Machine Translated by Google

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA, 2013, nr 4, s. 75–85

STAROROSYJSKA „SUKIENKA” OD IZYASLAWLA: nowa

atrybucja
Copyright © 2013 O.V. Orfińska* ,K.A. Michajłow**
*Instytut Dziedzictwa. D.S. Lichaczow, Moskwa (orfio@yandex.ru)
**Instytut Historii Kultury Materialnej Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu

Słowa kluczowe: średniowiecze, ubiór XIII w., ubiór staroruski, strój po Izjasławiu, kaftan połowiecki, rekonstrukcja
ubioru, tkaniny średniowieczne, len, bawełna.

„Suknia z Izjasławia”, będąca unikatowym znaleziskiem prawie nieuszkodzonego uszytego dzieła, zajęła jedno z
honorowych miejsc wśród prawdziwych znalezisk archeologicznych staroruskiego stroju. Badania przeprowadzone na
współczesnym poziomie naukowym ujawniły, że ta tkanina nie jest wcale kobiecą sukienką, ale prawdopodobnie
męskim kaftanem, którego analogi można znaleźć w stroju połowieckim. Nowe spojrzenie na dobrze znany materiał
pokazało, jak mało wiemy. Fakt ten doprowadził również do uważnego i bardzo dokładnego ponownego zbadania
niektórych faktów i pozwolił postawić nowe zadania w nauce stroju staroruskiego.

Każdy, kto kiedykolwiek interesował się punktów, które wywołały szereg pytań. Aby na nie
starożytną rosyjską odzieżą, zna sukienkę Izyaslavla. odpowiedzieć, postanowiono zwrócić się
Został wprowadzony do obiegu naukowego przez bezpośrednio do samego materiału.
mgr inż. Saburova w 1997 roku „W Izyaslavl Miejsce odkrycia. Osada w pobliżu wsi Osada
znaleziono kolejną całą sukienkę. Uszyty został z rejonu Szepetowskiego, obwód Chmielnicki. Ukraina
kilku rodzajów najlepszej wełnianej tkaniny o splocie stała się jednym z nielicznych starożytnych zabytków
płóciennym i wycięty z topu i odpinanej spódnicy. rosyjskich eksplorowanych niemal na całym obszarze
Góra sukienki jest podszyta. Kołnierzyk obszyty przez galicyjsko-wołyńską ekspedycję leningradzkiego
lamówką z gęstszego materiału. Krawędź składana oddziału Instytutu Archeologii Akademii Nauk ZSRR
jest na pół i szyta poziomymi ściegami. Rozcięcie (LO IA ZSRR Academy of Sciences) kierowanej przez
znajdujące się po lewej stronie kołnierza przechodzi M.K. Rum Karger w latach 1957–1964 Badacz
w szew na ramieniu. Spódnica jest przyszyta do utożsamił osadę z kronikarskim miastem Izyasław i
góry stanika w pasie. Jest montowany w najmniejszym pod tą nazwą zabytek wszedł do literatury naukowej.
zespole, do którego jest szyty na górze czterema Następnie ta hipoteza robocza nie została
równoległymi szwami. Na szwie łączącym stanik ze potwierdzona, ale toponim jest nadal używany do
spódnicą nasza jest tasiemka tkana złotem, obszyta dziś (Peskova, 2009.
z obu stron jedwabną nicią, skręcona w formie C. 150).
sznurka. Wzdłuż rąbka wszyto lamówkę. Sądząc po Osada zajmuje 3,6 ha na niskim przylądku na
szwach, rękaw został wszyty poniżej ramienia, gdzie lewym brzegu rzeki. Guska (dorzecze rzeki Gorynia).
wszyto pasek tkaniny o szerokości 5 cm, ten detal Od strony dna przylądek jest chroniony trzema
został wszyty w poprzek rękawa najmniejszym rzędami wałów i rowów (rys. 2). W południowo-
szwem - „do przodu igłą”, a następnie szwem wschodniej części osady znajdowała się cytadela o
odwrotnym, przestrzeń między szwami została powierzchni 0,6 ha, ufortyfikowana fosą i wałem.
wypełniona tak precyzyjnie, że wygląda jak szew Na skraju ronda i cytadeli odnaleziono pozostałości
maszynowy. Trudno ocenić długość sukienki. Tylko spalonych drewnianych klatek. Były to konstrukcje,
naukowa renowacja może dać pełny obraz nie tylko posiekane „w chmurę” i ustawione w rzędzie blisko
technologii produktu, ale także jego kształtu i siebie. Sądząc po składzie inwentarza i braku pieców,
wielkości. Jeśli proporcje złożonej sukienki są w miały one znaczenie wyłącznie gospodarcze i
zasadzie prawidłowe, to jej długość sięga obronne. Wjazd do miasta ronda znajdował się w
kolan” (Saburova, 1997, s. 102, ryc. 68, 6–8). W południowo-zachodnim narożniku osady, na
publikacji badaczka przedstawiła rysunek ubioru, skrzyżowaniu południowej i zachodniej linii wałów i
który prawdopodobnie powstał ze starej fotografii rowów. Według AA Peskova, wejście do ogrodu
obronnego
z archiwum ekspedycji (ryc. 1). Jednak porównując jej opis, rysunki znajdowało
i fotografie,się pomiędzy
wiele trybunami XVI i XVа od s
niejasnych

75
Machine Translated by Google
76 Orfińska, Michajłow
Ryż. 1. Sukienka od Izyaslavla. 1 – zdjęcie (archiwum zdjęć IIMK RAS); 2 - rysunek (wg: Saburova, 1997).
Ryż. 2. Plan osady Izyaslavl w pobliżu wsi. Osada rejonu
Szepetowskiego, obwód Chmielnicki. Ukraina (za: Peskova,
2009). Strzałka wskazuje miejsce, w którym znaleziono sukienkę.
linie fortyfikacji otaczającego miasta. Klatka XVI,
zdaniem badacza, służyła jako podstawa wieży
narożnej chroniącej przejazd bramny (ryc. 3, A)
(Peskova, 2009, s. 165–167). Podczas wykopalisk
archeolodzy odkryli straszną
obraz całkowitego zniszczenia twierdzy i masowej
śmierci jej obrońców. Ponad 200 „kości” –
nagromadzeń ludzkich kości i pojedynczych szkieletów
– oznaczało miejsca pochówku mieszkańców
staroruskiej osady.
W miejscu zniszczonej baszty narożnej, w pobliżu
północno-wschodniej ściany klatki XVI, odkryto jedno
z najbardziej niezwykłych znalezisk: wyczyszczono
duże nagromadzenie zwęglonej tkaniny pod stosem
spalonych kłód na głębokości od 1,15 do 1,5 m (od
powierzchni)1 (rys. 3, B). Leżała na placu. 101 nad
okrągłym drewnianym dnem beczki (około 43 cm
średnicy) i zajmował powierzchnię 69×30 cm.W
wypełnieniu klatki znaleźli dużo spalonego ziarna,
całe naczynia ceramiczne, zerwane nitki, a także groty
i włócznie (Peskova, 2009.
C. 166). Po przejrzeniu gruzów spalonych kłód i
resztek tkaniny archeolodzy oczyścili pozostałości
cienkich drewnianych palików ustawionych wzdłuż
ścian klatki. Mogą służyć jako stelaż do konstrukcji
wewnętrznych w pomieszczeniu (półki,
1 Dzięki życzliwej pomocy AA Peskova zdołała znaleźć numer
terenowy (Gor. 1957, no. 2682, 2697, 2698) w opisach
wyprawy, a także na rysunkach terenowych wskazujących
miejsce znaleziska. Numer inwentarzowy - GP-57/13 110.
ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013
Machine Translated by Google

STAROROSYJSKA „SUKIENKA” OD IZYASLAWLA: nowa atrybucja 77

ścianki działowe, schody). Resztki odzieży znaleziono w

warstwie węgla i spalonych płyt, ale na szczycie głównego
zawalenia spalonych ścian domu z bali. Najprawdopodobniej
może to świadczyć o tym, że znajdowały się one na drugiej,
górnej kondygnacji wieży i wraz z zawalonymi stropami
opadały do dolnej części klatki. W klatce nie znaleziono
śladów kości ani szczątków szkieletów należących do
mieszkańców osady lub jej najeźdźców, nie mówiąc już o
samym materiale tekstylnym. Okoliczności

znaleziska sugerują, że ubrania były przechowywane

złożone w drewnianej skrzyni lub beczce wraz z innymi
sprzętami gospodarstwa domowego, które należały do
jednego z mieszkańców twierdzy. W archiwum
fotograficznym Instytutu Kultury Materialnej Rosyjskiej
Akademii Nauk (nr II 708702–708703) znajdują się dwa
negatywy przedstawiające sukienkę,
dokonane wkrótce po odkryciu i częściowej renowacji2 .
W chwili obecnej jest to jedyny dowód doskonałego Ryż. 3. A - plan południowej linii obwarowań i przejazdu
zachowania ubrań z XIII wieku, odkrytego w Izyasławiu. bramnego ronda miasta Izyasław. B - plan ruin narożnej
Na zdjęciu jest zamocowany w jednym szyku od kołnierza wieży Izjasławia z miejscem odnalezienia sukni. Strzałka
wskazuje lokalizację znaleziska.
do rąbka (ryc. 1, 1). Teraz materiał jest przechowywany w
departamencie kultury rosyjskiej Państwowego Ermitażu.
Część ma postać wyprostowanych fragmentów, a część są one „spalone”3 bardzo
, delikatne tkanki, które potrzebują

gęstych konglomeratów tekstylnych. Należy zauważyć, że w profesjonalnej renowacji.

ten materiał jest niezwykle trudny do przestudiowania,
ponieważ
2 Według ustnych zeznań dr. Nauki A.N. Kirpichnikowa, zdjęcie
zostało zrobione niedługo po odkryciu, ale jako pojedynczy
masyw suknię z Izyasławia można było zobaczyć już w latach
60. XX wieku. Począwszy od końca lat 70. - początku lat 80.
znalezisko było już przechowywane w postaci oddzielnych fragmentów.
gliniarze.
Badania tkanin przeprowadzono w Centrum Badań
nad Technikami Historycznymi i Tradycyjnymi Instytutu
Dziedzictwa im. D.S. Lichaczow. Charakterystykę szytego
wyrobu, tkanin oraz charakter włókien tekstylnych
określono standardowymi metodami analizy tekstyliów
(Orfinskaya, 2009.
3
Tkanina nie była bezpośrednio wystawiona na działanie
otwartego ognia, tj. nie palił się, ale był wystawiony na działanie
wysokich temperatur. Ten proces nazywa się pirolizą.

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013

Machine Translated by Google

78 Orfińska, Michajłow

stół

Rozmiar,
Nr próbki cm Opis fragmentu

jeden

27 × 30 Fragment zaplecza obozu ze szwem po prawej stronie i podszewką. Szew biegnie wzdłuż
łuk od talii do rękawa
2 40 × 38 Fragment spódnicy i część talii. Górna krawędź spódnicy jest odcięta, z małymi fałdami o głębokości
0,1-0,2 mm (siedem fałd na 1 cm), biegnącymi w pasie o szerokości 2 cm Fragment spódnicy składa
się z trzech zszytych ze sobą tkanin. Jeden szew znajduje się po prawej stronie, drugi znajduje się
po lewej stronie fragmentu spódnicy. Dolna część obozu jest zamknięta (materiał główny i
podszewka jest podwinięty i obszyty) i połączona ze spódnicą szwem doczołowym. Szew na
przedniej stronie tkaniny pokryty jest paskiem jedwabnej tkaniny, wzdłuż którego ułożony jest
ozdobny sznurek.
3 15 × 26 Fragment narożnika rąbka i lewej podłogi. Pas cienkiej tkaniny o szerokości 3 cm obszywany jest wzdłuż
rąbka, a gruby materiał o szerokości 9 cm jest obszywany po lewej stronie. czyli 11 cm

4 22 × 17 Fragment rąbka z paskiem cienkiej tkaniny o szerokości 3 cm i paskiem podszewki

tkaniny o szerokości 9 cm
pięć 10×12 Cienka bezszwowa tkanina
6 13×8 Cienka tkanina bez szwów
7 17×9 Cienka tkanina bez szwów
8 10 × 13 Fragment rąbka spódnicy; po lewej stronie szew „nad krawędzią” cholewki
strona podszewki
dziewięć
12 × 14 Fragment lewego piętra. Wzdłuż krawędzi na przedniej stronie wszyty jest pasek cienkiej tkaniny o
szerokości 4 cm, wzdłuż krawędzi paska biegnie ozdobny szew. Po lewej stronie wzdłuż krawędzi
obszyty jest pasek o szerokości co najmniej 14 cm
10 10×8 Fragment jest dwuwarstwowy. Obszar talii. Cienka plisowana tkanina
jedenaście
8 × 18 Cienka tkanina z obrębionym paskiem o szerokości 3 cm; gruby materiał - po niewłaściwej stronie
bok
12 12×6 Cienka tkanina ze szwem biegnącym w łuk
13 27 × 30 Fragment pleców w górnej części obozu ze stójką, prawe ramię, lamówka wzdłuż linii połączenia obozu
z rękawem. Krawędź boczna została zachowana, dzięki czemu szerokość tkaniny wynosiła 60 cm,
na brzegach lamówki znajdują się ozdobne szwy. Fragment posiada podszewkę, która jest obszyta
od lewej strony wzdłuż linii połączenia listwy ozdobnej i rękawa. Stojak bramowy pośrodku ma
szerokość 4 cm, od bramy schodzi szew łączący obóz i prawą burtę

czternaście
20 × 14 Fragment lewego barku ze stójką. Krawędź stelaża zamknięta, szerokość 5 cm, obóz posiada podszewkę

s. 243–303). W pierwszym etapie podjęto próbę
„rozłożenia”4 zachowanych fragmentów. W tym
celu, zgodnie ze zdjęciem, określono główne
proporcje produktu: odległość od dekoltu do talii -
40 cm i od talii do dołu - 56 cm; wszystkie fragmenty
zostały sfotografowane, narysowane i opisane;
określono rodzaje tkanin zaangażowanych w
krawiectwo produktu: główna „cienka” tkanina, z
której uszyto sam produkt; podszewka „gruba”
tkanina, która całkowicie zakrywała obóz od
niewłaściwej strony
4 Materiał jest niezwykle kruchy, a wszelkie prace związane z
układaniem i prostowaniem fragmentów wykonano zgodnie z
fotografiami.
ny i był obszyty szerokimi paskami wzdłuż rąbka i
boków po niewłaściwej stronie spódnicy; wzdłuż
szwu łączącego ciało i spódnicę wszyty pasek
jedwabnej tkaniny; ustalono miejsca, w których
mogły znajdować się fragmenty w momencie
wykonania zdjęcia.
Opis poszczególnych fragmentów znajduje się w
tabeli, tutaj skupimy się na kilku najważniejszych.
Fragment 1 ma szew łączący biegnący po łuku. To
on pozwala przywrócić linię szwu bocznego od talii
do rękawa. Fragmenty 2 i 2A to duże fragmenty, na
których zachował się szew łączący talię i spódnicę,
zebrany w drobne fałdy. Szew pokryty paskiem
jedwabnej tkaniny

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013

Machine Translated by Google

STAROROSYJSKA „SUKIENKA” OD IZYASLAWLA: nowa atrybucja 79

Ryż. 4. I – fragment 13. 1 – widok ogólny; 2 - widok „rozłożony”, gdy wątki jednego systemu biegną prostopadle do wątków
drugiego; 3 – rekonstrukcja fragmentu 13; 3.1 - ciąć w kierunku wątków wątku; 4 – wycinek fragmentu cięcia pionowego
sprowadzony z dekoltu w linii prostej i doszyty do niego płat, przecięty pod niewielkim kątem; 4.1 - przekrój w kierunku
wątków wątku. II - fragment 14. 1 - widok ogólny; 2 - widok rozszerzony; 3 - rekonstrukcja; 3.1 - przekrój w kierunku nitek
osnowy; 4 - kołnierz, zła strona. Symbole: A - tkanina główna; B - podszewka; a - wszyty pasek tkaniny głównej, ozdobiony
ozdobnym szwem; b - część prawej podłogi. Szare linie ciągłe i kropkowane wskazują kierunek nitek osnowy i wątku w
materiale.

ani (samit), osłonięty z obu stron cienkim ozdobnym stronę produktu. Po lewej stronie tych fragmentów
sznurkiem. Te dwa fragmenty pozwoliły określić obszyty jest pasek (dół5 ) grubej tkaniny o szerokości
szerokość elementu w talii, odsłonić drugi szew 9 cm. Fragment 9 ma również pasek wzdłuż
boczny w pasie oraz szwy łączące panele spódnicy. krawędzi, ale jest on nieco szerszy (4 cm) i ozdobiony
szwem, którego nie ma od rąbka. Ten pasek jest
Fragment 3 jest częścią rąbka, prawdopodobnie
cięty wzdłuż nitek osnowy w taki sposób, że krawędź
obejmuje róg lewego rąbka lub rozcięcie boczne. biegnie wzdłuż cięcia produktu.
Fragmenty 4 i 8 są również częścią rąbka.
Charakteryzują się obecnością paska cienkiej 5 Dół - pasek tkaniny biegnący po lewej stronie rąbka
tkaniny o szerokości 3 cm, wszytego wzdłuż krawędzi odproduktu,
przodu zwykle w innym kolorze.

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013

Machine Translated by Google
80 Orfińska, Michajłow
Ryż. 4 (koniec).
z przodu. To nietypowe rozwiązanie - pozostawienie
krawędzi tkaniny na licu produktu. Szerokość paska
podszewki obszytego pod tą krawędzią nie jest
dokładnie określona, ale wynosiła co najmniej 14
cm.
Najbardziej znaczące są fragmenty 13 i 14, dające
wyobrażenie o kształcie kołnierza, a co za tym idzie
o kształcie ubioru (otwarty lub nie) Linia
wzmacniająca podszewkę po niewłaściwej stronie.
Pasek cienkiej tkaniny o szerokości 4 cm jest
ozdobiony podobnie jak pasek biegnący wzdłuż
deski. Ponadto do tego paska obszyto rękaw. Z
kołnierza spływa szew, łączący główną część obozu
z częścią dodatkową, ściętą pod niewielkim kątem
w stosunku do nitek osnowy. Na fragmencie
ujawniono krawędź tkacką, która umożliwiła
przywrócenie szerokości wycinku cienkiej tkaniny
równej 60 cm . W wyniku przeprowadzonych prac
udało się doprecyzować
kształt dekoltu i stwierdzić, że zdjęcie „sukienki z
Izyasławia” przedstawiało tył odciętej w pasie części
garderoby.
Podobną pracę wykonano przy fragmencie 14.
Zachowała się część słupa z zamkniętą prawą
krawędzią końcową (ryc. 4, II). Tutaj możesz
rozważyć dwie opcje lokalizacji fragmentu: gdy linia
krawędzi kołnierza opada - to jest strona; gdy idzie
prostopadle do deski, jest to pewna forma szwów
na ramieniu, jak ustaliła M.A. Saburowa. Analiza
tkaniny wykazała jednak, że nitki osnowy tkaniny
obozowej biegły równolegle do zamkniętej krawędzi
słupka, stąd wyrób miał szczelinę biegnącą przez
środek jego przodu. Mając fragmenty górnej i dolnej
części przekroju można przypuszczać, że przedmiot
był zawieszony. Dekoracyjny pasek biegnący wzdłuż
styku ćwieka i rękawa oraz linia wzmocnienia
podszewki sugerują obecność długiego rękawa.
Zwykle w takim kroju długość rękawa (bez
mankietów) jest równa szerokości tkaniny, czyli tzw.
60 cm Szew przechodzący od szyi w dół z przodu
obozu wskazuje na obecność prawej podłogi,
rozciętej,
ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013
Machine Translated by Google

STAROROSYJSKA „SUKIENKA” OD IZYASLAWLA: nowa atrybucja 81

Ryż. 5. Mikrofotografie. 1 - cienka tkanina bawełniana (bok kwadratu - 1 cm); 1,1 - włókna bawełniane (polaryzator i
analizator znajdują się równolegle; wartość podziału - 0,0017 mm); 2 - gruba tkanina lniana (bok kwadratu - 1 cm); 3 -
tkanina jedwabna.

prawdopodobnie w taki sposób, aby boczna krawędź tkaniny
przebiegała wzdłuż krawędzi ściegu (podobnie jak krawędź tkaniny
we fragmencie 9).
Opis tkanin. Cienka tkanina bawełniana ma
nici osnowy i wątku o skręcie Z o w przybliżeniu tej samej grubości.
Gęstość tkanki wynosi 20–26/18–20 n/cm (ryc. 5). Ubrania z cienkiej
tkaniny bawełnianej znane są z materiałów ze starego Termezu,
gdzie podczas wykopalisk archeologicznych znaleziono cztery
koszule, trzy pary spodni, pończochy, nakrycia głowy i inne drobne
fragmenty niezidentyfikowanych przedmiotów. Materiał pochodzi
z IV-V wieku. OGŁOSZENIE Szerokość badanych tkanin azjatyckich
wynosiła 54, 60,
65 i 118 cm, były w większości białe, ale ślady koloru czerwonego i
niebieskiego stwierdzono u trzech osobników (Elkina i in., 1996, s.
308, 317, 318). Tkaniny bawełniane lub ich włókna znaleziono na
stanowiskach wczesnego średniowiecza na Kaukazie Północnym
(Orfinskaya, 2010, s. 360–370). Najwcześniejsze znalezisko takich
tkanin na terenie starożytnej Rosji pochodzi z pochówku w komorze
z drugiej połowy do końca X wieku. Włókna bawełniane znaleziono
w pochówku samicy na terenie średniowiecznego Pskowa (Zubkova,
Orfinskaya, 2008, s. 295). W okresie Złotej Ordy wyroby bawełniane
były

6 ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013

Machine Translated by Google

82 Orfińska, Michajłow

rozpowszechnione na stepach Europy Wschodniej, często

wymieniane są w dokumentach handlowych. Dowodem ich
szerokiego rozpowszechnienia są nowe znaleziska znalezione
na stanowiskach Złotej Ordy w dolnym biegu Wołgi
(Zilivinskaya, Orfinskaya, 2009, s. 360). W związku z tym
tkaniny bawełniane w okresie średniowiecza były powszechne
na dość dużych obszarach. Najprawdopodobniej główny ich
strumień pochodził z Azji Środkowej. Jednocześnie należy
podkreślić, że jest to dość rzadkie znalezisko dla Europy
Wschodniej i pierwszy kompletny przedmiot wykonany z
tkaniny bawełnianej na terenie staroruskim.

„Gruba” lniana tkanina podszewki ma nitki Z-twist i gęstość

14-16/10-12 n/cm. Powszechnie przyjmuje się, że na Rusi
Kijowskiej len uprawiano, przetwarzano, tkano tkaniny i szyto
z nich ubrania (Klochko, Bredis, 1996, s. 106). Tkaniny lniane
i wykonane z nich ubrania znajdują się także wśród znalezisk
z wielu średniowiecznych stanowisk (Efimova, 1966, s. 127;
Orfinskaya, 1996, s. 133–143). Na wczesnośredniowiecznych
pogańskich nekropoliach w Pskowie i Gniezdowie znaleziono
duże fragmenty tkanin lnianych barwionych na niebiesko
(Zubkova, Orfinskaya, 2008, s. 59–64; Puszkina i Orfinskaya,
2011, s. 97).

Samit - skomplikowana jedwabna tkanina wytwarzana w

rejonie Morza Śródziemnego, była polichromowana, co
najmniej trójkolorowa. Tkanina posiada jedną nić wiążącą i
jedną wewnętrzną nić osnowową. Jego gęstość to 20 nitek
spoiwa, 20 nitek osnowy wewnętrznej i 30 nitek roboczych
wątku. Tkaniny Samit znajdują się na wielu zabytkach głównie
jako ozdoba ubrań wykonanych z prostszych tkanin.

Rekonstrukcja. Uzyskane informacje pozwalają nam

przedstawić następującą wersję ogólnego wyglądu i kroju
tego produktu. Kaftan, a to kaftan (linia szwu bocznego
pozwala przyporządkować go do grupy genetycznie
pokrewnej strojowi orientalnemu), - bujający, odcinany w
talii, ze spódnicą z niewielkim marszczeniem w pasie , z
chustą (prawa połowa zachodzi na lewą) , długimi rękawami
i stójką (fot. 6). Główne wymiary można podać tylko w
przybliżeniu: wysokość od kołnierza do talii wzdłuż pleców
wynosi 40 cm, od talii do dołu - 56. Całkowita długość wynosi
116 cm Szerokość wzdłuż rękawów nie jest określona,
szerokość w pasie z tyłu 40 cm, długość całkowita rąbka 180
(ryc. 7).
Kaftan wykonany jest z cienkiej tkaniny bawełnianej. Od
wewnątrz obóz wzmocniony jest grubszą lnianą tkaniną
dobrej jakości. Paski z tej samej tkaniny biegną po lewej
stronie rąbka (szerokość 9 cm) i po bokach (około 15 cm). Z
przodu produkt ozdobiony paskami głównego materiału, być
może oryginalnie w innym kolorze. Wzdłuż rąbka biegnie
pasek o szerokości 3 cm. Szerokość paska
Ryż. 6. Rekonstrukcja kaftanu. 1 - prawa przednia część
kaftana; 2 - lewa przednia część kaftana; 3 - tył kaftana.
4 cm - wzdłuż deski i wzdłuż linii połączenia młyna z tuleją.
Z jednej strony zaakcentowana ozdobnym szwem. Wzdłuż
linii talii, nad szwem łączącym, wszyty jest pasek tkaniny
jedwabnej (samitu) o szerokości 2 cm . Spódnicę układa się z
bardzo małymi fałdami o głębokości 1–2 mm (siedem fałd na
1 cm).
Szycie kaftana ma szereg ciekawych funkcji. Tak więc
górna część została uszyta osobno. Krawędź wzdłuż talii
została zamknięta, tj. tkanina główna i podszewka zostały
zagięte nad i pod
6 Pasek jest przecinany w poprzek nici osnowy.

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013

Machine Translated by Google

STAROROSYJSKA „SUKIENKA” OD IZYASLAWLA: nowa atrybucja 83

Ryż. 7. Wzór kaftana. ja - obóz; II - rękawy; III - podłoga prawa; IV - kołnierz; V - spódnica, trzy części pełnej szerokości. Tkanina
główna; VI - pas jedwabnej tkaniny zakrywający szew połączenia obozowiska ze spódnicą. Symbole: a - główna tkanina
bawełniana; b - lamówka z tkaniny bawełnianej (prawdopodobnie w innym kolorze); c - podszewka z lnu;
g - jedwabna tkanina.

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013 6*

Machine Translated by Google

84 Orfińska, Michajłow

Ryż. 8. Cechy szycia kaftana. 1 - odcinek prawego szwu bocznego na styku obozu ze spódnicą. Zła strona. Połączenia
tkaniny głównej: przód i tył obozu; spódnice z przodu iz tyłu. Połączenie tkaniny podszewkowej: przód i tył młyna.
Połączenie obozu i spódnicy; 1.1 - schemat łączenia tkanin w kierunku nici wątku; 2 - odcinek tkaniny z ozdobnym szwem;
2.1 - schemat szwu ozdobnego; 3 - przekrój połączenia młyna i spódnicy; 3.1 - schemat połączeń młyna i fartucha w
kierunku nitek osnowy; 4 - odcinek jedwabnej tkaniny z ozdobnym sznurkiem wzdłuż krawędzi paska. Symbole: A - tkanina
główna; A.s - główny materiał, złożony; B - podszewka; c - jedwabna tkanina; g - przewód.

zszyte razem. Spódnica plisowana jest przyszyta do
obozu szwem doczołowym. Linia łącząca talię i
spódnicę z przodu wzmocniona jest paskiem
jedwabnej tkaniny, osłoniętej cienkim sznurkiem
wzdłuż rozciętych boków tkaniny (ryc. 8).
Poszukiwania analogów znaleziska z Izyaslavl
doprowadziły do kaftanów z połowskiego kopca
Chungun (Elkina, 1983, s. 80–82; Woodfin i in., 2010).
s. 161-178). Łączy je obecność spódnicy z małymi
fałdami w pasie, pionowe rozcięcie, zapach, brak
dodatkowego rozcięcia na spódnicy, a także wspólny
ozdobny detal, który zachodzi na styk talii i spódnica
w postaci pasa tkaniny jedwabnej (samitu) (Woodfin
i in., 2010. P. 174, 175. Ryc. 17; 24). Różnice między
nimi
są pod względem wielkości, składu tkanin, wystroju,
obecności metalowych guzików i kształtu kołnierza.
Krój kaftanów też jest inny, jednak opiera się na
jednym oryginalnym wzorze podstawowym (jeśli
weźmiemy pod uwagę rekonstrukcję kaftanu
Chungun zaproponowaną przez Elkinę A.K.).
Badacze zauważają, że rozdwojone krótkie
kaftany z odciętą górą i spódnicą są typowe nie
tylko dla Chingul, ale także dla wielu połowskich
męskich pochówków. Na przykład w pobliżu wsi
znaleziono szczątki podobnego kaftana wykonanego
z jedwabnych tkanin. Velyka Znamenka i Ilyinka,
obwód zaporoski. „Kaftan odcinany w talii, zawijany
w lewą stronę, spódnica gęsto marszczona w talii…
Rąbek spódnicy obszyty szeroką falbanką

ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013

Machine Translated by Google
STAROROSYJSKA „SUKIENKA” OD IZYASLAWLA: nowa atrybucja
5 cm”. Szczególnie zwraca uwagę, że szew między
topem a spódnicą zamykano brokatowym warkoczem
o szerokości około 0,6 cm (Pleshivenko 1988, s. 47–
49, ryc. 1). M.G. Gorelik zwrócił uwagę na fakt, że
podobne jedwabne wstążki, które zakrywały szew
między górną i dolną częścią kaftanu, znaleziono w
połowieckich pochówkach w pobliżu wsi. Winogrona
w Zaporożu i na farmach. Azhinov (niedaleko Rostowa
nad Donem). Dokonał też analogii między projektem
spódnicy kaftana z kurhanu Chingul, ułożonej małymi
fałdami, a wizerunkami podobnych fałd na
kamiennych rzeźbach połowieckich (Gorelik, 2009, s.
162–164, ryc. 5). , 1). W rezultacie można
argumentować, że cechy kroju i szereg
charakterystycznych detali pozwalają na wyciągnięcie
paraleli między kaftanem z Izjasławia a męskimi
kaftanami połowieckiej arystokracji wojskowej z
końca XII - pierwszej połowy XIII wieki.
Można zatem stwierdzić, że zadanie postawione
badaczom - doprecyzowanie kroju sukni z Izyasławia
- zostało wykonane. W rezultacie krój sukienki okazał
się męskim kaftanem. Podczas badań stwierdzono,
że przód sukienki był bawełniany, a podszewka była
lniana (M.A. Saburova określiła jako główny materiał
najdelikatniejszą wełnę); kołnierz ma stojak o
wysokości 4–5 cm (podczas gdy M.A. Saburova
określiła go jako zaokrąglony z bordiurą); od kołnierza
do rąbka znajduje się pionowe rozcięcie (rozcięcie
znajdujące się po lewej stronie kołnierza przechodzi
w szew na ramieniu, zgodnie z definicją M.A.
Saburova). MAMA. Saburova uważała, że na szew
łączący stanik ze spódnicą wszyto złotą wstążkę,
podczas gdy badania wykazały, że doszyto pasek
jedwabnej tkaniny (szczyt). I wreszcie, wzdłuż rąbka
nie wszyto obramowania, ale obszyto pasek cienkiej
tkaniny o szerokości 3 cm; po lewej stronie - pod
puchem podszewki o szerokości 6 cm.
Możliwe, że ta rekonstrukcja nie jest całkowicie
poprawna, ponieważ została wykonana na nie do
końca wyprostowanym przedmiocie, ale przybliża
ją do prawdy i „tylko naukowa renowacja może dać
pełny obraz nie tylko technologii produktu, ale także
jego kształtu i wielkości” (Saburova, 1997, s. 102).
Jesteśmy wdzięczni badaczowi Państwowego
Ermitażu, dr. ist. Sciences S.V. Tomsinsky za
możliwość zapoznania się z materiałami Izyaslavla.
BIBLIOGRAFIA
Gorelik M.V. Pogrzeb szlachetnego Połowca - złoto pancernika
Hordy // MIASK. Sprawa. 10. Armawir, 2009.
Elkina A.K. Najrzadsze przykłady bizantyjskiego szycia i tkania //
Nauka i życie. 1983. Nr 7.
ARCHEOLOGIA ROSYJSKA № 4 2013
85
Elkina A.K., Maitdinova G.M., Kozlovsky V.A. Odzież z końca IV - V
wieku. ze Starego Termezu // Buddyjskie kompleksy Kara-Tepe
w Starym Termezie. M., 1996. Efimova L.V. Tkaniny z
ugrofińskich cmentarzysk z I tysiąclecia naszej ery. // KSIA. 1966.
Wydanie. 107.
Zilivinskaya ED, Orfinskaya O.V. Produkty tekstylne na terenie
Samosdelki // Stepy Eurazji w średniowieczu. Czas chazarski:
sob. naukowy Pracuje. T. 7. Donieck, 2009.
Zubkova E.A., Orfinskaya O.V. Wstępne wyniki badań tekstyliów z
grobu nr 3 na stanowisku Starovoznesensky IV w Pskowie //
Archeologia i historia Pskowa i ziemi pskowskiej: Mater. LIII
naukowy. siedem barów im. Acad. W.W. Siedow. M.; Psków,
2008.
Klochko L., Bredis N. Doslidzhennya tikstyl // Kościół dziesięciny
Matki Bożej w Kijowie. Kijów, 1996.
Orfińska O.V. Badanie tkanin płóciennych wczesnego
średniowiecza z Muzeum Karachay-Cherkess // Kultury stepów
Eurazji w drugiej połowie I tysiąclecia naszej ery. Samara, 1996.
Orfińska O.V. Metody badania tkanin i rekonstrukcji odzieży //
Nekropolia rosyjskich księżniczek i królowych w klasztorze
Wniebowstąpienia na Kremlu moskiewskim: Mater. badania.
w 4 tomach. Vol. 1: Historia grobu i metodyka badania
pochówków. M., 2009 (Państwowe Muzeum Historyczno-
Kulturalne-Rezerwat „Kreml moskiewski”).
Orfińska O.V. Studium archeologicznego stylu technologicznego
z cmentarzyska Mamisondon. Aplikacja. 3 // Albegova Z.Kh.,
Vereshchinsky-Babaylov L.I. Wczesnośredniowieczny cmentarz
Mamisondon: Wyniki badań archeologicznych 2007-2008. w
strefie budowy zbiornika elektrowni wodnych Zaramagsky. T.
11. M., 2010.
Peskova AA Struktury obronne starożytnego „Izyasława” //
Architektura i archeologia starożytnej Rosji: mater. naukowy
konf., dedykowana 100. rocznica urodzin M.K. Kargera
(1903-1976). SPb., 2009 (Tr. GE; T. 46).
Pleshivenko AG Kaftan z pogrzebu połowieckiego // Stosunki
międzynarodowe w średniowiecznej Europie. Zaporoże, 1988.
Puszkina T.A., Orfinskaya O.V. Tekstylia z kobiecego grobu
komorowego Ts-301 w Gniezdowie // Archeologia i historia
Pskowa i ziemi pskowskiej: Mater. 57 naukowy seminarium
dla nich. Acad. W.W. Siedow. M.; Psków, 2011.
mgr Saburova Rekonstrukcja starożytnych rosyjskich ubrań //
Starożytna Rosja. Życie i kultura. M., 1997 (Archeologia).
Woodfin WT, Rassamakin Y., Holod R. Foregn szata i nomadyczna
tożsamość litoralu Morza Czarnego na początku XIII wieku.
Kostium z kurhanu Chingul // Ars Orientalis. V. 38. Waszyngton,
DC, 2010.