Thầy Diệm chuyên ôn thi vào lớp 10 Zalo: 0922400111

Tuần 4. Bài toán tìm giá trị lớn nhất nhỏ nhất
của đa thức
I. Tìm giá trị lớn nhất nhỏ nhất theo định nghĩa.
a) Giá trị nhỏ nhất của một biểu thức:
f ( x)= Q 2(x) + M ≥ M (M  R) vậy Min f ( x) = M
Dấu “=” xảy ra khi Q(x) = 0
Ví dụ1: f ( x) = (x – 2)2 + 5 ≥ 5 do (x – 2)2 ≥ 0 Nên Min f ( x) = 5 khi x = 2
1 11 11
Ví dụ 2: f ( x) = x2 + x + 3 = (x + 2 )2 + 4 ≥ 4
1 1 11 11
Do (x + 2 )2 ≥ 0 ∀x nên f ( x) = (x + 2 )2 + 4 ≥ 4 ∀x
11 1 1 1
Vậy Min f ( x) = 4 khi (x + 2 )2 = 0 ⇔ x + 2 = 0 ⇔
x = 2

b) Giá trị lớn nhất của biểu thức:

f ( x)= N  H 2(x) ≤ N (N  R) vậy Max f ( x) = N
Dấu “=” xảy ra khi H(x) = 0
Ví dụ 1: f ( x) = 7 – (x – 3)2 ≤ 7 do (x – 3)2 ≥ 0 Nên Max f ( x) = 7
Ví dụ: f ( x) = x2 + 6x + 2008 =  (x2  6x + 9) + 2017

= 2017  (x – 3)2
Do (x – 3)2 ≥ 0 nên f ( x) = 2017  (x – 3)2 ≤ 2017 ∀x
Vậy Max f ( x) = 2017 khi (x – 3)2 ⇔
x–3=0⇔ x=3
c) Các bất đẳng thức cần chú ý:
 A2 ≥ 0 ⇒  A2 ≤ 0

Bài tập vận dụng:

Bài 1: Tìm các giá trị nhỏ nhất của đa thức sau:
a) A = x2 – 2x + 6 A = 4x2 – 6x A = 9x2 – 6x + 2
b) B = x2 – 3x + 5 B = x2 + x + 1 B = 2x2 + 2x + 1
c) P = x4 – 2x2 + 3|x2 – 1|  9 C = x2 – 2x + 4|x – 1| + 10
Bài 2: Tìm các giá trị lớn nhất của đa thức sau:
a) A = 4x – x2 + 7 A = 2x – x2 A = 4x – x2 + 2
b) B = 4 – x2 + 2x B = 5  2x  x2 B = 3  x  x2
c) A = (5 – x2)(x2 + 1) A = (3 – x)(x + 1)
Bài 3: Tìm giá trị nhỏ nhất và lớn nhất của biểu thức sau:
1
Thầy Diệm chuyên ôn thi vào lớp 10 Zalo: 0922400111

a) x2 – 4x + 9 + y2 + 4y x2 – 2x + 7 + 4y2 + 4y
b) x2 + 9 – x + y2 + 2y x2 + y2 + 5 + x + y
c) 9 + 2x – y2 + 2y – x2 3 – x2 + x – y2 + y
d) x2 + 2y2 + 2xy – 4y + 10 x2 + 5y2  4xy  2y + 2019
Bài 4: Chứng minh.
a) x2 – x + 1 > 0 Với mọi giá trị của x.
b) 4x + 8x + 2 > 0
2
Với mọi giá trị của x.
c) 4x – x2  1 < 0 Với mọi giá trị của x.
d) 3x – x2  3 < 0 Với mọi giá trị của x.
Bài 5: Cho x, y, z là các số thực tùy ý. Chứng minh:
x2 + y2 + z2 – yz – 4x – 3y ≥  7
Hướng dẫn
Ta có: x2 + y2 + z2 – yz – 4x – 3y ≥  7 ⇔ x2 + y2 + z2 – yz – 4x – 3y + 7 ≥ 0

⇔
x2 – 4x + y2 – 3y + z2 – yz + 7 ≥ 0
y2 3 y2
(x2 – 4x + 4) + (z2 – yz + ) + (  3y + 3) ≥ 0
⇔
4 4
y y
⇔
(x – 2)2 + (z – 2 )2 + 3( 2  1)2 ≥ 0 ∀ x, y, z
Bài 6: Cho x, y, z là ba số thực tùy ý. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức:
M = x2 + y2 + z2 – yz – 4x – 3y + 2017
Hướng dẫn
Ta có: M = x2 + y2 + z2 – yz – 4x – 3y + 2017
= x2 – 4x + z2 – yz + y2 – 3y + 2017
y2 3 y2
= (x2 – 4x + 4) + (z2 – yz + ) + (  3y + 3) + 2010
4 4
y 2 y2
= (x – 2) + (z – 2 ) + 3(  y + 1) + 2010
2
4
y y
= (x – 2)2 + (z – 2 )2 + 3( 2  1)2 + 2010
y y
Do (x – 2)2 ≥ 0 ∀x, (z – 2 )2 ≥ 0 ∀ y, z , ( 2  1)2 ≥ 0 ∀y
y y
⇒
(x – 2)2 + (z – 2 )2 + 3( 2  1)2 ≥ 0 ∀ x, y, z
y y
⇒
M = (x – 2)2 + (z – 2 )2 + 3( 2  1)2 + 2010 ≥ 2010

2
Thầy Diệm chuyên ôn thi vào lớp 10 Zalo: 0922400111

{ {
( x−2 )2=0 x−2=0

( ) {
2
y y x=2
z– =0 z – =0
⇒
Min M = 2010 ⇔ 2 ⇔
2 ⇔
y=2
y z=1
( )
2
y 1=0
1 =0 2
2

{
x=2
Vậy giá trị nhỏ nhất của M = 2010 khi y=2
z=1
Bài 7: Tìm giá trị của x để biểu thức: M = (2x – 1)2 – 3|2x – 1| + 2
Đạt gí trị nhỏ nhất và tìm giá trị nhỏ nhất đó.
Hướng dẫn
Đặt t = |2x – 1| điều kiện t ≥ 0.
Do đó: M = t – 3t + 2 =
2
( ) 3 2 1
t− 
2 4

Do (t− ) ≥ 0 nên M = (t− )  4

2 2
3 3 1 1
≥  4
2 2
3 3
Dấu “=” xảy ra khi t – 2 = 0 ⇔
t = 2 (TM)
3 5
TH1: 2x – 1 = 2 ⇒
x = 4
−3 −1
TH2: 2x – 1 = 2 ⇒
x = 4
−1 5 −1
Vậy Min M = 4 khi x = 4 hoặc x = 4
Bài 8: Cho các số thực x, y thỏa mãn: x + 3y = 5.
Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức: A = x2 + y2 + 16y + 2x
Hướng dẫn
Từ giả thiết: x + 3y = 5 ⇒ x = 5 – 3y thay vào A ta được:
A = x2 + y2 + 16y + 2x = (5 – 3y)2 + y2 + 16y + 2(5 – 3y)
= 10y2 – 20y + 35 = 10(y – 1)2 + 25
Do 10(y – 1)2 ≥ 0 ∀y ⇒
A = 10(y – 1)2 + 25 ≥ 25

⇒
Min A = 25 ⇔
y–1 =0 ⇔
y=1
Vậy Min A = 25 khi y = 1
Bài 9: Cho các số thực a, b thỏa mãn: a + b = 2. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức:
P = a 3 + b3 + a2 + b2
Hướng dẫn
Từ giả thiết: a + b = 2 ⇒ b = 2 – a thay vào P ta được:
P = a3 + b3 + a2 + b2 = a3 + (2 – a)3 + a2 + (2 – a)2
= 8a2 – 16a + 12 = 8(a – 1)2 + 4
3
Thầy Diệm chuyên ôn thi vào lớp 10 Zalo: 0922400111

Do 8(a – 1)2 ≥ 0 ∀a ⇒
P = 8(ya – 1)2 + 4 ≥ 4

⇒
Min A = 4 ⇔ {a−1=0
a+b=2 ⇔
a = b = 1 Cho
Vậy Min A = 4 khi a = b = 1

Bài 10: Cho hai số x, y bất kỳ thỏa mãn x + y = 4. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức
M = x3 + y3 + 4xy
Bài 11. Cho các số thực x, y thỏa mãn x + y = 2. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức:
A = x3 + y3 + 3x2y2
Bài 12. Cho các số thực x, y thỏa mãn x + y = 1. Tìm giá trị lớn nhất của biểu thức:
A = x3y + y3x
Bài 13. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức P = a2 - ab + b2 - 3a - 3b + 25
Bài 14. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức sau:
A = x2 + y2 + z2 – yz – 4x – 3y + 2027
Bài 15. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thứ A = a4 + a2 – 6a + 9