Zaburzenia na tle seksualnym (Seligman)

1. Obecna tendencja: Poszerzenie pojęcia prawidłowości życia seksualnego, zawężenie zakresu nieprawidłowości.
Dysfunkcja – niemoc płciowa; obniżenie pożądania, obniżenie podniecenia, ból, problemy z osiągnięciem orgazmu.
Zaburzenie – parafilie (zaburzenia zainteresowań seksualnych  pobudzenie wywołane tym, co niezwykłe i
dziwaczne), transseksualizm (np. mężczyzna przekonany, że jest kobietą uwięzioną w ciele mężczyzny).
Kryterium: znaczne upośledzenie afektywnych i erotycznych relacji pomiędzy ludźmi.
2. Pięć warstw życia erotycznego (każda z warstw opiera się na warstwie niższej).
Warstwy od NAJNIŻSZEJ:
I Tożsamość Prawie jednoznaczna z posiadaniem Zaburzenie: transseksualizm
płciowa odpowiednich narządów płciowych;
II Orientacja Orientację zdradzają fantazje erotyczne dotyczące: Problem: niepokój i chęć wyzbycia się
seksualna  Osobników płci przeciwnej  heteroseksualizm; własnej orientacji (DSM III:
 Osobników tej samej płci  homoseksualizm; homoseksualność ego-dystoniczna;
 Osobników obu płci  biseksualizm. kategoria odrzucona w DSM IV).
III Preferencje Typy osobników, części ciała, sytuacje będące Zaburzenie: dziwaczne zainteresowania –
(zainteresowania) obiektem fantazji i pobudzenia; stają na drodze uczuciowego i
seksualne  Mężczyźni: kobieca twarz, piersi, pośladki, nogi; erotycznego związku z inną, godzącą się
 Kobiety: męska klatka piersiowa, barki, na ten związek osobą;
ramiona, pośladki, twarz, całe sceny (niestandardowej obiekt, np. stopy, majtki;
(romantyczne!). niepospolite sytuacje, np. podglądanie,
obnażanie, odczuwanie/ zadawanie bólu).
IV Rola płciowa Publiczne wyrażanie roli płciowej – to, co osoba robi Brak określonej kategorii zaburzeń na tym
i mówi, by zaznaczyć swoją płeć. poziomie.
V Realizacja Stopień adekwatności zachowań z odpowiednią Dysfunkcje seksualne
(funkcjonowanie) osobą w odpowiedniej sytuacji erotycznej.
seksualne Najbardziej wierzchnia warstwa.
Celem podziału jest wyjaśnienie, jak w wyniku terapii i wraz z naturalnym biegiem życia, problemy na każdym z
poziomów mogą się z łatwością zmieniać.
Im niższa warstwa, tym trudniej dokonać zmian (właściwie, nie da się przezwyciężyć transeksualizmu, trudno zmienić
orientację, zainteresowania seksualne podlegają pewnym modyfikacjom, role płciowe można zmienić w znacznym
stopniu, problemy funkcjonowania można skutecznie leczyć).
3. Tożsamość płciowa – warstwa I
Zaburzenie tożsamości płciowej (transseksualizm), gdy zawodzi poczucie płci (najważniejsza cecha określająca kim
jesteśmy).
Terapia: zmiana powierzchowności, by dopasować się do zaburzenia; nie obejmuje zmiany tożsamości (zbyt głęboko
zakorzeniona i niezmienna).
Transseksualista M/K Transseksualista K/M
Mężczyzna, który czuje się kobietą uwięzioną w ciele Kobieta czująca się mężczyzną w ciele kobiety;
mężczyzny; pragnie pozbyć się swoich narządów płciowych, Dąży do nabycia cech męskich i życia jako mężczyzna.
chce posiadać żeńskie cechy i żyć jak kobieta.
Od wczesnych stadiów życia, osoby czują że zostały obdarzone niewłaściwą budową ciała:
 napawa ich ona obrzydzeniem,
 perspektywa tkwienia w niej do końca życia może prowadzić do bezradności, depresji, myśli samobójczych,
 czasem maltretują swoje narząd płciowe,
 około 20 roku życia zaczynają się ubierać w typowe dla płci przeciwnej stroje, udają  chcą uchodzić za
osobnika płci przeciwnej (ale to ich nie podnieca, jak w przypadku transwestytów)  środek dzięki któremu
mogą wieść życie zgodne z ich tożsamością.
Obecnie: istnieje możliwość poddania się zabiegowi zmiany płci (przykład: Allen  Allison).
Przed wkroczeniem w okres dorastania: większość transseksualnych chłopców woli bawić się z dziewczynkami, szyć,
pomagać mamom w pracach domowych, bawić się lalkami.
W okresie dojrzewania: czują się w pełni kobietami, oczekują od społeczeństwa, by ich tak traktowano.

1
Transseksualizm ma charakter chroniczny – jeśli się pojawi, nie zniknie samorzutnie; rozpaczliwe pragnienie
poddania się operacji zmiany płci.
Zaburzenie rzadko spotykane (1 na 100000), więcej M/K.

Kryteria DSM IV:

A. Utrzymująca się silna identyfikacja z płcią przeciwną (nie zwykła chęć czerpania postrzeganych korzyści kulturowych zw. z
płcią przeciwną). U dzieci przejawia się co najmniej czterema z symptomów:
Powtarzanie/ utrzymywanie, że jest się (chce się być) osobą odmiennej płci; u chłopców skłonność do przebierania się w
odzież dziewcząt lub symulowanie kobiecych strojów, u dziewczynek – upieranie się przy noszeniu wyłącznie typowych
strojów chłopięcych; silne i utrzymujące się skłonności do odgrywania roli przeciwnej płci w zabawach wyobrażeniowych i
utrzymujące się fantazje o byciu osobą innej płci; intensywne pragnienie uczestnictwa w typowych zabawach i rozrywkach
płci przeciwnej; wyraźne, silne preferencje zabawy z towarzyszami płci przeciwnej.
U osób w wieku dorastania i dorosłych: wyrażanie pragnienia posiadania płci przeciwnej, pragnienie bycia uznawanym za
przedstawiciela odmiennej płci, życia i bycia traktowanym jako osoba przeciwnej płci lub przekonaniem, że prezentuje się
uczucia i reakcje typowe dla płci przeciwnej.
B. Stały dyskomfort wynikający z bycia osobą danej płci lub poczucie, że własna rola płciowa jest nieodpowiednia. U dzieci (1
z symptomów): u chłopców – penis i jądra są uważane za obrzydliwe lub że w przyszłości zanikną lub że lepiej byłoby ich nie
mieć, niechęć do zabaw zw. z szamotaniną, odrzucanie typowo chłopięcych zabawek, gier i aktywności; u dziewcząt –
odmowa oddawania moczu w pozycji siedzącej, zapewnienie o posiadaniu/ wyrośnięciu w przyszłości penisa, niechęć wobec
powiększających się piersi/ menstruacji lub znaczna awersja do strojów typowo dziewczęcych.
W wieku dorastania i dorosłych: zaabsorbowanie pozbyciem się pierwszo- / drugorzędnych cech płciowych lub przekonanie
że zostało się urodzonym z niewłaściwą płcią.
C. Zaburzeniu nie towarzyszy fizyczny stan interseksualizmu.
D. Zaburzenie powoduje dyskomfort o znaczeniu klinicznym lub upośledzenie w społecznym, zawodowym lub innym ważnym
obszarze funkcjonowania.

 Etiologia transseksualizmu
Możliwe, że tożsamość płciowa jest wynikiem hipotetycznych procesów hormonalnych w okresie 2-4 miesiąca ciąży.
Pod koniec pierwszego trymestru: moment określenia płci: gdy zaczną wydzielać się hormony maskulinizujące 
chłopiec; gdy nie będą się wydzielać  dziewczynka. Poziom androgenów na tym etapie określa budowę genitaliów i
tożsamość płciową (niedobór  tożsamość żeńska).
Wniosek: prawdopodobnie, tożsamość płciowa tkwi już w płodzie!
Sytuacje, w których tożsamość płciowa nie jest spójna z budową ciała:
transseksualizmM/K (mechanizm wyjaśniony powyżej);
transseksualizmK/ M żeńska str. chromosomów, większa dawka androgenów  żeńskie narządy, męska tożsamość;
Androgenitalny skrajna wersja transseksualizmu M/K; Odniesienie do
zespół (AGS) AGS wpływa na płód XX (kobieta)  poddanie dużej ilości transseksualizmu K/M:
androgenów  rodzi się dziewczynka z żeńskimi narządami Oba przypadki XX, które
wewnętrznymi (bo zostały określone przed wzrostem stężenia pomyłkowo zostały poddane
androgenów), ale z narządami przypominającymi mosznę i działaniu nadmiernej ilości
prącie (naprawdę, jest to przerośnięta łechtaczka, a w mosznie androgenów;
brak jąder)  osoba zostaje uznana za chłopca i tak
AGS – tak duża dawka, że
wychowana.
wykształcają się i narządy i
W okresie dorastania: nadal wysoki poziom hormonów  tożsamość męska;
głębszy głos, owłosienie na ciele  dorastanie jako
K/M – mniejsza dawka,
mężczyzna (czuje się tak, zabiegają o kobiety i odbywają
dlatego wykształca się tylko
stosunki jako mężczyźni, brak fantazji i zachowań
męska tożsamość;
biseksualnych);
Jeśli osoba podda się zabiegowi chirurgicznemu i stanie się Różnica: stężenie hormonów
kobietą  problemy: czuje się mężczyzną, mogą wystąpić
fantazje i działania biseksualne.
Zespół skrajna wersja transseksualizmu K/M; Odniesienie do
nadwrażliwości na struktura chromosomowa XY (mężczyzna): Y – wydzielanie transseksualizmu M/K:
androgeny (AIS) androgenów (działa poprawnie), ale X – nie funkcjonuje Oba przypadki XY z męskimi
poprawnie, zamiast umożliwić prawidłową reakcję na działanie narządami rozrodczymi;
androgenów  uniewrażliwienie na nie  brak zdolności
AIS zw. z brakiem wrażliwości
2
 wykorzystywania hormonów wydzielanych przez jądra na androgeny, w przypadku
potrzebnych do formowania odpowiednich narządów M/K – wrażliwość zachowana,
zewnętrznych  wykształcenie żeńskich narządów dlatego wytwarzają się męskie
zewnętrznych  osoby rodzą się z wewnętrznymi narządami zewnętrzne narządy płciowe,
męskimi i zewnętrznymi żeńskimi (pochwa jako ślepy zaułek); ale zbyt niski poziom
Uważają się za kobiety (i tak są wychowane), zabiegają o przyczynia się do wytworzenia
mężczyzn, odbywają stosunki jako kobiety; w okresie żeńskiej tożsamości.
dojrzewania powiększają im się piersi na skutek działania Różnica: wrażliwość na
normalnej męskiej ilości estrogenu wydzielanego przez ukryte androgeny
w jamie brzusznej jądra.
Wniosek z dywagacji: tożsamość płciowa stanowi tak głęboki problem, ponieważ jej korzenie tkwią w procesach
hormonalnych zachodzących pod koniec pierwszego trymestru. Bezskuteczność psychoterapii!
Badanie: podwzgórze M/K takiej samej wielkości, jak u kobiet  hormony płodu oddziałują z rozwijającymi się
strukturami mózgowymi  określenie tożsamości płciowej.
Rolę w tym procesie odgrywają wychowanie, hormony okresu dojrzewania, narządy płciowe, napiętnowanie;
najczęściej mogą jedynie wzmocnić/ zakłócić zasadniczą tożsamość.
 Leczenie transseksualizmu
Ponowne przypisanie płci – chirurgiczny zabieg zmiany płci.
Terapia obejmuje zmianę fizycznych cech płci danej osoby poprzez zabiegi chirurgiczne i kuracje hormonalne, zmiany
społeczne, zawodowe, urzędowe, zmiany drugorzędowych cech płciowych pomagających podkreślić nowy status
płciowy.
Często terapeuci wymagają, by osoba najpierw przez 2 lata żyła, jako przedstawiciel przeciwnej płci (imię, strój,
maniery), a dopiero gdy po tym okresie nadal tego chce, dokonuje się całej procedury.
Nie powinno poddawać się osób ze schizofrenią, urojeniami lub innymi zaburzeniami emocjonalnymi.
Operacja zmiany płci musi być poprzedzona zmianami biologicznymi:

Męska  żeńska: Żeńska  męska:

Kombinacja terapii hormonalnej  powiększenie
biustu;
Elektroliza  usunięcie owłosienia z twarzy;
Zabieg chirurgiczny  przekształcenie prącia w pochwę
(zachowana możliwość orgazmu)
(procedura trwa dłużej, jest bardziej skomplikowana)
Terapia hormonalna  zatrzymanie menstruacji,
obniżenie głosu, porost włosów na twarzy i ciele;
Zabieg chirurgiczny  usunięcie piersi, jajników,
niekiedy wymodelowanie prącia;
(zachowana możliwość orgazmu, ale brak erekcji 
trzeba użyć protezy).

Coraz lepsze rezultaty zabiegów (na początku było dużo komplikacji, str. 581 – niemożność orgazmu, trudność z
przystosowaniem) – dobre wyniki długoterminowe (większość zadowolona, pewna siebie i szczęśliwa).
4. Orientacja seksualna – warstwa II (wszystko na przykładzie męskiego homoseksualizmu)

Homoseksualizm Biseksualizm Heteroseksualizm

 Źródła orientacji seksualnej

Należy odróżnić wyłącznych homoseksualistów od biseksualistów (których jest więcej).
Mężczyźni homoseksualni interesowali się od zawsze tylko mężczyznami (fantazje, zakochanie) – jednoznacznie
określona orientacja.
Określenie orientacji seksualnej:
1) Hormony w okresie życia płodowego
Główna teoria źródeł homoseksualizmu: utrwalenie tendencji już w życiu płodowym, skutek połączenia wpływu
zmian genetycznych, hormonalnych i neurologicznych, do ich uaktywnienia dochodzi na początku dojrzewania.
Procesy uczenia się mogą jedynie zmieniać sposób, czas i miejsce ujawnienia.
Procesy hormonalne zachodzące w łonie matki kształtują silne predyspozycje do homo- / heteroseksualności.

3
 Teoria przerwania okresu płodowego (Ellis, Ames) – przerwanie sekwencji zw. z wydarzeniami neurochemicznymi
kontrolującymi proces maskulinizacji (2-4 miesiąc ciąży) prowadzi do niekompletnej maskulinizacji  płód posiada
męską tożsamość i narządy płciowe, ale zmianie ulega pociąg seksualny ( zainteresowanie mężczyznami).

ALE: Bem uznaje role odgrywaną przez hormony życia płodowego i inne czynniki biologiczne, ale wg niego kształtują
one jedynie temperament preferujący nietypowe dla płci czynności.
Sposób wychowania, modele ról, działanie hormonów okresu dojrzewania, geny, treści zabaw dziecięcych, fantazje i
sny, pierwsze doświadczenia seksualne też odgrywają pewną rolę.
2) Anatomiczne podstawy orientacji
Orientacja seksualna ma swoje podstawy w mózgu; badania LeVay: środkowo-przedni rejon podwzgórza
(odpowiadający za męskie zachowania seksualne, u mężczyzn zbudowany z większej ilości tkanki) jest dwukrotnie
większy o heteroseksualnych mężczyzn (u homoseksualnych rozmiary podobne do kobiecych); u szczurów przednie
części podwzgórza zw. z męskimi zachowaniami seksualnymi podlegają procesowi maskulinizacji w życiu płodowym.
Możliwe, że przerwanie czasu działania hormonów powoduje mniejszy przyrost tego obszaru, co może mieć wpływ
na orientację.
Brak danych nt. lesbijek – na pewno, częściej przyznają, że zdecydowały się na homoseksualizm PO okresie
dojrzewania.
3) Dane dotyczące bliźniąt, genetyka orientacji seksualnej
Zgodność pod względem homoseksualizmu: bliźnięta MZ > bliźnięta DZ > rodzeństwo niebliźniacze.
Dziedziczność 3-4krotnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia męskiego homoseksualizmu.
Różnice między MZ i DZ  obecność elementu genetycznego w przypadku orientacji seksualnej.
Większa zgodność DZ niż rodzeństwa niebliźniaczego  to samo środowisko płodowe i oddziaływanie hormonów w
życiu płodowym (dodatkowa przyczyna homoseksualizmu).
Są też dowody potwierdzające znaczny wpływ genetyki na homoseksualizm kobiet.
Możliwe, że homoseksualizm jest uwarunkowany przez niektóre geny.
 Zmiana orientacji seksualnej
Do lat 80tych – homoseksualizm jako zboczenie seksualne/ parafilia.
Homoseksualiści ego-dystoniczni – niezadowoleni ze swojej orientacji homo- / biseksualiści, którzy poddali się
terapii w celu zostania heteroseksualistami; DSM IV odrzuciło tę kategorię.
Nieelastyczność orientacji seksualnej (stwierdzona na podstawie badań i prób terapii).
Tradycyjna psychoterapia nie ma wpływu na zmianę orientacji.
Czasem udaje się to terapii behawioralnej – terapia awersyjna, w wyniku której prawie 60% uległo zmianie (brak
zachowań homoseksualnych, sporadyczne występowanie fantazji homoseksualnych, intensywne fantazje
heteroseksualne, wyraźne zachowania heteroseksualne w rok po terapii); ale mało prawdopodobne by mężczyźni ci
prezentowali wyłącznie homoseksualną orientację.
Teoria przerwania rozwoju płodowego – zakłada, że homoseksualizm wyłączny to taki, który prawie nie podlega
zmianie, gdyż wykształcił się jeszcze przed narodzeniem; spójne z danymi z badań. Łatwiej o zmianę zachowania w
przypadku homoseksualistów, którzy mieli zadowalające doświadczenia heteroseksualne, ale jest ona mało
prawdopodobna w przypadku osób o wyłącznie homoseksualnych tendecjach.
Gdy leczenie skupia się na celach dodatkowych (intymność, umiejętności społeczne) rosną szanse na zmianę.
5. Preferencje seksualne – warstwa III
W ciągu pierwszych 15 lat życia przychodzi moment, gdy przyswajamy sobie własne preferencje i zainteresowania
seksualne, obiekty zainteresowań erotycznych. Odtąd, prawdopodobnie obiekty wywołują już zawsze podniecenie.
Parafilie – gdy źródłem podniecenia są niezwykłe przedmioty i sytuacje; upośledzenie zdolności utrzymania
afektywno-erotycznego związku między ludźmi.
Przekroczenie granicy oddzielającej fantazje od parafilii, gdy osoba zaczyna je realizować, obiekt staje się niezbędny
do uzyskania podniecenia, osoba zaczyna niepokoić się swoim działaniem lub obiekt zastępuje partnera.

4
Często osoby są zadowolone ze swojego pożycia, a ich problemem jest tylko reakcja innych na ich skłonności.
Wielu miewa poczucie winy, mogą czuć wstyd, popaść w depresję z powodu działań, które uznają za niemoralne i
obrzydliwe. Parafiliom często towarzyszy dysfunkcja seksualna, zwłaszcza przy nieobecności obiektu.
Preferencje i podniecenie seksualne dotyczące:

Przedmiotów nieosobowych Sytuacji związanych z Niedobrowolnych partnerów

 Fetysze; upokarzaniem i cierpieniem  Ekshibicjonizm,
 Transwestytyzm.  Sadyzm,  Podglądactwo (voyueryzm),
 Masochizm.  Skatologia telefoniczna,
 Molestowanie dzieci.

a) Fetysze
Posługiwanie się fetyszem – podniecanie się dzięki martwemu przedmiotowi;
 partner czuje się wykluczony (nie jest źródłem podniecenia, obiekt zastępuje jego samego);
 Fetysz zwykle obrany jeszcze w dzieciństwie, nabiera mocy w wyniku częstych fantazji o nim, prób jego
wykorzystania, zwłaszcza przy masturbacji (trzyma, pociera, prosi partnera by na siebie włożył/trzymał);
 może ujawnić się, gdy dorosłe relacje międzyludzkie nie dają zadowolenia (słabe zdolności społeczne);
Prosta przyjemność seksualna  większy komfort niż zmagania się ze złożonością drugiego człowieka.
 Prawie wszystkie przypadki fetyszu i parafilii, w ogóle, dotyczą mężczyzn; regularny skutek w przypadku
braku obiektu  problemy z erekcją, a także depresja, samotność, poczucie niepokoju, czasem łamią prawo.

Kryteria:
A. Pojawiające się przez przynajmniej 6 miesięcy powracające, silnie podniecające fantazje seksualne, impulsy zachowania
dotyczące wykorzystania obiektów nieożywionych.
B. Fantazje, impulsy, zachowania powodują klinicznie znaczący dyskomfort lub upośledzenie w społecznym, zawodowym lub
innym obszarze funkcjonowania.
C. Fetysze nie ograniczają się do elementów garderoby kobiecej służących przebieraniu się lub urządzeń zaprojektowanych
w celu mechanicznej stymulacji narządów płciowych.

b) Transwestytyzm (przebieranie)
Transwestytyzm – fetyszyzm transwestycyjny; gdy mężczyzna stale przebiera się w damskie stroje w celu osiągnięcia
podniecenia seksualnego (posiada kolekcje części damskie garderoby, podczas masturbacji wyobraża sobie że
wygląda jak kobieta i nosi kobiece stroje); zwykle utrzymywany w tajemnicy (trudno ocenić skalę zjawiska,
prawdopodobnie poniżej 1% dorosłych mężczyzn).
 Zaczyna się zwykle od przebierania w dzieciństwie, u chłopców o urodzie niejednoznacznie wskazującej płeć.
 Początkowo, zjawisko dotyczy 1-2 elementów garderoby  nawykowe fetysze przy masturbacji/ stosunku (poza
obiektem, brak różnic między fetyszyzmem a transwestytyzmem).
 Czasem przebieranie się może zacząć obejmować pełen strój kobiecy, mogą pojawić się inne „kobiece” fantazje.
 Przebieranie  przyjemność i odprężenie; czasem, nawet gdy zanika podniecenie, osoba przebiera się, by
przezwyciężyć niepokój i depresję.
 Transwestyta uważa, że ma 2 osobowości: męską (w życiu codziennym jest normalnym, konwencjonalnie
zachowującym się mężczyzną) i żeńską (gdy się przebierze).
 Nie należy mylić z homoseksualizmem (3/4 ma żony i dzieci; podnieca ich przebranie, nie osoba tej samej płci; a
homoseksualiści przebierają się tylko, by zainteresować drugiego mężczyznę, nie podnieca ich to).
 Często cierpią z powodu niepokoju, depresji, poczucia wstydu/ winy; czasem transwestytyzm upośledza relacje
seksualne (impotencja gdy nie można mieć na sobie jakiegoś elementu stroju).
 Niewielkie zaburzenie umysłowe.
A. Powtarzające się u heteroseksualnego mężczyzny przez ponad 6 miesięcy podniecające fantazje seksualne, impulsy lub
zachowania dotyczące przebierania się w stroje kobiece.
B. Fantazje, zachowania, impulsy te powodują znaczący z klinicznego punktu widzenia dyskomfort lub upośledzenie w życiu
społecznym, zawodowym lub innym ważnym obszarze funkcjonowania.

5
c) Sadyzm i masochizm
(ramka, str. 588)
Sadysta Masochista
Osiąga podniecenie poprzez poniżenie/ zadanie bólu Osiąga podniecenie ulegając poniżeniu/ zadawanemu
drugiej osobie cierpieniu
Niejednokrotnie, umyślnie zadaje cierpienie partnerowi, Świadomie uczestniczy w działaniach, w wyniku których
który niekiedy w ogóle nie wyraża na to zgody. wyrządzana mu jest krzywda fizyczna, zagrożone jest jego
życie lub w inny sposób zadawane cierpienie.
Ciągłe fantazje na temat tortur, bicia, krępowania, gwałtu powodujące podniecenie (są konieczne, by uzyskać orgazm).
Inne jawne działania związane z cierpieniem/ upokorzeniem.
Dyskusja, czy masochizm stanowi „dewiację bez patologii”.
Masochizm jako pragnienie poddania się kontroli i ucieczka przed własną dobrotliwością. Z drugiej strony, prowadzi
do obniżenia intymności emocjonalnej i osamotnienia.

Sadyzm seksualny - kryteria

A. Pojawiające się przez przynajmniej 6 m-cy powracające silnie podniecające fantazje, impulsy, zachowania obejmujące
czyny (rzeczywiste, nieudawane), w którym cierpienie psychiczne/ fizyczne zadawane ofierze powoduje podniecenie danej
osoby.
B. Fantazje, impulsy, zachowania powodujące klinicznie znaczący dyskomfort/ upośledzenie w społecznym, zawodowym lub
innym obszarze funkcjonowania.

Masochizm seksualny - kryteria

A. Pojawiające się przez przynajmniej 6 m-cy powracające silnie podniecające fantazje, impulsy, zachowania obejmujące
czyny (rzeczywiste, nieudawane), dotyczące sytuacji, w której osoba jest poniżana, krępowana lub zmuszona do cierpienia w
inny sposób.
B. Fantazje, impulsy, zachowania powodujące klinicznie znaczący dyskomfort/ upośledzenie w społecznym, zawodowym lub
innym obszarze funkcjonowania.

d) Ekshibicjonizm
Ekshibicjonizm – polega na niejednokrotnym okazywaniu własnych narządów płciowych nie spodziewającym się
tego obcym ludziom w celu osiągnięcia podniecenia seksualnego; okazanie to końcowy akt (po nim nie podejmuje
dalszych prób nawiązania kontaktu seksualnego ze swoją ofiarą).
A. Pojawiające się przez przynajmniej 6 m-cy powracające silnie podniecające fantazje, impulsy, zachowania związane z
pokazywaniem swoich genitaliów niespodziewającej się tego osobie.
B. Fantazje, impulsy, zachowania powodujące klinicznie znaczący dyskomfort/ upośledzenie w społecznym, zawodowym lub
innym obszarze funkcjonowania.
 Prezentacji (głównie dzieciom i dorosłym kobietom) towarzyszy erekcja (często niepełna), może być też wytrysk,
choć częściej po wszystkim w samotności się masturbują.
 Częste zjawisko w Stanach (najczęstsze przestępstwo seksualne) i Europie, rzadko w innych rejonach (np. brak w
Indiach).
 Są niegroźni, a ich celem i gratyfikacją jest zszokowanie i przerażenie ofiar (odległość 1,5 – 15m  rzadko
molestowanie/ dotykanie).
 Jest to działanie publiczne ( stosunek raczej niemożliwy) – chodzi o ryzyko, które jest ważnym elementem
scenariusza.
 Zaburzenie fazy zalotów – prezentowanie męskości bez konieczności wchodzenia we właściwą rolę płciową; 4
etapy fazy zalotów (u ekshibicjonistów zaburzenie na drugim etapie!)
1) Zlokalizowanie partnera; 3) Kontakty dotykowe;
2) Kontakty przeddotykowe; 4) Stosunek
e) Podglądactwo (voyeuryzm)
Voyeuryści stale szukają sytuacji, w których mogliby obserwować niespodziewającą się tego nagą/ obnażającą się
kobietę, albo też będącą w trakcie aktywności płciowej.
 Działanie jest skryte – masturbacja podczas podglądania lub przypominania sobie podglądania;
 Obserwacja nieświadomej tego osoby to końcowy akt; nie zbliżają się do ofiary, nie odbywają z nią stosunku;
6
  Pobudzający sam fakt nielegalnego i skrytego podglądania;
 Czyn karalny, ale większość z takich osób nie posuwa się do poważniejszych przestępstw;
 Zaburzenie fazy zalotów (problem na pierwszym etapie – selekcji partnera);
 Wstyd, spadanie z parapetów, zastrzelenie (gdy są wzięci za włamywaczy), atak przez podglądanych;
 Zaburzenie ma charakter nawrotowy.
Kryteria:
A. Pojawiające się przez przynajmniej 6 m-cy powracające silnie podniecające fantazje, impulsy, zachowania dotyczące
obserwowania nieświadomej tego osoby, która jest naga, obnaża się lub jest w trakcie aktywności seksualnej.
B. Fantazje, impulsy, zachowania powodujące klinicznie znaczący dyskomfort/ upośledzenie w społecznym, zawodowym lub
innym obszarze funkcjonowania.

f) Pedofilia
Pedofilia – niejednokrotne preferowanie kontaktów seksualnych z dziećmi, które nie weszły jeszcze w okres
dojrzewania; osoba może rozbierać dziecko i przyglądać mu się, obnażać się przed nim, onanizować w jego
obecności, dotykać, ocierać się o nie, odbywać stosunki oralne, analne i waginalne (czasem przy użyciu siły); do
penetracji dochodzi w przypadku ok. 10% molestowania.
Przyczyny szczególnego potępienia przez społeczeństwo pedofilii:
o Dziecko nie jest w stanie wyrazić świadomej zgody na aktywność seksualną (  pogwałcenie wolności);
o Seksualny imprinting – wypaczenie podejścia dziecka do sfery seksualności na skutek tych doświadczeń.
Zwykle ofiary są osobami z bliskiego otoczenia osoby, a molestowanie odbywa się w ich domu.
 Pedofile mogą cierpieć z powodu konfliktu między pobożnością a ich seksualnością, czują się potępione, mają
poczucie winy, nadużywają alkoholu, nie posiadają umiejętności społecznych charakterystycznych dla dorosłych,
brak im pewności siebie, ich dorosłe kontakty społeczne i płciowe wiążą się z niepokojem (większy spokój w
obecności dzieci).
 Charakter chroniczny zaburzenia – zwłaszcza u dorosłych odczuwających pociąg do chłopców.
 W większości przypadków kontakty seksualne z dziećmi zastępują te z osobami dorosłymi.

Kryteria:
A. Pojawiające się przez przynajmniej 6 m-cy powracające silnie podniecające fantazje, impulsy, zachowania dotyczące
aktywności seksualnej z dzieckiem/ dziećmi, które nie wkroczyły jeszcze w okres dorastania (przed 13 r.ż.)
B. Fantazje, impulsy, zachowania powodujące klinicznie znaczący dyskomfort/ upośledzenie w społecznym, zawodowym lub
innym obszarze funkcjonowania.
C. Osoba ma przynajmniej 16 lat i jest co najmniej 5 lat starsza niż dzieci z kryterium A. Nie dotyczy osób w późnym okresie
dorastania będących w relacji z 12-13 latkiem.

PRZYCZYNY PARAFILII
Perspektywa psychodynamiczna
Obsadzenie (kateksja) – obdarzenie neutralnego przedmiotu
pozytywną/ negatywną energia psychiczną; gdy negatywna,
obiekt staje się źródłem lęku;
3 właściwości parafilii obasadzonych:
 Ich początek bierze się z doświadczeń dziecięcych;
 Są odporne na zmiany (zwłaszcza racjonalne);
 Mają trały charakter (pozostają na całe życie).
Freud: kateksja jako koncentracja dużej energii psychicznej,
obłożonej i chronionej przez osłonę martwych warstw 
utrzymanie potencjału erotycznego przez całe życie.
Wada: nie tłumaczy, dlaczego dotyczy tych, a nie innych osób.
Dla wszystkich parafilii wybór obiektu seksualnego nie jest
środkiem prowadzącym do zakończenia zachowań
seksualnych, a stanowi sam koniec tych zachowań, ma
charakter trwały i nie godzi się z rozsądkiem.
Perspektywa behawioralna
Uzupełnienie wytłumaczenia Freuda związanego z
mechanizmem obsadzenia.
Tworzenie odruchów warunkowych (stymulacja
przedmiotem  podniecenie seksualne).
Charakter trwały, ponieważ:
 osoby wzmacniają za pomocą dodatkowych
prób (fantazje podczas masturbacji) 
przyswojenie sobie reakcji (próby akwizycyjne,
Pawłow).
 Przygotowanie – czynnik wyjaśniający
irracjonalizm i opór na zmiany fetyszyzmu;
ograniczony zestaw obiektów, które wywołują
parafilie  ujawniają one jakieś inne atrybuty
przygotowania (irracjonalne, silne, łatwo
przyswajalne).

7
ZMIANA PREFERENCJI SEKSUALNYCH
Rzadko wygasają samoczynnie, ale czasem można je modyfikować za pomocą działań terapeutycznych.
Dane z badań dotyczą tylko tych, którzy pod silnym naciskiem władz zgłosiły się na terapię (niereprezentatywne).
Terapia awersyjna
(wystarczająca, gdy parafilia jest wynikiem warunkowania i
pojawia się podczas fantazjowania i masturbacji).
Ukryte uwrażliwianie – korzystanie z wyimaginowanego
bodźca seksualnego, po którym następuje awersyjny
bodziec bezwarunkowy.
Terapia dla ekshibicjonistów:
Pojedynczo lub w różnych kombinacjach wykorzystuje
poniższe środki:
 Porażenie elektryczne lub chemiczne środki wymiotne
(ukryte uwrażliwienie łączy bodziec awersyjny z
odpowiednio wyreżyserowaną fantazją);
 Przewarunkowanie orgazmiczne – głośno opowiada o
swoich fantazjach w trakcie masturbacji, a gdy dochodzi
do obnażania, to zastępuje to inną bardziej
dopuszczalną sytuacją;
 Zaspokojenie masturbacyjne – masturbacja jeszcze
przez pół godziny od wytrysku próbując fantazjować na
temat wszelkich wariantów ekshibicjonizmu;
 Alternatywny finał behawioralny – ćwiczenie
skutecznych form uniknięcia kuszącej sytuacji.
Skutek (prawdopodobny): osoba uczy się hamować swoje
pragnienia (zmiana zachowania, bez zmiany pragnienia).
Kastracja chemiczna
(Skuteczniejszy sposób powstrzymania przestępców
seksualnych).
Kastracja za pomocą:
 zabiegu chirurgicznego  usunięcie jąder (produkcja
95% testosteronu)
 podanie leków neutralizujących produkowany w
jądrach hormon.
Oddziaływanie chemiczne daje ten sam efekt, co
chirurgiczne, ale jest odwracalne.
Antyandrogeny – pochodne progesteronu, obniżają
poziom testosteronu i współczynnik powtórnego
popełnienia przestępstwa (poniżej 5%); octan cyproteronu
(androcur), medroksyprogesteron (depo provera).
By zadziałały, przestępca musi je przyjmować z własnej
woli.
Połączenie triptorelinu z psychoterapią (skuteczne przy
pedofilii); większość miała problemy z erekcją.
Prawdopodobnie: inhibitory powtórnego wychwytu
serotoniny zdolne do redukowania zaburzonych zachowań
seksualnych przy nieograniczaniu zdrowych.

6. Rola płciowa – warstwa IV

Rola płciowa – publiczna reprezentacja tożsamości płciowej;

 w dzisiejszych czasach brak zaburzeń roli (liberalizm);
 dopełnia i podkreśla wszystkie warstwy seksualnej egzystencji, jest rozwinięciem naszej tożsamości płciowej,
orientacji i preferencji seksualnych;
 nie jest zupełnie dowolna (mimo, że jest bardziej wyuczona, plastyczna i niestała niż zainteresowania, orientacja i
tożsamość).

Wiek Dziewczynki Chłopcy

2 Chcą się bawić lalkami Chcą się bawić ciężarówkami
3 Znają stereotypy płci dotyczące stroju, zabawek, zajęć, zabaw, narzędzi, zainteresowań.
Chcą się bawić z rówieśnikami tej samej płci
4 Chcą być nauczycielkami, pielęgniarkami, Chcą wykonywać męskie zawody.
sekretarkami, matkami
Spontaniczne odkrywanie stereotypów i organizowanie swojego świata według wyznaczanych przez nie kategorii.
Dzieci wychowywane w sposób androgeniczny mają tak silne stereotypy, jak te wychowywane w tradycyjny sposób.
Stereotypy małych dzieci niezależne od poglądów i wykształcenia rodziców, klasy społecznej, pracy, polityki płciowej.
Nieskuteczność interwencji mających na celu kształtowanie u dzieci postaw androgenicznych ( bunt).
Te obserwacje wykluczają przekonanie, że rola płciowa jest skutkiem nacisków społecznych.
Wpływ hormonów płodowych (2 linie dowodowe)  preferencje kształtowane już w życiu płodowym:
 badanie dzieci, których matki otrzymywały w trakcie ciąży leki zapobiegające poronieniu (skutek uboczny:
rozbijanie hormonów maskulinizujących);
 badanie dzieci z wrodzonym rozrostem kory nadnerczy (CAH)  płód płci żeńskiej jest poddany dużej dawce
androgenów; w dzieciństwie: dziewczynki preferują typowo chłopięce zabawki, zabawy; chłopczyce.
Podsumowanie: im wyższa warstwa, tym mniejszy (ale nadal znaczący) jest wpływ hormonów płodowych, a tym
większe znaczenie doświadczenia.
Stereotypy tracą na sile wraz z wiekiem (stereotyp dot. życzliwości ma mniejszą moc niż dot. zabawek).

8
Mimo, że naciski społeczne związane z kształceniem postaw androgenicznych nie dają skutków natychmiastowych,
mogą wywierać efekt „uśpiony”  w dorosłości stereotypy dotyczące roli płciowej słabną. Wynika to z tego, że dzieci
nie patrzą już na świat w kategoriach czarne-białe, pojawia się poczucie moralności, sprawiedliwości i uczciwości,
tolerancja (w miejsce konformizmu). Dzieci zaczynają dokonywać świadomych wyborów.
Decyzja o przyjęciu postawy androgenicznej – musi być dojrzała i świadoma, to nie wynik mechanicznej socjalizacji!
7. Realizacja seksualna – warstwa V
A) Fizjologia ludzkich reakcji seksualnych
Pragnienie erotyczne Podniecenie fizyczne Orgazm
1

4
Odprężenie
fantazje na temat odczuwanie przyjemność seksualna Wrażenie rozluźnienia
aktywności seksualnej i przyjemności osiąga szczyt; mięśni i dobre
pragnienie seksualnej; u mężczyzn - wytrysk, u samopoczucie;
zaangażowania się w kobiet - skurcze mięśni
u mężczyzn towarzyszy U mężczyzn: zjawisko
nie. ścianek pochwy
temu erekcja, u kobiet - refrakcji
lubrykacja i obrzmienie
pochwy

F. Męskie reakcje seksualne Kobiece reakcje seksualne

1. pragnienie i pobudzenie warunkują stan podniecenia Pocałunki, pieszczoty, stymulacja wzrokowa, subtelne
(dotykanie narządów, dotykanie/ oglądanie wrażliwego wskazówki;
seksualnie partnera, bodźce wzrokowe, zapach, głos, Romantyczna sytuacja, delikatny dotyk;
fantazje).
2. Podniecenie  stymulacja przywspółczulnych nerwów Podniecenie (wypełnianie krwią  przyjemność):
rdz. Kręgowego kontrolujących naczynia krwionośne w  pęcznienie pochwy  zmieszczenie w niej penisa;
penisie  rozszerzenie naczyń, wypełnienie dużą ilością  nabrzmienie łechtaczki;
krwi natlenowanej  erekcja.  lubrykacja  ułatwienie penetracji
3. Kontrolowany przez układ współczulny; Seria odruchowych skurczów mięśni otaczających pochwę
1) emisja (polucja) – wydzielenie płynu nasieniowego, w  uciskanie tkanki pochwy  ekstatyczne poczucie
momencie skurczu męskich narządów rozrodczych, orgazmu;
2) wytrysk (ejakulacja) – skurcz mięśni u podstawy  Orgazm wywołany stymulacją łechtaczki, wyraża się w
wyrzut. skurczach pochwy.
4. Faza refrakcji –– chwilowy brak wrażliwości na bodźce
wydłuża się z wiekiem (kilka minut – kilka godzin)
Na pobudzenie kobiet i mężczyzn składają się równoległe wydarzenia.
UPOŚLEDZENIE REALIZACJI FUNKCJI SEKSUALNEJ
Dysfunkcja seksualna – gdy pragnienie, pobudzenie lub orgazm nie przebiegają w należyty sposób.
Upośledzenie może dotyczyć jednego/wszystkich obszarów, utrzymywać się przez całe życie/ pojawić się po pewnym
czasie, ograniczać się do jednej sytuacji (partnera)/ ujawniać się we wszystkich sytuacjach.
Brak wrażliwości seksualnej u kobiet = brak pragnienia + upośledzenie podniecenia.
 Awersja seksualna – zaburzenie fazy 1; niskie pragnienie seksualne (lub jego brak); kobieta odczuwa
obrzydzenie, lęk, wstręt w sytuacji, która mogłaby zakończyć się stosunkiem, może nie mieć fantazji
seksualnych; awersja może odnosić się do wszystkich/ jednego elementu i mieć charakter łagodny lub nie.

Kryteria:
A. Stała/ okresowa skrajna awersja i unikanie niemal wszystkich genitalnych kontaktów z partnerem.
B. Zaburzenie powoduje znaczący dyskomfort lub trudności interpersonalne.
C. Seksualnej dysfunkcji nie można wyjaśnić innymi zaburzeniami z osi I (z wyjątkiem innej dysfunkcji seksualnej).
Określ typ: obecny przez całe życie/ nabyty; uogólniony/ specyficzny; spowodowany czynnikami psychicznymi/ mieszanymi

 Zaburzenie podniecenia seksualnego o kobiet – dysfunkcja fazy 2; stymulacja seksualna nie wywołuje
lubrykacji pochwy, powiększenia łechtaczki i macicy, ani erekcji sutków;  brak przyjemności, seks jako przykre
doświadczenie; może dotyczyć wszystkich/ specyficznych sytuacji; może (ale nie musi!) występować problem z
osiągnięciem orgazmu; reakcje kobiet na problem: cierpliwie poddają się stosunkom/ frustracja, że mężowi jest
przyjemnie, a jej nie/ unikanie kontaktów seksualnych (wymówki, kłótnie, itp.).

9
 Kryteria:
A. Stała/ okresowa niezdolność do osiągnięcia/ utrzymania reakcji lubrykacji, nabrzmienia przed ukończeniem
aktywności seksualnej.
B. Zaburzenie powoduje znaczący dyskomfort lub trudności interpersonalne.
C. Seksualnej dysfunkcji nie można wyjaśnić innymi zaburzeniami z osi I (z wyjątkiem innej dysfunkcji seksualnej) i nie
jest jedynie fizjologicznym skutkiem działania określonej substancji lub ogólnym stanem zdrowia.

 Żeńskie seksualne zaburzenia bólowe:

o Waginizm – mięśnie pochwy kurczą się samoczynnie podczas próby odbycia stosunku, a nawet
wprowadzania do niej tamponu;
o Dyspaurenia – pojawiający się podczas stosunku silny ból, mimo właściwego poziomu pragnienia,
podniecenia i zdolności osiągnięcia orgazmu.
Zaburzenie erekcji u mężczyzn
O wiele rzadsze są zaburzenia związane z fazą podniecenia, czyli podniecenie niedostateczne, awersja seksualna.
Męskie zaburzenie erekcji (impotencja) – najczęstsza dysfunkcja; powtarzająca się niezdolność osiągnięcia i
utrzymania erekcji potrzebnej do odbycia stosunku;  poczucie bezwartościowości (upokorzenie, frustracja).
Pierwotna dysfunkcja erekcji – mężczyzna nigdy nie był w stanie Wtórna dysfunkcja erekcji – mężczyzna
osiągnąć i utrzymać erekcji wystarczającej do odbycia stosunku utracił zdolność
Dysfunkcja może być zależna od sytuacji (partner, okoliczności) lub ogólna (niezależna od okoliczności).
Problemy z erekcją mogą być skutkiem ogólnego stanu zdrowia. Diagnoza, czy problemy mają podłoże organiczne czy
psychiczne na podstawie badania występowania erekcji podczas snu. Jeżeli erekcja pojawia się w trakcie snu,
wyklucza się czynniki fizyczne (medyczne).
Kryteria:
A. Stała/ okresowa niezdolność do osiągnięcia/ utrzymania odpowiedniej erekcji przed końcem aktywności seksualnej
B. Zaburzenie powoduje znaczący dyskomfort lub trudności interpersonalne.
C. Seksualnej dysfunkcji nie można wyjaśnić innymi zaburzeniami z osi I (z wyjątkiem innej dysfunkcji seksualnej) i nie
jest jedynie fizjologicznym skutkiem działania określonej substancji lub ogólnym stanem zdrowia.

Zaburzenie orgazmu u kobiet

 10-25% dorosłych kobiet nigdy nie przeżyło orgazmu, mimo że były poddane działaniu sporej dawki
stymulacji.
 Najczęstsza dysfunkcja seksualna;
 Kobiety nie przeżywające orgazmu mogą mieć silny popęd, czerpać przyjemność z gry wstępnej, ulegać
lubrykacji, uwielbiać wrażenie jakie daje penetracja;
  frustracja, oburzenie, stała erozja związku erotycznego i uczuciowego;
 Gdy nadchodzi moment kulminacyjny, zaczynają analizować sytuację.

Kryteria:
A. Stałe/ okresowe opóźnienie/ brak orgazmu po fazie normalnego pobudzenia seksualnego. Kobiety wykazują duże
zróżnicowanie w rodzaju/ intensywności stymulacji, która wyzwala orgazm. Diagnoza zaburzenia orgazmu powinna
opierać się na dokonanej przez klinicystę ocenie, że zdolność kobiety do orgazmu jest mniejsza niż można by oczekiwać
dla jej wieku, doświadczenia seksualnego, adekwatności stymulacji, której doświadcza.
B. Zaburzenie powoduje znaczący dyskomfort lub trudności interpersonalne.
C. Seksualnej dysfunkcji nie można wyjaśnić innymi zaburzeniami z osi I (z wyjątkiem innej dysfunkcji seksualnej) i nie jest
jedynie fizjologicznym skutkiem działania określonej substancji lub ogólnym stanem zdrowia.

Może mieć charakter pierwotny lub wtórny (wtedy utrata zdolności);

typ specyficzny (orgazm przy masturbacji, ale nie przy stosunku) lub ogólny.
Zaburzenie orgazmu u mężczyzn:
Są to problemy, które określa się nie na podstawie jasno zdefiniowanych ram czasowych, a w zależności od
oczekiwań obojga partnerów.

10
  Przedwczesny wytrysk – powtarzająca się niezdolność zapanowania nad wytryskiem, charakteryzująca się tym,
że pobudzony seksualnie mężczyzna bardzo szybko osiąga orgazm; prawdopodobnie najczęstszy męski problem
seksualny; czasem wtórna niezdolność osiągnięcia erekcji wynika z nieleczenia przedwczesnego wytrysku.

Kryteria:
A. Stała/ okresowo występująca mimowolna ejakulacja po minimalnej stymulacji, tuż po rozpoczęciu penetracji.
Klinicysta musi brać pod uwagę czynniki, które wpływają na długość trwania fazy podniecenia (wiek, długość związku,
sytuacje i częstotliwość aktywności seksualnej w ostatnim czasie).
B. Zaburzenie powoduje znaczący dyskomfort lub trudności interpersonalne.
C. Dysfunkcja nie jest jedynie fizjologicznym skutkiem działania określonej substancji lub ogólnym stanem zdrowia.

 Wytrysk opóźniony – ogromne trudności w osiągnięciu orgazmu podczas stosunku;

o często łatwość szczytowania podczas gry wstępnej lub masturbacji, a trudność pojawia się przy stosunku;
o  partnerka może się poczuć odrzucona lub nieudolna;
o mężczyzna może z obawy symulować orgazm, zdradzać niepokój, odczuwać frustrację;
o najbardziej pobudzający jest dla niego własny dotyk;
o może być przyczyną wtórnych problemów z erekcją.

Kryteria:
A. Stałe/ okresowe opóźnienie/ brak orgazmu po fazie normalnego podniecenia podczas aktywności seksualnej, które
klinicysta biorąc pod uwagę wiek osoby, ocenia jako odpowiednia co do intensywności i czasu trwania.
B. Zaburzenie powoduje znaczący dyskomfort lub trudności interpersonalne.
C. Seksualnej dysfunkcji nie można wyjaśnić innymi zaburzeniami z osi I (z wyjątkiem innej dysfunkcji seksualnej) i nie
jest jedynie fizjologicznym skutkiem działania określonej substancji lub ogólnym stanem zdrowia.

PRZYCZYNY DYSFUNKCJI SEKSUALNYCH

Od końca lat 90 (gdy wynaleziono viagrę) oprócz czynników psychicznych, bierze się pod uwagę również biologiczne.
Przyczyny biologiczne:
 stosowanie używek (alkohol, kokaina, heroina, marihuana) wpływających na działanie hormonów płciowych;
 Leki przeciwnadciśnieniowe  obniżenie popędu;
 Silne i słabsze leki uspokajające, trójpierścieniowe środki antydepresyjne, leki przeciwhistaminowe.
 Wzrost wraz z wiekiem, osób cierpiących na problemy z erekcją.
 słabe krążenie ( niedostateczne natlenienie krwi wypełniającej ciała jamiste prącia),
 niski poziom testosteronu;
 zawężone żyły i nieszczelne zastawki( brak odpowiedniej ilości krwi w penisie i zbyt szybki jej odpływ 
uniemożliwienie utrzymania erekcji);
 Problemy związane z osią podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczową; u 90% przywrócenie potencji możliwe
dzięki terapii biologicznej;
 Schorzenia neurologiczne, cukrzyca, choroby nerek  obniżenie wrażliwości;
 Obniżenie zdolności kobiet do pobudzenia na skutek: odniesionych obrażeń, anomalii w budowie narządów
płciowych, braku równowagi hormonalnej, zaburzeń neurologicznych, stanów zapalnych, zabiegów
chirurgicznych.
Czynniki psychologiczne:
Negatywne stany emocjonalne bezpośrednio ograniczają wrażliwość seksualną. Niektóre reakcje autonomiczne (np.
podniecenie seksualne) mogą być zahamowane przez negatywne stany emocjonalne.
Źródła lęku i smutku wywołujące utratę wrażliwości seksualnej – różne poglądy:
Psychodynamiczny Behawioralny* Poznawczy Biologiczny
Źródło Nieświadomy konflikt, Wcześniejsze Traumatyczne doświadczenia Niedostateczna ilość krwi
wstyd, poczucie winy, lęk traumatyczne seksualne osoby dopływającej do
przed bólem, lęk przed doświadczenia reprezentującej określony styl narządów płciowych
niechcianą ciążą (mężczyźni: poznawczy
nieudane pierwsze („strażnik orgazmu”);

11
 doświadczenia  Dekoncentracja, przejściowe
zaburzenie erekcji) negatywne stany emocjonalne
Proces Nieświadomy konflikt   lęk przed porażką Osoba obserwuje się i ocenia Brak dopływu krwi nie
niepokój w trakcie  niepokój podczas w trakcie aktu płciowego  pozwala na pełną erekcję
aktywności seksualnej aktywności niepokój, zakłócenie radości z przyczyn mechanicznych
(zw. z niemożnością seksualnej czerpanej ze zbliżenia
dogrania się partnerów, (lęk przed
obawą przed odrzuceniem; kontaktami
zbytnie rozmyślanie nt. seksualnymi)
własnych zachowań)
Wynik Utrata wrażliwości Niepokój  Zablokowanie przez lęk reakcji Niemożliwość wystąpienia
zablokowanie przywspółczulnych  adekwatnej, trwałej
erekcji i orgazmu Zablokowanie erekcji i erekcji uniemożliwia
orgazmu osiągnięcie orgazmu
* Wady: nie wyjaśnia wszystkich przypadków zaburzeń (gdy brak traumy), nie określa dlaczego niektóre jednostki są
bardziej wrażliwe na urazy.
LECZENIE DYSFUNKCJI SEKSUALNYCH
Często, pod warstwą dysfunkcji seksualnych kryją się podstawowe problemy dotyczące funkcjonowania związku (z
miłością, czułością, zachowaniem szacunku, uczciwością). Przezwyciężenie  pełniejsze kontakty seksualne.
 Bezpośrednia terapia seksualna (Masters, Johnson)
Różnice w stosunku do poprzednich terapii:
 Inna definicja problemu – ograniczona dysfunkcja (a nie nerwica/ choroba); problem lokalny (nie ogólny);
kobiety cierpią na „zahamowanie pobudzenia” (a nie oziębłe histeryczki);
 Klienci w sposób otwarty trenują zachowania seksualne poprzedzane systematycznymi dyskusjami z
terapeutą; para trenuje swoje zachowania seksualne podczas specjalnych sesji;
 Problemy seksualne często tkwią we wzajemnych relacjach w parze (a nie tylko w jednostce).
Ognisko zmysłowe – główna strategia tej terapii;
o podstawowe założenie: Niepokój występujący podczas stosunku blokuje podniecenie seksualne i odczuwanie
przyjemności – kobiet blokuje fazę lubrykacji, a u mężczyzn erekcję.
o Cel:
 Ogólny – ograniczenie odczuwanego niepokoju, odbudowanie poczucia pewności siebie,
 Bezpośredni – doprowadzenie do pomyślnych przeżyć podczas stosunku (można osiągnąć tylko przez
zminimalizowanie wymagań stawianych w związku z pobudzeniem i orgazmem).
o Fazy:
sprawianie przyjemności stymulacja narządów stosunek bez przymusu
1

płciowych
o Skuteczność: Tylko 25% par nie udaje się poprawić wzajemnych stosunków po takiej terapii.
W przypadku kobiet z anorgazmią pierwotną – nadzorowana masturbacja za pomocą wibratora oraz trening mięśni
(90% skuteczności).
 Viagra i biologiczne metody leczenia
Viagra (sildenafil) – wprowadzona w 1998 (Pfizer), tabletka;
o powoduje zwiększenie dopływu krwi do prącia już w godzinę po zażyciu; wspomaga erekcję, ale tylko w
sytuacji stymulacji seksualnej;
o u 73% pacjentów poprawa (badania Pfizer);
o Kuracja jest bardzo tania;
o Skutki uboczne: zgony mężczyzn, ale wynikały one z przeciążenia organizmu (starsi i wcześniej impotenci),
przejściowe zaburzenia wzroku (otoczka niebiesko-zielona, zanik ostrości widzenia), bóle głowy)
OCENA TERAPII SEKSUALNEJ (TAB. 611):
Bezpośrednia terapia seksualna Viagra

12
Przedwczesny wytrysk, dysfunkcja orgazmu u kobiet – 75%
przypadków poprawa;
Desensytyzacja efektywna w przypadku wspomagania
pragnienia orgazmu (kobiety z lękami seksualnymi);
Skuteczność tych technik nie jest dobrze potwierdzona
(wymagane ściśle nadzorowane badania, określona grupa
badanych i kryteria poprawy).
70% skuteczności
Działanie paliatywne – zaprzestanie używania skutkuje
prawdopodobnie nawrotem
Skuteczność dobrze udokumentowana (specjalne testy nim
została wprowadzona na rynek);
Brak wyników nowszych, bardziej obiektywnych badań;
Brak wyników obserwacji długoterminowych

13