Aralin

y Paninindigan sa Tamang Paggamit ng

12 Kapangyarihan at Pangangalaga sa Kalikasan

Mga Inaasahan

“Karaniwang tao, anong magagawa upang bantayan ang kalikasan?” Ito ay isa sa linya sa
awiting “Karaniwang Tao” ni Joey Ayala. Sa tuwing tatalakayin ang kahit anong bagay tungkol sa
kalikasan, hindi maiiwasang iugnay ang awiting ito. Kung ating mapapansin, napakarami na ng
naging pagbabago ng ating kapaligiran at kalikasan sa nagdaang panahon. Ang unti-unting
pagkaubos ng ating pinagkukunang-yaman ay nakapagdudulot ng matinding pagbaha, pagguho ng
lupa, at matinding polusyon. Hindi lang ito nakaaapekto sa kapaligiran maging sa buhay ng tao.
Sa dami ng mga kalamidad na kinaharap at maaaring kaharapin pa ng tao sa hinaharap, ano
nga ba ang gampanin ng tao upang mabantayan at mapangalagaan ang kalikasan upang maiwasan o
mabawasan ang epektong dulot ng mga kalamidad?
Ang modyul na ito ay inaasahang makapagbibigay ng gabay upang mas maunawaan mo ang
iyong gampanin bilang tagapangalaga ng kalikasan. Pagkatapos mong pag-aralan ang modyul na
ito, inaasahang natutuhan mo ang sumusunod na kasanayan at pagpapahalaga:
1. Natutukoy ang mga isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa
kalikasan
2. Nasusuri ang mga isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kalikasan
3. Napangangatwiranan na:
a. Maisusulong ang kaunlaran at kabutihang panlahat kung ang lahat ng tao ay may
paninindigan sa tamang paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kalikasan
b. Lahat tayo ay mamamayan ng iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang kalikasan
(Mother Nature) Inutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan (stewards) at hind
maging tagapagdomina para sa susunod na henerasyon
c. Binubuhay tayo ng kalikasan
4. Nakabubuo ng mapanindigang posisyon sa isang isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan
at pangangalaga sa kalikasan ayon sa moral na batayan
Alam kong gusto mo nang magsimula sa pagbabasa pero sagutin mo muna ang unang
gawain.

Paunang Pagsubok

Panuto: Pagtambalin ang mga SANHI na nasa Hanay A sa mga BUNGA na nasa Hanay
B. Isulat ng titik ng tamang sagot.

Hanay A Hanay B
____1. Maruming usok na nagmumula sa mga sasakyan A. Pagguho ng lupa
____2. Paggamit ng dinamita sa pangingisda B. Pagbaha
____3. Pagtatapon ng basura sa daluyan ng tubig o kanal C. Polusyon sa hangin
____4. Pagputol ng mga kahoy sa kabundukan D. Pagkamatay ng mga maliliit
na isda
____5. El Niño o La Niña E. Global warming
F.Paggamit ng iba’t bang kemikal

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
 Balik-tanaw
Panuto: Gamit ang “word hunt” hanapin ang labinlimang salita na may kaugnayan sa
pagmamahal sa bayan.
B A Y A N A G M I M I N A D K
A X R V E S I N I N G G F N O
N P A R M U N W A R W I K A N
S I E W E R D I M P N A M S S
A L O P H L E R Q A A S A Y T
U I P A T R I Y O T I S M O I
W P R N R R X H L E G Z A N T
K I E I S Y A N I R T I M A U
U N A N I O A D N Y U D A L S
L A M I G S I N I N O E Y I Y
T S B W E L N I Ñ S M N A S O
U I L A K U E D A W Y B N M N
R F E L V I N X A H P O T O I
A T H A K A R A P A T A N N N
K O D I S I P L I N A M O G G

Pamprosesong Tanong:
1. Mula sa mga sagot sa itaas at pagkatuto sa nakaraang modyul, ano ang sarili mong
pakahulugan sa pagmamahal sa bayan?
___________________________________________________________________________
2. Patunayan na ang pagmamahal sa bayan ay may kaugnayan sa pangangalaga sa kalikasan.
_____________________________________________________________________

Pagpapakilala ng Aralin
Maraming iba’t ibang kampanya tungkol sa pangangalaga sa kalikasan. Kalimitan sa mga
kampanya tungkol sa pangangalaga dito ay patungkol sa paglilinis ng karagatan. Ngunit kung pag-
iisipang mabuti, ano ba ang ibig sabihin ng kalikasan? Ano ang bumubuo dito? Ang kalikasan ay
tumutukoy sa lahat ng nakapaligid sa atin na maaaring may buhay o wala. Ito ay kinabibilangan ng
mga puno’t halaman, at lahat ng iba’t ibang uri ng hayop mula sa maliit hanggang sa malaki.
Maituturing ding bahagi ng kalikasan ang lahat ng salik na siyang nagbibigay-daan o tumutugon sa
mga pangangailangan ng mga nilalang na may buhay upang ipagpatuloy ang kanilang buhay.
Kabilang dito ang hangin, lupa, tubig, at iba pang mga anyo nito. May buhay man o wala, kapag
sumusuporta sa pagpapatuloy ng buhay ng mga nabubuhay na nilalang ay maituturing na bahagi ng
kalikasan.

Ang mundo natin ay ang tahanan na nilikha ng Diyos para sa atin upang mabuhay. Ang mga
bagay na Kanyang nilikha ay nararapat lamang na bigyan ng karampatang pagkalinga at paggalang
ngunit dahil sa kapabayaan ng tao at pagiging makasarili, ito ay unti-unting nauubos at naaabuso.
Katunayan nito ay ang kasalukuyang kalagayan ng kalikasan at mga sakuna na may kinalaman sa
pagkasira ng kalikasan.

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
 May walong halimbawa ng gawain na taliwas o labag sa pangangalaga sa kalikasan.
1. Maling pagtatapon ng basura – Bawat araw patuloy ang paggamit ng likas na yaman upang
matugunan ang pangangailangan ng tao. Maaaring ang likas na yaman ay ginagamit bilang parte
upang makabuo ng isa pang bagay o mismong iyon na ang ikokonsumo. Sa tuwing gagamit ng
likas na yaman hindi naman sa lahat ng pagkakataon na sapat o sakto ang kinokonsumo, may
mga panahon na nasosobrahan kung kaya’t ang sobra ay kadalasan itinatapon na lamang. Minsan
dahil sa hindi tamang pagtatapon ito ay nakapagdudulot ng basura o polusyon na maaaring
magdulot ng matinding pagbaha o pagkamatay ng mga hayop at halaman.
2. Iligal na pagputol ng puno – Maraming dulot na kabutihan ang mga puno at halaman. Isa na
dito na malinis na hangin na kinakailangan ng hayop at tao upang mabuhay, pagkain at tirahan.
Ang bawat parte ng puno o halaman ay may kanya-kanyang trabaho o gampanin. Mayroong mga
halaman na kahit anong parte ay maaaring kainin, ang sanga at dahon kadalasan ay ginagamit
upang makabuo ng mga kasangkapan o iba’t ibang istruktura. Ang mga ugat naman ay tagahigop
o tagasipsip ng tubig na maaaring makatulong upang maiwasan ang matinding pagbaha,
landslide at pagbitak o pagguho ng lupa.
3. Polusyon sa hangin, tubig at lupa – Ang patuloy na maling pagtapon ng basura at iligal na
pagputol ng puno ay nagdudulot ng matinding polusyon sa hangin, tubig at lupa. Hindi natin
namamalayan na ang mga maliliit na basura na akala natin ay wala lang, kapag nagsama-sama ay
napakalaking dulot na pagkasira ng ating kalikasan. Ang patuloy na polusyon ay maaaring
makapagdulot ng iba’t ibang sakit o karamdaman gaya ng respiratory diseases, sakit sa balat,
digestive tract o sakit sa tiyan. Kapag ito ay nagpatuloy, maaaring ang mga karamdamang ito ay
humantong pa sa kamatayan.
4. Pagkaubos ng mga natatanging species ng hayop at halaman sa kagubatan – Marahil sa
sobrang paglaki ng populasyon at pagdami ng pangangailangan ng tao maraming mga hayop at
halaman ang unti-unting nauubos at naaabuso upang mabuhay ang tao. Sila ay nagiging
threatened, endangered, o extinct na nagiging dahilan ng unti-unting pagkawala ng balanse ng
kalikasan (balance of nature).
5. Malabis at mapanirang pangingisda – Ang Pilipinas ay isang bansa na napaliligiran ng
napakaraming anyong tubig na napagkukunan natin ng iba’t ibang yamang tubig gaya ng isda,
halamang dagat, at iba pa kaya marami sa mga naninirahan dito ay pangingisda ang
pinagkakabuhayan. Ngunit dahil sa pagpapabaya ng tao sa kalikasan unti-unting nasisira ang
iba’t ibang anyong tubig at namamatay din ang mga isda at iba pa na naninirahan dito. Maliban
ditto, may iba’t ibang pamamaraan ding ginagawa ang tao na sa akala niya ang makatutulong
upang makadagdag sa kanyang huli gaya ng cyanide fishing, dynamite fishing, at sistemang
muro-ami. Ang mga gawaing ito bagamat nakatutulong sa tingin ng iba ay tunay na nakasisira at
nakapagdudulot ng pagkamatay ng yamang tubig.
6. Ang pagko-convert ng mga lupang sakahan, iligal na pagmimina, at quarrying – Bawat
minuto ay may pinanganganak at dahil sa patuloy na paglaki ng populasyon dumarami din ang
pangangailangan ng tao para sa kanyang tirahan at mapaglilibangan. Kung kaya’t ang ibang mga
lupang sakahan na pinagmumulan ng iba’t ibang mga produkto gaya ng bigas, asukal, gulay at
iba pa ay ginagawang mga subdivision, shopping centers at iba pa. At upang mapunan din ang
pangangailangan para sa mga materyales sa paggawa ng mga istruktura at upang makakuha ng
mga ginto at iba pang mineral, pinapasabog ang mga bundok na nakapagdudulot ng pagkaguho
ng lupa lalo na kung nasosobrahan o mali ang pagkakagawa nito.
7. Global warming and climate change – Ang malawakang pag-iiba-iba ng mga salik na
nakaaapekto sa panahon na nagdudulot nang matinding pagbabago sa pangmatagalang sistema
ng klima ay ang tinatawag na climate change. Ang patuloy naman na pagtaas ng temperature
bunga ng pagdami ng tinatawag na green house gases lalo na ng carbon dioxide sa ating
atmospera ay tinatawag na global warming (Brizuela, et al. : 2015).
8. Komersiyalismo at urbanisasyon – Ang komersiyalismo ay tumutukoy sa pag-uugali ng tao at
mga kilos na nagpapakita nang labis na pagpapahalaga na kumita ng pera o kaya ay pagmamahal
sa mga materyal na bagay sa halip na ibang mga pagpapahalaga. Ang urbanisasyon naman ay

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
 ang patuloy sa pag-unlad ng mga bayan na maisasalarawan ng pagpapatayo ng mga gusali tulad
ng mall at condominium (Brizuela, et al. : 2015). Walang problema sa kagustuhan na magkaroon
ng mga materyal na bagay na sa tingin mo ay kakailanganin mo, ngunit dahil sa ganitong
paniniwala, napako sa mga isipan ng tao na gumastos ng husto para sa iba’t ibang bagay na kahit
minsan ay luho lamang na nangangahulugang malabis na paggamit ng likas na yaman para sa
materyales.
Dahil sa unti-unting pagkasira ng ating kalikasan, napapanahon na talakayin at ipaalala ang
gampanin o tungkulin ng tao. Batay sa kuwento ng paglikha, ang tao ay biniyayaan ng Diyos ng
kapangyarihang maging tagapangalaga at tagapamahala ng kalikasan. Bilang natatangi sa lahat ng
nilikha ng Diyos, tayo ay nabigyan ng karapatang gamitin ng mapanagutan ang kalikasan.
Narito ang ilan sa mga hakbang na maaari mong gawin upang makatulong sa panunumbalik
at pagpapanatili sa kagandahan at kasaganaan ng mundo:
1. Itapon ang basura sa tamang lugar
2. Pagsasabuhay ng 4R
3. Pagtatanim ng mga puno
4. Pagsunod sa batas at pakikipagtulungan sa mga tagapagpatupad nito
5. Mabuhay nang simple o payak
Dapat nating tatandaan na ang tunay
na pangangalaga sa kalikasan ay pagpapakita
ng paggalang sa kabutihang panlahat na siya
namang layunin kung bakit nilikha ng Diyos
ang kalikasan. Ang tungkulin natin na
pangalagaan ang ating kalikasan ay nakaugat
sa katotohanang lahat tayo ay mamamayan ng
iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang
kalikasan.

Mga Gawain
Gawain 1.1 Basahin ang maikling kuwento at sagutan ang
mga kasunod na tanong.
Ang Pagkawasak
(halaw sa Kaganapan sa Maylalang, 2009)
Noong unang araw ng pagkawasak, sinabi ng tao: “Kailangang magkaroon ng kadiliman. Sa
kadilimang ito magagawa ko ang anumang kabuktutang aking babalakin. At lumaganap nga ang
kadiliman sa buong santinakpan.”
Sa ikalawing araw ng pagwasak, sinabi ng tao: “Nagustuhan ko ang kadilimang ito.
Pasisimulan ko na ngayon ang paghahasik ng kaguluhan. Sisiguruhin kong magkakawatak-watak ang
nagkakaisang pamilya. Paghihiwalayin ko ang mga mag-asawa at uudyukan kong mag-alsa ang lahat
ng lahi laban sa isa’t isa.”
Sa ikatlong araw ng pagwasak, sinabi ng tao: “Nasisiyahan ako sa lahat ng kaguluhang ito.
Kailangang ang katubigan at lupa ay sumailalim din sa aking kapangyarihan. Gagamitan ko ng
dinamita ang mga karagatan. Sa gayon, mapapasakamay ko ang lahat ng buhay na nasa pusod nito –
malaki man o maliit. Kakalbuhin ko ang mga kagubatan upang pakinabangan ko ang mga hayop na
nananahan dito.”
Sa ikaapat na araw ng pagwasak, sinabi ng tao: “Kinawiwilihan ko ang lahat ng nangyayari
subalit tila mayroon pang kulang.” Pagtingala niya sa langit, napansin niya ang mga nakasuksok na
naggagandahang ulap. Ipinangako niya sa sarili: “Ang lahat ng usok ng mga sasakyan, makinarya at
mga pagawaan ay ipadadala ko sa iyo upang sa gayon ay huwag akong mainggit sa kagandahan mo.”
Sa ikalimang araw ng pagwasak, sinabi ng tao: “Matatalinong hakbang ang aking ginagawa.
Hindi ko na kailangan ang iba pang nilalang sa lupa. Huhulihin ko ang mga ibon at hayop nang sa

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
gayo’y maipagbili ko sila nang madalian. Ang natitira pang isda sa karagatan ay gagamitin ko naman
ng pinakapinong lambat ng kamatayan.”
Sa ikaanim na araw ng pagwasak, sinabi ng tao: “Tunay ngang maganda at kasiya-siya ang
lahat ng ito. Ngunit tila kulang pa ang katuparan ng aking pangarap. Mayroon pang natitirang mga
hayop sa paligid. Kailangang maubos sila upang hindi na pakinabangan ng iba. Ang mga laman nila’y
lalagyan ko ng salitre at apog upang maimbak ko sila nang matagal.”
Paglinga ng tao, napansin niya na marami ang tila tulad din niya ang pinaplano. Sinabi niya sa
sarili: “Kailangang mawala silang lahat upang hindi ko sila maging kaagaw sa lahat ng naipon ko at
naimbak.”
Sa ikapitong araw, tahimik na tahimik ang kapaligiran, ni huni ng insekto ay wala kang
mauulinigan sapagkat wala na ang TAO. Winasak na niya ang kanyang kapaligiran at mismong sarili
NIYA.
Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang mensahe na nais iparating ng maikling kuwento?

_____________________________________________________________________
2. Paano maisasabuhay ang mga mensaheng gustong ipahiwatig ng maikling kuwento?
_____________________________________________________________________
3. Makatutulong ba ang mensahe ng maikling kuwento sa pagsasabuhay ng pangangalaga sa
kalikasan? Pangatwiranan.
_____________________________________________________________________
Gawain 1.2 Picture Analysis. Pag-aralan ang ipinahihiwatig ng larawan. Batay sa larawan,
ano ang pagkakaiba ng estado ng mundo noong unang panahon at sa ngayon. Pagkatapos,
magbigay ng iba’t ibang isyu ukol sa kalikasan na maaaring dahilan ng pagbabago ng mundo at
ang gampanin ng tao upang masolusyunan ito.

Gampanin ng tao upang

Estado ng mundo Isyu sa Kalikasan masolusyunan ang isyu
ukol sa kalikasan

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
 Mahusay! Natapos mo ang mga gawaing ibinigay. Patuloy mo pang
palawakin ang iyong kaalaman.

Tandaan

Matapos mong pag-aralan ang mga angkop na inaasahang kilos bilang

tagapangalaga ng kalikasan, narito ang mga dapat mong tandaan.
Ngayon higit kailan pa man sa panahon ng pandemya, nakikita natin ang kaunting pagbabago sa
kalikasan. Napapanood natin sa balita ang unti-unting paglinaw ng mga karagatan, ulap at
pagkabawas ng polusyon sa hangin. Ngunit hihintayin pa ba natin na magkaroon ng ganitong klaseng
sitwasyon upang bumalik sa dating ganda ang kalikasan?
Lagi nating tatandaan na ang kalikasan ay biyayang handog ng Dakilang Lumikha. Bilang tayo
ang pinakanatatangi at espesyal na nilalang ng Diyos, tayo ay inaasahang mangalaga at magbigay ng
pagpapahalaga sa lahat ng Kanyang likha. Tungkulin natin na pagyamanin at pamahalaan ang
kalikasan sa halip na sirain ito. Tayo ay may pananagutan na makibahagi sa paghanap at pagbuo ng
solusyon sa mga isyung kinakaharap ng kalikasan.
Bilang mag-aaral, marami kang maaaring gawin upang makatulong at maging kaisa sa
pagpapanatili ng ganda ng kalikasan. Sa paaralan at komunidad may iba’t ibang mga proyekto o
programa para makatulong sa pagsugpo ng problema sa kalikasan, narito ang Balik Eskwela, YES-O
(Youth for Environment in School Organizations) at Clean and Green.
Sa iyong sariling tahanan marami kang maaaring gawin upang makiisa kagaya ng pagtatanim ng
halaman, paglilinis ng tahanan, at ang simpleng pag-eenganyo sa iyong kapwa mag-aaral o kaibigan
na pangalagaan ang kalikasan ay napakalaking bagay na.
Isang gawain pa ang inilaan ko para sa iyo upang mailapat mo ang iyong mga
natutuhan.

Pag-alam sa mga Natutuhan

Bigyan ng isang mapanghikayat na paliwanag ang kaisipang ipinapahayag sa

ibaba sa pamamagitan ng iyong sariling pagkaunawa. Magbigay ka rin ng
sariling pananaw o repleksyon na halaw sa sariling karanasan o paniniwala.

Tulad ng sarili, ang kalikasa’y dapat pangalagaan, sapagkat ang mundo’y

panandaliang tirahan ng lahat ng nilalang sa sandaigdigan.

Ang bawat pamantayan ay may kalakip na puntos batay sa mga sumusunod:

5 - Napakahusay 3 – Katamtaman
4 - Mahusay 2- Dapat paunlarin
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
 Pangwakas na Pagsusulit
Basahin at unawain ang mga sumusunod na tanong o pahayag. Isulat ang titik
ng tamang sagot.

_____1. Bakit mahalagang isabuhay ang pangangalaga sa kalikasan?

A. Upang may maiwan sa susunod na henerasyon
B. Upang mapunan ang pansariling pangangailangan
C. Dahil ito ay pananagutang panlipunan ng tao
D. Dahil ito ay pagpapakita ng paggalang sa kabutihang panlahat
_____2. Anong uri ng maling pagtrato sa kalikasan ang nagpapakita nang labis na pagpapahalaga na
kumita ng pera o kaya ay pagmamahal sa mga materyal na bagay sa halip na ibang mga
pagpapahalaga?
A. Quarrying B. Komersyalismo C. Urbanisasyon D. Lifestyle
_____3. Sa paanong paraan maipapakita ang tunay na pangangalaga sa kalikasan?
A. Paggalang sa kabutihang panlahat C. Pagtatapon sa tamang basurahan
B. Pagtatanim ng puno D. Pananalangin ng kaayusan ng kalikasan
_____4. Ang matinding pagbabago sa pangmatagalang sistema ng klima
A. La Niña B. Global Warming C. El Niño D. Climate Change
_____5. Ang mga sumusunod ay mga hakbang upang mapangalagaan ang kapaligiran
maliban sa:
A. recover B. recycle C. repair D. reduce

Pagninilay

Panuto: Gumawa ng isang islogan na naglalahad sa sariling

pananaw o paniniwala tungkol sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga
sa kalikasan.

Rubriks sa Pagwawasto: Bibigyan ka ng sumusunod na puntos:

Mga katangian ng sagot : 10 – taglay ang 3 pamantayan

ü Mensahe ng islogan 5 – dalawang pamantayan lamang

ü Gamit ng wika
ü Kasiningan at Pagkamalikhain 3 – isang pamantayan lamang

Binabati kita sa ipinakita mong pagtitiyaga at kahusayan. Kung mayroong

bahagi sa modyul na ito na hindi mo naunawaan mangyaring makipag-ugnayan ka
sa iyong guro.

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
 SAGUTANG PAPEL
MODYUL SA EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO 10
IKATLONG MARKAHAN-IKAPITO AT IKAWALONG LINGGO
ARALIN 12: Paninindigan sa Tamang Paggamit ng Kapangyarihan at
Pangangalaga sa Kalikasan
Pangalan:_____________________________________ Baitang at Pangkat: __________
Guro: ________________________________________ Petsa: __________________________
Paunang Pagsubok
1. 4.
2. 5.
3
Balik Tanaw

1.________________________________________________________________________
2.________________________________________________________________________
Gawain 1.1
1. ______________________________________________________________________
2. ______________________________________________________________________
3. ______________________________________________________________________
4. ______________________________________________________________________
Gawain 1.2

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo
Pag-alam sa natutunan

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________

Pangwakas na pagtataya
1. 4.
2. 5.
3.

Pagninilay

Modyul sa Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikatlong Markahan: Ikapito at Ikawalong Linggo