Yolcu uyarı ışıkları genellikle üç adettir. Bunlar:

• Emniyet kemerlerinizi bağlayın (Fasten seat belts) : Gerekli durumlarda yolcuları

emniyet kemerlerini bağlamaları için uyarmak amacı ile kullanılır. Her yolcunun, yolcu ikaz
aydınlatma ünitesinde bulunur. P5 paneldeki üç konumlu ( on-auto-off) konumlu switch ile
kumanda edilir.

• No smoking (Sigara içmeyiniz): Gerekli durumlarda yolcuların sigara içmemelerini,

içiyorlarsa söndürmelerini sağlamak amacı ile kullanılır. Her yolcunun, yolcu ikaz aydınlatma
ünitesinde bulunur. P5 paneldeki üç konumlu (on-auto-off) konumlu switch ile kumanda edilir.

• Return to Seat (Koltuğunuza dönün-oturun): Gerekli durumlarda yolcuların ayakta

bulunmalarını engellemek için kullanılır. Ön ve arka tuvaletlerde bulunur. P5 paneldeki üç
konumlu (on-auto-off) konumlu switch ile kumanda edilir.

Yolcu ikaz ışıklarının bağlantı devresini incelediğimizde şunları görüyoruz:

1. No smoking röle iki durumda enerjilenir. Birincisi no smoking switchinin “ON” konumuna
alınması ile, ikincisi bu switch “AUTO” konumda iken iniş takım kolunun “DOWN” konumuna
alınması ile. Bu iki durumda no smoking rölesi 28 V DC bus-2 den gelen akımın, switchlerin
üzerinden şaseye ulaşması ile enerjilenir, kontaklarını kapatır. 28V AC trf bus-1 den gelen
akım kapanan no smoking röle kontağından geçerek, no smoking lambalarının yanmasını
sağlar.

2. Seat belt röle de no smoking röle gibi iki durumda enerjilenir. Birincisi seat belt
switchlerinin “ON” konumuna alınması ile, ikincisi bu switch “AUTO” konumda iken flapların
sarkık olması, flap switchinin “NOT UP” konumunda olması ile. Bu iki durumda seat belt rölesi
28 V DC bus-2 den gelen akımın, switchlerin üzerinden şaseye ulaşması ile enerjilenir,
kontaklarını kapatır. 28V AC trf bus-1 den gelen akım, kapanan no seat belt röle
kontaklarından geçerek, fasten seat belt ve return to seat ışıklarının yanmasını sağlar.

11
 Şekil 2.5. Yolcu İkaz Işıkları

Resim 2.4. Yolcu İkaz Işıklarının Kumanda Paneli

12
 Resim 2.5. Yolcu Kabini Işıklarından Zemin Aydınlatma Kumanda Paneli

 Yolcu okuma ışıkları her bir yolcu uyarı ünitesinde ( PSU) üç adet okuma lambası
bulunur. Her bir lamba kendisine ait push buton tip switchler ile kumanda edilir. Bu lambaların
çalışma gerilimi 28V olup, sabittir. Yani ışıkların ışık akısı yolcular tarafından değiştirilemez

Şekil 2.6. Yolcu Okuma Lambaları

13
 Resim 2.6. Yolcu okuma lambaları

2.3. Kargo ve Servis Kompartıman Aydınlatmaları

Kargo ve servis kompartıman aydınlatmalarının amacı, kargo taşıma, yükleme, boşaltma ve diğer
servis hizmetlerinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için uygun ortamın sağlanmasıdır.

Kargo kompartımanında iniş takımları bölgelerinde ve diğer servis kompartımanlarında tepe

lambaları ve projektörler (dome–flood ) mevcuttur. Kompartıman, aydınlatma bölümleri ve ışık sayıları:

Burun iniş takım yuvası: 2

Burun alt kompartımanı: 3

Ön kargo kompartımanı: 5

Elektronik kompartıman: 2

A/C kompartıman: 9

Ana iniş takım yuvası: 2

Arka kargo kompartımanı: 6

APU kompartımanı: 1

Arka aksesuar kompartımanı: 2

14
 Şekil 2.7. Kargo Kompartıman Aydınlatması

3. ACİL DURUM

Acil durum ( emergency) aydınlatmaları, çıkış uyarı ışıklarını ve çıkış yolunu normal gücün olmadığı
durumlarda otomatik olarak devreye alarak aydınlatırlar. Bu aydınlatmalar uçuş kompartımanı ve yolcu
kabininde olduğu gibi, uçağın dış gövde kısmında da mevcuttur.

Şekil 3.1. Çıkış ışıkları

Yolcu kompartımanında bulunan emergency ışıkları, döşeme ve bagaj kısımlarında yer alırlar.
Kabin tahliyesi sırasında, kabin içerisinde duman vs. gibi nedenlerle görüş kaybı olması halinde,
normal ışıklar yetersiz kalabileceğinden, yolcu ve personeli yol göstermesi amacı ile döşeme
aydınlatma ışıkları konmuştur ( floor proximity lighting). Bu sistem gücünü batarya buslardan alır ve
emergency ışıkları aktif olduğu sürece devrede kalır.

15
 Kızak ışıkları uçağın etrafındaki çıkış bölgelerini aydınlatır. Kızak ışıkları tüm çıkış yüzeylerinin dış
kısmında bulunurlar.

Şekil 3.2. Kaçış kızakları ışıkları

16