Talasno kretanje Talasno kretanje

Nastanak i vrste mehaničkih talasa.

Nastanak i vrste mehaničkih talasa (AP97-98) „ Materija u sva tri agregatna stanja predstavlja elastičnu
Jednačina ravnog i sfernog talasa (AP98-101) sredinu kroz koju se mogu prostirati mehanički talasi.
Brzina prostiranja talasa (AP102) „ Kada na česticu elastične sredine deluje neka spoljašnja
sila:
Polarizacija i interferencija talasa (AP103-106) Š sila je izvodi iz ravnotežnog položaja i čestica počinje da osciluje;
Hajgensov princip (AP109-110) Š oscilacije se prenose na susedne čestice usled međusobne
povezanosti čestica molekularnim silama;
Difrakcija talasa (AP110-111) Š proces prenošenja ili prostiranja oscilacija čestica u elastičnoj
Zakon odbijanja talasa (AP111-112) sredini naziva se talasno kretanje;
Š pojava se naziva talas.
Zakon prelamanja talasa (AP112-113) „ Za nastanak mehaničkog talasa potrebno je postojanje:
Stojeći talasi (AP106-109) Š izvora (oscilatora) i
Š elastične sredine.

Talasno kretanje Talasno kretanje

Nastanak i vrste mehaničkih talasa. Nastanak i vrste mehaničkih talasa.
„ Pri mehaničkom kretanju: „ Prema pravcu oscilovanja čestica elastične sredine u odnosu
Š čestice koje osciluju ne kreću se sa talasom, na pravac prostiranja talasa, talasi se dele na:
Š ostaju na svojim mestima oscilujući oko ravnotežnih položaja, Š longitudinalne (uzdužne) talase - čestice elastične sredine osciluju u
Š kroz prostor se širi poremećaj u obliku mehaničkog talasa čija pravcu prostiranja talasa; mogu se prostirati kroz bilo koju sredinu.
brzina zavisi od: Š transverzalne (poprečne) talase - čestice elastične sredine osciluju u
„ elastičnih osobina sredine i pravcu normalnom na pravac prostiranja talasa; mogu se prostirati
„ gustine sredine. kroz čvrsta tela.
„ Brzina osilovanja čestica elastične sredine se razlikuje od
brzine prostiranja talasa.

1
Talasno kretanje
Nastanak i vrste mehaničkih talasa.
„ Kreiranje talasa:
Talasno kretanje
Nastanak i vrste mehaničkih talasa.
„ Prema broju dimenzija kojima se šire, talasi se dele na:
Š jednodimenzionalne (linijske) talase,
Š dvodimezionalne (površinske) talase,
Š trodimenzionale (prostorne) talase.
Talasno kretanje
Nastanak i vrste mehaničkih talasa.
„ Prema broju dimenzija kojima se šire, talasi se dele na:
Š jednodimenzionalne (linijske) talase,
Š dvodimezionalne (površinske) talase,
Š trodimenzionale (prostorne) talase.
Talasno kretanje
Nastanak i vrste mehaničkih talasa.
„ Prema broju dimenzija kojima se šire, talasi se dele na:
Š jednodimenzionalne (linijske) talase,
Š dvodimezionalne (površinske) talase,
Š trodimenzionale (prostorne) talase.
2
Talasno kretanje Talasno kretanje
Nastanak i vrste mehaničkih talasa. Nastanak i vrste mehaničkih talasa.
„ Talasi se dele i na: „ Izazivanjem poremećaja talas se širi na sve strane
Š progresivne talase - kreću se u jednom pravcu prenoseći energiju sa obuhvatajući ceo prostor oko izvora.
čestice na česticu, Š Geometrijsko mesto tačaka koje osciluju sa istom fazom naziva se
Š stojeće talase - u toku vremena ne menjaju oblik; neke čestice talasni front.
miruju a neke osciluju - prenošenje energije se najpre vrši u jednom „ Prema obliku talasnog fronta talasi se dele na:
a zatim u drugom smeru.
Š ravanske talase,
Š sferne talase.

Talasno kretanje Talasno kretanje

Nastanak i vrste mehaničkih talasa. Jednačina ravnog i sfernog talasa.
„ Veličine talasa: „ Talasno kretanje je posledica oscilatornog kretanja, a
Š talasna dužina λ - rastojanje između bilo koje dve susedne čestice u oscilatorno se može svesti na rotaciono, pa se ove tri vrste
istoj fazi duž pravca prostiranja talasa; kretanja mogu povezati:
Š frekvencija ν - broj oscilacija u jednoj sekundi; Š plava tačka izvodi rotaciono kretanje,
Š brzina prostiranja talasa u. Š crvena tačka vrši oscilatorno (harmonijsko) kretanje duž y-ose,
Š ako čestice elastične sredine prate kretanje crvene tačke javlja se
talasno transverzalno kretanje duž x ose.
u = λ ⋅ν

ν [Hz]

3
Talasno kretanje Talasno kretanje
Jednačina ravnog i sfernog talasa. Jednačina ravnog i sfernog talasa.
„ Čestica elastične sredine u koordinatnom početku osciluje „ Jednačina ravnog talasa opisuje kretanje čestice na bilo
po zakonu: kom rastojanju duž x-ose:
y = y0 sin ωt
„ Da bi talas prešao put od x=0 do čestice na udaljenosti x i x
pobudio je na oscilovanje potrebno je vreme:
y = y0 sin ω (t − )
x u
t1 =
„ Čestica na udaljenosti x će kasniti sa oscilovanjem
u
u odnosu na česticu u koord. početku za vreme t1 „ Jednačina sfernog talasa:
pa će ona oscilovati po
zakonu: y0 r
y= sin ω (t − )
y = y0 sin ω (t − t1 ) r u
x r - rastojanje od izvora
y = y0 sin ω (t − )
u

Talasno kretanje Talasno kretanje

Brzina prostiranja talasa kroz elastičnu sredinu. Brzina prostiranja talasa krzo elastičnu sredinu.
„ Brzina prostiranja poremećaja (energije) kroz elastičnu „ Longitudinalni talas kroz gas:
sredinu. γ − odnos specifičnih toplota pri stalnom
γP pritisku i zapremini
„ Razlikuje se od brzine oscilovanja čestica. u= P−
„ Longitudinalni talas kroz čvrstu sredinu: ρ pritisak gasa

Š Pri normalnim pritiscima i temperaturama:

Eγ Eγ − modul elastičnosti
u= R− gasna konstanta
ρ ρ− gustina sredine γRT
u= T − apsolutna temperatura
Longitudinalni talas kroz tečnosti:
M
M −
„
masa jednog mol gasa
Eν Eν − modul stišljivosti
u= Transverzalni talas:
ρ ρ− gustina sredine
„

G
u= G− modul smicanja
ρ

4
Talasno kretanje Talasno kretanje
Polarizacija talasa. Interferencija talasa.
„ Prolaskom transverzalnog talasa sa složenim talasnim „ Slaganje dva ili više talasa koji se istovremeno prostiru
kretanjem kroz određene filtre, čestice elastične sredine kroz neku elastičnu sredinu.
mogu da osciluju samo u jednoj ravni. Pojava se naziva „ Čestice elastične sredine osciluju i zbog jednog i zbog
polarizacija. drugog talasa.
„ Primer konopca. Vertikalno Š Dolazi do slaganja oscilacija;
polarisani
Energija talasa ostaje Š Javljaju se rezultujuće oscilacije praćene rezultujućim talasom.
„ talas
ista samo je usmerena. Vertikalni otvor

„ Linerana polarizacija. Horizontalno

polarisani
talas
Horizontalni otvor

Bez talasa

Vertikalni i horizontalni otvor

Talasno kretanje Talasno kretanje

Interferencija talasa. Stojeći talasi.
„ Interferencija dva talasa kada su frekvencije i amplitude „ Interferencija dva progresivna talasa kada su frekvencije i
talasa iste. amplitude talasa iste a smerovi prostiranja različiti daje
Š Sustizanje talasa: stojeće talase.
„ konstruktivna interferencija - talasi se sustižu sa razlikom puteva koja „ sve čestice nemaju iste amplitude;
je jednaka celom broju talasnih dužina; dobija se maksimalno „ javljaju se trbusi sa najvećim amplitudama i
pojačanje talasa - amplitude se sabiraju.
Δs = nλ , n = 1,2,3K „ čvorovi bez oscilacija.

„ destruktivna interferencija - talasi se sustižu sa razlikom puteva koja

je jednaka neparnom broju polovina talasnih dužina; dobija se
maksimalno slabljenje talasa odnosno poništenje talasa.

λ
Δs = ( 2n + 1) , n = 1,2,3K
2

5
Talasno kretanje Talasno kretanje
Stojeći talasi. Stojeći talasi.

y1 = y0 sin(ωt − kx) 2π
y = y1 + y2 = 2 y0 cos( x) sin(ωt ) čvor čvor čvor
y2 = y0 sin(ωt + kx) λ
vibrator trbuh trbuh

izvor naizmenične struje

(isključen)
(uključen)

Talasno kretanje Talasno kretanje

Hajgensov princip. Difrakcija i difuzija talasa. Hajgensov princip. Difrakccija i difuzija talasa.
„ Hajgensov princip: „ Hajgensov princip objašnjava pojave:
Š Svaki delić elastične sredine do koga dopire talas, postaje izvor Š difrakcije - savijanja talasa pri nailasku na prepreku,
novih elementarnih talasa.

Š difuzije - prolazak talasa kroz otvore čije su dimenzije male u

poređenju sa talasnom dužinom.

„ Talasni front stiže do prepreke:

Š javlja se čitav niz talasnih izvora elemetarnih talasa,
Š interferencijom svih talasa se dobija novi rezultujući talasni front.

6
Talasno kretanje Talasno kretanje
Refleksija (odbijanje) talasa. Refleksija (odbijanje) talasa.
„ Refleksija (odbijanje) talasa je pojava nagle promene „ Pravila:
pravca prostiranja pri nailasku na diskontinuitet sredine – Š upadni ugao jednak je reflekovanom uglu,
prepreku. prepreka prepreka
Š upadni i reflektovani talas nalaze se u istoj ravni.
Reflektovan
talas

Upadni
talas

Pre refleksije Nakon refleksije

Talasno kretanje Talasno kretanje

Prelamanje talasa. Prelamanje talasa.
„ Prelamanje talasa je pojava savijanja talasa, odnosno „ Fresnelov zakon:
odstupanje od pravolinijskog kretanja.
sin θ1 c1 c1 > c2
„ Pojava nastaje: =
sin θ 2 c2 θ1 > θ 2
Š pri prostiranju talasa kroz nehomogenu sredinu,
Š pri prelasku iz jedne u drugu sredinu sa različitim brzinama
prostiranja talasa. „ Zakon definiše način prelamanja talasa u zavisnoti od
osobina sredina kroz koju se talas prostire, odnosno od
„ Pored refleksije talasa nastaje i interferencija talasa.
brzina prostiranja talasa kroz sredine.

7
Test pitanja - kolokvijum
1. Talasno kretanje i uslovi za nastajanje talasa.
„ Proces prenošenja ili prostiranja oscilacija čestica u elastičnoj sredini
naziva se talasno kretanje.
Uslovi za nastajanje talasa su postojanje izvora i elastične sredine.
„
2. Podela talasa prema pravcu oscilovanja čestica.
„ Longitudinalni (uzdužni) talasi - čestice elastične sredine osciluju u pravcu
prostiranja talasa; mogu se prostirati kroz bilo koju sredinu.
„ Transverzalni (poprečni) talasi - čestice elastične sredine osciluju u pravcu
normalnom na pravac prostiranja talasa; mogu se prostirati kroz čvrsta
tela.
3. Talasni front i podela talasa prema obliku talasnog fronta.
„ Geometrijsko mesto tačaka koje osciluju sa istom fazom naziva se talasni
front.
„ Prema obliku talasnog fronta talase delimo na ravanske i sferne talase.
Test pitanja - kolokvijum
4. Veličine talasa i njihova međusobna veza.
Š talasna dužina λ - rastojanje između bilo koje dve susedne
čestice u istoj fazi duž pravca prostiranja talasa;
frekvencija ν - broj oscilacija u jednoj sekundi;
u = λ ⋅ν
Š
Š brzina prostiranja talasa u.
5. Interferencija talasa i vrste intereferencije.
„ Slaganje dva ili više talasa koji se istovremeno prostiru kroz neku
elastičnu sredinu.
„ Vrste interferencije: konstruktivna (maksimalno pojačanje talasa) i
destruktivna (maksimalno slavljenje) interferencija.
6. Stojeći talasi.
„ Interferencija dva progresivna talasa kada su frekvencije i amplitude
talasa iste a smerovi prostiranja različiti daje stojeće talase.
„ Sve čestice nemaju iste amplitude, javljaju se trbusi sa najvećim
amplitudama i čvorovi bez oscilacija.

Test pitanja - kolokvijum

7. Difrakcija i difuzija talasa.
Š Difrakcija je savijanje talasa pri nailasku na prepreku.
Š Difuzija je prolazak talasa kroz otvore čije su dimenzije male u
poređenju sa talasnom dužinom.
8. Refleksija talasa.
„ Refleksija talasa je pojava nagle promene pravca prostiranja pri nailasku
na diskontinuitet sredine – prepreku.
„ Ppadni ugao jednak je reflekovanom uglu a upadni i reflektovani talas
nalaze se u istoj ravni.

9. Prelamanje talasa.
„ Prelamanje talasa je pojava savijanja talasa, odnosno odstupanje od
pravolinijskog kretanja.

sin θ1 c1
=
sin θ 2 c2