MODÜL 7: BAKIM

UYGULAMALARI

İçindekiler Tablosu
1.Yıldırım Çarpması ......................................................................................................................................2
1.1.Yıldırım Çapması ................................................................................................................................2
1.2.Bir Yıldırım Çarpması Sonrası Prosedürü Örneği...............................................................................3
1.3.Temel koruma......................................................................................................................................3
1.4.Yıldırım Çarpma Alanları ...................................................................................................................3
1.5.Yıldırım Çarpması Zararı Belirtileri ....................................................................................................4
1.6.Risk Altındaki Dış Komponentler .......................................................................................................5
1.7.Risk Altındaki Elektrik Komponentleri...............................................................................................5
1.8.Dış Yüzeyin İncelenmesi.....................................................................................................................6
1.9. Fonksiyonel Test ................................................................................................................................6
1.10.Dahili Komponentlerin İncelenmesi..................................................................................................7
1.11.Uçağı Hizmete Geri Gönder ..............................................................................................................7
2.YÜKSEK RADYASYON ALANINA (HIRF) MARUZ KALDIKTAN SONRA YAPILACAK
KONTROLLER ( High intensity Radiated Fields (HIRF) Penetration) .......................................................8
2.1.İçeren Faktörler ...................................................................................................................................8
2.2.Özel Test- HIRF ..................................................................................................................................9
2.3.HIRF Girişine Karşı Koruma ............................................................................................................10
3.Sert İniş Ve Türbülansta Uçuş Gibi Anormal Olaylar Ardından Yapılacak Kontroller...........................10
3.1. Ağır veya Aşırı Yükle İniş ...............................................................................................................10
3.2.Ağır İniş Sonrası İnceleme Örneği ....................................................................................................11
3.3.Hasarlı Alanların İncelenmesi ...........................................................................................................12
3.4.Şiddetli Türbülans ile Uçuş ...............................................................................................................12

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

7.19 OLAĞAN DIŞI OLAYLAR

Hava taşıtı bakım el kitabı normalde özel incelemeye ihtiyaç duyan anormal olay türlerini listeler. Liste
uçağa bağlı olarak değişebilir. Aşağıdaki öğeler tipik bir uçaktan yapılan seçimlerdir:
 Yıldırım çarpması
 Yüksek yoğunluklu radyasyona maruz kalma
 Ağır veya aşırı iniş (Heavy or overweight landing)
 Şiddetli türbülanslı uçuş
 Patlama lastiği (burst tyre
 Yüksek hızda flap / slat açmak
 Volkanik kül içinde uçuş
 Kuyruk sürtmesi
 Cıva sızıntısı
 Motorda drug veya motor devri yüksekliği (Dragged engine or engine seizure)
 Yüksek enerjili ilen durma (high energy stop)

1.Yıldırım Çarpması

1.1.Yıldırım Çapması
Yıldırım çarpması bir uçak üzerinde iki etkisi olabilir, yıldırımın çarptığı yerden statik tahliye yapıldığı
yere kadar hasar oluşur. Çarpma hasarı genellikle kanat uçlarında, kanatların ve kuyruk ünitesinin önde
gelen kenarlarında ve gövde burnunda bulunur, wing tiplerinde diğer alanlar daha hassas olabilir ve bu
bilgiler ve bu bilgilere uygun uçak Bakım Kılavuzundan alınmalıdır. Statik boşalma hasarı genellikle
kanat uçlarında, uç kenarlarında ve antenlerde bulunur.
Her zaman o uçak için muayene prosedürünü bulmanız gereken uçak bakım kılavuzuna bakın, bu sizi en
hassas alanlara yönlendirecektir.
Fırtınalarda hem yıldırım çarpması hem de türbülans meydana geldiğinden, şimşek çakması nedeniyle
bildirilen uçuşun ardından yapılan bir incelemeyle çakışma hasarı muayenesi sıklıkla yapılır. Yukarıdaki
paragrafta belirtilen alanlar işaretler veya statik boşalma hasarı için incelenmeli, bonding strips and
discharge wicks yanma ve parçalanma açısından incelenmelidir. Kanatlar, spoiler ve tabler dahil olmak
üzere tüm kontrol yüzeyleri, menteşe yataklarındaki hasarlara karşı incelenmelidir: yetersiz bağlanma,
yatak boyunca statik boşalma ve izlemeye neden olarak yanmaya, parçalanmaya veya kopmaya neden
olabilir. Her yatak pürüzlülük ve harekete karşı direnç kontrolü, genellikle bu noktalarda hasar olduğunu
gösterir. Ek olarak, aşağıdaki denetimler yapılmalıdır:

a) Motor kaportalarını ve motorları yanma veya pitting belirtileri açısından inceleyin. Şimşek çakması
görülürse, yatakların izlenmesi gerçekleşmiş olabilir ve bazı üreticiler yağ filtrelerinin ve chip
dedektörlerinin kirlenme belirtileri açısından incelenmesi gerektiğini önerebilir; bu kontrol, meydana
geldikten sonra belirli sayıda çalışma saati için periyodik olarak tekrarlanmalıdır.

b) Gövde yüzeyi ve genellikle perçinler, yanma veya pitting açısından inceleyin.

c) Yıldırım çarpması meydana geldiğinde iniş takımı indirilirse, dişlinin alt kısımlarını statik boşalma
hasarı açısından inceleyin. Kalıntı manyetizma olup olmadığını kontrol edin ve gerektiğinde
manyetiklerden arındırın.

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

Yukarıda belirtilen muayeneyi, onaylı Bakım Kılavuzunun ilgili bölümlerine uygun olarak, radyo ve
radar ekipmanlarının, cihazların, pusulaların, elektrik devrelerinin ve uçuş kontrollerinin fonksiyonel
kontrolleri takip etmelidir. Bazı uçaklarda bonding kontrolleri yapmak gerekebilir.

1.2.Bir Yıldırım Çarpması Sonrası Prosedürü Örneği

Bu prosedür Boeing 757 Bakım El Kitabından bir alıntıdır. Tipik bir uçak muayene prosedürü hakkında
bir fikir vermek için dahil edilmiştir. Tüm detaylar sağlanmadı, ancak genel bir fikir vermek için yeterli
bilgi var. Öğrenci bu prosedür hakkında ayrıntılı olarak incelenmeyecek, ancak önceki notları vurgulayan
özel kontrolleri tanımlayabilecektir. Bu prosedürde şu üç görev vardır:
 Yıldırım çarpması için dış yüzeylerin incelenmesi
 Yıldırım çarpması için dahili komponentlerin incelenmesi
 Radyo ve Navigasyon Sistemlerinin İncelenmesi ve Operasyonel Kontrolü.

1.3.Temel koruma
Uçak, gerekli ve bilinen tüm yıldırım çarpmalarına karşı korunma önlemlerine sahiptir.
Uçağın dış kısımlarının çoğu, yıldırım düşmesine karşı dayanıklı olması için yeterli kalınlığa sahip metal
yapıdadır. Metal yüzeyin kalınlığı, iç boşlukları yıldırım düşmesine karşı korumak için yeterlidir.
Metal kaplama ayrıca elektromanyetik enerjinin uçağın elektrik tellerine girmesinden de koruma sağlar.
Metal yüzey, tüm elektromanyetik enerjinin elektrik kablolarına girmesini engellemez; ancak, enerjiyi
tatmin edici bir seviyede tutar.
Eğer yıldırım uçağa çarpıyorsa, yıldırım çarpması giriş ve çıkış noktalarının yerlerini bulmak için tüm
uçakların tamamen incelenmesi gerekir.
Giriş ve çıkış alanlarına bakıldığında, meydana gelen tüm hasarları bulmak için bu yapı dikkatlice
incelenmelidir.

1.4.Yıldırım Çarpma Alanları

Yıldırım çarpması giriş ve çıkış noktaları genellikle Bölge 1'de bulunur, ancak 2. ve 3. Bölgelerde de
oluşabilir. Yıldırım çarpması, ancak uçak gövdesi, kanat yüzeyi arka kenar panelleri, kanat dahil olmak
üzere uçağın herhangi bir yerinde meydana gelebilir. - Bölge 2'de kaporta, antenler, dikey stabilize, yatay
stabilize ve kanat kenarı boyuncadır.

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

7.19.1: Riskli alanlar

1.5.Yıldırım Çarpması Zararı Belirtileri

Genelde, yapılardaki yıldırım hasarı çukurlar, yanık izleri veya küçük dairesel delikler olarak görülür. Bu
delikler tek bir yerde gruplandırılabilir veya geniş bir alana bölünebilir. Yanık veya renksiz yüzey ayrıca
yıldırım çarpması hasarı gösterir.

7.19.2: Yıldırımın Görüntüsü

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

Kompozit (metalik olmayan) yapılarda katı laminat veya honeycomb hasarı renksiz boya olarak görülür.
Ayrıca yanık, delinmiş veya tabaka ayrılması olarak da gözükür. Gizli hasar da olabilir. Bu hasar
görülebilir alanın etrafına yayılabilir. Destek yapısının etrafında da arklanma ve yanma belirtileri olabilir.
Ferromanyetik malzemeden yapılmış uçak bileşenleri, büyük akımlara maruz kaldığında kuvvetlice
mıknatıslanabilir. Uçak yapısındaki yıldırım çarpmasından akan büyük akımlar bu mıknatıslanmaya
neden olabilir.

1.6.Risk Altındaki Dış Komponentler

Yıldırım çarpması genellikle, Bölge 1'deki uçağa bağlanır ve farklı bir Bölge 1 bölgesinden çıkar. Sık sık,
bir yıldırım düşmesi airborne weather radardan girip, yatay stabilize kenarlarından birinden uçaktan
çıkabilir.
Yıldırım çarpması en muhtemel harici komponentler şunlardır:
 Burun Radome
 Nacelles
 Kanat Uçları
 Yatay Stablize Uçları
 Elevatörler
 Dikey Stablize Uçları
 Ends of the Leading Edge Flaps
 Trailing Edge Flap Track Fairings
 İniş takımı
 Su Atık Tahliyeleri (Drain must)
 Pitot Probları

1.7.Risk Altındaki Elektrik Komponentleri

Yıldırım çarpması, elektrik güç sistemlerinde ve dış ışık kablolarında sorunlara neden olabilir. Elektrik
sistemi, yıldırım çarpmalarına karşı dayanıklı olacak şekilde tasarlanmıştır, ancak alışılmadık derecede
yüksek yoğunluklu bir çarpma, aşağıdaki gibi elektrik sistemi komponentlerine zarar verebilir:

 Yakıt valfleri
 Jeneratörler
 Güç Besleyiciler
 Elektrik Dağıtım Sistemleri
 Statik Deşarj Püskülleri

NOT: Bekleme pusulasındaki yanlışlıkların bildirilmesi durumunda, yıldırım düşmesinden sonra, bir
kontrol dönüşü gerekli olacaktır.
Sık sık, bir yıldırım düşmesine statik akıntı denir. Bu yanlıştır ve uçağın dış yüzeylerinde bulunan metal
statik boşalma fitillerinin yıldırım çarpmalarını önlediği izlenimini yaratabilir. Bu statik boşaltma fitilleri
sadece statik yükün akması içindir; yıldırımdan korunma işlevi yoktur.
Uçak havada uçarken, havadan (veya havadaki toz / su parçacıklarından) statik bir yük alabilir. Bu statik
yük, uçaktan kendi kendine sızacak kadar büyük olabilir. Eğer şarj uçaktan kendi kendine sızmazsa,
genellikle VHF veya HF telsizlerinde parazite neden olur.

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

Statik boşalma püskülleri, statik charge önleyecek şekilde statik yükün boşaltılmasına yardımcı olur.
Statik boşalma püskülleri yıldırım çarpmasıyla sıkça vurulur. Bazı personel statik deşarj cihazlarının
yıldırım koruması için olduğunu düşünür. Boşaltıcılar toplanan statik enerjiden sadece birkaç mikro Amp
akım akımı taşıyabilecek kapasitededir. Bir yıldırım düşmesinden kaynaklanan yaklaşık 200.000 Amper,
boşaltma fitiline zarar verir veya tamamen kullanılmaz hale getirir.

1.8.Dış Yüzeyin İncelenmesi

Bölge 1 yüzey alanlarını yıldırım çarpması hasarı belirtileri açısından inceleyin. Aşağıdaki kontrolleri
yapın:
• Yıldırım çarpmasının giriş ve çıkış noktalarını bulmak için dış yüzeyleri dikkatlice inceleyin.
• Bir yüzeyin durduğu ve diğer yüzeyin başladığı alanlara baktığınızdan emin olun.
• Kompozit bal peteği sandviç yapısındaki radome, iç ve dış yüzeylerini yanıklar, pits ve delikler
açısından inceleyin.
• Metalik yapıyı delikler veya çukurlar, yanmış veya renksiz yüzey ve perçinler açısından inceleyin.
• Kompozit komponentlerin dış yüzeylerini boya atığı, yanmış, delinmiş veya lamine edilmiş(tabaka
ayrılması) yüzey katları açısından inceleyin.
• Görünmeyen kompozit yapı hasarını bulmak için NDI (NDT) yöntemlerini veya kademeli testlerini
kullanın.

Not: Tabaka ayrılması gibi hasarlar görülmeyen alanlara kadar uzayabilir bu hasarların tespiti NDI
yöntemleri ile veya tap testi ile olabilir. Bir tap testi için, sağlam bir metal disk kullanın ve hasarlı alana
bitişik alana hafifçe dokunun. Tabaka ayrılması varsa, katı bir bağlı alanın sesinden farklı bir ses
üretecektir.

 Uçuş kontrol yüzeylerini çarpma hasarı belirtileri açısından inceleyin. Kontrol yüzeyleri hasar
belirtileri gösteriyorsa, hinge, bearing ve bonding jumperleri hasar belirtileri açısından inceleyin.
 Aileronlar yıldırım düşmesi belirtileri gösteriyorsa, hinge, bearing ve bonding jumperleri hasar
belirtileri açısından inceleyin.
 Speed brake(spoiler) yıldırım çarpması belirtileri gösteriyorsa, hinge, bearing ve bonding jumperleri
hasar belirtileri açısından inceleyin.
 Firar kenarı flaplarını yıldırım çarpması belirtileri gösteriyorsa, hinge, bearing ve bonding jumperleri
hasar belirtileri açısından inceleyin.
 Hücum kenarı flap/slatları yıldırım düşmesi belirtileri gösteriyorsa, hinge, bearing ve bonding
jumperleri hasar belirtileri açısından inceleyin.
 Examine the nose radome for pin-holes, punctures and chipped paint. Also ensure bonding straps are
correctly attached. Examine the lightning diverter strips and repair or replace them if damaged. If there
is radome damage, examine the WXR antenna and wave-guide for damage.

1.9. Fonksiyonel Test

İşlevsel testlerin aşağıdaki şekilde yapılması gerekecektir:
• Navigasyon lambalarının, döner lambaların ve iniş takımı lambalarının çalışmasını test edin.
• Daha önce belirtilen kontrol muayenelerinde hasar belirtileri varsa: Rudder veya dikey stablize yıldırım
çarpması belirtileri varsa rudderin operasyonel testini yapın.
• Eğer elevatör veya yatay stabilize yıldırım çarpması belirtileri varsa, elevatörün çalışma testini yapın.

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

• Aileronlara yıldırım çarpması belirtileri varsa, aileronlar üzerinde operasyonel bir test yapın.
• Speed break (spoiler) sisteminde bir yıldırım düşmesi hasarı belirtisi varsa, spoiler işlevsellik testini
yapın.
• Firar kenarı flapları yıldırım çarpması belirtileri varsa, arka kenar kanatlarında operasyonel bir test
yapın.
• Hücum kenarı flap/slat yıldırım çarpması belirtileri varsa, ön kenardaki kanat / kanatlar üzerinde
operasyonel bir test yapın.
• İniş takımı kapılarında yıldırım hasarı belirtileri varsa, ana iniş takımından kapı kilitlerini ayırın ve
düzgün hareket etmelerini sağlamak için kapıları elle hareket ettirin. Kapı kolunu, menteşeleri, yatakları
ve bonding strap çarpma hasarı açısından görsel olarak inceleyin. Proximity sensör ünitesinin doğru
gösterge verdiğinden emin olun.

1.10.Dahili Komponentlerin İncelenmesi

Yıldırım çarpması sistemin arızalanmasına neden olmuşsa, sistemi tam olarak inceleyin.

 Uçuş ekibi çok büyük bir pusula sapması bildirirse, pusula sistemini kontrol edin.
 Yakıt miktar sisteminin doğru olduğundan emin olun. Bu bir BITE testi ile sağlanabilir.
 Hava veri sensörlerini çarpma hasarı belirtileri açısından inceleyin. Problarda hasar belirtileri varsa
pitot sistemi üzerinde operasyonel bir test yapın. Statik portların yakınında hasar belirtileri varsa statik
sistemi test edin.
 Çarpmadan sonra çalışmayan aşağıdaki sistemlerden herhangi birini veya uçuş ekibinin bir sorun
bildirdiğini veya sistem anteninin yakınında herhangi bir hasar olup olmadığını operasyonel olarak
kontrol edin:

 HF communications system
 VHF communications system
 ILS navigation system
 Marker beacon system
 Radio altimeter system
 Weather radar system
 VOR system
 ATC system
 DME system
 Automatic Direction Finder (ADF) system

Yukarıdaki sistemlerden bir veya daha fazlasının operasyonel kontrolleri ile ilgili problemleri varsa,
koaksiyel kablo ve konnektörleri inceleyin ve test edin.

1.11.Uçağı Hizmete Geri Gönder

Tüm alanlar kontrol edildikten ve yıldırım hasarları onarıldıktan sonra, komponentler gerektiği şekilde
değiştirildi ve gerekirse testler tamamlandıysa, uçak hizmete geri döndürülebilir.

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

2.YÜKSEK RADYASYON ALANINA (HIRF) MARUZ KALDIKTAN SONRA

YAPILACAK KONTROLLER ( High intensity Radiated Fields (HIRF) Penetration)

Genellikle hava taşıtının 1992'den bu yana HIRF gerekliliklerine uyması istenmiştir. CAA Uçuşa
Elverişlilik Bilgi Broşürü AIL / 0192 yararlı bir bilgi kaynağıdır.
Modern dijital sistemler HIRF'e karşı oldukça hassastır.
HIRF'ten daha iyi tanımlama ve korunma konusundaki temel kaygı, aşağıdaki nedenlerden dolayı ortaya
çıkmıştır:

 Modern uçakların çalışması, elektromanyetik parazitlere karşı hassas olabilen elektrikli / elektronik
sistemlere giderek daha fazla bağımlıdır.
 Uçağın yapımında cam elyafı karbonu gibi metalik olmayan malzemelerin artan kullanımı, dış
yayıcılardan yayılan radyasyonun etkilerine karşı temel koruma yeteneklerini azaltır.
 Vericiler sayı ve güçte artmaktadır. Yer tabanlı sistemleri (askeri sistemler, iletişim, televizyon, radyo,
radarlar ve uydu yukarı bağlantı vericileri) ve ayrıca gemilerdeki veya diğer uçaklardaki yayıcıları
içerir.

Uçaktaki değişiklikler, orijinal sertifikalandırma esasına bakılmaksızın, HIRF'e maruz kalmanın neden
olabileceği etkiler açısından değerlendirilmelidir.
HIRF'ın göz önünde bulundurulması, esasen, başarısızlığı uçağın güvenli uçuşunu ve inişini engelleyecek
olan sistem işlevine odaklanmalıdır. Arızasının uçağın kabiliyetinde veya mürettebatın ters çalışma
koşullarıyla başa çıkma kabiliyetinde büyük düşüşlere neden olacağı fonksiyonlara da dikkat edilmelidir.
Bu, değiştirilmiş / yenilenmiş ekipmanın işlevinin kritikliğinin değerlendirilmesini gerektirecektir.
Tüm modifikasyonlar, fonksiyonel arıza sınıflandırmalarına bakılmaksızın, uçakta mevcut kurulu sistem
fonksiyonları üzerindeki etkileri ve etkileri açısından değerlendirilmelidir. Değişikliklerin bir sonucu
olarak mevcut sistem fonksiyonları üzerinde olumsuz bir etki (örneğin, tesisat kurulum değişiklikleri gibi)
kullanılmamalıdır.

2.1.İçeren Faktörler
Elektronik gelişmeler, entegre devrelerde (IC) ve diğer elektronik devrelerde ve montajlarda daha büyük
minyatürleştirme ve karmaşıklık sağlayarak elektromanyetik parazitlenme olasılığını arttırdı.
Teknolojideki hızlı gelişmeler ve kompozit malzemelerin kullanımı ve radar, radyo ve televizyon
vericilerinden gelen yüksek radyo frekansı (RF) enerji seviyeleri, HIRF'e maruz kalmalarına bağlı olarak,
uçuş kritik sistemlerin elektromanyetik kırılganlığına ilişkin kaygıları büyük ölçüde artırmıştır.
Korozyon, mekanik titreşimler, termal döngü, hasar ve sonraki onarım ve modifikasyonlar gibi çevresel
faktörler elektromanyetik korumayı potansiyel olarak bozabilir.
Bu uçağın sürekli uçuşa elverişliliği, elektromanyetik korumanın belirli bir bakım programı tarafından
yüksek bir seviyede tutulması güvencesini gerektirir.
HIRF, elektromanyetik enerjiyi sistem kablolarına ve bileşenlerine bağlayarak uçağın elektrik ve
elektronik sistemlerinin çalışmasını engelleyebilir. Bu hem uçak hem de santralleri, navigasyon ekipmanı
ve instrumen kontrol sistemleriyle ilgili sorunlara neden olabilir.
HIRF'a karşı korunma amaçlı hava aracı bağlaması alanındaki tasarım felsefeleri, bakım personeli
tarafından daha önce karşılaşmamış olabilecek yöntemleri kullanabilir. Bu nedenle, normal bakım,
onarım ve tadilat sırasında uçaktaki HIRF koruması istenmeden tehlikeye girebilir. AMM / CMM'de
bulunan prosedürlerin, HIRF koruma özelliklerini bozabilecek yanlış kurulumları tespit etmek için

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

güvenilik prosedürleri yansıtması çok önemlidir. HIRF ortamlarında çalışan uçaklar için dikkate alınması
gereken üç ana alan vardır:
 Uçak Yapısı (Uçak Gövdesi ve Çerçevesi).
 Elektrik Kablo Tesisatı Koruması (Düz veya Örgülü Koruyucu Konnektörler).
 Ekipman Koruması (LRU kılıfı, Elektronik Giriş Çıkış Koruması).

Görsel muayene, HIRF bakımında ilk ve genel olarak en önemli adımdır. Korumayı düşüren hatalar
yapılmışsa (örneğin, boya sprey ve konektörlerin yanlış montajı), denetimler sırasında bulunmaları
gerekir.
Gözle muayene, koruyucu özelliklerin bozulmasının gözlemlenmesi için yeterli olsa da bu yöntemin
yetersiz ya da yetersiz olduğu her zaman, daha sonra spesifik testler gerekli olabilir. Bu teknikler, normal
bakım işlemlerine kolayca entegre edilebilen, kullanımı kolay, hızlı görünen aygıtları kullanmalıdır.

2.2.Özel Test- HIRF

Milimetre, çoğunlukla topraklama kayışlarının veya diğer bağların yol direncini ölçmek için kullanılır. Bu
teknik sadece tek yol direnç değerlerinin gösterilmesi ile sınırlıdır.
Düşük frekanslı Döngü Empedansı test yöntemi DC yapıştırma testini tamamlar ve görsel inceleme ile
birlikte kullanılabilir. Ekranın bütünlüğünde iyi güven verebilir. Bu döngü empedans testi, DC direnç
sistemi hangi toprağın arızalandığını göstermediği zaman, özellikle çok sayıda toprak yolunun olduğu
yerlerde, örgüler / kanallar ve uçak yapısı arasında yeterli bağlanma olduğunu kontrol etmek için
kullanılabilir.
HIRF koruma özellikleri için seçilen bakım görevlerinin sıklığı, aşağıdaki kriterler dikkate alınarak
belirlenmelidir:
 İlgili durum deneyimi kazanılır.
 Kurulumun herhangi bir olumsuz ortama maruz kalması.
 Kurulumun hasar görmesine karşı duyarlılık.
 Her koruyucu özelliğin kritikliği (genel koruma şeması dahilinde)
 Donanıma takılan koruyucu cihazların güvenilirliği.

Tabloda belirli elektromanyetik koruma özelliklerine uygulanabilecek bakım görevleri hakkında bazı
bilgiler vermektedir. ‘Raceway’ kanalları, aircraft RF gasket ’iletken özelliklere sahipken, çeşitli uçak
sistemlerine ayrı ayrı kablolar içeren ayrı kanallardır.

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

7.19.3: HIRF Protection Measures

2.3.HIRF Girişine Karşı Koruma

Üretici normal olarak uçağı HIRF'e karşı koruyacaktır. Kritik komonentlerin bondiglenmesi,
ekranlanması ve ayrılması genellikle bunu başarır (Bonding, shielding and separation of critical
components usually achieve this) . Uçağın ne zaman HIRF'a tabi olduğunu bilmek zordur; Sonuç olarak,
koruma en iyi şekilde düzenli kontrollerle sağlanır:
 Bondigleme
 Doğru crimping
 Ekranlar doğru şekilde terminallendi ve topraklandı
 Tüm bağlantı terminalleri doğru tork yüklü

3.Sert İniş Ve Türbülansta Uçuş Gibi Anormal Olaylar Ardından Yapılacak Kontroller

3.1. Ağır veya Aşırı Yükle İniş

Ağır veya aşırı iniş, uçağa hem görünür hem de gizli hasar verebilir. Bulunan tüm hasarlar uçağın Teknik
Kütüğü’ne (technical log) girilmelidir.
Bir uçak iniş takımı belirli bir uçak ağırlığında ve iniş oranında inişe dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Bir
iniş sırasında bu parametrelerden herhangi birinin aşılması durumunda, iniş takımlarına, destek yapısına
veya uçak gövdesinin başka bir yerine bir miktar zarar verilmesi muhtemeldir. Aşırı gerilme, uçak iniş
sırasında piste paralel değilse veya burun veya kuyruk tekerleği ana tekerleklerden önce piste çarptığında
meydana gelebilir.
Bazı uçaklara, belirtilen 'g' kuvvetlerinin aşıldığının görsel bir göstergesi olan ağır iniş göstergeleri
bulunur. Uzun uçaklarda, kuyruk sürtme olasılığı daha yüksek olduğundan tail scrape indicator takılmış
olabilir. Şüpheli ağır iniş durumlarının tümünde, uçuş ekibinin uçağın ağırlığının, yakıt dağıtımının, iniş
koşullarının ve olay sırasında olağandışı seslerin duyulup duyulmadığına dair sorular sorulmalıdır.

10

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

Ağır bir inişten sonra beklenebilecek birincil hasar normalde iniş takımlarının etrafında, kanatlarda veya
gövdede destekleyici yapısı, kanat ve kuyruk düzlemi ekleri ve motor bağlantıları üzerine
yoğunlaşacaktır.
İkincil hasar gövde üst ve alt kaplamalarında ve kanat yüzeyi ve yapısında bulunabilir.
Farklı uçakların kendi ağır iniş prosedürleri vardır. Örneğin, birincil hasar göstermeyen bazı uçaklar,
başka bir denetime gerek duymazken, diğerleri tüm denetimlerin her bildirilen ağır inişten sonra
yapılmasını gerektirir. Bunun nedeni, bazı uçakların uzak yerlerde gizli hasar görmesine neden olurken,
uçağın dışının hasar görmemiş görünmesidir.

3.2.Ağır İniş Sonrası İnceleme Örneği

Aşağıdaki maddeler, tipik bir ağır yükleme sonrası iniş denetimine bir örnek vermektedir:

İniş takımı
 Lastiklerde sürünme, hasar ve kesikler olup olmadığını kontrol edin.
 Tekerlekleri ve frenleri çatlak ve diğer hasar açısından inceleyin.
 Aksları, destekleri ve bozulmaları kontrol edin.
 İniş takımı ayaklarını sızıntı, scoring ve anormal uzama açısından kontrol edin.
 Dişli bağlantılarını çatlak, hasar veya hareket belirtileri açısından inceleyin. Bazı uçaklar, NDT
kontrolleri için kritik cıvataların ve pimlerin çıkarılmasını gerektirir.
 Dişli bağlantı noktalarının çevresindeki yapıyı inceleyin.
 Kapıları ve kaplamaları hasar bakımından inceleyin.
 Burun iniş takımı retraction and nose wheel steering tests

Ana Yapı
• Özellikle motorlar kanatlara monte edilmişse, üst ve alt yüzeyleri büzülme ve çekilmiş perçinler
açısından inceleyin.
• Yakıt sızıntısı olup olmadığını kontrol edin.
• Kök bağlantılarını ve kaportalarını çatlaklar için kontrol edin.
• Uçuş kontrol yüzeylerinin hareket serbestliğini kontrol et
• Wing sparlar kontrol edilir

Uçak gövdesi
• Gövdeyi hasar veya burulma açısından kontrol et
• Basınçlı bölgede bulkhead kontrolü yap
• Galley, batarya, su deposu ve APU gibi ağır bileşenlerin tüm destek yapılarını kontrol edin.
• Atalet anahtarlarının açılmadığından emin olun.
• Aletler ve panellerinin işlevsel olup olmadığını kontrol edin.
• Güvenlik için boru ve kanalları kontol et
• Tüm kapı ve panellerin doğru oturduğunu kontrol edin.

Motorlar
• Hareket serbestliği kontrollerini kontrol edin.
• Tüm montaj parçalarını ve direkleri hasar ve bozulma açısından inceleyin.
• Türbin motorlarını dönme serbestliği açısından kontrol edin.

11

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

• Tüm kaputları buruşma ve bozulma açısından inceleyin.

• Tüm sıvı hatlarını, filtreleri ve chip dedektörlerini kontrol edin.
• Pervane kurulumlarında, şok yükleme, pervane ataşmanları ve karşı ağırlık montajlarını kontrol edin.
for shock-loading, propeller attachments and counterweight)

Kuyruk ünitesi
• Uçuş kontrol yüzeylerini hareket serbestliği açısından kontrol edin.
• Tüm denge menteşelerini özellikle denge ağırlıkları yakınında bozulma veya çatlaklar açısından
inceleyin.
• Vida krikolarının eklerini, kaplamalarını ve montajlarını inceleyin. (Examine attachments, fairings and
mountings of screw jacks.)

Denetimler sırasında bulunan (bulunan veya bulunmayan) hasarlara bağlı olarak yapılması gereken çok
sayıda kontrol vardır. Bu, motor çalıştırmalarını ve tüm uçak sistemlerinin işlevsel kontrollerini içerebilir.

Motor Çalışıyor
Herhangi bir büyük yapısal bozulmanın bulunmaması koşuluyla, tüm sistem ve kontrollerin tatmin edici
bir şekilde çalışmasını sağlamak için motor çalıştırmaları uygun Bakım Kılavuzuna uygun olarak
yapılmalıdır. Motorlar çalışırken türbin motorlarında sistem sızıntısı için genel bir kontrol yapılmalı,
çalışma süresi kontrol edilmelidir.

3.3.Hasarlı Alanların İncelenmesi

Ön inceleme sırasında herhangi bir yüzeysel hasar bulunursa, destek yapısı bozulma açısından
incelenmeli, hasarlı perçinler, diğer hasar çatlakları ve hasarın ana uçak gövdesi yapısının bükülüp
bükülmediğini veya bükülmüş olup olmadığını belirlemek için donanım ve simetri kontrolleri
yapılmalıdır. Uçan kontrollerin destekleyici yapıdan geçtiği yerlerde, kablo gerginliği kontrol edilmelidir.
Basınçlı hava araçlarında kabin kaçak oranı kontrolü yapılmalıdır.
Hasar ve bozulma belirtileri, uçak gövdesinin tam donanım ve simetri kontrollerini yapmak için bir neden
olabilir.

3.4.Şiddetli Türbülans ile Uçuş

Bir uçağın şiddetli türbülans koşulları içinden geçirilmiş olması halinde, türbülansın ciddiyetini
değerlendirmek ve raporlamak zor olabilir. Akselerometreler, uçuş verileri kaydedicileri veya yorulma
ölçerler kullanan uçaklar için elde edilen kayıtlar, uçak tarafından hissedilen yüklerin genel bir resmini
verebilir.
Bununla birlikte, tam bir resim veremezler ve bu nedenle sadece rehberlik için kullanılmaları gerekir.
Türbülansı kaydetmek için fazla kısa olabilir.
Yalnızca genel bir kılavuz olarak, nakliye uçaklarında- 0,5g ve + 2,5g'den daha büyük yükler, uçak
gövdesi ve motorlara bir miktar hasar verebileceğini gösterebilir. Hiçbir kayıt cihazı kurulu olmayan
uçakların, kapsamlı bir şekilde araştırılan ciddi türbülanslı uçuş raporları olması gerekir.
Şiddetli türbülans, ağır iniş sırasında hissedilenlere benzer aşırı dikey veya yanal kuvvetlere neden
olabilir. Büyük hissedilen kuvvetler, motorlar, yakıt ve su depoları ve kargo gibi büyük komponentlerde
atalet ile artırılabilir.
Ağır inişlerde daha önce belirtilenlere benzer noktalarda hasar beklenebilir. En büyük bükülme

12

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

momentinin gerçekleştiği kanatlarda, gövdede, kuyruk ünitesinde ve uçuşkontrol kumanda yüzeylerinde

hasar meydana gelmesi de mümkündür. Çekti perçinler, cilt kırışıklıkları veya diğer benzer yapısal
kusurlar hasar belirtileri sağlayabilir.
“Iniş” raporunda olduğu gibi, türbülanslı uçuşun ardından yapılan ilk muayene sırasında dış hasar varsa,
bazı büyük yapısal bileşenlerin sökülmesini içeren daha fazla inceleme yapılması gerekebilir.

13

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

14

SADECE EĞİTİM AMAÇLIDIR.