የከተሞች አረንጓዴ መሰረተ-ልማትትግበራ ማንዋል

Contents
1. መግቢያ............................................................................................................................................................2

2. የማንዋሉ ዓላማ................................................................................................................................................3

3. የማንዋሉ ወሰን.................................................................................................................................................3

4. የከተሞች መስፋፋት እና የከተማ አከባቢ..............................................................................................................3

5. የአረንጓዴ ልማት ንድፈ ሀሳባዊ ትንታኔ.................................................................................................................3

6. የከተማ አረንጓዴ ልማት ጠቀሜታ.......................................................................................................................4

6.1. ተፈጥሯዊ አገልግሎት (ECOLOGICAL SERVICES)................................................................................4

6.2. ማህበራዊና ሥነ ውበታዊ ጠቀሜታ.............................................................................................................6

6.3. የከተማ ዛፎች ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ...........................................................................................................7

7. የከተሞች ውበት...............................................................................................................................................7

7.1. የመሬት ገፅታ ንድፍ ፅንሰ- ሃሳብ እና መርሆዎቹ/The Principles of Landscaping design.................................7

7.1.1. ላንድስኬፒንግ ለምን ያስፈልጋል?........................................................................................................8

7.1.2. የመሬት ገፅታ ንድፍ መርህ/The Principles of Landscape Design........................................................9

8. የከተማ አረንጓዴ ልማት ነባራዊ ሁኔታ................................................................................................................13

9. ፕሮጀክቱ ተግባራዊ በሚደረግባቸው ከተሞች የአረንጓዴነት ልማት ስራ ላይ ትኩረት የሚሹ ጉዳዮች..........................14

ክፍል-ሁለት............................................................................................................................................................15

2. የከተማ አረንጓዴ ስፍራ ልማት..........................................................................................................................15

2.1. የአረንጓዴ ስፍራ ልማት ዕቅድ ዝግጅት (Urban Green Infrustructure Development plan)...........................15

2.1.1. ቅድመ-ተከላ፣ ተከላ እና ድህረ-ተከላ ስራዎች......................................................................................15

2.1.1.1. ቅድመ-ተከላ ስራዎች...................................................................................................................15

ሀ/ የተከላ ቦታ መረጣ..............................................................................................................................................15
2.1.1.2. የተከላ ወቅት ስራዎች..................................................................................................................19

2.1.1.2.1. ለተከላ የደረሱ ችግኞችን መምረጥ እና ወደ ተከላ ቦታ ማጓጓዝ.........................................................19

ሀ/ለተከላ የደረሱ ችግኞችን መምረጥ............................................................................................................................19
ለ/ወደ ተከላ ቦታ ማጓጓዝ.........................................................................................................................................20
2.1.1.2.2. ችግኝ አተካከል........................................................................................................................22

2.1.1.2.3. ድህረ-ተከላ ስራዎች.................................................................................................................26

ክፍል ሦስት............................................................................................................................................................35

3. የከተማ አረንጓዴ መሰረተ ልማቶች ማስዋብ፣ አሰራር ዘዴዎችና (መንገዶች) አይነቶች.............................................35

1
 3.1. አረንጓዴ ልማት አማራጮች......................................................................................................................35
በአስፋልት/መንገድ ኣካፋይ የሚግኙ አትክልቶች ሊኖር የሚገባ ርቀት/median tree spacing/...........................................35
ክፍል አራት............................................................................................................................................................41

4. ችግኝ ጣቢያ ማቋቋም.....................................................................................................................................41

4.1. የችግኝ ጣቢያ አይነቶች............................................................................................................................41

4.2. የችግኝ ጣቢያ ቦታ መረጣ.........................................................................................................................41

4.3. የመሬት አቀማመጥ.................................................................................................................................41

4.4. የቦታው ስፋት.........................................................................................................................................42

4.5. ለትራንስፖርት አመቺነቱ..........................................................................................................................43

4.6. ችግኝ ጣቢያው መገኘት ያለበት ቦታ.......................................................................................................43

4.7. የችግኝ ጣቢያ ሊኖረው የሚገባው መሰረታዊ ነገሮች.................................................................................43

4.8. የችግኝ ጣቢያ ቦታ አዘገጃጀት....................................................................................................................44

4.9. የችግኝ ጣቢያ ቦታ ቅየሳ...........................................................................................................................45

4.10. የችግኝ ማፍያ መሬት ዝግጅት...............................................................................................................46

4.11. የመደብ ዝግጅት..................................................................................................................................47

4.12. የችግኝ ማፍያ አፈርና ፖት ዝግጅት.......................................................................................................48

አፈር ዝግጅት............................................................................................................................................................48
4.13. አፈር ጥቅጣቆ.....................................................................................................................................49
4.14. የአዘራር ዘዴ........................................................................................................................................51
4.15. የችግኝ አያያዝና እንክብካቤ..................................................................................................................52

ክፍል አምስት...........................................................................................................................................................1
5.1. የባለድርሻዎች ተሳትፎ፤..........................................................................................................................................1

2
 1. መግቢያ

ሀገራችን ከድህነትና ኋላ ቀርነት ወጥታ ቀጣይነትና አስተማማኝ ወደሆነ ዕድገት ለመሸጋገር በያዘችው ፈጣንና
ሁለገብ የልማት እንቅስቃሴ የከተሞቻችን ጽዱ፣ ውብና አረንጓዴ መሆን የኢንቨስትመንትና የቱሪዝም መስህብ
አካልና በአጠቃላይ ለከተሞች ዕድገት መገለጫ የሚያበረክተው አስተዋጽዖ ከፍተኛ ነው፡፡
ይህ ጉዳይ በገራችን ከጊዜ ወደ ጊዜ የተሰጠው ትኩረት እያደገ የመጣ ቢሆንም በከተሞች እየተስፋፋ ያለው
የኢንዱስትሪ ልማት፣ የህዝብ ቁጥር መጨመርና የአለም የአየር ንብረት መዛባት በአካባቢ ሚዛን ላይ ሊያመጣ
የሚችለውን ተፅዕኖ ከመቀነስና በአረንጓዴ ልማት ዘርፍ እየጨመረ ከመጣው የአገልግሎት ፍላጎትን ከማሟላት አኳያ
በቀጣይነት ትኩረት ሊደረግበት እንደሚገባ ይታመናል፡፡

ከዚሁ ጋር ተያይዞ በአሁኑ ጊዜ የአለማችን ዋነኛ አጀንዳ እየሆነ ያለውን የአለም የአየር ንብረት መዛባት ለመቀነስና
ብሎም ለመግታት በሚደረገው ትግል ሀገራችን አፍሪካን ወክላ እያደረገች ያለው ጥረት መንግስታችን ለዘርፉ
የሰጠው ትኩረት ከፍተኛ መሆኑና የዚህ እንቅስቃሴ አንድ አካል የሆነው የከተሞች አረንጓዴነት ልማት ለማስተግበር
ምቹ ሁኔታ መኖሩን አመላካች ነው፡፡ ይህን ምቹ ሁኔታ በመጠቀም ከተሞቻችን የሚያመነጯቸዉን በካይ ጋዞች
በራሳቸው ለማስወገድ በሚያስችላቸው ደረጃ የአረንጓዴነት ልማቱን ማስፋፋት የሚጠበቅባቸዉ ሲሆን የሀገሪቱ
ከተሞች አረንጓዴና በደን የተሸፈኑ ለማድረግም የሁሉም ባለድርሻ አካላት እና የህብረተሰቡ የተቀናጀ ጥረት
አስፈላጊ ይሆናል፡፡

በአየር ንብረት ለውጥ ተፅዕኖ ምክንያት ኢትዮጵያ ተጋላጭ በመሆን ላይ ትገኛለች፡፡ የአማካይ ሙቀት መጨመርንና የዝናብ
ስርጭት መለዋወጥ እያደገ የመጣ ችግር ከመሆኑም ባሻገር ይህ ችግር ሀገራችን ምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥ በምታደርገው
ጥረት ላይ አሉታዊ አስተዋፅዖ አያሳደረ ይገኛል፡፡

ስለሆነም የከተሞች ምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥ በሚደረገው ጥረት ውስጥ ፕሮጀክቱ በሚተገበርባቸው ከተሞችና
አካባቢዎች ለአየር ንብረት ለውጥ ተፅዕኖ ምክንያት የሚሆኑ ጉዳዮችን ማለትም በከተሞች አረንጓዴነት ልማት
ዙሪያ የሚታዩ ጉድለቶች በዘላቂነት ለመፍታት፤ የከተሞች አረንጓዴ ቦታዎችን ልማት ለማስፋፋት፤ የአረንጓዴ
ልማት አገልግሎት አሰጣጥ ሽፋን፣ ጥራትና ተደራሽነት ለማሳደግ፤ የአየር ንብረት ለውጥ የሚያመጣውን ተጽእኖ
ለመቀነስ፤ የኅብረተሰቡንና የባለድርሻ አካላት ተሳትፎ በማጠናከር አረንጓዴ ቦታዎች እንዲለሙና እንዲጠበቁ
ለማስቻል እንዲሁም የአረንጓዴነት ልማት ለከተሞች ውብ ገጽታ የሚያበረክተውን አስተዋጽኦ ለማሳደግና በዘርፉ
የሚታየውን የማስፈጸም አቅም ውስንነት ለመፍታት የሚያስችል አሠራር መዘርጋት በማስፈለጉ ይህ የከተሞች
ምግብ ዋስትና ፕሮጀክት የአረንጓዴነት ልማት ትግበራ ማንዋል ተዘጋጅቷል፡፡

3
 2. የማንዋሉ ዓላማ
የዚህ ማንዋል ዋና ዓላማ የከተሞች ምግብ ዋስትና ስራ በሚሰራባቸው ከተሞች እና ለዚሁ ስራ በተመረጡ አካባቢዎች
የአረንጓዴ መሰረተ ልማት ስራዎችን በመተግበር የነዋሪዎችን አካባቢ ለመቀየርና ለኑሮ ምቹ ለማድረግ ስራውን ለሚመሩ
ሃላፊዎች እና ለሚፈፅሙ ባለሙያዎች በአረንጓዴ ልማት ስራዎች አሰራር ላይ እውቀትና ክህሎት እንዲኖራቸው የሚያግዝ
ስርዓት መዘርጋት ነው፡፡

3. የማንዋሉ ወሰን

4. የከተሞች መስፋፋት እና የከተማ አከባቢ

ከተማ ለሚለው ጽንሰ ሀሳብ የሚሰጠው ትርጉም (defination) የተለያየ ነው፡፡ ለዚህ ምክንያቱ ጽንሰ ሀሳቡ በጊዜ ሂደት
የሚሰፋና የሚለወጥ፤ በተለያዩ አገሮች ዘንድ የተለያየ መሆኑ ነው፡፡ ይህን የተለያየ አገላለጽ ለማስወገድና አንድ ወጥ ለማድረግ
በማሰብ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት ከ 20,000 በላይ የህዝብ ስብስብ ያለበትን አካባቢ ከተማ በሚል ስያሜ ሲገልጻቸው
ከ 100,000 ሰዎች በላይ ያላቸውን ደግሞ ከተማ እንዲሁም ከ 5 ሚሊዮን ህዝብ በላይ የህዝብ ስብስብ ያላቸውን ትላልቅ
ከተማ በማለት ይገልጻቸዋል፡፡

ከዚህ በተለየ መንገድ የአሜሪካ የህዝብና ቤት ቆጠራ ቢሮ በበኩሉ ከተማ የሚለውን ጽንሰ ሀሳብ የህዝብ ስብስብ የሚኖርበትና
የተለየ ስፍራ መሆኑን መኖሪያውንም (ቤት) እንደሚያካትት ከመግለጹ በተጨማሪ ስያሜው የከተሞች ስብስብንም
(ክላስተር) የሚጨምር ሊሆን እንደሚችል ያመለክታል፡፡

ከተሞችና ከከተማው ተዋሳኝ የሆኑ አካባቢዎች ከፍተኛ የህዝብ ጥግግት ያላቸው ወይም የሌላቸው መሆናቸው እንደ ድንበር
የሚለያቸው ሆኖ ያገለግላል፡፡በዚህም መሰረት በአንድ ስኩየር ማይል ውስጥ ከ 1000 ሰው ያላነሰ የህዝብ ስብስብ ያለበት
ስፍራ ከተማ ተብሎ ሊጠራ እንደሚችልና በአንድ ስኩየር ማይል ውስጥ ከ 500 ሰው ያላነሰ የሚኖርበት ከሆነ ደግሞ የከተማ
ተዋሳኝ ሆነው እንደሚገለጹ ያብራራል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ከተማ ተብሎ በሚጠራው ክልል ውስጥ ጥቅጥቅ ያለ ሰው ሰራሽ
አረንጓዴ ተክሎች መኖር አለመኖራቸው ለስያሜው ተገቢነት እንደመለያ ሆኖም ሊገለግል የሚችል መሆኑን ያስረዳል፡፡

ከተሜነት ከገጠር የኑሮ ዘይቤ ወደ ከተማ ህብረተሰብ አባልነት በመለወጥ በአንድ ወቅት (ዓመት) የከተማ ነዋሪው ቁጥር
እድገትን የሚያመለክት ከመሆኑ በተጨማሪ ማህበራዊ፤ ኢኮኖሚያዊ፤ ፖለቲካዊ እድገትን ተከትሎ የሰፋፊ ከተሞች እድገትን
በማምጣት ከገጠር የመሬት አጠቃቀም ስርዓት ወደ ዘመናዊ የከተማ አስተዳደርና አመራር መሸጋገርን የሚስከትል ነው፡፡

5. የአረንጓዴ ልማት ንድፈ ሀሳባዊ ትንታኔ

“የአረንጓዴ ልማት” (Green Infrastructure) ስያሜ/ቃላት መጠቀም የተጀመረው ከቅርብ ጊዜ ምናልባትም እ.አ.አ ከ 2000
ዓ.ም በኋላ እንደሆነ እና በተለይ ከእንግሊዝ የሚወጡ የመንግስት ሰነዶችና እቅዶች በስፋት ይጠቀሙባቸው እንደነበር
መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡ ለምሳሌ ያህል እ.አ.አ በ 2004 እና 2005 ዓ.ም የወጡት ሰስቴኔብል ኮምዩኒቲ ስትራቴጂ ፎር ታምስ
ጌትዌይ እና ኖርዝአምፕተን ግሪን ኢንፍራስትራክቸር ስትራቴጂ ሰነዶች በቅደም ተከተል ይገኙበታል (Weber et al., 2006)፡፡

4
የአረንጓዴነት ልማት (Green Infrastructure) ሲባል አብዛኛው የኅብረተሰብ ክፍል የሚረዳው በከተማ መሃል ወይም ዳርቻዎች
አካባቢ ያለ አገልግሎት የተተወ ነገር ግን በእጽዋቶች የተሸፈነና አረንጓዴ መስሎ የሚታይ ቦታ እንደሆነ ነው፡፡ ነገር ግን ከዚህ
በተቃረነ መልኩ የአረንጓዴ ቦታ ልማት ማለት ዘርፈ ብዙ አገልግሎት የሚሰጡ፣ ቀደም ብለው ያሉና ወደ ፊት
የሚፈጠሩ፣በገጠርም ሆነ በከተማ ሊለሙ የሚችሉ፣ ተፈጥሮአዊና ኢኮሎጂያዊ መስተጋብሮችን
የሚያግዙ/የሚደግፉ፣የማህበራዊና አካባቢያዊ ዘለቄታዊነት መርህን የሚከተል ኅብረተሰብ መገለጫዎች የሆኑ የአረንጓዴ አካላት
መረብ /ኔትወርክ/ ማለት ነው (Natural England, 2008)፡፡

የከተማ አረንጓዴ ቦታዎች እቅድ ወጥቶላቸው የአንድ ኅብረተሠብን ፍላጎት መሰረት በማድረግ ሊለሙ የሚችሉ፣ እንክብካቤ
የሚያስፈልጋቸው አካባቢያዊ፣ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ፋይዳ ያላቸው በአይነታቸው የተለያዩ በአረንጓዴ ተክሎች የተሸፈኑ
ቦታዎች ናቸው፡፡ ከእነዚህም መካከል የፓርኮችና ጋርደን ቦታዎች፣ የመንገድ አካፋይ ዳርቻና አደባባይ ቦታዎች፣ የፕላዛና
ክብረበዓል ቦታዎች፣ በቤቶች/ህንጻዎች/ሰፈሮች መካከል ያሉ ክፍት ቦታዎች፣ የግል /ማህበራት/ ተቋማት ግቢ፣ የእምነት
ቦታዎች፣ የዘላቂ ማረፊያ ቦታዎች፣ የወንዞችና ወንዝ ዳርቻዎች፣ ሐይቆችና የሃይቆች ዳርቻዎች፣ የተፋሰስ አካባቢዎች፣
አረንጓዴ ጣሪያና ግድግዳዎች፣ ስፖርታዊ ሜዳዎች፣ የችግኝ ማፍያ ቦታዎች፣ የከተማ ግብርና፣ በከተማ መካከልና ዳርቻዎች
የሚገኙ የደን ቦታዎች፣ ወዘተ. ይገኙበታል፡፡ ከላይ የተዘረዘሩት የአረንጓዴነት ልማት አይነቶች ምንም እንኳ አጠቃላይ ግባቸዉ
የከተሞች የአረንጓዴ ሽፋን በማሳደግ፤ የአየር ሙቀት ሁኔታ መቀነስ፣ ብዝሀ-ህይወት መጠበቅ እና የከተሞች ገፅታ ማሻሻል
ሲሆን ሌሎች በርካታ ተያያዥ ጥቅሞች ያሏቸዉ በመሆኑ ጠቀሜታቸዉ የጎላና ዘለቄታዊነት ያለዉ እንዲሆን እንደየ
አይነታቸው የተለያዩ የመሬት አጠቃቀም ዲዛይን፣ ስታንዳርድና የአፈጻጸም ማንዋል ተዘጋጅቶላቸዉ እንዲለሙ ይደረጋል፡፡

6. የከተማ አረንጓዴ ልማት ጠቀሜታ

ዛፎችና እጸዋት ከወቅቶች መቀያየር ጋር የሚለዋወጡ (የሚቀየሩ) ከመሆናቸው በተጨማሪ፤ በመጠናቸው፣ በቅርጻቸውና
በቀለማቸው የተለያዩ በመሆናቸው የከተሞች ስነ ምህዳር ዋናና አንድ አካል ናቸው፡፡ ዛፎችና እጸዋት ከምናየውና ከማንዳስሰው
መንፈሳዊ እርካታ እና ስነ ውበታዊ ጥቅም በላይ የአየር ብክለትን ለመቀነስና በማስወገድም በኩል ጥቅምና አገልግሎት አላቸው፡፡
እጸዋትና ዛፎች ከሚሰጡት ጥቅምና አገልግሎቶች መካከል አካባቢያዊ፤ ኢኮኖሚያዊ፤ መንፈሳዊና ባህላዊ አገልግሎቶች ዋና
ዋናዎቹ ናቸው፡፡
በከተሞችና የከተማ ዳርቻን ተከትሎ ለተሰባሰበው ህብረተሰብ ተክሎች በሚሰጡት የኢኮ ሰርቪስ አገልግሎት የነዋሪውን ጤና
በማሻሻልና አካባቢውን ከጉዳት በመከላከል ረገድ ላቅ ያለ ጠቀሜታ ያላቸው በመሆኑ በከተማና ከከተማ ዳርቻ ተሰባስቦ
ለሚኖረው ህብረተሰባ የዛፎችና ተክሎች ጠቀሜታ ከፍ ያለ እንዲሆን አድርጎታል፡፡

6.1. ተፈጥሯዊ አገልግሎት (ECOLOGICAL SERVICES)

ሀ/ የአየር ጥራት ማሻሻል

ከተሞች አነስተኛ የእጸዋት ሽፋን ያላቸው በመሆኑ ከገጠር አካባቢዎች የበለጠ ሞቃታማ ናቸው፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ከተሞች
በርካታ ፋብሪካዎችና የተሸከርካሪዎች እንቅስቃሴዎች የበዙባቸው በመሆናቸው ከፍተኛ የአየር ጥራት ችግር ያለባቸው
ናቸው፡፡
ዛፎች (እጸዋት) በቅጠላቸው አማካይነት ጥላ ከለላ በመስጠት በሚፈጥሩት ትነት በአካባቢያቸው የሚገኘውን የሙቀት መጠን
ይቀንሳሉ፡፡ በዛፎች ቅጠል ውስጥ በሚከናወን ተፈጥሮአዊ ሂደት የአካባቢያችንን የአየር ጥራት እንደሚያሻሽሉ በበርካታ
ሳይንሳዊ ጥናቶች የተረጋገጠ ነው፡፡
5
የአረንጓዴ ተክሎች/ዕፀዋት
 ፎቶ ሲንተሲስ ተብሎ በሚታወቀው ኦክስጂንን ወደ ከባቢ አየር በመልቀቅና ካርቦን ዳይኦክሳይድን
በመምጠጥ የከባቢ አየር ጥራትን ይጠብቃሉ፡፡
 በቅጠሎቻቸው አማካይነት እንደ ኦዞን፤ናይትሮጂን ኦክሳይድና ሰልፈር ዳይኦክሳይድ የመሳሰሉ ሙቀት አማቂ
ጋዞችን ከከባቢ አየር ውስጥ ያጸዳሉ፡፡
 የአቧራና አቧራ መሰል ብናኞችን፤ ጭስን ወደ ቅጠሎቻቸው በመሳብ ከከባቢ አየር ያስወግዳሉ፡፡
 ለመሬት ጥላ በመሆን የውሀ ትነትን በመቀነስ የከባቢ አየር ሙቀት እንዲቀንስ ያግዛሉ፡፡

በአጠቃላይ አንድ ትልቅና ጤናማ ዛፍ በየቀኑ ለአስራ ስምንት ሰው የሚበቃ ኦክስጂን የማመንጨት አቅም ያለው በመሆኑ
በከተማ ውስጥ በመልካም ሁኔታ ላይ የሚገኙ ዛፎች (ደኖች) የግሪን ሀውስ ጋዝ (ሙቀት አማቂ ጋዞችን) በመቀነስና ካርቦን
ዳይኦክሳይድን ከከባቢ አየር በማስወገድ ለከተማ ነዋሪው ኢኮኖሚያዊ፡አካባቢያዊ፡ ማህበራዊ ፍላጎቱን ለማርካት የሚያደርገውን
ጥረት የሚያሳኩ ናቸው፡፡

ከቅሬተ አካል የሚገኝ ሀይልን በመጠቀምና በደን ላይ የሚደረግ ጭፍጨፋን በመሳሰሉ የሰው ልጅ ተግባራት ከፍተኛ መጠን
ያለው የካርቦን ዳይኦክሳይድ ክምችት በመፍጠር የሙቀት መጨመርን ክስተት በከፍተኛ ደረጃ ያፋጥናሉ፡፡ የሰው ልጅ በየዓመቱ
በቢሊዮን ቶን የሚገመት ካርቦን ዳይኦክሳይድና ሌሎች በካይ ጋዞችን ወደ ከባቢ አየር የሚለቅ ሲሆን ዛፎችም እነዚህን ሙቀት
አማቂ ጋዞችን በመምጠጥና በውስጣቸው በማስቀረት የከባቢ አየርን ያጸዳሉ፡፡ ይህ በዛፎች አማካይነት የሚካሄደው የሙቀት
አማቂ ጋዞችን ከከባቢ አየር የመምጠጥና በውስጣቸው የማከማቸት ሂደት ካርቦን ሲኮስትሬሽን ተብሎ ይታወቃል፡፡

Trees, Photosynthesis & Carbon

 6 CO2 + 6 H2O + sunlight ---> C6H12O6 + 6 O2
 1 kg of tree = 0.45 kg of C
 1 kg of tree = removes 1.65 kg of CO2

ለ/ የሃይል ቁጠባ

ዛፎች ውሃን ወደ ከባቢ አየር በመልቀቅና ከንፋስ መከታ በመሆን (ዊንድ ብሬክ) የከተሞችን ሙቀት የመቀነስና የከተማ
ነዋሪውን የሃይል ፍጆታ ዝቅ የማድረግ ጠቀሜታ አላቸው፡፡ ዛፎች በተጠና መንገድ ከተተከሉ በህንጻዎች ላይ ሊያርፍ
የሚችለውን የጸሐሃይ ብርሀን መጠን ይቀንሳሉ፡፡የዛፎች ጥላ በበጋ ወራት ህንጻዎችን ለማቀዝቀዝ የሚያስፈልገንን የሃይል
መጠንን የመቀነስና በቀዝቃዛ ወራትም ህንጻዎችን ለማሞቅ የሚያስፈልገንን የህይል መጠን ለመቀነስ ያስችላሉ፡፡
ሐ/ የድምጽ ብክለትን የመቀነስ ጠቀሜታ

የበርካታ ከተሞች ነዋሪዎችን ህይወት ከሚጎዱና የአካባቢ ብክለት ከሚያደርሱ ጉዳዮች መካከል አንዱ የድምጽ ብክለት መሆኑ
ይታመናል፡፡
መኪናና ሌሎች መጓጓዣዎች ከሚፈጥሩት ድምጽ በተጨማሪ በህንጻ ግንባታ ስራ ምክንያት፣ ከኢንዱስትሪዎችና ከመዝናኛ
አካባቢዎች የሚለቀቅ ድምጽ ወይም በአጠቃላይ በሰው ልጅ የእለት ተዕለት ተግባር ምክንያት የሚፈጠር ያልተመጠነ ድምጽ
በሰው ልጅ ላይ አካላዊና አዕምሯዊ (ህሊናዊ) ጉዳት ሊደርስ የሚችል ነው፡፡
ሣይንስ እንደሚያረጋግጠው ለስላሳ የአፈር ይዘት ባለው ስፍራ 100 ጫማ ርዝመት ያላቸው ረዣዥምና ጥቅጥቅ ያሉ ዛፎች
ካሉ 50% ያህል ወይም ከስድስት እስከ አስር ዴሲብልስ ያህል የድምጽን ከፍታ (ጩኀት)ሊቀንሱ ይችላሉ፡፡ መስመራቸውን
6
ጠብቀው በተገቢ ስፍራ የተተከሉ ዛፎችና ቁጥቋጦዎች በበኩላቸው ከሶስት እስከ አምስት ዴሲብልስ በሚደርስ መጠን በከተማ
ውስጥ የሚፈጠር ድምጽን መቀነስ እንደሚችሉ ጥናቶች ሲያመለክቱ እድሜ ጠገብ የሆኑ ዛፎች በሰፊ ቦታ ላይ የሚገኙ ከሆነ
ከሁለት እጅ በላይ የድምጽ ከፍታን (ጩኀትን) መቀነስ እንደሚችሉ ይታመናል፡፡
በአጭሩ ዛፎች

 ድምጽን ውጦ የማስቀረት፤
 የድምጽን አቅጣጫ የመቀየር፤
 ድምጹ ወደመነጨበት የመመለስ
 ድምጹ በዛፎቹ ዙርያ ብቻ እንዲሽከረከር የማስገደድና
 መጥፎ (ጆሮ የሚሰረስር)ድምጽን ወደ ጥዑምነት የመቀየር ባህርያት እንዳላቸው የተረጋገጠ ነው፡፡

6.2. ማህበራዊና ሥነ ውበታዊ ጠቀሜታ

ዛፎች ለህብረተሰቡ የሚሰጡትን ጠቀሜታ በቁጥር ለመግለጽ አስቸጋሪ ነው፡፡ ይሁን እንጂ ማህበራዊ ጠቀሜታቸው
ከኤኮሎጂካል ጠቀሜተቸው ያነሰ ነው ማለት አይደለም፡፡ ወንጀልን ለመቀነስና (ለመከላከል) አዕምሯዊ እድገታቸው
የተስተካከለ እንዲሆን ታዳጊ ህጻናትን በመልካም ሁኔታ የተያዘና ለእይታ በሚመች ስፍራ የሚገኙ ዛፎችን እንዲመለከቱ
ይደረጋል፡፡ ሽርሽር የእግር ጉዞን የመሳሰሉ ከቤት ውጭ የሚደረጉ አካላዊ እንቅስቃሴዎች በዛፎች ውስጠ ወይም ዛፎች ባሉበት
አካባቢ ከሆነ ከፍተኛ እርካታና ደስታን ይሰጣሉ፡፡ ዛፎች (ደኖች)ለአዕዋፋት ለዱር አራዊት መጠለያ በመሆናቸው እነዚህን
መጎብኘትና መዝናናት በህብረተሰቡ ዘንድ እያደገ የመጣ መዝናኛ እየሆነ ነው፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ዛፎች ለሰራተኛው የስራ
እርካታን፤ ህሙማን በፍጥነት ማገገም እንዲችሉ፡ በታዳጊዎች (ህጻናት) ሁለንተናዊ እድገትን የማጎናጸፍ ማህበራዊ ጠቀሜታ
አላቸው፡፡

6.3. የከተማ ዛፎች ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ

ሀ/ የሀይል ፍጆታ ቁጠባ

ተክሎች ባሉበት አካባቢ የአየር ዝውውር እንዲኖር ያደርጋሉ፡፡ ለአካባቢያቸው ለሚገኘው ጥላ ከለላ ከመሆናቸው በተጨማሪ
ከውስጣቸው በሚያስወጡት ትነት አካባቢን ማቀዝቀዝ የሚችሉ በመሆናቸው ሳቢያ የአካባቢውን ሙቀት እንዲቀንስ ይረዳሉ፡፡
ለምሳሌ አንድ ኪሎሜትር ቁመትና አንድ ነጥብ ሁለት ኪሎሜትር የጎን ስፋት ያለው አንድ በከተማ ውስጥ የሚገኝ ፓርክ
በአራት ኪሎ ሜትር ርቀት ውስጥ የሚገኙ አካባቢዎችን የአየር ጸባይ እንደሚያሻሻሽል የታመናል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ በከተማ
የሚገኘውን የዛፍ ሽፋን በ 10% ያህል ማሳደግ ህንጻዎችን ለማሞቅና ለማቀዝቀዝ ከሚያስፈልገን የሀይል መጠን ውስጥ ከ 5%
እስከ 10 % ያህል ዝቅ ማድረግ እንደሚቻል ሀክ የተባለው ተመራማሪ በ 2011 ዓ.ም አረጋግጧል፡፡

ለ/ በመሬት ዋጋ ላይ ያላቸው እንድምታ

አረንጓዴ ስፍራዎች በበቂ ሁኔታ ያሉበት ከተማ ነዋሪዎቹን ብቻ ሳይሆን ባለሀብቶችንም የመሳብ ሀይል ይኖረዋል፡፡ አንዲት
ከተማ ሰፋፊ አረንጓዴ ስፍራዎች ያሏት ከሆነና የከተማዋ የመሬት አቀማመጥ እይታን የሚስብ ከመሆኑም በተጨማሪ
ኢንቬስትመንትን በመሳብ የኢኮኖሚ እድገት ሊያመጡ ከሚቸችሉ ታሳቢዎች መካከል አንዱ ጉዳይ ነው፡፡ የሰፋፊ አረንጓዴ
ስፍራዎች ባለበት ከተማ የሚገኝ ንብረት ዋጋው በየጊዜው የሚያድግ ከመሆኑ በተጨማሪ አልሚዎች ላፈሰሱት ገንዘብ ከ 5%
እስከ 15% ሚደርስ ትርፍ ሊያገኙ እንደሚችሉ ሀክ የተባለው ተመራማሪ በ 2011 ዓ.ም ያካሄደው ጥናት ያረጋግጣል፡፡
7
 7. የከተሞች ውበት
የከተሞች ውበት ሲባል በዲዛይንና ስታንዳርድ የተመራ የከተሞች መንገድ ሁኔታ፣ የህንጻ አቀማመጥ፣ ከፍታና የቀለም ዓይነት፣
የፍሳሽ መስመር ሁኔታ፣ የመሬት አቀማመጥ (ላንድስኬፕ)፣ የማስታወቂያ ሰሌዳዎች አቀማመጥ፣ የመንገድና የህንጻ አጥሮች
ሁኔታ፣ የጠርዝ ድንጋይ አቀማመጥ፣ የሃውልትና ቅርጻ ቅርጾች ሁኔታ፣ የመንገድ የአደባባይና የህንጻ መብራቶች አይነትና
አቀማመጥ፣ ወዘተ በማካተት የሚፈጠር ውበት ነው፡፡ እነዚህ የከተማ የውበት ክፍሎች ሰው ሰራሽ ሲሆኑ አረንጓዴ ተክሎች ግን
የተፈጥሮ በመሆናቸው አካባቢዎች ደረቅ እንዳይሆኑ ውበት በመሆንና ሕይወት በመስጠት የከተማውን ገጽታ ከማሻሻል አንጻር
የሚያበረክቱት አስተዋጽኦ ከፍተኛ ነው፡፡

7.1. የመሬት ገፅታ ንድፍ ፅንሰ- ሃሳብ እና መርሆዎቹ/The Principles of Landscaping

design
የመሬት ገፅታ ንድፍ /Landscaping:-ማለት ሰዎች ከመኖሪያ ቤታቸው ውጭ ያለውን ተፈጥሮአዊውን አካባቢያዊ
ሁኔታ ለማልማት ወይም ለነዋሪዎች የተመቸ ለማድረግ በሚያስችል መልኩ ዕጸዋትን (softscaping) እና ከዕፀዋት
ውጭ ያሉ ሌሎች ነገሮችን /objects/ (hardscaping) በማቀናጀት የሚተገበር ነው፡፡

7.1.1. ላንድስኬፒንግ ለምን ያስፈልጋል?

I. ለውበት፡- የመሬት ገፅታን ውብ እና ለእይታ ማራኪ ያደርጋል፣ ውስጣዊ እና ውጫዊ ላንድ ስኬፑን ውበት
ያጎናፅፋል፡፡

II. ኢኮሎጂአዊ እና ኢንቪይሮንሜንታል ቁጥጥር

8
 III. ከለላ/ደህንነት መስጠት/provide privacy ላንድ ስኬፒንግ ዕፀዋትን በመትከል በመከለል እና

አጥር በመሆን ከጎረቤት ዕይታ እንዲሁም ከትራፊክ አደጋና ከመሳሰሉት ጥበቃ

ሊያደርግልን ይችላል፡፡

7.1.2. የመሬት ገፅታ ንድፍ መርህ/The Principles of Landscape Design

1. ቀላልነት/ Simplicity

ይህ መርህ የሚፈፀመው አንድን የተለየ ዕፀዋት በዲዛይኑ ውስጥ በመደጋገም እና የዕፀዋት አይነቶችን እና ከለሮችን በግሩፑ
ውስጥ እንዲበዛ በማድረግ እያንዳንዱ ዕፀዋትና ቀለም በተናጠል እንዲታይ በማድረግ ነው፡፡ እይታን ሊይዙ የሚችሉ ጥቂት
የተለዩ ነገሮችን ማካተት፡፡

9
2. ሚዛን/ Balance
2.1. ሴሜትሪካል/Symmetrical Design— ይህ መርህ በአንደኛው ጎን ያለውን ላንድ ስኬፕ በሌላኛው ጎን መድገም
ነው፡፡

10
2.2.አሴሜትሪካል/Asymmetrical balance—በአንደኛው ጎን ያለው የላንድ ስኬፕ ዲዛይን በሌላኛው ጎን ካለው የላንድ
ስኬፕ ዲዛይን ጋር እኩል እይታን የመሳብ አቅም ያለው/ has the same visual weight as the other side/
እንዲሆን እንጅ ራሱን መድገም አይጠበቅም፡፡

2.3. ትኩረትን መሳብ/ Focalization of interest

11
 በዚህ መርህ መሰረት ተመልካቹ አይን ማየት የሚፈልገው ከሚታየው አካባቢ ውስጥ አንድ በጣም የተለየ ጉዳይን
ሊሆን ይገባል፡፡ ሌላው ጉዳይ ዋናውን ጉዳይ የሚያጎላ/All other elements complement that important feature/
ሊሆን የገባል እንጅ ትኩረት የሚሰርቅና ከዋናው ጉዳይ ጋር የሚፎካከር መሆን የለበትም፡፡

ፎካል ፖይንቱን ለመፍጠር ሊስቡ የሚችሉና የተለየ ውበት ያላቸው ዛፎችን ልንጠቀም እንችላለን፣ ፋውንቴን፣ ፑል/
pools/ ፣ የዕፀዋት አደራደርን/ plant arrangement/

2.4.Rhythm and line

ይህ መርህ የተለያየ የላንድስኬፑ ክፍል ተያያዥነትና ቀጣይነት ነው የሚያመለክተው፡፡ በተጨማሪም ቅርፆችን፣ አንግሎችን እና
መስመሮችን የሚደግም ዲዛይን/ንድፍ ይሰጣል፡፡

12
 5.ምጣኔ/ Scale and Proportion

8. የከተማ አረንጓዴ ልማት ነባራዊ ሁኔታ

8.1. የመሬት አጠቃቀም ፕላን ትግበራ ተጠያቂነት የሚያረጋግጥ አለመሆኑ፤

በፕላን ላይ የተመለከተውን የአረንጓዴ ቦታ የይዞታ ማረጋገጫ ካርታ ተከታትሎ በባለቤትነት ከመረከብ ጀምሮ
የሚያስፈልገውን ዲዛይን በማዘጋጀት እጽዋቶችን ተክሎ ከማልማት፣ ከመንከባከብና ከመቆጣጠር አኳያ ዘርፈ ብዙ
ችግሮች መኖር፡፡

8.2. የሰለጠነና የሙያ ብቃቱ የተረጋገጠ የሰው ሀይል እጥረት መኖሩ

በአገራችን ያሉት የትምህርት ተቋማት ዘርፉ የሚያስፈልገውን ያህል በአመለካከት፣በዕውቀትና በክህሎት የሰለጠነ የሰው ኃይል
በዓይነትና በመጠን አሰልጥኖ ለማውጣት ባለመቻላቸው በገበያ ላይ በከፍተኛ ደረጃ ለሚታየው የሰለጠነ የሰው ኃይል እጥረት
መከሰት ምክንያት ሆኖ ይታያል፡፡ ሆኖም ግን በአሁን ወቅት የዘርፉን ስራ በአግባቡ ለማከናወንና አዳዲስ ዘመናዊ አሰራሮችን
መጠቀም እንዲቻል የባለሙያ ክፍተትን ለመሙላት የስልጠና ስርዓት ተዘርግቶ ይገኛል፡፡ ይህ ሁኔታ ወደፊት የተቋሙን
የባለሙያ ክፍተት በሰው ሃይል ለማጠናከር እንደሚያስችል ይታመናል፡፡ ስለዚህ ሃገሪቷ በከተሞች ማዘጋጃ ቤታዊ አገልግሎት
ዘርፍ ላይ ያተኮረ የባለሙያዎች የሙያ ደረጃ እና ምዘና አዘጋጅታ የባለሙያ ክፍተትን ለመሙላት እያደረገች ያለው ጥረት
አበረታች ነው፡፡ ሆኖም በአሁኑ ጊዜ በተቋማት የስልጠና ስርዓት አካሄድ ውስጥ ያለፈው ባለሙያ ጥቂት ሲሆን ደካማ
ቴክኖሎጂን በመጠቀም የሚሰራና ዘመናዊ የቴክኖሎጂ መሣሪያዎችን የአጠቃቀም ክህሎቱም ዝቅተኛ በመሆኑ ወደ ኋላቀር
አሰራሮች የሚያደላ ነው፡፡

13
 8.3. ባለሚናዎች በተቀናጀና በተደራጀ አኳኋን ለአረንጓዴነት ልማት መፋጠን በጋራ የሚሰሩበት ሁኔታ ያለመፈጠሩ
የከተሞች የአረንጓዴ ዕፅዋት ልማት እያለ ያልታየ መስክ ነው፡፡ በነዋሪው፣ በፖለቲካ አመራሩና በመንግስት ዘርፉ ትኩረት
ስለተነፈገው ከመስኩ የሚመነጨው ሁለንተናዊ ፋይዳው ቀርቶ በተቃራኒው ለዘርፉ የተከለሉ ስፍራዎች ለኪራይ ሰብሳቢነት
መናኸሪያ መሆንና ቦታው ለቆሻሻ ማከማቻና ለአካባቢ ብክለት በመዋላቸው ለከተሞች መልካም ልማታዊ አስተዳደር መጓደል
ምንጩ ለዘርፉ የትኩረት ዕጦት መሆኑን ማረጋገጥ ይቻላል፡፡ በአጠቃላይ ከላይ በተመላከቱት ምክንያቶች በዘርፉ የግል ባለሀብት
ተሳትፎ ከመገደብ አንስቶ ነዋሪው በስራ እድል፣ በምግብ ዋስትና፣ ከቱሪስት መገኘት የሚገባው ገቢ ተግባራዊ እንዳይሆን ማነቆ
መሆኑን ማስቀመጥ ይቻላል፡፡

9. ፕሮጀክቱ ተግባራዊ በሚደረግባቸው ከተሞች የአረንጓዴነት ልማት ስራ ላይ ትኩረት የሚሹ

ጉዳዮች
9.1. ለዚሁ ስራ በተመረጡ አካባቢዎች በሚሰሩ አረንጓዴነት ልማት ዙሪያ ያለው የአስፈጻሚና ባለድርሻ አካላት ግንዛቤ
ውስን መሆን፣
9.2. በዝቅተኛ የኑሮ ደረጃ ውስጥ የሚኖሩ የህብረተሰብ ክፍሎች በሚኖሩባቸው አካባቢዎች የአረንጓዴ ልማት ስራን
ትኩረት አለመስጠት፣ በነዚህ አካባቢዎች በተለየ መልኩ በፕላን ጥሰት ምክንያት አረንጓዴ ቦታዎች ከታለመላቸው
ዓላማ ውጪ ለሌላ አገልግሎት መዋላቸው፣
9.3. በሚሰሩ የአረንጓዴነት ልማት ስራዎች ዙሪያ ያለው የኀብረተሰብና ባለድርሻ አካላት ተሳትፎና የባለቤትነት ስሜት
ውስን መሆን፣
9.4. በዘርፉ ቀልጣፋ፣ጥራቱን የጠበቀና የኅብረተሰቡን ፍላጎት ያማከለ አረንጓዴነት መሰረተ-ልማት አገልግሎት አሰጣጥ
አለመኖር
9.5. የማስፈጸም አቅም ውስን መሆን፡-
 የአሰራር ሥርዓት ውስንነት፤
 ውጤታማ የአረንጓዴ ልማት ዕቅድ አለመኖር፣
 ተመጋጋቢ የሆነ አደረጃጀት አለመኖር፤
 በዘርፉ ያለው የሰው ኃይል ልማት ውስን መሆን፤
 በቂ እና አስተማማኝ የፋይናንስ አቅም አለመኖር፤
 በዘርፉ የጥናትና የምርምር ሥርዓት አለመኖር፤
9.6. ውጤታማ የክትትል፣ግምገማና ግብረ መልስ ሥርዓት አለመኖር ናቸው፡፡

14
 ክፍል-ሁለት

2. የከተማ አረንጓዴ ስፍራ ልማት

2.1. የአረንጓዴ ስፍራ ልማት ዕቅድ ዝግጅት (Urban Green Infrustructure Development
plan)
የአረንጓዴ መሰረተልማት ስራ በዘፈቀደ የሚሰራ ሳይሆን በዕቅድ መመራት ያለበት ስራ ሆኖ የሚዘጋጀው ዕቅድም
የሚከተሉት ይዘቶች ይኖሩታል፡፡

 መግቢያ
 የፕሮጀክቱ አስፈላጊነት
 ነባራዊ ሁኔታ/Existing Conditions
 መፃኢ ፍላጎት/Future Needs
 ስጋቶችና መልካም አጋጣሚዎች
 ዲዛይን(ለማልማት የታሰበው ንድፍ)
 ተፈላጊ የዛፍ አይነቶች
 ሌሎች መሰረተ-ልማቶች
 የአካባቢና ማህበራዊ ተፅዕኖ ግምገማ
 ለፕሮጀክቱ ትግበራ የሚያስፈልግ የዋጋ ግምት/ Cost Estimate
 የባለድርሻ አካላት ሚና
 የክትትልና ግምገማ ስርዓት፣

2.1.1. ቅድመ-ተከላ፣ ተከላ እና ድህረ-ተከላ ስራዎች

2.1.1.1. ቅድመ-ተከላ ስራዎች

ሀ/ የተከላ ቦታ መረጣ
የተከላ ቦታ መምረጥ በጣም ወሳኝና ብዙ ዋጋ ከፍለን ያፈላናቸው ችግኞች በከንቱ እንዳይቀሩብን ይጠቅመናል፡፡ ቦታ
ከመምረጣችን በፊት የሚከተሉት መረጃዎችን መሰብሰብ ይጠበቅብናል ፡፡

 የሙቀት (ከፍተኛ ፣ዝቅተኛ ፣ መካከለኛ) መረጃ መሰብሰብ

 የዝናብ ሁኔታ (መጠንና ስርጭቱን) መረጃ
 የእርጥበት መረጃ
 የንፋስ ሁኔታ (ፍጥነቱንና አቅጣጫውን) መረጃ
 የአፈሩን አካላዊና ኬሚካላዊ ፀባዩን
 አካላዊ
 የአፈሩን ቴክስቸር (መረሬ፣ ሸክላማ ፣ አሸዋማ)
 የአፈሩን ውሃ የመያዝ አቅም
 የአፈሩን የመጠቅጠቅ አቅም (ዴንሲቲ)
 የአፈሩ ውሃ የማሳለፍ አቅሙ (ድሬኔጅ)
 ኬሚካላዊ
 የአፈሩን ፒ.ሄች መጠኑን (አሲዳማ፣ ኒውትላልና ቤዛማ)
 የአፈሩን ለምነት መረጃ (ለም የሆነ ወይም ለም ያልሆነ)
 የአካባቢውን የእፀዋት አይነት
15
  የተፈጥሮ ደን
 የሰው ሰራሽ (ቅጠላቸውን የሚራግፉ ፣ቅጠላቸውን የማያራግፉ)
 በአካባቢው ያሉ የቤትም ሆነ የዱር እንስሳት
 በአካባቢ ያለ (ወንዝ ፣ምንጭ ፣ ሀይቅ)
 በአካባቢው የሚገኝ ውሃ (መጠን ፣ ወቅታዊ ነው ወይስ አመቱን ሙሉ ነው ?)
 በአካባቢው ያለውን የሰው ሀይል
 በአካባቢው የሚገኝ ህብረተሰብ ፍላጎት
 የሚተከሉት ዛፎች ባለቤትነት ጉዳይ (የግል ፣ የህዝብ ፣የማህበረሰቡ ነው)
 የተከላ ቦታው ከመንገድ ወይም ከመሸጫ ቦታ ያለው እርቀት

ከላይ የተገለፁትን ፊዚካል ፣ባዮሎጂካልና ሶሺዮ ኢኮኖሚክ መረጃዎችን በበቂ ሁኔታ መሰብሰብ ይጠበቅብናል፡፡
እነዚህን መረጃዎች ካገኘን በኃላ ካዘጋጀናቸው ችግኞች ባህሪ እና ከተከላችን ዓላማ ጋር የሚስማማውን የተከላ ቦታ
መምረጥ እንችላለን፡፡

ለ/ ቦታ መረጣና የቦታ ዝግጅት

የተከላ ቦታ ዝግጅት ከተከላ በፊት መካሄድ ካለባቸው ተግባራት መካከል አንዱና አስቸጋሪው ስራ ነው፡፡ ለተከላ ታስቦ
የሚመረጠው ቦታ ለሚተከለው ዛፍ ተስማሚ መሆን አለመሆኑ የተክሉን ቀጣይ እድገትን የሚወስን ነው፡፡ ቀደም
ሲል በተመረጠው ቦታ ላይ በነበሩ የዛፍ ዝርያዎች ሳቢያ እንዲሁም በተዘጋጀው የተክሉን መጽደቅና ተፈጥሮአዊ
እድገትን ሊገቱ የሚችል ጉድጓድ፣ የአየርና የውሀን ዝውውር የሚገታ የተጠቀጠቀ አፈር የመሳሰሉት ጉዳዮች መኖር
ለተከላ ቦታነት ተስማሚ አይደለም፡፡

ሐ/ ቀደም ሲል የነበሩ ተክሎችን ማስወገድ

ለተከላ በተመረጠው ቦታ ላይ ቀደም ሲል የነበሩ ዛፎችና ቁጥቋጦዎችን በተገቢው መንገድ በማጥናት ለተከላ
የተመረጠው ቦታ ለአዲሱ ተክል ተስማሚ መሆን አለመሆኑ መረጋገጥ አለበት፡፡ ከዚህ በተጨማሪ በስፍራው ያሉትን
ተክሎች በዝርዘር ለይቶ ማወቁ ቀጣዩን የማስወገድ ስራን በምን መንገድ መከናወን እንዳለበት በቀላሉ ለመወሰን
ያስችላል፡፡

ቀደም ሲል የነበሩ ዛፎችን ወይም ተክሎችን ለማስወገድ የተለያዩ ዘዴዎችን መጠቀም ይቻላል፡፡ ይህን የሚወስነው
በስፍራው የሚገኙት የተክሎች ዐይነት ነው፡፡ ዛፎችን ከምናስወግድባቸው መንገዶች መካከል በእጅ በመመንጠርና
በመንቀል ሊሆን ይችላል፡፡ በሰው ወይም በእንስሳ ጉልበት በሚንቀሳቀሱ ቀላል መሳሪያዎች(በሜካኒካል ዘዴ)፣
ኬሚካል በመርጨት ወይም በእሳት በማቀቃጠል ተክሎችን ማስወገድ ይቻላል፡፡ ዛፎቹንም ሆነ ቁጥቋጦችን
ስናስወግድ ጥንቃቄ ማደፍረግ ይገባል፡፡ ረዥም ዛፍ ስንቆርጥ በመኖሪያ ቤት ወይም በተቋማት ህንጻዎች ላይ ሊወድቅ
ዕንደማይችል እርግጠኞች ልንሆን ይገባል፡፡ ኬሚካል በመርጨት ለማስወገድ ከወሰንን ውጤታማ የሚሆነው ሳር ነክ
የሆኑ ተክሎች (herbaceous) ላይ ብቻ መሆኑን መገንዘብ ይገባል፡፡ በመኖሪያ ቤት አካባቢ የኬሚካል ርጭት ማካሄድ
የሚመከር አይደለም፡፡ ምክንያቱም ኬሚካሉ በአየር ግፊት አማካይነት ተጓጉዞ ነዋሪዎች ላይ (ምግብ፣ ውሀን ወዘተ)
በመበከል ጉዳት ሊያደርስ የሚችል በመሆኑ ነው፡፡ በተመሳሳይ በከተሞች ውስጥ በማቃጠል (በእሳት) ቀድሞ የነበሩ
ተክሎችን ማስወገድ አደጋ ሊያስከትል ይችላል፡፡ ከከተማ ውጭ(ጥግ) ባሉ አካባቢዎች በዚህ መንገድ መጠቀም
እሳቱን መቆጣጠር የሚቻል በመሆኑ የተሸለ ነው፡፡

መ/ የተክል እድገትን የሚያደናቅፉ ነገሮችን ማስወገድ/removal of physical obstruction

ተክሎች ግንዳቸውና ስራቸው ከግንዱ ጋር በሚገናኝበት ቦታና እንዲሁም ስራቸው ተፈጥሮአዊ መንገዱን ተከትሎ
እንዳያድግ በሚያግዱ ማናቸውም ሁኔታ እድገታቸው ያስተጓጉላል፡፡ የተክል እድገትን ከሚገቱ ነገሮች መካከል
16
የመሬቱ ድንጋያማ መሆን አንድ ጉዳይ ሲሆን ለመሰረተ ልማት ተብለው የሚሰሩ መንገዶች፤የመንገድ አካፋዮችና
ሌሎችም በዚህ ስር የሚጠቀሱ ናቸው፡፡ ከነዚህ በተጨማሪ የድንጋይ ቋጥኞች ወይም ስብርባሪ አለቶች እና
የመሳሰሉት ለተክሉ እድገት እንቅፋት ሊሆኑ የሚችሉ ናቸው፡፡ እነዚህ የተክሉን ህይወት የሚፈታተኑ በመሆኑ
ከተከላው ቦታ መወገድ አለባቸው፡፡

ሠ/ የተከላን ቦታ ማስተካከል (grading)

የተከላ ቦታ ምቹ አድርጎ ማዘጋጀት (ማስተካከል)አንዱና አቢይ የሚባል ተግባር ነው፡፡የተከላን ቦታ ማዘጋጀት

(ማስተካከል) ማለት ከተከላ ቦታ ላይ ያለውን አፈር ማንሳትን (ማስወገድን) ቦታውን መደልደልን፤አፈር ከሌላ ስፍራ
በማምጣት በተመረጠው የተከላ ቦት የመሙላት(የማፍሰስ) ስራን ሁሉ ያጠቃልላል፡፡ ከሌላ ስፍራ አፈር አጓጉዞ
ለተከላ በተመረጠው የተከላ ቦታ ላይ አፍስሶ መሬቱን ማስተካከል ሙሊት (filling) ተብሎ ይታወቃል፡፡ ከዚህ
በተቃራኒው ለተከላ በተመረጠው ቦታ ላይ የነበረ አፈርን ማንሳት ማስወገድ ወይም ማግለል ተብሎ ሊጠራ ይችላል፡፡

አፈሩ ደረቅ በሆነበት ወቅት ብቻ የተከላ ቦታውን የማዘጋጀት ስራ ማከናወን፡፡ ዐፈሩ እርጥበት ያለው ከሆነና በማስተካከሉ ሂደት
ክብደት ያላቸው ቁሳቁሶችን መጠቀም የአፈሩን ተፈጥሮዊ ቅርጽ ይለውጣል፡፡

በተከላ ቦታው የላይኛው ክፍል ጓል አፈር ካለ በመፈረካከስ መጠናቸውን ማሳነስ ፤ድንጋይና ሌሎችም ቆሻሻዎችን ማስወገድ፡፡
በመቧጠጫ አማካይነት አፈሩን በማንገዋለል የመትከያ ቦታው ከፍታ እኩል መሆኑን ማረጋገጥ፡፡

ረ/ የአፈር አዘገጃጀት (soil cultivation)

የብዙ ከተሞች አፈር የተጠቀጠቀ በመሆኑ ለተክል ተስማሚ አይደለም፡፡ የተጠቀጠቀ አፈር የአየርና የውሀ ዝውውር
በውስጡ እንዳይካሄድ በማድረግ የስር እድገትን ይገታል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የአፈሩን ቅርጽ (ልም ወይም አንኳር) እና
ኬሚካላዊ መዋቅሩ ላይ ተጽእኖ ያደርሳል፡፡ ይህን የአፈር መጠቅጠቅ ለማስወገድ የተጣበቀና የተያያዘውን አፈር
በመፈረካከስ ወደ ልምነት(ደቃቅ)መለወጥ ያስፈልጋል፡፡ ይህም የአየርና የውሀ ዝውውር የሚኖርበትን በመፍጠር
የተክሉ ስር ማግኘት ያለበትን ማዕድን እንዲያገኝ ያስችለዋል፡፡ በአጠቃላይ ተክሉ የሚያርፍበት(የሚተከከልበት)
አፈር (መሬት) የታችኛው አካልን እስከ 30 ሴ.ሜትር ድረስ ከተጠቀጠቀ አፈር ነጽ ማድረግ ይገባል፡፡ከዚህ በተጨማሪ
ተክሉ በሚተከልበት ቦታ የሚገኘውን የላይኛውን አፈር እስከ አስር ሣ.ሜ ድረስ ከተጠቀጠቀ አፈር ነጻ ማድረግ
አረም እንዳይከሰት ይረዳል፡፡

17
በተክል ቦታው የሚገኘውን የአፈር አቀማመጥ ቀደም ብሎ መመርመር ሊተከል በታሰበው ተክል ላይ ሊደርስ
(ሊከተል) የሚችለውን ውጤት ቀድሞ ለማወቅ ያስችላል፡፡የአፈሩ እፍጋት (bulk density) አፈሩ ተክሉን ለመሸከም
የሚያስችል መሆን አለመሆኑን የውሀና ሌሎች ሟሚ ማዕድናት ዝውውርን የተመለከቱ እውነታዎችን የሚያመለክት
ነው፡፡

ሰ/ የፍሳሽ ማስወገጃ አሰራር/Drainage structures

የተክሉ ቦታ ውሀ የሚከትር (የሚያቆር) እና ጎረፍ የሚከሰትበት ከሆነ የተክሉን እድገት ያጫጫል፡፡ መሬቱ ውሀ የሚያቆር ወይም
ውሀ የሚተኛበት አየር ዝውውሩን የሚገታና የተክሉን ስር የሚያበሰብስ ከመሆኑ በተጨማሪ የአፈር መሸርሸርን
የሚያስከትል ነው፡፡ ይህን ችግር ለማስወገድ ከተከላው ቦታ ውሀ በቀላሉ ማስወገድ የሚያስችል የእርከን ግንባታ ዘዴን
በመጠቀም መቆጣጠር ይቻላል፡፡ የተክሉ አፈር ሸክላማ ከሆነም ብስባሽ ወይም አሸዋ በጨመር ችግሩን ማቃለል
ያቻላል፡፡

ሸ/ጥራት ያለው አፈር ማቅረብ /providing good quality soil/

ቢያንስ ከዜሮ ነጥብ ዘጠኝ ሜትር ቢበዛ አንድ ነጥብ ሁለት ሜትር ጥልቀት ያለው ያልተጠቀጠቀኛ ሳንዲ ሎም
(sandy loam) የሆነና ፍሳሽ (ውሀ) የማያቆር ከፍተኛ ጥራት ያለው አፈር ሊሆን ይገባል፡፡የዚህ አፈር ጥንቅር
 አሸዋማ (50% - 60% )ይዘት ያለው አፈር፡፡
 የዘቀጠ (silt)አፈር ከ 20% -- 40%
 7.5 ወይም ከዚህ በታች የሆነና የአሲድነት ይዘት የሌለው አፈር
 ይዘቱ ከ 6 %–10% የሚደርስ የሸክላ አፈር
 ከ 2% – 5% በሚደርስ መጠን ብስባሽ የፈሰሰበት ሊሆን ይገባል፡፡

ቀ/በቂ የሆነ የአፈር መጠን መኖሩን ማረጋገጥ/Ensuring adequate soil volume/

እያንዳንዱ ዛፍ 15 ሜትር ያህል ጥልቀት ያለው እንዲሁም ለ 30 ሜትር ያህል በዙሪያው (በአካባቢው) ጥራት ያለው
አፈር ሊኖር ይገባል፡፡ይህ ማለት በሁሉም ከተሞች ለሚገኙ የዛፍ ዓይነቶች የሚያስፈልገው የአፈር መጠን ተመሳሳይ
ነው ማለት አይደለም፡፡በተለያየ ከተማ የሚተከለው የዛፍ መጠን የተለያየ በመሆኑ የአፈሩም መጠን ሊለያይ ይችላል፡፡

በመርህ ደረጃ ተገቢ የሆነውና የሚመከረው እያንዳንዱ ዛፍ 15 ሜትር ያህል ጥልቀት ያለው ለእድገቱ ተስማሚ የሆኑ
ንጥረ ነገሮች (ኳሊቲ) ያሉት አፈር እንዲኖረው ማድረግ ነው፡፡ ከዚህ ጋር እያንዳንዱ ዛፍ ቢያንስ በዙሪያው በ 30
ሜትር ርቀት ተስማሚ የሆነንጥረ ነገሮች የተሞላ (ኳሊቲ) አፈር ሊያገኝ የሚችል መሆን አለበት፡፡

በከተሞች የሚገኙ ዛፎች ሊኖራቸው የሚገባው የአፈር መጠን(ሶይል ቮልዩም)እንደዛፎቹ መጠን የሚለያይ ሲሆን
ለዛፉ እድገት ተገቢና ተስማሚ የሚባለው የአፈር መጠን

 ለአጭር ዛፍ ከ 5 – 15 ሜትር ኪዩብ

 መካከለኛ ቁመት አለው ተብሎ ለሚገመት ዛፍ ከ 20 - እስከ 40 ሜትር ኪዩብ ሲሆን
 ረዥም ለሚባል ዛፍ ከ 50 -80 ሜትር ኪዩብ የሚደርስ የአፈር መጠን ነው፡፡

በብዙ ከተሞች የሚገኘው አፈር ለዛፎችም ሆነ ለአአነስተኛ ተክሎች ወይም ቁጥቋጦዎች እድገት የሚበጅ ንጥረ
ምግብ ያለውና ውሀ በቀላሉ ወደ ውስጥ ሊያሰርግ የሚችል አይደለም፡፡ ስለዚህም ከሌላ ስፍራ ለምነት ያለው
(ተስማሚ ንጥረ የምግብ ይዘት ያለው) አፈር በማምጣት ለተክሎቹ ተስማሚ ማድረግ ይገባል፡፡

18
በ/ተክሉ ከመሬት በላይና በታች ከሚገኙ መስረተልማቶች ማጣጣም

ተ/ በቂ የውሀ መጠን መኖሩን ማረጋገጥ/providing adequate water/

ከተከላ ጀምሮ ተክሉ ሁለት ዓመት እስኪሞላው ድረስ ውሀ የማጠጣት ስራ መከናወን አለበት ስለሆነም ለሚተከለው
ተክል በቂ የሆነ የውሀ አማራጭ እንዲኖር አስቀድሞ መስራት ይጠበቃል፡፡

ቸ/ ጉድጓድ ዝግጅት

2.1.1.2. የተከላ ወቅት ስራዎች

2.1.1.2.1.ለተከላ የደረሱ ችግኞችን መምረጥ እና ወደ ተከላ ቦታ ማጓጓዝ

ሀ/ለተከላ የደረሱ ችግኞችን መምረጥ
በችግኝ ጣቢያችን የተለያየ ጥንካሬና የእድገት ደረጃ ያላቸው ችግኞች ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ ለተከላ ያልደረሱ ችግኞችን
ወደ ተከላ ማውጣት ከተከላው ሊገኝ የታሰበው ጥቅም ካለመገኘቱ በተጨማሪ ላላስፈላጊ ወጪ መዳረግ ነው፡፡
ለተከላ መውጣት ያለባቸው ችግኞች ቁመታቸው 1 ሜትር ወይም ከዚያ በላይ መሆን አለበት፤ ግንዳቸው ጠንካራና
ያልተወላገደ ወይም ቀጥ ያለ ሆኖ የግንዳቸው ቁመት ከስራቸው ቁመት በአማካኝ ሁለት እጥፍ መሆን አለበት፤
በበሽታ ያልተጠቁ ቅጠላቸው አረንጓዴ የሆነ፤ ስሮቻቸው ብዙ ቅርንጫፍ ያላቸው እና ጥሩ ቁመና ያላቸው መሆን
አለባቸው፡፡ ከታች ያለውን ስዕል ይመልከቱ፡፡

ለ/ወደ ተከላ ቦታ ማጓጓዝ

ከላይ የተዘረዘሩትን መስፈርቶችን የሚያሟሉትን ችግኞች ወደ ተከላ ከመውሰዳችን በፊት ለጉዞ ማሰናዳት
ይኖርብናል፡፡ ይኸውም ችግኞቻችን በፕላስቲክ የተዘጋጁ ከሆኑ ለተከላ የደረሱትን መርጠን ለብቻቸው በተለየ መደብ
ማስቀመጥ ይኖርብናል፡፡ በሌላ በኩል ችግኞቻችን ያለ ፕላስቲክ (በመደብ) የተዘጋጁ ከሆነ ለተከላ ቦታ የደረሱትን
በምናነሳበት ጊዜ ሌላው ተነቅሎብን እንዳይጎዳብን የተመረጡት ብቻ ከስራቸው ጠጋ ብሎ በዕጅ በመያዝ በቀስታ
ወደ ላይ መጎተት አለብን፡፡ በአጠቃላይ ችግኞች ከመጓጓዛቸው ከሶስት ቀናት ቀደም ብሎ እንዲሁም በሚጓጓዙበት
ወቅት በቂ ውሃ ማጠጣት ይጠበቅብናል፡፡

19
በፕላስቲክ የተዘጋጁ ችግኞችን በማጓጓዣ ሳጥን ቀጥ አድርግን በአግባቡ መደርደር ይኖርብናል፡፡

ችግኞቻችንን ስንይዝ በእጃችን መያዝ ያለብንን ያህል ከነፕላስቲካቸው አንድ ላይ መያዝ አለብን እንጂ ግንዳቸውን
ብቻ ማንጠልጠል አይገባንም ፡፡

ያለፕላስቲክ ለተዘጋጁ ችግኞች በአግባቡ የተነቀሉትን በስራቸው ላይ ያለውን አፈር የተወሰነ ካራገፍን በኃላ ስራቸው
በፀሃይና በነፋስ ሀይል እንዳይደርቅ በእርጥብ ጆንያ በሳር፤ በኮባ ቅጠል፤ ከተቻለም አየር በሚያስገባ ፕላስቲክ

20
የመያዢያ ሳጥን ጠቅልሎ በተዘጋጀው የማጓጓዣ በጥንቃቄና በፍጥነት ማጓጓዝ ያስፈልጋል፡፡ ከዚህ ቀጥሎ ያለውን
ስዕል ይመልከቱ፡፡

ችግኞችን ወደ ተከላ ቦታ ለማጓጓዝ የጭነት መኪናዎችን፣ የሰው ጉልበትና ለጭነት የሚያገለግሉ እንስሳትን
መጠቀም እንችላለን፡፡ የምናጓጉዘው በመኪና ከሆነ ከመጫናችን በፊት ስፖናዳውን ውሃ ማጠጣት፣ በተጨማሪም
ሳር ወይም አፈር ማልበስ ይጠበቅብናል ምክንያቱም ከመጫኛው የሚወጣው ሙቀት ችግኞቻችንን እንዳይጎዳብን
ይረዳናል፡፡

በመኪና ላይ በምንደረድርበት ጊዜ ቀጥ አድርገን መጫን ይኖርብናል፡፡ ይህም አንዱ በአንዱ ላይ ተደራርቦ

እዳይጨፈላለቅብን ትልቅ አስተዋፆ አለው፡፡ በጉዞም ወቅት ችግኞቻችን በነፋስ እንዳይደርቁ በሸራ ወይም በሳር
መሸፈን አለበት፡፡ በዝናብና በፀሃይ የሚደርሰውን ጉዳት ለመቀነስ ችግኞቻችንን በጥላ ስር ማስቀመጥ ይኖርብናል፡፡

የተከላ ቦታችን ተሽከርካሪ የማይገባበት ከሆነ ከተራገፈበት ቦታ አስከመትከያ ቦታው ድረስ በሰው ሀይል፣ በሚገፋ ጋሪ
ወይም ለጭነት በሚያገለግሉ እንስሳቶች በጥንቃቄ ማጓጓዝ ይኖርብናል፡፡ ከታች ስዕሉ እንደሚያሳየው በፕላስቲክ
ለተዘጋጁ ችግኞች በዕጅ በሚገፋ ጋሪ ወይም ደግሞ ተራራማ አካባቢ ከሆነ በጀርባ በሚታዘልና ተስማሚ በሆነ
ከፕላስቲክ በተሰራ መያዣ በጥንቃቄ ደርድሮ ወደ ተከላ ቦታ ማጓጓዝ ይጠበቅብናል ፡፡

ያለፕላስቲክ ለተዘጋጁ ችግኞች ደግሞ በጀርባ በሚታዘል ወይም ከቅርጫት በተሳራ ማጓጓዣ በጥንቃቄ ደርድሮ
ማጓጓዝ አለብን ፡፡

21
2.1.1.2.2. ችግኝ አተካከል
1. በፕላስቲክ የተዘጋጁ ችግኞች አተካከል
 ተከላ በምናደርግበት ጊዜ ችግኛችንን ወደ ጉድጓዱ ውስጥ ከማስገባታችን በፊት መጀመሪያ ቆፍረን
ለብቻው ያስቀመጥነውን አፈር ወደ ጉድጓዱ ውስጥ እንጨምረዋለን (ይህ አፈር በአንፃራዊነት
በንጥረ ነገር የበለፀገ በመሆኑ ለችግኙ እድገት በጣም አስፈላጊ ነው፡፡)

 ችግኙን ወደ ጉድጓዱ ውስጥ በመክተት ላስቲኩን በስለት በመቅደድ ቀስ ብለን ላስቲኩን ማዉለቅ

 ችግኙን ቀጥ አድርገን በማቆም የተቀረውን አፈር ወደ ጉድጓዱ ውስጥ በመጨመር በችግኙ ዙሪያ
መሙላት

22
ማስታዎሻ፡-
 የችግኙ ስር ከሚተከልበት ጉድጓድ ርቀት ጋር ተስማሚና ተመጣጣኝ መሆኑን ማረጋገጥ፡፡ ተስማሚ ካልሆነ
ችግኙን በማውጣት በተገቢው ጥልቀት ልክ የጉድጓዱን ርቀት ማስተካከል፡፡
 ከስሩ መካከል እንደቀለበት የተጠቀለሉ ስሮች ካሉ አንድ ነጥብ ሁለት ኢንች ያህል ከስሩ (ሩት ቦል)ከፍ
በማለት በስለት ቆርጦ ማስወገድ፡፡

 በመጨረሻም በጉድጓዱ ውስጥ ትልልቅ የአየር መያዣ ቦታዎች እንዳይፈጠሩ የጨመርነው አፈር እንዲጠብቅ
አፈሩን በእግር ወይም በዕጅ በደንብ መርገጥ ወይም መጫን ይጠበቅብናል፡፡ በተጨማሪም ውሃ እንዲይዝ
በችግኙ ዙሪያ ትንሽ ጎድጎድ እናደርገዎለን፡፡

23
2. ያለፕላስቲክ የተዘጋጁ ችግኞች አተካከል
 ችግኙን ጉድጓዱ ውስጥ ቀጥ አድርገን በመያዝ (ከስሩ መጨረሻ ጀምሮ ከ 2-3 ሴ.ሜትር ያለውን) ለብቻው
ያስቀመጥነውን የጉድጓዱን የላይኛውን አፈር ወደ ጉድጓዱ ውስጥ መጨመር፡፡

 ከዚህም በኃላ የቀረውን አፈር እንጨምራለን

 በእግራችን ወይም በእጃችን በችግኙ ዙሪያ ያለውን አፈር መጠቅጠቅና ማስተካከል አለብን ይህን
በማድረጋችን በውስጡ የሚቀሩ የአየር ክፍት ቦታዎችን ለማስወገድ ይረዳል፡፡

24
  በተጨማሪም ውሃ እንዲይዝ በችግኙ ዙሪያ ትንሽ ጎድጎድ ማድረግ አለብን፡፡ ይህም ለችግኙ ውሃ እንዲይዝ
ይረዳል ፡፡

ማሳሰቢያ፡- በምንተክልበት ጊዜ ችግኙ እንዳይንጋደድብን፤ ስሩ እንዳይታጠፍብንና ጉድጓዱ አፋፍ ላይ

እንዳይንጠለጠልብን ከፍተኛ ጥንቃቄ ማድረግ ይጠበቅብናል፡፡

2.1.1.2.3. ድህረ-ተከላ ስራዎች

N Post- Maintenance Calendar
o planting
operations Jul Au Se Oc No De Ja Fe Marc Apri Ma Jun Detail Activities
y g p t v c n b h l y e
Clean and  Recycling plant
Maintain containers
1
planting site  Removing debris
and pits  Disposal of wastes
Staking  Strength the stems of
2 (Tying) newly planted seedlings
by tying sticks
Manuring  Add organic fertilizers to
3 improve soil fertility
Mulching  Use organic materials for
mulching to conserve
4
moisture and suppress
weeds
Weeding  Practice weeding at least
5
2 times per year
Cultivation  Cultivating the soil
6 around plants to facilitate
water and air circulation
7 Watering  Watering will take place
immediately after the end
25
 of the rainy season
Protecting  Protection from
Vandalism, fire, wild and
8
domestic animals, pests
and disease
Securing a  Installation of guards and
9
plant or protective fencing
10 Inventory 
Replanting  Replacing dead and
(Beating-up) damage plants after
11
primary and secondary
inventory

ሀ. ውሃ ማጠጣት
አዲስ የተተከለ እፀዋት በህይወት ለመቆየት በቂ ውሃ ያስፈልገዋል፡፡ አንድን በአዲስ የተተከሉ እፀዋት በተተከለበት
ቀንና በማግስቱ በቂ ውሃ ማግኘት የሚኖርበት ሲሆን ከዛን ጊዜ በኋላ ግን የውሃ ማጠጣቱ ድግግሞሽ ሁኔታ በአየር
ፀባይና በመሬቱ አይነት ላይ የተመሠረተ መሆን አለበት፡፡ የመሬቱ እርጥበት ሁኔታ ለማወቅ ጣታችን በእፀዋቱ ዙሪያ
በተደረገው አፈር ወደ እፀዋቱ ስር በማስረግ ማረጋገጥ እንችላለን፡፡ ማንኛውም እፀዋት በሣምንት 3 ጊዜ ውሃ በግድ
ማግኘት እንዳለበት መረጃዎች ይገልጻሉ፡፡ ለአንድ እፀዋት እስከ 5 ባልዲ ውሃ ሊሰጠው ይገባል፡፡ ውሃ በምናጠጣበት
ወቅት በጣም በዝግታና ወደ ሥሩ እንዲደርስ አድርጎ ማጠጣት ያስፈልጋል፡፡ ቀዝቃዛና ርጥበታማ በሆነ የፀደይ
/spring/ ወቅት የውሃ ማጠጣቱ ሁኔታ በጣም በተደጋጋሚ መሆን ይኖርበታል፡፡ ውሃ በስኘሪንክለር በምናጠጣበት
ወቅት ለዛፎቹ ተጨማሪ ውሃ በሆዝ /hose/ ማጠጣት ይኖርብናል፡፡ እንዲህ አይነቱ የውሃ ማጠጣት ዘዴ ስሮች
በቀላሉ ወደታች በጥልቀት እንዲያድጉ ይረዳቸዋል፡፡ በዚህ መሠረት ውሃ ለረጅም አመታት ለዛፎችና ለእፀዋቶች
ማጠጣት ጠቀሜታው የጐላ ነው፡፡

የመሬት አቀማመጡ በተስተካከለ አካባቢ በዛፉ ግንድ በተወሰነ ርቀት ውሃ በጠብታ /drip irrigation/ መልክ ማጠጣት
ይቻላል፡፡ ውሃ በምናጠጣበት ወቅት በጣም ሊታሰብበት የሚገባው ጉዳይ ቢኖር ለዛፎች /እፀዋቶች ከሚገባው በላይ
ውሃ መስጠት እንደሌለብን ነው፡፡ ምክንያቱም አፈሩ ከመርጠቡ አልፎ የሚጨማለቅ በመሆኑ በቀላሉ የአየር
ዝውውር እንዳይኖር የሚያደርገው በመሆኑ እፀዋቱ እንዲሞት ያደርገዋል፡፡

አረምና ኩትኳቶ
በመጀመሪያ ደረጃ አንድ እጽዋት አረም ነው ሊባል የሚችለው ማብቀልና ማሳደግ የምንፈልገውን በመሬት ውስጥ
ያለውን ማዕድን፣ ውሃ፣ የፀሐይ ብርሃን ወዘተ. በመሻማት ለእድገቱንና ለምርቱ ተጻራሪ ሆኖ ሲገኝ ነው፡፡ አረሙን
ማስወገድ ያለብን በሚገባ ለመያዝና ከነስሩ ለማስወገድ በምንችልበት የእድገት ደረጃ እንዳለ መሆን አለበት፡፡
ከተወሰነ ጊዜ በኋላ አረሙ ስለሚያብብና ዘሩን ወደ መሬት ሊበትን ስለሚችል ወደ አበባ ደረጃ ሳይደርስ በጊዜ
ማስወገድ ያስፈልጋል፡፡

26
ኩትኳቶን በተመለከተ የተከልነው ዘር፣ አበባ፣ የሣር እጽዋት ስር በጥሩ የእድገት ደረጃ ላይ ሲገኝ ኩትኳቶ ማካሄድ
ያስፈልጋል፡፡ በእጽዋት ዙሪያ የሚደረገው ኩትኳቶ የአየር መዘዋወርን፣ የውሃ ስርገትን እና አረሞችን ለማስወገድ እገዛ
ያደርጋል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ኩትኳቶ እንደ እጽዋቱ የእድገት ደረጃና አስፈላጊነት እየታየ በአመት ሁለት ጊዜ ኩትኳቶ
ማድረግ ያስፈልጋል፡፡
እጽዋቶች ከበሽታና ከተባይ ጉዳት የመከላከል ዘዴ
 በእጽዋቱ ዙሪያ ያለውን አፈር ደጋግሞ በማረስና ለፀሐይ በማጋለጥ
 የተከሰተው በሽታና ተባይ ክስተት ስፋትና ስርጭት እየታየ ባለሙያ በማማከር ኬሚካል መርጨት የተሻለ
ይሆናል፡፡
መ. ማዳበሪያ ማድረግ
በእጽዋት ተከላ ወቅት ማዳበሪያ ማድረግ የሚመከር አይደለም፡፡ የሚተከለው ዛፍ በእቃ ላይ ያለ ከሆነ ቀስ በቀስ
ሊለቀው የሚችል ማዳበሪያ በአፈሩ ውስጥ ስለሚኖር ተጨማሪ ማዳበሪያ ሲደረግ እፀዋቱ ስለሚያቃጥለው ነው፡፡
ማዳበሪያ በሚጨመርበት ወቅት የተፈጥሮ ማዳበሪያ ከሆነ በጣም የተብላላና ሂደቱን የጨረሰ መሆን አለበት፡፡ ሰው
ሰራሽ ማዳበሪያ ሲሆን ግን ማዳበሪያውን በውሃ በማሟሟት በጣም በትንሹ በአጽዋቱ ዙሪያ መስጠት ተገቢ
ይሆናል፡፡

ሠ. ምልማሎ /pruning/
እጽዋቶች በተከላ ወቅት ባይመለመሉ ይመረጣል፡፡ መመልመል ካስፈለገም የሞተ፣ የተጐዳና የተሰበረ ቅርንጫፍ
ማስወገድ ተገቢ ይሆናል፡፡ የተተከለው የዛፍ ዕጽዋት በጥሩ ሁኔታ መብቀል ከጀመረና ራሱን ከቻለ በኋላ
እንደየሁኔታው እየታየ በየጊዜው መመልመል ይኖርበታል፡፡ ምልማሎ የሚያስፈልገው የዛፉን ቅርጽ ለመጠበቅና የዛፉን
የተፈጥሮ ቅርጽ ይዞ እንዲያድግ ለማድረግ ስለሚያስችል ነው፡፡ የዛፎች ምልማሎ /pruning/ ለማካሄድ በየጊዜው
የዛፉ እድገት በአካባቢ ያለው የመሠረተ ልማት ላይ ሊያደርሰው የሚችለው ተጽእኖ በተፈጥሮ ቅርጹ ላይ የሚታየው
መልክ አልባነት መኖሩን እየታየ በተቻለ መጠን በየ 3 ዓመቱ የመመልመልና የማስተካከል ሥራ መሥራት ጠቃሚ
ይሆናል፡፡
አንድን ዛፍ ከመመልመላችን በፊት የሚከተሉት መርሆዎች ግምት ውስጥ ማስገባት ያስፈልጋል፡-
 እያንዳንዱ ምልማሎ በዛፉ እድገት ላይ የሚፈጥረው ተጽእኖ /የእድገት ለውጥ/ ማስተዋል ያስፈልጋል፡፡
ስለሆነም ተገቢ የሆኑ ምልማሎ ማካሄድ ያስፈልጋል፡፡
 ተገቢ ያልሆነ ምልማሎ የእጽዋቱ እድገት የሚገድብና ለሞት የሚያደርሰው እንደሚሆን መረዳት
ያስፈልጋል፡፡
 ተገቢ የሆነ የእጽዋት ምልማሎ የእጽዋቱን እድገት ከማፋጠኑም በላይ የሞተ ቅርንጫፍ ካለ በማስወገድ
የተሻለ ዘር እንዲሰጥ በማስቻል የሚያበረክተው ጠቀሜታ የጐላ ስለሆነ በጥንቃቄ ምልማሎውን ማካሄድ
ያስፈልጋል፡፡

27
  አንዳንድ እጽዋቶች በራሳቸው የተፈጥሮ ባህሪይ ቅጠላቸው የሚያራግፉና ቅርንጫፋቸው እየደረቁ
የሚመለምሉ ሲሆን በአብዛኞቹ የዛፍ እጽዋቶች ግን ምልማሎ የሚያስፈልጋቸው ናቸው፡፡ ምልማሎ
የእጽዋቱ የእድገት ደረጃና ምርት መጠን የተሻለ እንዲሆን ከማስቻሉም በላይ በበሽታ የተጠቁ
ቅርንጫፎችን በማስወገድ ወደ ሌላ አካሉ እና ወደ ሌሎች እጽዋቶች እንዳይዛመት ለመከላከል እገዛ
ያደርጋል፡፡
 ምልማሎ በአብዛኛው መከናወን ያለበት እጽዋቱ የአበባ እንቡጥ ከመያዛቸው በፊት መሆን አለበት፡፡ ያረጁ
ቅርንጫፎችን በመቁረጥ አዲስ ቅርንጫፎች እንዲያወጣ በበጋ መዳረሻ አካባቢ የሚደረገው ምልማሎ
ለተወሰነ የእጽዋቱ ክፍሎች ምግቡን አዘጋጅቶ እንዲመገቡ እንዲያስችላቸው ለማድረግ ነው፡፡

2.1.1.3. አረም ማረም እና ኩትኳቶ

በማይፈለግበት ቦታና ጊዜ የሚበቅል ማንኛውም እፀዋት አረም ይባላል፡፡ ለምንተክለውን ዛፍ ችግኞችን ለመብቀል
የሚረዱ አስፈላጊ ነገሮች ማለትም ውሃን ፣ ንጥረ ነገሮችን እና የፀሃይ ብርሃንን በመሻማት እድገቱን ሊገታ ይችላል፡፡
የአንዳንድ በሽታዎችና የጎጂ ነፍሳት መራቢያ በመሆን በዛፎቻችን ላይ ጉዳት ሊያደርሱ ይችላሉ፡፡ በመሆኑም
የምንተክለውን ዛፍ ሊጎዱ የሚችሉ አረሞችና ቁጥቋጣችን በጊዜና በተገቢው መንገድ መታረም አለበት፡፡

አረሞችን ዳግም እንዳይበቅሉ ከነስራቸው ነቅለን ማስወገድ አለብን፡፡ ይህን በምናደርግበት ጊዜ የተከልነው ችግኝ
ሊናጋ ወይም ሊነቀል ስለሚችል ከፍተኛ ጥንቃቄ ማድረግ አለብን፡፡

በመኮትኮት አረምን ማስወገድ እንችላለን፡፡ ይህም ችግኙ በተተከለበት ዙሪያ ብቻ (ስፖት ሆዌይንግ) ሌላው ደግሞ
ችግኙ የተተከለበትን መስመርን ተከትሎ (ስትሪፕ ሆዌይንግ) ማድረግ ይቻላል፡፡

2.1.1.4. ውሀ ማጠጣት

2.1.1.5. የፅድቀት መጠን ቆጠራ

የፅድቀት መጠን ልኬት (ቆጠራ) ስራ ከተከላ በኃላ ከምንሰራቸው ስራዎች መካከል አንዱና ዋነኛው ነው ፡፡
የሚሰራውም የመጀመሪያውን ዙር ተከላ ካካሄድን ከሁለት ሳምንት በኃላ ነው፡፡ ይህም በሞቱብን ምትክ በአፋጣኝ
ተከላ እንድናደርግ እንደ ግብዓት ይረዳናል፡፡ የፅድቀት ቆጠራ በምናደርግበት ቦታ ላይ የተከላውን ቦታ ይወክላሉ ብለን
የምናስባቸውን 10×10 ሜትር ወይም 0.01 ሄ.ር ናሙናዎች እንወስዳለን ፡፡የናሙናዎች ብዛት በተከላው ቦታ ስፋት
የሚወሰን ሲሆን ቢያንስ የተከላውን ቦታ 1% ያህል መውሰድ ይጠበቅብናል ፡፡/ሜትር ፣ሲባጎ ፣ችካል ፣ካልኩሌተር
፣ጂ.ፒ.ኤስ/ ይህንን ስራ ለመስራት የምንጠቀምባቸው መሳሪያዎች ናቸው ፡፡አለካኩም እንደሚከተለው ይቀርባል ፡-

ሀ. በመጀመሪያ ከዚህ በፊት ተከላ ወዳደረግንበት የተከላ ቦታ በመሄድ ናሙና የምንወስድበትን ቦታ Randomly
እንመርጣለን፡፡ የናሙናውን ቦታ በምንመርጥበት ጊዜ ከተከላው ቦታ ጠርዝ ቢያንስ 20 ሜትር ወደ ውስጥ መግባት
አለብን፡፡

28
ለ. በመቀጠል 10×10 ሜትር ለክተን በመሬት ላይ በአራቱ ማዕዘኖች ላይ ችካል እንተክልና በችካሎቹ ዙሪያ ሲበጎውን
እናስራለን፡፡ (በይበልጥ ስራውን ለማቅለል በሜትር ምትክ ጂ.ፒ.ኤስ በመጠቀም መለካት እንችላለን፡፡)

ሐ. ቀጥለን በካሬው ውስጥ የወደቁትን በህይወት ያሉትን ፣የተጎዱትንና ፈፅመው የሞቱትን ችግኞች ለየብቻው
እንቆጥራለን፡፡

መ. በመጨረሻም ባገኘነው ውጤት መሰረት በመቶኛ አስልተን የምናገኘው የመጨረሻ ውጤት የፅድቀት መጠን
ውጤት ይሆናል ማለት ነው፡፡

ከዚህ በታች ባለው ቀመር የፅድቀት መጠን ቆጠራ ማስላት እንችላለን፡፡

የፅድቀት መጠን (%) መ = ሀ + ለ ×100% ------------------------------------------ (ቀመር 1)

ሀ+ለ+ሐ

መ- የፅድቀት መጠን (%)

ሀ- በህይወት ያሉ

ለ- የተጎዱ (የተሰበሩ)

ሐ- ፈፅመው የሞቱ /የደረቁ/

ከላይ ያለውን የአሰራር ቀመር ግልፅ ለማድረግ በምሳሌ እንመልከት ፡፡

ለምሳሌ ፡- በአንድ የሀበሻ ጥድ በተተከለበት የተከላ ቦታ የፅድቀት መጠኑን ለማስላት ብንፈልግ ፡፡ እንደሚከተለው
እንሰራለን ፡፡

መፍትሔ

ሀ. በተከላው ቦታ ላይ በመሄድ 5 ናሙናዎችን የምንወስድባቸውን ቦታዎችን እንመርጣለን፡፡

ለ. በአምስቱም ቦታዎች ላይ 10× 10 ሜትር በመለካት በሲባጎ ዙሪያውን እናስራለን ፡፡

ሐ. በካሬው ውስጥ ያሉትን በህይወት ያሉ ፣የተጎዱ/የተሰበሩ/ እና ፈፅመው የሞቱ /የደረቁ/ ዛፎችን ለየብቻ
እንቆጥራለን ፡፡ በቆጠራችንም መሰረት በሚቀጥለው ሰንጠረዥ ውስጥ ያለውን ልኬታ ብናገኝ

መ. ባገኘነው ቆጠራ መሰረት መቶኛውን እንደሚከተለው እናሰላለን ፡፡

ናሙና ሀ ለ ሐ ምርመራ
1 25 5 2
2 30 3 1
3 35 8 7
4 26 10 5
5 - - -
ድምር 116 26 15
29
የተሰጠን

ሀ=116

ለ=26 እና

ሐ=15

የፅድቀት መጠን (%) መ = ሀ + ለ × 100%

ሀ+ለ+ሐ

የፅድቀት መጠን (%) መ = 116 + 26 × 100%

116 + 26 + 15

የፅድቀት መጠን (%) መ = 142 ×100%

157

የፅድቀት መጠን (%) መ = 90.44 %

2.1.1.6. የመተኪያ ተከላ (Replanting)

የፅድቀት መጠን ቆጠራ አድርገን በተከላ ቦታችን የሞቱ ችግኞች ብዛት በጣም ከፍተኛ ከሆኑ በሞቱት ምትክ ተከላ
ማድረግ ይጠበቅብናል ይህም የመተኪያ ተከላ በመባል ይታወቃል ፡፡የተከላ ቦታችን 1250 ዛፍ/ሄር እና ከዚያ በላይ
ችግኞች የተተከሉበት ከሆነ እስከ 20% የችግኞች መሞት ተቀባይነት አለው ፡፡እርጥበት አጠር በሆኑ ቦታዎች እስከ
40% የችግኞች መሞት ተቀባይነት አለው ፡፡የፅድቀት መጠናችን 25% በታች ከሆነ ሙሉ ለሙሉ ተከላ መከናወን
ይጠበቅብናል ፡፡

የመተኪያ ተከላ መከናወን ያለበት የዝናብ ጊዜ ሳያልፍ መሆን አለበት ምክንያቱም ለሚተከሉት ችግኞች የዝናቡ
መኖር ወሳኝ በመሆኑ ነው ፡፡ እንደ ባህር ዛፍ ላሉ በፍጥነት ለሚያድጉ የዛፍ ዝርያዎች ዋናው ተከላ ከተካሄደ በሁለት
ሳምንት ጊዜ ውስጥ መከናወን ሲኖርበት እንደ ጁኒፐረስ ላሉ ዝግ ብለው ለሚያድጉ ደግሞ በሚቀጥለው growing
season የመተኪያ ተከላ መደረግ አለበት ፡፡

2.1.1.7. ማሳሳት
በአስተዳደጋቸው የቀጨጩ ፣ የተወላገዱ ወይም ጤናማ አስተዳደግ የሌላቸውን በተከላችን ቦታ ያሉ ዛፎችን መርጦ
በመቁረጥ ለታለመለት ዓላማ በተፈለገው ጊዜ እንዲደርሱ የሚያስችል የደን አስተዳደር ሰራ ማሳሳት በመባል
ይታወቃል ፡፡

30
ውኃና ንጥረ ነገሮች እንዲሁም የፀሀይ ብርሃን ለተመረጡ ዛፎች እንዲከፋፈል ማድረግ የማሳሳት ዋና ዓላማ ነው ፡፡
የሚተከለው የዛፍ አይነት ፣የተከላው ዋና ዓላማ፣ የተከላው ቦታ ሁኔታና (ለምነት) ማሳሳት አስፈላጊ ሆኖ በተገኘበት
ጊዜ ሁሉ የማሳሳት የደን አስተዳደር መንገድ የጊዜ ሰሌዳ የሚወስኑ ሁኔታዎች ናቸው ፡፡

የሚተከለው የዛፍ አይነት ፡- በጣም ሰፋፊ ቅርንጫፎች ያሏቸው ዛፎች ሰፋ ያለ ቦታ ስለሚሸፍኑ በአንድ ጊዜ ብዙ
ዛፎችን መቁረጥና ማሳሳት ይኖርብናል ፡፡

የተተከለበት ዋና ዓላማ ፡-ጣውላ ለማምረት ከሆነ የተከላው ዓላማ የዛፎቹ ግንድ ሰፋፊ መሆን ስላለበት ማሳሳት
ማድረግ ይጠበቅብናል ፡፡በሌላ በኩል የማገዶ እንጨትና ለአጥር የሚሆን እንጨት ለማምረት ከሆነ የተከላ ዓላማው
ማሳሳት አያስፈልግም ፡፡

የተከላው ቦታ ሁኔታ (ለምነት) ፡-የተከላው ቦታ ተስማሚና የዳበረ አፈር ያለው ከሆነ መጠነኛ ማሳሳት ብቻ ማድረግ
ሊጠበቅብን ይችላል ፡፡በአንፃሩ የተከላው ቦታ የዳበረ አፈር ያለው ካልሆነ የተሻለ ምርት ለማግኘት ዛፎቹ ተራርቀው
ማደግ ስለሚገባቸው ብዙ ማሳሳት ይጠበቅብናል ፡፡

ማሳሳት ለሚከተሉት ነገሮች ሊጠቅም ይችላል

 የፀሀይ ብርሀን በተከላችን ቦታ ወደ ምድር እንዲደርስ በማድረግ ቅርንጫፎችና ግንዶች ወደ ጎን በስፋት

እንዲጨምሩ ያደርጋል ፡፡
 የእንጨቱን ጥራት እንዲጨምር ያደርጋል ፡፡
 ስሮች በበቂ ሁኔታ እንዲያድጉ ይረዳል ፡፡
 በዛፎች ስር የሚበቅሉ ተክሎች እንዲያድጉ በማድረግ የአፈር ክለትን ይከላከላል ፡፡

2.1.1.8. ምልመላ
ይህ ዘዴ ዛፉ በቁም በህይወት እያለ ያበቀለውን የደረቀም ሆነ ያልደረቀውን ቅርንጫፍ በማስወገድ ዛፉም ብሎም
ምርቱ በጥሩ ሁኔታ እንዲገኝ የሚረዳ ነው ፡፡ይህን በምናደርግበት ወቅት ጎጂ ነፍሳት ሊገቡ ስለሚችሉ ቅርፊቱ
እንዳይላጥ ጥንቃቄ ማድረግ አለብን ፡፡

ምልመላ መከናወን ያለበት በዝናብ ወራት ነው ፡፡ምክንያቱም ይህ ወቅት እድገት የሚከናወንበት ጊዜ በመሆኑ
ምልመላ ሲከናወን የተጎዳው የዛፉ ክፍል በቀላሉ ስለሚጠገን ነው ፡፡በደረቅ ወራት ከሆነ ግን ጉዳቱ ለረጅም ጊዜ
ይቆያል ለጎጂ ነፍሳት የመጋለጡ አጋጣሚም የሰፋ ይሆናል ፡፡

የምልመላ ዋና ዋና ዓላማዎች

 ከአንድ ዛፍ አንድ ግንድ ብቻ ለማውጣት ሲታቀድ

 በበሽታ የተበከሉ ቅርንጫፎችን ለማስወገድ ይህም በሽታው በዛፉ ብሎም በአጠቃላይ የተከላ ቦታው በቀላሉ
እንዳይዛመት ይረዳል
 ለመብራት ሃይልም ሆነ ለስልክ የምንጠቀምባቸው ምሰሶ ግንዶች ክብና ለስላሳ እንዲሆኑ
 ዛፉ በህይወት እንዳለ ጉጡ (ኖት) በመበስበስ የምርቱን ጥራት እንዳይቀንሰው ለመከላከል
 ከጉጥ (ኖት) ነፃ የሆነ ጣውላ ለማምረት
 ቅርፃፋቸው ያማረና ለዓይን የሚስብ ቁመና ያላቸውን ለመናፈሻ ለመዝናኛ አገልግሎት የሚውሉ ዛፎችን
ለማምረት

የምልመላ መንገዶች

31
ምልመላ በሁለት መንገድ ይከናወናል አንደኛው የተፈጥሮ ምልመላ ሲሆን ሌላው ደግሞ ሰው ሰራሽ ምልመላ ነው ፡፡

የተፈጥሮ ምልመላ

በተፈጥሮ በአካባቢው በሚገኙ ህይወት ባላቸውና በሌላቸው ነገሮች የሚደረግ የቅርንጫፎች መሞትና ወደ ምድር
መውደቅ የተፈጥሮ ምልመላ እንለዋለን ፡፡በአብዛኛው ይህ የሚከናወነው ትልልቅ ቅርንጫፎች በደን ውስጥ
በሚፈሩት ጥላ አማካኝነት ነው ፡፡የሞቱ ቅርንጫፎች መውደቅ የሚፋጠነው እንጨትን በሚያበሰብሱ ፈንጋዮች
፣ንፋስና እርጥበት አማካኝነት ነው ፡፡ሰፋፊ ቅጠሎች ያሏቸው የዛፍ ዝርያዎች (የባህር ዛፍ ዝርያዎች) ከሌላው
የተሻለ የተፈጥሮ ምልመላ ይካሄድባቸዋል፡፡

ሰው ሰራሽ ምልመላ

በሰው የሚከናወን ሲሆን ከፍተኛ ገንዘብና ልምድ ያለው ሰራተኛ የሚጠይቅ በመሆኑ መቼና የት መከናወን
እንዳለበት ከፍተኛ ጥንቃቄ መወሰድ አለበት ፡፡

የሰው ሰራሽ ምልመላ አይነቶች

ምልመላው በሚከናወንበት ዋና ዓላማና ምልመላው በሚከናወንበት የዛፍ ቁመት መሰረት ዝቅተኛ ምልመላና
ከፍተኛ ምልመላ በማለት በሁለት እንከፍለዋለን ፡፡

ዝቅተኛ ምልመላ

ይህ የምልመላ አይነት የሚከናወነው ከ 2-2.5 ሜትር ባለው ቁመት መካከል ነው ፡፡በተለያዩ አካሄዶች በተለያዩ ብዛት
ባላቸው ዛፎች ላይ ይከናወናል ፡፡ዓላማዎቹም ፡-

 የእሳት አደጋ ይቀንሳል

 የማሳሳትን ስራ የተሳለጠ ያደርጋል
 ጉጥ(ኖት) ነፃ የሆነ እንጨት ለማምረት ይጠቅማል ፡፡

ሙሉ ለሙሉ የሆነ ዝቅተኛ ምልመላ፡-ሁሉም ዛፎች ከሞቱትና በመሞት ላይ ካሉት በስተቀረ ይመለመላሉ፡፡

80 % ምልመላ፡- ኦቨር ቶፕድ ከሆኑትና ከሞቱት በስተቀር ሁሉም ዛፎች ይመለመላሉ፡፡

ሌን ምልመላ ፡- ሲስተማቲክ ምልመላ በተከላው ቦታ ካሉ ከ 25-50 % በሚሆኑት ዛፎች ላይ ይደረጋል ፡፡

ሀፋዛርድ ምልመላ ፡- ራንደም ምልመላ በተከላው ቦታ ካሉ ከ 40-50 % በሚሆኑት ዛፎች ላይ ይደረጋል ፡፡

አክሰስ ምልመላ ፡- በ 10 ኛ እና 20 ኛ ረድፍ ባሉ ዛፎች ላይ ምልመላ ይካሄዳል ፡፡

ስትሪፕ ምልመላ ፡- የተከላው ቦታ በተወሰኑ ረድፎች ላይ የደረቁ ዝቅተኛ ቅርንጫፎችን ለዕሳት መከላከያ
መስመርነት ይመለመላል ፡፡

ከፍተኛ ምልመላ

ከፍተኛ ምልመላ የሚከናወነው ከ 2.5 ሜትር በላይ ሲሆን ከፍተኛው ቁመት ደግሞ ከ 5-8 ሜትር ነው ፡፡ዋና
ዓላማውም ከጉጥ ነፃ የሆነ እንጨት ማምረት ነው ፡፡ከጉጥ ነፃ የሆነ እንጨትም ለቬኒር እንጨት ፣ ደገጃቸውን ለጠበቁ
የግንባታ የሚሆኑ ጣውላዎችና መስመር ተሸካሚ ምሰሶዎች ተመራጭ ነው፡፡ ከፍተኛ ምልመላ ከዝቅተኛ ምልመላ
ይልቅ አስጋሪ ፣ብዙ ሰራተኞችንና ብዙ ገንዘብ የሚጠይቅ ነው ፡፡

32
ለምልመላ የሚያገለግሉ መሳሪያዎች

የተለያዩ ዝቅተኛ ቅርንጫፎችን ለመልመል የሚያገለግሉ መሳሪያዎች አሉ ፡፡የመመልመያ መጥረቢያ ፣የዕጅ መጋዝ
፣የመመልመያ ሺርና አነስተኛ ቼንሶው ዝቅተኛ ምልመላ ለማድረግ የምንጠቀምባቸው መሳሪያዎች ናቸው ፡፡
መጥረቢያና ቼንሶው በዛፎች ግድዶች ላይ ከፍተኛ ጉዳት ያደርሳል በተጨማሪም ይህን በሚጠቀም ሰው ላይ ጉዳት
ሊያደርስ ይችላል ፡፡በመሆኑም አጭር ዕጀታ ያላቸው መመልመያ መጋዞችን መጠቀም የተለመደና ተመራጭ ነው ፡፡

ከፍተኛ ምልመላዎች የሚከናወኑት ከፍ ባለ ቁመት ላይ በመሆኑ ከ 4-5 ሜትር የዕጀታ ቁመት ያላቸውን የመመልመያ
መጋዞችን መጠቀም እንችላለን ፡፡ከመሬት ሆነን ቅርንጫፎችን ጎትተን ለመቁጠጥ እንዲመቸን መጋዞቹም ወደ ታች
ጎበጥ ያሉ መሆን አለባቸው ፡፡ ሌላው የዕጅ መጋዞችን በመሰላል በዛፎቹ ላይ በመውጣት መጠቀም እንችላለን ፡፡

በትሮፒክ አካባቢ ላሉ Conifer Species ተግባዊ የሚሆን የምልመላ የጊዜ ሰሌዳ

የምልመላ ስራዎች የመመልመያ ተቀራራቢ ጊዜ (Approximate timing)

ቁመት (ሜትር)

የተከላው ቦታ አማካኝ የተከላው ቦታ ሁኔታ

ቁመት (ሜትር)

የመጀመሪያ (ዝቅተኛ) 2.5 6.0 ቅርንጫፎች ከላይ እንደገጠሙ

ምልመላ

ሁለተኛ ምልመላ 5.0 9.0 የመጀመሪያው ማሳሳት

ከመከናወኑ በፊት

ሶስተኛ ምልመላ 7.5 12.0 የመጀመሪያው ማሳሳት

በሚከናወንበት ጊዜ

አራተኛ ምልመላ 10.0 15.0 የሁለተኛው ማሳሳት ከመከናወኑ

በፊት

በአጠቃላይ ልብ ልንለው የሚገባው ነገር ቢኖር በተከላው ቦታ የተተከለው ደን ለዋናው ዓላማ ከመድረሱ በፊት
በመመልመልና በማሳሳት የደን አስተዳደር አይነቶች ተጨማሪ የደን ውጤቶችን እግረ መንገዳችንን ማግኘት
እንችላለን፡፡

33
 ክፍል ሦስት

3. የከተማ አረንጓዴ መሰረተ ልማቶች ማስዋብ፣ አሰራር ዘዴዎችና (መንገዶች) አይነቶች

በከተሞች አረንጓዴ ልማትና ውበት ስራ ውስጥ ተግባራዊ ሊደረጉ የሚችሉ የተለያዩ አማራጮች ያሉ ቢሆንም
ፕሮጀክቱ ተግባራዊ በሚደረግባቸው ከተሞችና በተመረጡ አካባቢዎች ተግባራዊ እንዲደረጉ የተመረጡ የአረነረጓዴ
ኮምፖናንቶች እና ከዚህ ጋር ተያይዞ መታየት የሚገባቸውን ተጓዳኝ መሰረተ-ልማቶች እንደሚከተለው ለመዳሰስ
ተሞክሯል፡፡

3.1. አረንጓዴ ልማት አማራጮች

ሀ/ የመንገድ አካፋይ፡-
የመንገድ አካፋይ በሁለት መንገድ መካከል የሚገኝ ሆኖ ለእፅዋት መትከያ የሚያገለግል ክፍት ቦታ ማለት ነው፡፡

ይህ ቦታ በሚለማበት ጊዜ ቀጥለው የተመለከቱትን ስታንዳርዶች አሟልቶ መፈፀም ይኖርበታል፡፡

በአስፋልት/መንገድ ኣካፋይ የሚግኙ አትክልቶች ሊኖር የሚገባ ርቀት/median tree spacing/

መካከለኛ ርዝመት (ቁመት )ያላቸው ባሉበት ስፍራ ሊኖሩ የሚገባቸው የተለያዩ ዝርያ ያላቸው ሆነው ቢያንስ
ከሁለት ዓመት በላይ ዕድሜ ሊኖራቸው የሚችሉ ተክሎችና ሣሮች እንዲሁም ቁጥቋጦዎች ሲሆኑ የመሬቱንም
እርጥበት መጠበቅ መቻል አለበት፡፡የተለያ ዥርያ ካላቸው መካከል

 የተለያየ ቅርጽ ያላቸው የቅጠላቸው ልስላሴና ሻካራነት የተለያያ ከሆኑ ተክሎች በተጨማሪ አበባ ነክ ተክሎች
 እንደዝርያቸው የተክሎቹ አቀማመጥ ከፍታቸው እያደግ የሚሄድና አንዱን ከሌላው መለየት የሚቻል የሆኑ
ተክሎች ናቸው፡፡

መካከለኛ እርዝመት (median tree) ያላቸው ዛፎች በእግረኛ መንገድ(መተላለፊያ) ሲተከሉ በመካከላቸው ያለው
ርቀት የተመጠነና የተጠበቀ ሆኖ

 ኮርነር( corner property) በሥምንት ሜትር ርቀት መቃረቢያና ከመጋጠሚያ መውጫ በሶስት ሜትር ርቀት
ውስጥ መተከል የለባቸውም፡፡
 በመገጣጠሚያ (intersection) መንገዶች አስራ አምስት ሜትር ርቀት ውስጥ ካሉ የዛፉ ዝቅተኛ ቅርንጫፍ
ከአራት ሜትር በታች ዝቅ እንዳይል መከርከም ይኖርባቸዋል፡፡
1. መካከለኛ ርዝመት ያላቸው ዛፎች
 ቢያንስ አንድ ነጥብ ሁለት ሜትር ወይም ከዚህ በላይ ስፋት ባላቸው ስፍራዎችና መገጣጠሚያ መንገዶች
 እጅግ በክርከማ ሳይጎዱ እይታን እንዳይከለክሉ የደጋን ቅርጽ ያላቸው ወይም ቀጥ ያሉ ሊሆኑ ይገባል
 የተክሎቹ ግንድ 30 ሣ.ሜ ድረስ ዲያሜትር ስፋት ሊኖራቸው የሚያስችሉ ከአንድ ነጥብ ሁለት እስከ አንድ
ነጥብ ሥምንት ስፋት ባለው ስፍራ ሊተከሉ የሚችሉ መሆን አለባቸው፡፡
 ከአንድ ነጥብ ሥምንት ሜትር በላይ ስፋት ባላቸው ስፍራዎች ላይ የግንዳቸው ዙርያ ዲያሜትር ከፍ ያሉ
ተክሎች ሊተከሉ ይችላሉ፡፡
2. አነስተኛ ቁመት (ርዝመት)ያላቸውናከተሟላ እድገት ደረጃ የደረሱ እስከ ሥምንት ሜትር ቁመትያላቸው ዛፎች
 ከአንድ ነጥብ ሁለት እስከ አንድ ነጥብ አምስት ሜትር የሆነ የተከላ ቦታ ይሻሉ
 በዛፎቹ መካከል ከአራት ነጥብ አምስት እስከ ስድስት ሜትር ርቀት ቢኖር ይመረጣል

34
 3. መካከለኛ ቁመት (ርዝመት)ያላቸውና ከተሟላ የእድገት ደረጃ የደረሱ ከዘጠኝ እስከ አስራ አራት ሜትር
እርዝመት ያላቸው ዛፎች
 ከአንድ ነጥብ ስምንት እስከ ሁለት ሜትር ስፋት ያለው የተከላ ቦታ ይሻሉ
 ከሰባት ነጥብ አምስት እስከ ዘጠኝ ሜትር የሚደርስ ርቀት በመካላቸው እንዲኖር ማድረግ ተመራጭ ነው
4. ረዥምቁመት (ርዝመት)ያላቸውናከተሟላ የእድገት ደረጃ የደረሱ ዛፎች
o በትንሹ ሁለት ነጥብ አራት ሜትር ስፋት ያላቸው የመትከያ ስፍራ ይሻሉ
o በዛፎቹ መካከል በትንሹ ዘጠኝ ሜትር ርቀት ሊኖር ይገባል፡፡ተመራጩና የሚመከረው በአስራ ሁለት ሜትር
ርቀት ቢተከሉ ነው፡፡

በመንገድ አካፋይ እንዲተከሉ የሚመረጡ ዛፎች በተቻለ መጠን የትራፊክ እይታ እንዳይከልሉ ረጅም ቁመት ያላቸው
አንድ ግንድ ብቻ ያላቸው ሰፊ እና ወደ ጐን የሚሰፋ ቅርንጫፍ የሌላቸው የዛፍ አይነቶች መሆን ይኖርባቸዋል፡፡
በዚህም መሠረት፣ቴምር ዘንባባ፣ ሾጣጣ፣ፒኮክ ዘንባባ፣ድራሴና፣ኮርዲሊን… ወዘተ ቢሆኑ ይመረጣል፡፡

ለ/አደባባዮችን ማስዋብና ላንድ ስኬፕ/TRFFIC CIRCLE LANDSCAPING AND GREENIG/

የመንገድ ላይ አደባባይ ከሁለት በላይ የሆኑ መንገዶች የሚገናኙበትና ለተሸከርካሪዎች ፍሰትን ለማሳለጥ የሚያግዝ
ሆኖ በተለያዩ እፅዋትና አበቦች፣ ሀውልቶች፣ ቅርፃ ቅርፆች፣ ፋውንቴን፣ ወ.ዘ.ተ የሚለማ ቦታ ነው::
ይህ ቦታ በሚለማበት ጊዜ ቀጥለው የተመለከቱትን ስታንዳርዶች አሟልቶ መፈፀም ይኖርበታል፡፡

አደባባዮች የትራፊክ ፍሰትን የሚያሳልጡ ከመሆናቸው በተጨማሪ እንደትራፊክ ምልክት ሆነው ዝውውሩን
(እንቅስቃሴውን) ሥርዓት እንዲኖረው ያስችላሉ፡፡ አደባባዮችን በተክል ለመሸፈን (ለማስዋብ) ሲታሰብ የተክሎቹ
ዝርያ፤የተከላው አላማና የመሬት አቀማመጥን የተመለከቱ ዝርዝር ጉዳዮች ታሳቢ ሊሆኑ ይገባል፡፡

እነዚህ አደባባዮች ተመሳሳይና የተለያዩ ዝርያ ባላቸው ዓመቱን በሙሉ ልምላሜ በማይለያቸው ተክሎችና
ዙርያቸውም በተነጠፈ ወይም በጠጠር ድንጋይ መከለል ይኖርባቸዋል፡፡ አደባባዮች እይታን እንዲስቡ (እንዲማርኩ)
በኮንክሪት ወይም ውበት ባላቸው ለስላሳ የድንጋይ ንጣፎች አሊያም ለእግረኛ መተላለፊያ በሚሆኑ ሌሎች ቁሶች
መለየት አለባቸው፡፡ ይህ አጠቃላይ መርህ ቢሆንም የእያንዳንዱ አደባባይ ዲዛይን ከሌላው የተለየና የስፍራውን ልዩ
ሁኔታ ያገናዘበ መሆን አለበት፡፡ በዚህም፡-

I. ከ 4.5 ሜትር በታች ስፋት (ዲያሜትር) ባላቸው የትራፊክ ማሳለጫ አደባባዮች አማካይ ቦታ ላይ አንድ ዛፍ
(ተክል) ብቻ መኖር አለበት፡፡ ከዚህ አንድ ብቸኛ ዛፍ በተጨማሪ በሌሎች አነስተኛ ተክሎች የአደባባዩን ዙርያ
መሸፈን ይቻላል፡፡
II. አራት ነጥብ አምስት ሜትር ዲያሜትር ስፋት ላቸው የትራፊክ ማሳለጫ አደባባዮች ውስጥ ተመሳሳይ
ርቀታቸውን ጠብቀውና አደባባዩን ከመኪና መንገድ ከሚለየው 1.2 ሜትር ገባ ብለው የተተከሉ ሶስት ዛፎች
ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ ከዛፎቹ በተጨማሪ ከትራፊክ ዝውውሩ ጋር የሚስማሙ ሌሎች ተክሎችም በአደባባዩ ውስጥ
ሊኖሩ ይችላሉ፡፡

35
III. ለአደባባይ ልማት ልንጠቀማቸው የሚችሉ የዕፀዋት ዝርያዎች

በአደባባይ ውስጥ የምንጣፍ አበባና ሣር መተከል የሚገባው ሲሆን አተካከሉንም በተመለከተ፡-

1. የምንጣፍ አበባ

የምንጣፍ አበባ አይነቶች አልተርናታ፣ ኮርኒሽን፣ ካዛኒያ /መሸ ደህና እደሩ/ የመሳሰሉት ሲሆኑ ችግኙ
በግዢ ወይም በማልማት የሚገኝ ሆኖ ያለው ሬሽዮ አንድ እጅ የምንጣፍ አበባ ችግኝ እና ለ 2 እጅ
ቦታ እንዲሆን ታስቦ መተከል ይኖርበታል፡፡ የምንጣፍ አበባ በሚተከልበት ወቅት ከችግኝ ጣቢያ ወደ
ተከላ ቦታ የመጣው አበባ ብዙ ውሎ ሳያድር መተከል ይኖርበታል፡፡ በሚተከልበት ወቅትም ባእድ
አረም እንዳይገባ በጥንቃቄ መበተንና አረሙን ማውጣት፣ ሥሩን በጥንቃቄ መግረዝ የበሰበሱ
ቅጠሎች ካሉ በጥንቃቄ መለየት ያስፈልጋል፡፡ በመጨረሻም የተዘጋጀው መሬት በመቆፈር ስሩ
መሬት ውስጥ እንዲገባ ከተደረገ በኋላ በተወሰነ መልኩ መሬቱን ማጠባበቅ ያስፈልጋል፡፡ ከችግኝ
ጣቢያ የመጣው አንድ ካሬ ሜትር የምንጣፍ አበባ ለ 2 ካሬ ሜትር ቦታ እንዲሸፍን ተደርጐና ዘርዘር
ተደርጐ መተከል ይኖርበታል፡፡ የምንጣፍ አበባው በርቀት እንዲታይና ለከተማው ውበት እንዲሰጥ
አደባባዩ መካከል ላይ ከሚውለው ፋውንቴን ወይንም ሌላ ታሪካዊ ሐውልት ቀጥሎ ባለው ቦታ ቢሆን
ይመረጣል፡፡ በመሆኑም ሊለማ የታሰበውን የቦታ መጠን በመውሰድ በዚሁ ሬሾ መሰረት የቦታውን
የግማሽ መሬት መጠን የፈላ ችግኝ መዘጋጀት ይኖርበታል፡፡

2. ሣር

36
በአደባባይ ውስጥ የሚተከለው ሣር ከምንጣፍ አበባው ጋር ሲነፃጸር እጥፍ መሆን ይኖርበታል፡፡ የሣር
እፀዋት መተከል የሚገባው በአደባባዩ የመጨረሻ ክፍል ማለትም በምንጣፍ አበባውና በመጨረሻው
የአደባባዩ የእግረኛ መንገድ መካከል መሆን ይኖርበታል፡፡ ይህም እንዲሆን የሚፈለገው የሳር እፀዋት
በአግባቡ ውሃ ከተሰጠውና ወቅቱን የጠበቀ ክርከማ ከተደረገለት ለቦታው የሚሰጠው ውበት የጐላ
ሲሆን ከአደባባዩ ወደ ውጪ በዝናብ ውሃ አማካኝነት ታጥቦ የሚሄደው ለም አፈር በመያዝም
የሚጫወተው ሚና ከፍተኛ ስለሆነ ነው፡፡ በአደባባይ ላይ የሚተከለው ሣር ሰርዶ ሣር ቢሆን
ይመረጣል፡፡ ምክንያቱም ሰርዶ ሣር በአጭር ጊዜ ውስጥ ቦታውን የሚሸፍን ከመሆኑም በተጨማሪ
በቀላሉ ግንዱን በመቁረጥ ማራባት ስለሚቻል ነው፡፡ በአደባባይ የሣር እጽዋት በሚተከልበት ወቅት
ለምንጣፍ አበባ የተከተልናቸው ጥንቃቄዎች እንደተጠበቁ ሆነው አንድ ካሬ ሜትር ለሁለት ካ .ሜ
ቦታ ተደርጐ መተከል ይኖርበታል፡፡

ሐ/ የመንገድ ዳርቻ

የመንገድ ዳርቻ ከእግረኛ መሄጃ መንገድ በስተግራና በስተቀኝ የሚገኝ ሆኖ ለዕጽዋት መትከያነት የተተወ ክፍት ቦታ
ማለት ነው፡፡

በመንገድ ዳርቻ ላይ የሚቀመጡ ወንበሮች ከፕላስቲክ፣ ከሲሚንቶ ወይም በቀላሉ ከማይበላሹ የተሰሩ ሆነው በየዛፉ
ስር አንድ ወንበር እንዲኖር ተደርጐ መቀመጥ አለባቸው፡፡ ቀደም ሲል እንደተገለፀው በመንገድ ዳርቻዎች አካባቢ
ማረፊያ ለሚፈልገው ህብረተሰብና ለእፀዋት ተንከባካቢዎች መግቢያ የሚሆን በር የዜብራ መንገዱን ተከትሎ መሆን
አለበት፡፡

በመንገድ ዳርቻና በእግረኛ መንገድ የጥላ ዛፍ ተካላ እጽዋት መረጣ በተመለከተ እንደ አካባቢው የአየር ፀባይ እና
የአፈር ሁኔታ ተስማሚነት መሰረት በማድረግ ሊተከሉ የሚገባቸው የዛፍ አይነቶች ጃካራንዳ፣ ቁንዶ በርበሬ፣
ተርሚናሊያ፣ የድሬደዋ ዛፍ፣ ኒም ሊጠቀሱ ይችላሉ፡፡
ይህ ቦታ በሚለማበት ጊዜ ቀጥለው የተመለከቱትን ስታንዳርዶች አሟልቶ መፈፀም ይኖርበታል፡፡ በዚህም፡-

37
ተከላ ከመካሄዱ በፊት የሚከተሉት የርቀት መስፈርቶች (Spacing Requirments) ከግምት ውስጥ መግባት
ይኖርባቸዋል፡፡ የመንገድ ዳርቻ ዛፎች መትከያ ጉድጓድ ከማዘጋጀታችን በፊት የሚከተሉትን የርቀት መስፈርቶች
ከግምት እንዲገቡና በሚወጡት መመሪያዎች ውስጥ መካተት እንደሚገባቸው መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡
 ለእሳት አደጋ መከላከል ስራዎች፣ ለመኪና መግቢያ እና ለመሳሰሉት ስራዎች አመቺነት ሲባል ወደ ግቢ መግቢያ
ቦታዎች ላይ የዛፍ እጽዋት መተከል የለበትም፣
 በዛፎች መካከል ሊኖር የሚገባው ዝቅተኛው ርቀት ከ 6-9 ሜትር መሆን አለበት ይህም እንደዛፉ ዝርያና
የአካባቢው ሁኔታ ላይ የተመሠረተ ይሆናል፤
 በመንገዶች መብራት ምሰሶ እና ዛፍ መካከል ሊኖር የሚገባው ዝቅተኛ ርቀት 7 ሜትር መሆን አለበት፤
 ዛፎች ከመኪና መቆሚያ ምልክቶች 9 ሜትር መራቅ ይኖርባቸዋል፤
 የመንገድ ዳር ዛፎች ከሌሎች የትራፊክ ምልክቶች 2 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከመኪና ማቆሚያ መቆጣጠሪያዎች /parking meter/ 1.5 ሜትር መራቅ ይኖርባቸዋል፤
 ዛፎች ከጋዝ ወይንም ውሃ ዝውውር መቆጣጠሪያ 0.6 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከነዳጅ መሙያ ቱቦ 1.2 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከድንጋይ ከሰል ማንሸራተቻ 0.6 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 የዛፎች ጉድጓድ ከእሣት አደጋ ውሃ መቅጃ /ሀይድራንት/ 1 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከመንገድ ከርቭ /ኮርዶን/ 2 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 የዛፎች ጉድጓድ ከማንኛውም አይነት በተቃራኒ ቦታ ላይ ካለ ግንባታ /building wall, railing, property line
etc./ የሚኖራቸው ዝቅተኛ ርቀት ለ 1.2 ሜትር እስከ 1.8 ሜትር መሆን አለበት፤
 ሁሉም የዛፍ ጉድጓድ ከመንገድ ከርቭ የተቀራረበ/የተወሰነ መሆን ይኖርበታል፤
 ዛፎች ከእግረኛ መንገድ አንደኛ ጠርዝ ላይ መተከል ይኖርባቸዋል፤
 ዛፎች በአውቶብስ ማቆሚያ ቦታ ላይ መተከል የለባቸውም፡፡

ጥንቃቄ
በየትኛውም አካባቢ የሚተከሉ ተክሎች መርዛማነት የሌላቸው የግንዳቸው ስር ለእግረኛ መንገድም ሆነ ለመኪና
መንገድ የማፍረስ አደጋ ሊያደርሱ የማይችሉ መሆን ይገባቸዋል፡፡ በጤና ላይ ጠንቅ የማያመጡ መሆናቸውም
በሁሉም ከተማ ከተረጋገጠ በኋላ ብቻ ሊተከሉ ይገባል፡፡
መ/ፓርክ ልማት

የመዝናኛ ፓርክ ግንባታ የሚከናወነዉ ለፓርክ የታሰበዉ መሬት የተወሰነና ከተከለለ በኋላ የሚሰሩ ስራዎችን
የኢንጂኔሪንግ እዉቀትንና ባለሙያዎችን የሚፈልጉ ናቸዉ፡፡

የመዝናኛ ፓርክ ግንባታ ሲባል ባዶ የሆነና ዉበት የሌለዉ ቦታን/መሬትን/ አመቺና ማራኪ ወደ ሆነ ጥብቅና የተከለለ
አካባቢ የመለወጥ ሂደት ነዉ፡፡

38
መዝናኛ ፓርክ የሚባለው ከፍተኛ የእጽዋት ሽፋን ያለውና የተለያዩ የመዝናኛ ቁሳቁሶችን ያካተተ ከሕጻን እስከ
አዋቂ ያለው የሕብረተሰብ ክፍል የሚዝናናበትና የተለያዩ ማኅበራዊ አገልግሎቶች የሚያገኝበት ቦታ ነው፡፡ የመዝናኛ
ፓርኮች በስፋታቸው፣ ለመኖሪያ አካባቢ ካላቸው ቅርበትና በሚሰጡት አገልግሎት ዓይነት መሰረት በአራት
ይከፈላሉ፡፡
ተ.ቁ የመዝናኛ ፓርክ አይነት ስፋት ለመኖሪያ አካባቢ ካላቸው ቅርበትና እና አገልግሎቱን የሚያገኘው
በሄ/ር ዜጋ አንፃር
1. የመንደር 0.5 500 ሜትር ራዲየስ ውስጥ እስከ 5,000 ሰዎች ማለትም
(Neighborhood) ፓርክ 0.1 ሄር/1000 ሰዎች አገልግሎቱ ተደራሽ ማድረግ፣
2. ዲስትሪክት (Woreda) 3 ከ 1,000 እስከ 1,500 ሜትር ራዲየስ ውስጥ የሚገኙና እስከ 40,000
ፓርክ የሚደርሱ ሰዎችን ማለትም 0.075 ሄር/1000 ሰዎች አገልግሎቱን
ተደራሽ ማድረግ፣
3. የከተማ (City) ፓርክ 15 6,000 m ራዲየስ ውስጥ እስከ 300,000 ሰዎች ማለትም
0.05 ha/1000 ሰዎች አገልግሎቱን ተደራሽ ማድረግ፣
ምንጭ፡ ETHIOPIA NATIONAL URBAN GREEN INFRASTRUCTURE STANDARD November 2015
ከፓርኩ አጠቃላይ ቦታ ስፋት 80% በዕፅዋት የሚሸፈን ሲሆን ቀሪው ቦታ ከመናፈሻ አገልግሎት ጋር ተዛማጅነት
ላላቸው አነስተኛ ግንባታዎች /መረማመጃ፣ ፏፏቴ፣ ሀውልቶች፣ መጠለያዎች፣ ወዘተ…/ አገልግሎት የሚውል
ይሆናል፡፡
ሠ/ መንደር ውስጥ ያሉ ክፍት ቦታዎች

ረ/ ፕላዛ ልማት

ሰ/ ተቋማት ልማት

ክፍል አራት

4. ችግኝ ጣቢያ ማቋቋም

ችግኝ ጣቢያ፡- ማለት የተለያዩ የእጽዋት አይነቶች ችግኝ የሚዘጋጅበት በተለይም ለተከላ እስኪደርሱ እንክብካቤ እየተደረገ
የሚቆዩበት ቦታ ሲሆን ችግኝ ጣቢያዉን ለማቋቋም ቦታ መምረጥ፣የአየር ንብረቱን ማጥናት እና ምቹ የአፈር ሁኔታን መፈተሽ
ተገቢ ነዉ፡፡

4.1. የችግኝ ጣቢያ አይነቶች

ችግኝ ጣቢያዎች ከአካባቢያዊ፣ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ አንፃር የራሳቸዉ የሆነ ባህሪ
ያላቸዉ ሲሆን በሁለት አይነት ይከፈላሉ፡፡ እነርሱም፡-
39
1.ጊዜያዊ ችግኝ ጣቢያ፡-ስፋታቸው አነስተኛ እና ለአጭር ጊዜያት ማለትም ከአምስት አመት በታች ችግኝ ለማፍላት
እንዲሁም ለተከላ ቦታ ቅርብና ብዙ ካፒታል የማይፈልግ የችግኝ ጣቢያ አይነት ነዉ፡፡

2.ቋሚ ችግኝ ጣቢያ፡-ትልቅ ስፋት ያላቸው፣በየአመቱ ከግማሽ ሚሊዮን በላይ ጥራት ያላቸዉን ችግኞች ለማፍላትና ለረዥም
አመታት የምንጠቀምባቸው የችግኝ ጣቢያ አይነቶች ናቸዉ፡፡

4.2. የችግኝ ጣቢያ ቦታ መረጣ

ችግኝ ጣቢያ ከመቋቋሙ በፊት በቦታ መረጣ ወቅት መታየት ያለባቸዉ ዋናዋና ነጥቦች ፡-

 የመሬት አቀማመጥ  ችግኝ ጣቢያው መገኘት ያለበት ቦታ

 ውሃ
 አፈር
 የቦታው ስፋት
 ለትራንስፖርት አመቺነቱ

4.3. የመሬት አቀማመጥ

 ችግኝ ጣቢያ ለማቋቋም የሚመረጠው ቦታ ለጎርፍ፣ለንፋስ እና ለውርጭ የሚያጋልጠው እንዳይሆን እና
የአፈር መሸርሸር እንዳይከሰት ተዳፋትነቱ 2-3% የሆነ ቢሆን ተመራጭ ነው፡፡
 አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ በከፍተኛ የዝናብ ወቅቶች የሚከሰተውን ፍሳሽ ለመከላከል እንዲቻል ች/ጣቢያ ውስጥ
የፍሳሽ ማስወገጃ ማዘጋጀት ተገቢ ነዉ፡፡
 ቦታው ሙሉ ለሙሉ የጸሀይ ብርሀን ሊደርሰው የሚችል መሆኑን ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡

ውሀ
 ቦታው አመቱን በሙሉ አስተማማኝና የማይቋረጥ የውሀ አቅርቦት እንዳለው በቅድሚያ መረጋገጥ አለበት፡፡
በተለይም ጣቢያው በበጋ ወራት የሚኖረው የውሀ ፍላጎት ከሌላው ጊዜ በተለየ ከፍተኛ ስለሚሆን በማቋቋሙ
ሂደት ይህ ሁኔታ ግምት ውስጥ ማስገባት ያስፈልጋል፡፡

አፈር
 ለችግኝ ማብቀያ የሚመረጠዉ ቦታ ለተከላ ተስማሚ የሆኑ ጤነኛና ጠንካራ ችግኞችን ለማብቀል
የሚያስችል ተስማሚ አፈር ሊኖረዉ ይገባል፡፡

 በፖት ለሚዘጋጁ ችግኞች ቅይጥ አፈር ለማዘጋጀት የሚረዱ የአፈር አይነቶች በቅርብ እና በበቂ
መኖራቸውን ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡

 ለም አፈር ለችግኞች እድገት ጠቃሚ/ተፈላጊ ንጥረ ነገሮችን የያዘ በመሆኑ ውሀ ማሳለፍ

የሚችል፣እርጥበት ይዞ መቆየት የሚችል እና አሲዳማነት/ ኮምጣጣነት/ የሌለው ባህሪ ሊኖረው ይገባል፡፡

40
4.4. የቦታው ስፋት
 የች/ጣቢያው ስፋት የሚወሰነው በሚፈላው ችግኝ መጠን መሰረት ነው፡፡አጠቃላይ የችግኝ ጣቢያውን ስፋት
ለመወሰን ችግኝ የሚፈላበትን ቦታ እና በመደቦች መካከል ሊኖር የሚገባውን አጠቃላይ ስፋት ካወቅን በኋላ
60 በመቶ በመጨመር አጠቃላይ የችግኝ ጣቢያ ቦታ ስፋት ማወቅ ይቻላል፡፡

 አንድ ችግኝ ጣቢያ ቢያንስ ከ 250,000 እስከ 5,000000 ችግኞችን በአመት የማምረት አቅም ሊኖረዉ
ይገባል፡፡

 የቦታ ስፋቱን ለመወሰን

 በየአመቱ የሚፈላው የችግኝ መጠን

 ችግኝ ለማፍላት የሚወስደው ጊዜ

 ችግኝ የሚፈላበት የፕላስቲክ ቲዩብ መጠን ግምት ዉስጥ ማስገባት ተገቢ ይሆናል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 8 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 340 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 10 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 225 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 12 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 196 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 16 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 100 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 የመደብ ስፋቱ 1 ሜ ሲሆን ቁመቱ ከ 5- 20 ሜትር ሊሆን ይችላል፡፡

 ለምሳሌ፡- 500 ሺህ ችግኝ በባለ 8 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 10 በ 1 ሜትር ቁመት ላይ ለማፍላት

የሚያስፈልገው የቦታ መጠን 500000/340 =1471 ካ/ሜ ቦታ ወይም 147 መደብ ያስፈልጋል፡፡

4.5. ለትራንስፖርት አመቺነቱ

 የሚመረጠው ቦታ ከዋና መንገድ ጋር የሚያገናኝ መጋቢ መንገድ ሊኖረው ይገባል፡፡

 ለችግኝ ዝግጅቱ የሚያገለግሉ ግብአቶች እና ችግኙ ለተከላ ከደረሰ በኋላ በመኪና ገብቶ ለማጓጓዝ የሚያስችል
መንገድ መኖር ይኖርበታል፡፡

4.6. ችግኝ ጣቢያው መገኘት ያለበት ቦታ

 ችግኝ ጣቢያው የሚቋቋምበት ቦታ ከተከላ ቦታ ያራቀ ቢሆን ይመረጣል፡፡

 በቂ የፀሐይ ብረሃን የሚያገኝበት ቦታ መሆን ይኖርበታል፡፡

 ለገበያ ቅርብ የሆነና ለትራንስፖርት ምቹ መሆን አለበት፡፡

4.7. የችግኝ ጣቢያ ሊኖረው የሚገባው መሰረታዊ ነገሮች

 የአፈር ማከማቻ፣

 በቁሳቁስ የተሟላ ቢሮ፣

41
  መጸዳጃ ቤት/የወንዶችና የሴቶች፣

 የመኪናና የእግረኛ መግቢያ በር፣

 የዘር መደብ/የፕላስቲክ ፖት መደብ፣

 መተላፊያ መንገዶች/የመኪናና የእግረኛ መንገዶች፣

 ኮምፖስት ማዘጋጃ ቦታ፣

 መጋዘን/ንብረት ክፍል፣

 የሰራተኞች መመገቢያና የልብስ መቀየሪያ ቤት፣

 ግሪን ሀውስ፣

 የዛፍ ዘር ማዘጋጃ ቦታ፣

 አጥር/ከግንብ ፣ ከብረት ወይም ከእንጨት የተራሰ ሊሆን ይችላል፡፡ነገር ግን እንስሳትንና ሌሎች ነገሮችን
ሊከላከል የሚችል መሆን አለበት፡፡

 የችግኝ ጣቢያው አቀማመጥ በሚከተለው መልክ መዘጋጀት ይኖርበታል

4.8. የችግኝ ጣቢያ ቦታ አዘገጃጀት

የተመረጠው የችግኝ ጣቢያ ቦታ ከተቀየሰ በኋላ ቀጣዩ ሥራ ቦታውን ለችግኝ ማፍላት ሥራ ማዘጋጀት ነው፡፡ የችግኝ
ጣቢያ ዝግጅት ሥራ የሚከተሉትን ሥራዎች ያካትታል፡-

ሀ) ምንጣሮና ጽዳት
42
ለችግኞች ዕድገት የፀሐይ ብርሃን አስፈላጊ ስለሆነ በቦታው ላይ እና ከችግኝ ጣቢያው ድንበር 10 ሜትር ድረስ
ትልልቅ ዛፎች ካሉ ማስወገድ እንዲሁም በአካባቢው የምስጥ ኩይሳ የሚገኝ ከሆነ ማፈራረስና ማስወገድ ተገቢ ነው፡፡

ለ) ቦታውን ማረስና ማስተካከል

 ቦታውን በደንብ በማረስ ሥራ ሥሮችን፣ ጉቶዎችን፣ ትልልቅ ድንጋዮችን ማስወገድ፤
 ቋሚ የችግኝ ጣቢያ ከሆነ መጋዘን፣ ቢሮ፣ የብቅለት መጠን የሙከራ ክፍል እንዲኖረው ማድረግ፤
 የአፈር ማከማቻ ቦታ ማዘጋጀት፤
 አፈር ለመጠቅጠቅ እንዲያስችል ከፀሐይ ለመከላከል ከሣር የተሠራ ዳስ መሥራት፤
 የውሃ ማከማቻ ጉድጓድ ወይም ቧንቧ አማካይ በሆነ ሥፍራ ላይ ማዘጋጀት፡፡

ሐ) ማጠር
 በችግኝ ጣቢያ ውስጥ እየተዘጋጁ ያሉ ችግኞችን ከእንስሳትና ከነፋስ ለመከላከል የችግኝ ጣቢያውን ዙሪያ
ማጠር፤
 የችግኝ ጣቢያው አጥር ቁመት ቢያንስ ሶስት ክንድ ያህል (1.5 ሜትር) ሊሆን ይገባል
 የሚመሠረተው የችግኝ ጣቢያ ለረዥም ጊዜ የሚያገለግል ከሆነ በዕፅዋት ሄጅ /Hedge/ ማጠር ይመረጣል፡፡

መ) የንፋስ መከላከያ የሚሆን እጽዋት መትከል

በችግኝ ማምረቻ መደቦች ዙሪያ ለንፋስ መከላከያ የሚሆን የኮሽምና የፅድ ዛፎች መትከልና ከ 50 ሳ.ሜ. - 150 ሳ.ሜ.
ድረስ በየደረጃው መከርከም ያስፈልጋል፡፡

4.9. የችግኝ ጣቢያ ቦታ ቅየሳ

 ለችግኝ ጣቢያ የተመረጠው ቦታ ላይ የቅየሳ ስራ ከመጀመሩ በፊት ቦታው ላይ የሚገኙ እጽዋቶችን
ሌሎች አላስፈላጊ ነገሮችን ማስወገድና ቦታውን መቆፈር፣መከስከስ ና መደልደል ያስፈልጋል፡፡
 ቦታው ነጻ ከሆነ በኋላ የቦታውን ዳር ድንበር በችካልና በሲባጎ መከለል

 እንደቦታው ሁኔታ በብሎክ መከፋፈል እና በእያንዳንዱ ብሎክ ውስጥ የሚገኙ መደቦች የጸሀይ ብርሀን
እንዲያገኙ አቀማመጡ ምስራቅ ምእራብ የሆነ መደብ ማዘጋጀት

43
 4.10. የችግኝ ማፍያ መሬት ዝግጅት
 ምንጣሮ-ለችግኝ ማፍያ በተመረጠ ቦታ ላይ የሚገኙ አላስፈላጊ ነገሮች ሁሉ በመመንጠር እና ቦታዉን
በማፅዳት ለቁፋሮ ዝግጁ ማድረግ፡፡

 ቁፋሮ- መሬት ዉስጥ ተቀብሮ የቀሩ ስሮችን ለማዉጣትና እንዲሁም የላይኛዉና የታችኛዉን አፈር ለማዋሃድ
ለችግኝ ማፍያነት ብቻ ሊዉል የሚችል ቦታ እንደየ መሬቱ ሁኔታ ከ 20-25 ሴ/ሜትር በደንብ ተቆፍሮ ቢያንስ
ለሶስት ቀናት በቀላሉ እንዲከሰከስ ለፀሃይ ማጋለጥ፡፡

 ክስካሶ-ከቁፋሮ በኋላ የበቀሉ አረሞችን ለማጥፋት፣የአፈር ጓሎችን ለመበተን፣የላይኛዉንና የታችኛዉን አፈር

በደንብ ለማዋድ አፈሩ መከስከስ ይኖርበታል፡፡

 ድልዳሎ-የተከሰከሰዉንና የለሰለሰዉን አፈር በጥንቃቄ በመደልደሊያ መሳሪያ(ሬክ) በማስተካከል መደልደል

ያስፈልጋል፡፡በደንብ ከተደለደለ በኋላ ከተከላ በፊት የተፈጥሮ ማዳበሪያ ወይም ሰዉ ሰራሽ ማዳበሪያ በመበተን
ከአፈሩ ጋር ወጥ በሆነ ሁኔታ መዋሃድ ይኖርበታል፡፡

44
 4.11. የመደብ ዝግጅት
መደብ በቀጥታ ዘር የሚዘራበት ወይም የፕላስቲክ ፖት የሚደረደርበት ሲሆን እንደ ቦታዉ ስፋት እና የችግኝ
ፍላጎት መጠን ከ 5-20 ሜትር ቁመትና 1 ሜትር የጎን ስፋት በሆነ መልኩ የሚዘጋጅና በየመደቦቹ መካከል
በ 1 ሜትር ስፋት ለእንቅስቃሴ በሚያመች መንገድ መዘጋጀት ይኖርበታል፡፡ መደብ በሚዘጋጅበት ጊዜ ዘሩ
በጥሩ ሁኔታ ለመብቀል የሚያስፈልገዉን እርጥበት እንዲያገኝ ዘሩም መብቀል ሲጀምር ስሩ ተስፋፍቶ
እንዲያድግ የሚረዳና በመብቀል ላይ ያለዉ የመጀመሪያዉ ቅጠል የተጫነዉን አፈር በቀላሉ ጥሶ ለመዉጣት
እንዲያስችለዉ የሚረዳ ሊሆን ይገባል፡፡መደቡ ከሚፈለገዉ በላይ እንዳይደርቅ ከሚፈለገዉም በላይ እርጥበት
እንዳየኖረዉና ዉሃ እንዳይቋጥር ለማድረግ ለዘር ተስማሚ የሆነ የአፈር ቅይጥ መጠቀም አስፈላጊ ነዉ፡፡
መደቡ ሲዘጋጅ አንድ እጅ ደቃቅ አሸዋና አንድ እጅ የተነፋ ለም አፈር መጠቀም ይቻላል፡፡መደብ
በሚዘጋጅበት ወቅት ከምስራቅ ወደ ምዕራብ ቢሆን ይመረጣል፡፡ምክንያቱም ዘሮቹ ወይም ችግኞቹ በቂ
የፀሐይ ብርሃን እንዲያገኙ ይረዳል፡፡

ለችግኝ ጣቢያ የተመረጠ ቦታ ከተከሰከሰና ከተደለደለ በኋላ ለችግኝ ማፍያነት የሚያገለግል መደብ በሁለት አይነት
ይዘጋጃል፡፡

1.የዘር መደብ -የተዘራዉ ዘር በቅሎ ወደ ችግኝ ማሳደጊያ መደብ እስኪዛወር ድረስ የሚቆይበት ነዉ፡፡

2.የማዛወሪያ ወይም ማሳደጊያ መደብ- በዘር መደብ ላይ የበቀሉት ችግኞች ከ 6-8 ሴ/ሜ ቁመት እና የችግኞቹ ስር
ከ 4-6 ሴ/ሜትር ሲደርስ የሚዛወሩበት የመደብ አይነት ነዉ፡፡

ሀ/ የዘር መደብ
የዘር መደብ በሚዘጋጅበት ጊዜ ዘሩ በጥሩ ሁኔታ ለመብቀል የሚያስፈልገውን እርጥበት እንዲያገኝ ማድረግ ተገቢ
ነው፡፡ የአፈሩ ዓይነትም ዘሩ በቀላሉ መብቀል እንዲችልና ሥሩ ተስፋፍቶ እንዲያድግ የሚረዳ ሊሆን ይገባል፡፡ የዘሩ
መደብ ከሚፈለገው በላይ እንዳይደርቅና ከሚፈለገው በላይ ረጥቦ ውሃ እንዳይቋጥር ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ
ያስፈልጋል፡፡ የዘር መደብ በሚዘጋጅበት ወቅት የሚከተሉትን ነጥቦች ማጤን ያስፈልጋል፡፡
 የመደቡ ርዝመት ከ 10 እስከ 20 ሜትር ሆኖ ስፋቱ 1 ሜትር ይሆናል፤
 የመደቡ አቅጣጫ ከምሥራቅ ወደ ምዕራብ መሆን ይኖርበታል፤
 በእያንዳንዱ መደብ መካከል ከአንድ እስከ ሁለት ክንድ ያህል /ከ 50 ሴ.ሜ. እስከ 1 ሜትር/ ስፋት ያለው
መተላለፊያ መንገድ ይኖራል፤
 የችግኙ ቦታ ተዳፋትነት ካለው መደቡ ውሃ ልኩን መጠበቅ ይኖርበታል፤
 የመደቡ ዙሪያ በጣውላ፣ በአፈር፣ በድንጋይ፣ በቀርከሃ ወይም በአርማታ ሊገነባ ይችላል፤
 የችግኝ መደቡ ዘር ከመዘራቱ ከአንድ ወር በፊት ቀድሞ መዘጋጀት ይኖርበታል፤
 መደቡ የተስተካከለና ለጥ ያለ መሆኑ መረጋገጥ አለበት፡፡
ለ/ የማዛወሪያ መደብ
የማዛወሪያውን መደብ ዓይነት ከመወሰኑ በፊት ችግኙ የሚያድገው በፕላስቲክ ከረጢት ወይም ያለ ፕላስቲክ
ከረጢት መሆኑን ማወቅ ተገቢ ነው፡፡ ያለ ፕላስቲክ ከረጢት የሚዘጋጅ ከሆነ አፈሩን አለስልሶ በውሃ ልክ በማስተካከል
45
መደቡን ማዘጋጀት ያስፈልጋል፡፡ የላይኛው የመደብ ክፍልም በችግኝ ጣቢያው በተዘጋጀ የአፈር ድብልቅ መሞላት
ይኖርበታል፡፡ ችግኞችን በፕላስቲክ ከረጢት ለማሳደግ የተመረጠ ከሆነ ግን መደቡ እንደየአካባቢው የአየር ንብረት
ሁኔታ በሁለት መንገድ ሊዘጋጅ ይችላል፡፡ ይኸውም አካባቢው ከፍተኛ ዝናብ ያለበትና አፈሩም ውሃ ሊቋጥር የሚችል
ከሆነ የችግኝ ማዛወሪያ መደቡ ከመሬት ከፍ ብሎ ይሠራል፡፡ አካባቢው ደረቅና፣ ከፍተኛ ሙቀት ያለውና አፈሩም ውሃ
የማይቋጥር ከሆነ ሊሰራ የሚገባው የማዛወሪያ መደብ ጎድጎድ ያለ መሆን አለበት፡፡
እንደየ አካባቢዉ የአየር ንብረት ሁኔታ በሁለት አይነት መልኩ መደቦች ይዘጋጃሉ

 ከፍ ብሎ የሚሰራ መደብ -ይህ አይነት መደብ ከመሬት ከ 5-10 ሴ/ሜ ከፍ ብሎ የሚሰራ ሲሆን ከፍተኛ
ዝናብ ባለበትና ዉሃ ሊቋጥር በሚችልበት አካባቢ የሚያገለግል ነዉ፡፡

 ጎድጎድ ብሎ የሚሰራ መደብ- ይህ አይነት መደብ ደግሞ ከመሬት ዝቅ ብሎ የሚሰራ ሲሆን ከፍተኛ ሙቀት
ባለበትና ዉሃ የማይቋጥር በሚችልበት አካባቢ የሚያገለግል ነዉ፡፡

4.12. የችግኝ ማፍያ አፈርና ፖት ዝግጅት

አፈር ዝግጅት
በፕላስቲክ እና በተለያዩ መያዣ እቃዎች ለሚፈሉ ችግኞች የአፈር ዝግጅት ስራ ሶስት እጅ የጫካ አፈር፣ሁለት እጅ ኮምፖስት
እና አንድ እጅ አሸዋማ አፈር ወጥ በሆነ መልኩ በማዋሃድ ወደ ፕላስቲክ ወይም መያዣ በጥንቃቄ እየጠቀጠቁ መጨመር
ያስፈልጋል፡፡

የተዋሃደዉ አፈር ሊይዝ የሚገባው ዋና ዋና ግብዓቶች እና ጠቀሜታቸዉ

 የጫካ አፈር- በናይትሮጂን ንጥረ ነገር የተሞላ ና የአፈሩን ለምነት የሚያጎለብት ከሌሎች አስፈላጊ አፈሮች ጋር
እንዲብላላ የሚያደርግ ነዉ፡፡

 ኮምፖስት- የአፈሩን ለምነት ያጎለብታል፤የአፈሩን ዉሃ የመያዝ ሃይሉን ይጨምራል እና በዉስጡ የተለያዩ ንጥረ
ነገሮችን የያዘ ነዉ፡፡

 አሸዋማ አፈር- በአፈር ዉስጥ የሚኖረዉን የዉሃና የአየር ምልልስ በጥሩ ሁኔታ ያመቻቻል፡፡ስሮቹ በቀላሉ አፈሩን
ሰርስረዉና ተስፋፍተዉ እንዲያድጉ ይረዳል፡፡

የፖት ዝግጅት

 ፕላስቲኩ በፋብሪካ የሚመረት ሲሆን እንዳስፈላጊነቱ ከፋብሪካ ወይም ከማንኛውም ገበያ መግዛት ይቻላል፡፡ የፕላስቲኩ ውፍረት

0.0015 - 0.0005 ኢንች ( 0.0375 - 0.0625 ሚ/ሜ) ወይም 12 ማይክሮ ሜትር ቢሆን ይመረጣል፡፡የፕላስቲክ ስፋቱ
የሚወሰነው በችግኝ ጣቢያ ቆይታ ጊዜያቸው፣የዘሩ አይነት እና በዘሩ መጠን ነው፡፡ባለ 8፣10፣12፣14 አስከ 30 ሳንቲ ሜትር ስፋት
ያላቸውን ፕላስቲኮች መጠቀም ይቻላል፡፡ ፕላስቲኩ አፈር በሚጠቀጠቅበት ጊዜ የማይተረተር መሆኑን ግዢ ከመፈፀሙ በፊት
ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡
 መጠን

46
የፕላስቲኩ ቁመት እንደ ችግኞቹ የሚለያይ ቢሆንም ከ 12-15 ሳንቲ ሜትር መሆን ይኖርበታል፡፡

በአንድ መደብ ላይ ለሚዘጋጅ ችግኝ የሚያስፈልግ የፕላስቲክ መጠን መወሰን፣

የፕላስቲክ ስፋት በአንድ ካሬ ሜትር የሚያስፈልግ ፕላስቲክ ፖት

4.13.
ባለ 8 ሳ/ሜ 340 አ

ባለ 10 ሳ/ሜ 225

ባለ 12 ሳ/ሜ 196

ባለ 16 ሳ/ሜ 100

ባለ 20 ሳ/ሜ 42

ባለ 30 ሳ/ሜ 16

ፈር ጥቅጣቆ/ SS<Lƒ/
ýLe+Ÿ< ¾T>VL¨< u²ðk ደ dÃJ” ²È¨<” uSŸ}M u}‰K SÖ” ØL e` uSJ” ’¨<::
 ›ð\” uƒ¡¡M SªHÆ” T[ÒÑØ'
 u×U `Øw ¨ÃU Å[p ›KSJ’<” T[ÒÑØ'
 ¾}ðKѨ< eóƒ ያለው ýLe+¡ Ÿ[Ö=ƒ Tp[w'
 ›ð\ እ”ÇÃð^`e ›Øwq SÖpÖp ያለበት c=J” ŸLà Ÿ›“~ በጣም እንዳይጠቀጠቅ TÉ[Ó“ ከጫፍ
Ÿ1-2
 የጥራት ደረጃቸው የቀነሰና ያልደረሰ ዘር ሊለቀም ይችላል፡፡

 ዘሮቹ ለብዙ ጊዜያት መሬት ላይ የቆዩ ከሆኑ በተባይና በነፍሳት ሊጎዱ ይችላሉ፡፡

 ለለቀማ ያልደረሱ ዘሮች ሊሰበሰቡ ይችላሉ፡፡

ዘራቸው በአጭር ጊዜ ደርሰው መሬት ላይ ለሚበተኑ ሸራ ወይም የፕላስቲክ ምንጣፍ መሬት ላይ በመዘርጋት
መጠባበቅ አስፈላጊ ነው፡፡

²` በ SÅw ¾T>²^በት ምክንያት

1. ¾²` እ Ø[ƒ c=•`

2. ¾²\ SwkM ችሎታ "M ታ¨k

3. ²\ ¾T>upMuƒ ¨ÃU KSwkM ¾ ሚ ðÏuƒ Ñ>²? Ÿ ታ¨k'

4. ‹Ó–<” KT³¨` um ¾c¨< GÃM ŸK?K

47
 5. ›”Ç”É ¾³õ ´`Á‹ Ya‰†¨<” uõØ’ƒ ¨Å S_ƒ eKT>cÆ '
6. ‹Ó–<” uT>³¨<ር uƒ Ñ>²? Y^†¨< }uØf eKT>ÔÆ
¾›²^\ G<’@ታ

¾²` SÅw ¾T>ÁÑKÓK¨< ²\ እ eŸT>upM w‰ ’¨<::

1. SÅu< Ÿ3 dU”ƒ uòƒ }²ÒÏ„ ¨<H እ ¾Ö× ›[S< እ ¾ ታ [S ÃqÁM::

2. ²\ ŸS²^~ ሶስት k” በፊት ¾SÅu< G<’@@ታ  à ታ ÁM'
ÃIU SÅu<” KTe}"ŸM እ`Øu~” uSK"ƒ እ`Øw ŸJ’ Öðõ እ eŸ=M Tq¾ƒ Å[p ŸJ’እ eŸT>ðKѨ<
እ`Øuƒ ድረስ ¨<H TÖ׃ ÁeðMÒM::

upÉT>Á K}ከ L ¾T>ÁeðMѨ<” ‹Ó˜ KTõLƒ U” ÁIM ²` ÁeðMѪM ;

1. ¾T>ðL¨< ‹Ó˜ አይነት

2. ¾T>ðL¨< ‹Ó˜ w³ƒ
3. uŸ=KA Ó^U U” ÁIM ”èI ²` እ”ÇK T¨p
4. ¾SwkM HÃK< U” ÁIM እ”ÅJ’ T¨p ÁeðMÒM
uSÅw በብተና ¾T>²^ ዘር u "_ T@ƒ` U” ÁIM ²` ÁeðMÒM;

uØ“ƒእ”Å}Ñ–¨< u1 "_ T@ƒ` uJ’ ¾²` SÅw Là Ånp ²a‹ ŸJ’< 2000 ‹Ó˜ TwkM ÉLM:: ²\ ƒLMp ŸJ’
Ÿ800-1500 w‰ TwkM ÉLM::

KUXK?:- ¾ð[”Ï ØÉ u1 Ÿ=KA 200000 ”ì<I ²` ÃÑ—M:: ¾SwkM HÃK< 50% u=J” :-

200000 X50/100 , 100000 ‹Ó˜ Ÿ›”É Ÿ=KA ÃÑ—M::

eK²=I u›”É "_ T@ƒ` ¾²` SÅw 2000 ‹Ó˜ KTwkM U” ÁIM Ó^U ¾ð[”Ï ØÉ ²` ÁeðMÒM:: 2000

X1000/100000 , 20 Ó^U ²` ÁeðMÒM::

²` uƒ• uSÅw የ S´^ƒ ሂደት

1. ²\ ¾T>²^uƒ SÅw }K¡„ Ãe}"ŸM“ UM¡ƒ ÃÅ[Óu ታ M::

2. ¾}ðKѨ< ¾²` ¯Ã’ƒ K}ðKѨ< x ታ ¾T>un }S´• Ãk`vM::

3. Ånn ²`‹ ŸJ’< ²\ G<K< uSÅw እ”Ç=u}” eKT>Áe†Ó` ¾²\ G<Kƒ እ Øõ ¾J’ ”ì<“ Å[p ›gª

ÃÚS`u ታ M::
4. ²\ u}¨c’uƒ x ታ Ãu}“M::

48
 5. ²\” Ÿ›ð` Ò` KTÑ“–ƒ ²\” K=gõ’¨< ¾T>‹M ›ð` ¨ÃU ›gª TÉ[Ó U¡”Á~U Ÿ›ð` Ò` "M}Ñ“–

እ”Ç=G<U Ÿ}}¨ u¨<H K=ታ Öu<“ u¨ö‹ K=KkU eKT>‹M ’¨<::

6. uSÅu< Là X` ¨ÃU K?L ’Ñ` Sgð” ÁeðMÒM::U¡”Á~U ¾SÅu< እ`Øuƒ uìNà S<kƒ እ”ÇÃ}”
KTÉ[Ó ÃÖpTM::

kØ ታ በ ýLe+¡ ከረጢት S´^ƒ

ÃI ¯Ã’ƒ ›²^` ¨<Ö?ƒ ¾T>k”e c=J” uK?L uŸ<M ÅÓV ¾‹Ó–<” ÅI”’ƒ ¾T>Öwp ÃJ“M:: u›Ñ^‹”U u›w³

—¨< ¾T>W^uƒ ¾²=I ¯Ã’ƒ ›²^` ²È ’¨<:: uSËS]Á እ”Å}Ökc¨< um ¾c¨< GÃM“ ²` c=•` kØ ታ¨Å
ýLe+¡ Ÿ[Ö=ƒ S´^ƒ ¾}hK ÃJ“M::

4.14. የአዘራር ዘዴ
1. SÅw ¨ÃU ›ð` ¾}VL¨< ýLe+¡ Ÿ[Ö=ƒ ከ 3 dU”ƒ እ eŸ ›”É ¨` }²ÒÏ„ ¨<H እ ¾Ö× ÃqÁM'
2. ¾T>ðKѨ< ²` }S´• KS´^ƒ òÒÍM'
3. ›”É g<M ¾J’ እ”Úƒ ²\ ¾T>²^uƒ” x ታ KSqð` ÁeðMÒM'
4. SÅu< um እ`Øuƒ እ”ÇK¨< Ã[ÒÑ×M'
5. ²\” ከተዘጋጀው ýLe+Ÿ ›ð` SHM ›É`Ô ƒ”i ›ð` Sgð” ÃIU c=vM ²\ u×U Sku` ¾KuƒU:: U¡”Á~U
¨Åታ‹ u×U Ÿ}ku[ KSwkM [ÏU Ñ>²? ÃðMÒM:: ŸLà ŸJ’ ÅÓV u¨<H ታ Øx K=H@É
ËLM:: ²\ ýLe+¡ ¨<eØ Ÿ}²^ ›ð` ÃKwdM kØKAU X` ÃKwdM::
²\ u×U Ånp ŸJ’ Ÿ4-6 u›”É ýLe+¡ S´^ƒ ÉLM::ƒMp ²` ŸJ’ Ÿ›”É ¨ÃU G<Kƒ SwKØ ¾KuƒU'
u›”É x ታ Ÿ›”É ²` uLà ¾T>²^uƒ U¡”Áƒ ›”Æ” ²` "MukK K?L¨< K=upM eKT>‹M ’¨<::

‹Ó˜ በጉማጅ ወይም በቁርጥራጭ ማፍላት

በአለማችን በአሁኑ ወቅት ለውበት የሚተከሉ ዛፎች በስፋት እየተለመዱ ይገኛሉ፡፡

 ከእናት ዛፉ ላይ ከመካከለኛው ግንድ ከ 1-2 ሳንቲ ሜትር ከፍ ብሎ ጉማጆችን ወይም

ቁርጥራጮችን በሁለቱም በኩል ስለት ባለው መቀስ በስላሽ በመቁረጥ ይዘጋጃል፡፡
 ጉማጁ ወይም ቁርጥራጭ ከ 15-30 ሳንቲሜትር መሆን ይገባዋል፡፡
 ከ 3-4 ጉንቁል በየአንጓው ሊኖረው ይገባል፡፡
 የጉማጁ ወይም የቁርጥራጩ የታችኛው ክፍል ከጉንቁሉ ስር መሆን አለበት፡፡
 የላይኛው ጉንቁል ካለበት አንድ ሳንቲ ሜትር ከፍ ብሎ በስላች መቆረጥ አለበት ጉማጁ ቅጠሎች
ካሉት ማራገፍ ያስፈልጋል፡፡

49
  ጉማጁ ወይም ቁርጥራጩ የሚተከለው ጫፉ ወደላይ ተደርጎ ወደ ጎን ጋደል ማድረግ ያስፈልጋል፡፡
ምክንያቱም ጉማጁ ወይም ቁርጥራጩ ቶሎ ስር በማውጣት እንዲጸድቅ ይረዳል፡፡
 ከግማሽ በላይ የሚሆነው የጉማጁ አካል አፈር ውስጥ መቀበር አለበት፤ነገር ግን ጉንቁል ያለበት
የጉማጁ ወይም የቁርጥራጭ አካል ወደ ላይ መቅረት ይኖርበታል፡፡

4.15. የችግኝ አያያዝና እንክብካቤ

d` TMue

²` Ÿ}²^ u%EL Ÿ1-2 d/T@ uT>J” ud` Sgð” Á ስ ðMÒM:: U¡”Á~U K}²^ ²` ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØpV‹ Ãc×M:-

 ²\ KSwkM ¾Te>ÁðMѨ<” S<kƒ ÃcÖªM፣

 ¨<ሀ ukLK< }• ²\ እ`Øuƒ እ”ÇÁ× ÁÓ³M፣

 ¾ukK<ƒ” ²a‹ ukØ}— ¾çNà NÃM }ÔÉ}¨< እ”ÇÃÅ`l ÁÓ³M፣
 የ ukK<ƒ” ²a‹ K=ÔÇ ŸT>‹M GÃK— ´“w ÁÉ“M፣
 የአፈር ቅርጽ ይጠብቃል፣
 ዘሮቹ በተለያዩ ወፎች እንዳይለቀሙ ይከላከላል፣ነገር ግን በዝናባማ ወቅት የተዘሩትን ዘር መሸፈን ዘሮቹ
በአየር እጥረት ምክንያት በስብሰው እንዲቀሩ ስለሚያደርግ መጠቀም ተገቢ አይደለም፡፡
KTMue ¾U”ÖkUuƒ d`

 ¾›uv“ ¾²` Ñ>²?¨<” ¾Ú[c፣

 S<K< KS<K< ¾Å[k፣
 ²\” S<K< KS<K< ¾u}’ ፣
 d` TMue ¨<Ö?ታ T ¾T>J’¨< u}KÃ uÅ[p“ çNÁT ¨^ƒ LÃ ’¨<
 ÁMÅ[k d` TMue ²\” uSueue Kui ታ eKT>ÁÒMÖ¨< ›ÃSŸ`U ::
Çe Se^ት

²\ ŸukK u%EL እ ÁÅÑ c=H@É SÅw Là የለበሰውን d` T”dƒ ÁeðMÒM :: u²=I ¨pƒ ‹Ó™‡ KkØ}—
¾çNà NÃM K[ÏU c¯ƒ እንዳይጋለጡ ዳስ መስራት ያስፈልጋል፡፡

Çc<” KT²Ò˃ ¾T>ÁðMÑ< Ø_ °n‹

 ›“~ ¾vL p`ê ÁK¨< Ÿ 60-100 c?.T@ lSƒ ÁL†¨< እ”Ú„‹፣

 gUuq / kÝß” እ”Ú„‹፣
50
  KÇe ¾T>J” /KTMue ¾}ÖkU”uƒ ¯Ã’ƒ d`፣
 KTc]Á ¾T>J” ÑSÉ እና ሚስማር፣
 Çc< Ÿ}²ÒË እ“ ²\ S<K< uS<K< ¨ÃU Ÿ75 uS„ uLà SwkK<” "[ÒÑØ” u%EL ¾Kuc¨<
d`እ ¾}’d uÇe S}"ƒ Õ`u ታ M :: ¨p~” Öwk” ÁKue’¨< d` "M}’d ¾ukK¨< ²` uT×SU ‹Ó–<
K=•[¨< ¾T>Ñv¨<” kØ ÁK }ðØa K=ያ uLi ËLM::
¨<H TÖ׃- ¾›ð` እርጥበት ለዘር ብቅለትና ለችግኞቹ ዕድገት እጅግ ባጣም አስፈላጊ ነው፡፡ተክሎች
ከሚያስፈልጓቸው ማናቸውም ነገሮች በይበልጥና በብዛት የሚያስፈልግ ነገር ቢኖር ውሃ ነው፡፡ስለዚህ ዘሮች በበቂ
ሁኔታ እንዲበቅሉ ወይም መብቀል እንዲችሉ አፈሩ በቂ እርጥበት ሊይዝ ይገባዋል፡፡ነገር ግን እርጥበቱ ከመጠን በላይ
መሆን የለበትም፡፡

ምክንያቱም ውሃ ወይም እርጥበት ሲበዛ፡

 የአፈሩ ለምነት ይቀንሳል፤ ለአፈር ለምነት የሚያስፈልጉት ንጥረ ነገሮች ታጥበዉ ወደመሬት ዘልቀው
ስለሚወርዱ፤
 ዉሃ አፈሩን በሚያጥለቀልቅበት ጊዜ የአየር ቀዳዳዎቹ በዉሃ ይሞላሉ፤በዚህ ምክንያት በአፈር ዉስጥ አየር
በቀላሉ መዘዋወር ስለማይችል ችግኞቹ ለመተንፈስ ይቸገራሉ፡፡
 ችግኞች ዉሃ በሚበዛባቸዉ ጊዜ ለፈንገስ በሽታ ይጋለጣሉ፡፡

ዉሃ ከመጠን በታች ከሆነ የራሱ የሆነ ተፅእኖ አለዉ ይኸዉም፤

 ትክክል ያልሆነ የዘሮች አበቃቀል ይከሰታል፣
 ደካማ የሆኑ የችግኞች እንድገት ይከሰታል፣
 ችግኞቹ ለምርት ከመድረሳቸዉ በፊት የመሞት እድላቸዉ ከፍተኛ ነወ፡፡

በአፈርና ችግኝ ዉስጥ ያለዉን የዉሃ መጠን የሚወስኑ ዋና ዋና ነገሮች

 የአፈሩ አይነት፣
 የችግኞቹ ተፈጥሮዓዊ ሁኔታ፣
 የአካባቢዉ የሙቀት ሁኔታና የትነት መጠን፣
 በአካባቢዉ ላይ ያለዉ የእርጥበት አዘል ሁኔታ፣
 በአካባቢዉ ላይ ያለዉ የንፋስ ሁኔታ፣

ችግኞቹን ዉሃ በምናጠጣበት ወቅት የሚከተሉትን ነጥቦች ማስተዋል ይኖርብናል

 ማንኛዉንም ተከላም ሆነ ዘር ከመዝራታችን በፊት አፈሩን እርጥበታማ ማድረግ ይኖርብናል፡፡
 ማርከፍከፊያ ወንፊት ያለዉ ዉሃ ማጠጫ ባልዲ በመጠቀም ዘሮቹን ሳንረብና ሳንጎዳ በጥንቃቄ ማጠጣት
ያስፈለጋል::
51
  የእርጥበቱን ሁኔታ ለማቆየትና ለመቆጣጠር ዉሃ ካጠጣን በኋላ መደቦቹን በመሸፈኛ ነገር ለምሳሌ ሳር
ወዘተ በመጠም መሸፈን ይኖርብናል፡፡
 ዘሮቹ በደንብ መብቀል ከጀመሩ በኃላ መደቡን የሸፈንበትን ነገር ማንሳት ይኖርበታል፡፡
 በቀን ሁለት ጊዜ ማለትም ጠዋትና ማታ ማጠጣት ተገቢ ነዉ፡፡

ችግኝ ማዛመት ወይም ማሳሳት

²` u²` SÅw Là Ÿ}²^ ¨Ã”U ukØ ታ ýLe+¡ Là }²`„ Ÿ 1 uLà J• ¾ukK ‹Ó˜ Ÿ²` SÅw ukØ ታ እ ¾}’kK
¨ÅT>ÁÉÓuƒ ýLe+¡ T³ መት ÁeðMÒM :: ‹Ó˜ uT>³ መት uƒ ¨pƒ Ÿõ}— Ø”no ÃðMÒM :: u²=I ¨pƒ
‹Ó™‹ K=Å’ÓÖ<“ S<K< uS<K< K=Å`l ËLK< ::›w³—¬” Ñ>²? ¾SËS]Á‡ G<Kƒ Ø”É pÖKA‹
"ukK< u%EL“ Ӕdž¬” KT³¨` uT>’kK<uƒ c¯ƒ SssU ¾T>‹Muƒ G<ኔታ Là c=Å`c< ’¬::

K²=G<U ‹Ó™‹” KT³ መት

 ፅ É KSdcK<ƒ ‹Ó™‹ ‹Ó–< Ÿ²\ S¨<׃ c=ËU` T³ መት Ø\ ¨<Ö?ƒ ÁeÑ—M

 cò pÖM LL†¨< K?KA‹ ´ር Á‹ G<Kƒ ቅጠል እ ÉT@ Là እ”ÇK T³ መት ¾}ሻ K ’¨< ::
 ችግኞች መዛመት ያለባቸው ጠዋትና ማታ ሆኖ ዳመናማ ቢሆን ይመረጣል፡፡
ቅድመ ዝግጅት

 G<K~U SÅw /¾T>³ መተ¨<U J’ ¾T>³ መት uƒ SÅw dU”~” S<K< ¨<H TÖ׃ Á ስ ðMÒM
 ‹Ó–< uT>³ መት uƒ k” SÅu< /›ð\ u×U Å ረ p /u×U ¨<H ¾u³uƒ ßn SJ” ¾KuƒU
እ”ÅG<’@ታ¨< um እ`Øuƒ እ”Ç=ô TÉ[Ó ÁeðMÒM ::
KT³Sƒ ¾U”ÖkUv†¨< Sd]Á‹

 u¨<H ¾}VL እ n
 Ýñ g<M ¾J’ እ”Úƒ /u እ`de p`ê ¾}k[ç gUuq
¾T³Sƒ H>Ń

 ¾T>³Sƒuƒ SÅw Ç ሱ ØpØp wKA Sc^ት Õ`u ታ M

 Ÿ²` SÅw ¨ÃU G<Kƒ“ Ÿ²=Á uLà J• ŸukKuƒ ýLe+¡ Là ug<M እ”Úƒ ›Ò»’ƒ Ã’kLM
 ¾}’kK¨< ‹Ó˜ ukØ ታ ¨<H uÁ²¨< q`qa ¨<eØ ÃkS×M
 K›”É Ñ>²? ›”É c¨< u›”É c¯ƒ ¨<eØ w‰ }¡KA SÚ[e ¾T>‹K¨<” ‹Ó˜ w‰ S”kM ›Kuƒ
 uT>’kMuƒ Ñ>²? ›LeðLÑ> Ñ<M በ ƒ }ÖpV e\ እ”ÇÃuÖe Ø”no SÅ[Ó ÁeðMѪM
uT>}ŸMuƒ SÅw

 ¾T>Á³U~ƒ c^}™‹ uØ”É uSJ” u}n^’> ›p×Ý uSkSØ ¾SÅu<” ÓTi ÓTi u=}¡K< ÃS[×M
52
  uT>}ŸMuƒ ýLe+¡ SHM KSHM ug<KA እ”Úƒ TÔÉÔÉ
 ‹Ó–<” uØ”no uÔÅÔŨ< kÇÇ S¡}ƒ“ u›ð\“ u‹Ó–< e` S"ŸM ›¾` እ”ÇÕ` u እ”Ú~ /u እ Ï
¾²<]Á¨<” ›ð` SÖpÖp
 ¾T>³S}¨< ‹Ó˜ u²` SÅw Là w²< Ÿq¾ w²< e` eKT>Á¨×“ e”}¡M ukÇǨ< ¨<eØ ስለሚታጠፍ
ጥሩ ‹Ó˜ KTÓ–ƒ Áe†Ó^M :: eK²=I መገረዝ ይኖርበታል ( Ÿ2-3 c?.T@)
 Ÿ}}ŸK u%EL ›ð\ uƒ¡¡ል }ÖpØq SS<Lƒ Õ`u ታ M ::
 u›ÖnKà ¾T³Sƒ e^ c=c^ Ø”no እ“ õØ’ƒ ÃÖÃnM ::
ችግኝ ሲዛመት ትኩረት መሰጠት ያለበት Ñ<ÇÃ

 ¾T³Sƒ e^ Sc^ት Á ለ uƒ ŸÖªƒ'እ eŸ 4 W¯ƒ እ”Ç=G<U Ÿk’< 10 c¯ƒ u%EL u=J” ÃS[×M::
 ‹Ó™‡” SÁ´ ¾T>•`w” uØ”no pÖK< Là SJ” ›Kuƒ Ó”Æ uU”ôuƒ Ñ>²? ›L ስ ðLÑ> ß’ƒ ›w
´}” KSueue M“ÒMÖ¨< እ”‹ML”“ ›ÃSŸ`U ፡፡
 ‹Ó–< እ”Å}³¨[ ¨Ç=Á¨<’< ¨<H TÖ׃ ÁeðMÒM ::
 ÃI”” e^ Se^ƒ ¾T>Ñv†¨< MUÉ ÁL†¨< ¨ÃU /u}Kà c?„‹ u=J’< ÃS[×M/
 SÅu< ¾U“Öר< ¨<H SÖ”“ ÉÓÓVg< እ”Å ›ð\ ›Ã’ƒ እ“ ¾¨<H SÁ´ ›pU èc“M::
 u›ÖnLà ¾¨<H¨< SÖ” ÃI” ÁIM SJ” ›Kuƒ KTKƒ vÉMU u×U ßn J• uSÅu< /uýL ስ+Ÿ<
Là ¨<H እ eŸ=}— É[e TÖ׃ ›ÁeðMÓU ¨ÃU እ eŸ=Å`p É[e S}¨< ›ÁeðMÓU ::
 uS³Sƒ Là LK ‹Ó˜ Ÿ2-4 Ñ>²? kKM ›É`Ô ¨<H TÖ׃ እ“ ke uke ÉÓÓVg<” እየቀነሱ ማ U׃
ÁeðMÒM፡፡ uØL e` SwkM KT>ðMÑ< ¾³õ ²a‹ "MJ’ ue}k` Ÿ 4 dU”ƒ ÁKð ¾ ታ ð’ Çe Se^ƒ
‹Ó™‡ }×S¨< እ”Ç=ÁÉÑ< K=ÁÅ`Ó eKT>‹M ›ÃSŸ`U
 Çc< uT>’duƒ ¨pƒ u›”É Ñ>²? KkØ}— ¾çNà w`H” እ”ÇÃÒKØ ke uke uTddƒ TKTSÉ
ÁeðMÒM ::
 u›ÖnLà Çe S<K< uS<K< ŸS’d~ uòƒ Öªƒ“ T ታ çNà u[É c=M K[ÏU c¯ ƒ እያነሱ ‹Ó™‡”
እ”Ç=KTSÆ uTÉ[Ó Ÿ²=Á u%EL S<K< uS<K< uT>’duƒ c¯ƒ ‹Ó™‡ Ø”"_ እ”Ç=•^†¨<
Ã[ÇM ::
አረምና ኩትኳቶ

Ÿ<ƒ"D„

u}ÅÒÒT> ¨H TÖ׃“ ¾›ð` SÉ[p c=Ÿcƒ ¾Lר< ›ð` uSÁÁ´ ¨<H uƒ¡¡M ¨Å e\ እ”ÇÃÅ`e ÁÅ`ÒM '
uSJ’<U uS¢ƒ¢ƒ ¾¨<H e`Ñ~”“ u›ð` ¨<eØ S•` ÁKuƒ” ÁIM ›¾` እ”Ç=•` TÉ[Ó Ø\ እ ÉÑ ት ÁK¨<
‹Ó˜ KTÓ–ƒ Ã[ÇM ::

 Ÿ<ƒ"D„ Ñ“ uSwkM LÃ ÁK< ›[V‹” KTØóƒ Ã[ÇM::

53
 ‹Ó™‹ u=Á ን e u¨` 1 Ñ>²? S¢ƒ¢ƒ ÁeðMÒM::
 ‹Ó™‹” e”¢}Ÿ<ƒ u×U uØMkƒ SÓvƒ ¾KuƒU :: e\” uS”"ƒ K=ÁqeK¨<“ K=Áucwc¨< eKT>‹M
ŸLà ŸLà w‰ S¢ƒ¢ƒ ›Kuƒ::
 ‹Ó™‹” KS¢ƒ¢ƒ KT³Sƒ ¾}ÖkU”uƒ” ›Ã’ƒ g<M እ”Úƒ SÖkU ÉLM::

አረሞችን መለየትና መቆጣጠር

ተክሎችን ዉሃ ካጠጣናቸዉ በኋላ መብቀላቸዉ የግድ ነዉ፡፡ነገር ግን አብሮ የሚያድጉ አረሞችን መዘንጋት የለብንም፡፡
አረም ስንል ምን ማለታችን ነዉ?አረም ማለት ከሚፈለገዉ የተክል አይነት ዉጪ የሚበቅል ማንኛዉንም አይነት
እፅዋት የሚያጠቃልል ነዉ፡፡
አረም በችግኞች ላይ የሚያደርሰዉ ጉዳት
 ዉሃ፣ብርሃን ና በአፈር ዉስጥ የሚገኙ ንጥረ ነገሮችን በመሻማት ችግኞቹን እንዲቀጭጩ ያደርጋል
 ቦታ ያጣብቧቸዋል
 ችግኞቹን ለተለያዩ ተባዮችና በሽታ ያጋልጣል
አረሞች የሚወጡበትና የሚራቡባቸዉ መንገዶች
 ዘሩ ንፁህ ካልሆነ ከምንዘራቸዉ ዘሮች ጋር ሊመጡ ይችላሉ
 ከከብቶች መኖ ጋር አብረዉ ሊመጡ ይችላሉ
 በዉሃና በንፋስ አማካኝነት
 በሰዉ እና በእንሰሳት
 ከስራ መሳሪያዎች
›[U” uG<Kƒ ¯Ã’ƒ S”ÑÉ Sq×Ö` ÉLM

 ¾ እ`h }Óv^ƒ” uSÖkU:እነዚህም

በመቆፈር፣በእጅ በማረም፣ሽፋን በማድረግ ወይም ጉዝጓዝ ፣በማቃጠል፣የችግኞቹን አይነት በማፈራረቅ፣በዉሃ
በማጥለቅለቅ እና ቦታዉን ለተወሰነ ጊዜ ከምርት ነፃ ማድረግ
 uŸ?T>"M
ÃI S”ÑÉ በእርሻ ተግባራት ዘዴ መቆጣጠር ካልተቻለ እና አማራጭ ከሌለዉ በስተቀር ባንጠቀመዉ
ይመረጣል፡፡›[U” KTØó ት }wK¨< ¾T>S[~ Ÿ?T>"KA‹ ¤ር u=dÃÉ ÃvLK<::uŸ?T>"M ›[U” ¾Te¨ÑÉ e^
u›w³—¨< uÓw`“ /›´`እ ƒ MTƒ Ñ>²? ¾}KSÅ ’¨< ::Ÿ?T>"KA‹ እ”ÅT>ÁÖ÷†¨< ¾›[U ¯Ã’„‹ ¾}KÁ¿
“†¨< UdK?. 2 4 Ç=::ŸªÒ እ“ Ÿ›"vu= ከ SuŸM ›”é` K‹Ó˜ ×u=Á አገልግሎት ›ÃSŸ`U /›ÃÅÑõU

e` SÓ[´

54
u›ð` SÅwU Là J’ uýLe+¡ Là ¾T>upK< ‹Ó™‹ e^†¨< ŸT>ðKѨ< ØMkƒ uLà H@Ê S_ƒ SÁ´
›Ã•`uƒU :: U¡”Á~U K}ŸL uU”’pMuƒ ¨pƒ e\ uSu××e ‹Ó ኞቹ እ”Ç=Å’Ó ጡ፣እ”Ç=V ቱና ¨<Ö?ታ T
እ”ÇÃJ ኑ ÁÅ`ጋቸዋል:: uSJ’<U e` SÓ[´

 ¨Å }ŸL x ታ uT>ÕÕ´uƒ ¨pƒ ukLK< እ”Ç=’d ÁÅ`ÒM

 ¨Ç ታ‹ ÁÅÑ w‰ dÃJ” Ö”ካ^“ }Õǘ ea‹ እ”Ç=•\ƒ ÁÓ³M
 u}ŸL x ታ¾T>ÑÖS¨<” ‹Ó` SssU ¾T>‹M ‹Ó˜ KTÓ–ƒ Ã[ÇM
¾e` SÓ[¹ S”ÑÊ‹

1. K²=I }Óv` ¾}²ÒË Ske /c”Ö= uSÖkU እ Á”ǔƔ ýLe+¡ uT”dƒ e\” Sl[Ø c=J” e^¨< Ñ>²?“
Ø”no ¾T>ÖÃp eKJ’ uk” ›”É c¨< Ÿ 500 ‹Ó˜ uLà e` SÓ[´ ›Áe‹K¨<U::
2. u¾Ñ>²?¨< ýLe+Ÿ<” uT”dƒ u^c<እ”Ç=q[Ø TÉ[Ó
 ÃI ‚¡’>¡ Ÿ›[UÒ` ›wa SŸ“¨” ËLM
 ¾uKÖ ¨<Ö?T ¾T>J’¨< ŸLר< S”ÑÉ /uSke Sl[Ø /Ò` c=×S` ’¨< ::
3. ukß” ix SÖkU
 uýLe+¡ SÅw /uר<L /እ”Úƒ ¾}c^ SÅw e` 2 T@ƒ` ¾J’ kß” ix ue\ uTdKõ
¾T>Å[Ó e` Ñ[³ ’¨< ::
 kß’< ix uG<K~U Ýõ ¾ እ”Úƒ SÁÁ¹ K=•[¨< ÃÑvM ::
 ›”Ç”É ¾‹Ó˜ ea‹ dÃq[Ö< K=k\“ ¨Å ›”Å—¨< ¨Ñ” K=ታ Öõ ËLM:: uSJ’<U uG<K}
—¨< Ñ[³ u}n^’>¨< S”ÑÉ uTdKõ ‹Ó\ K=ð ታ ËLM ::
 u}ÇÒÒT> ¾T>Ÿ“¨” ŸJ’ ¨<Ö?ታ T እ“ ð×” ¾J’ e` Ñ[³ S”ÑÉ ’¨< ::
 ix¨< kß” uSJ’< u×U Ö”"^ J• e` ¾cÅÅ ‹Ó˜ KSÓ[´ ›ÇÑ‹ c=J” ’Ñ` Ó” SÖkU ›eðLÑ> J•
Ÿ}Ñ– uÑ>²? TŸ“¨’< ÃuMØ ¨<Ö?ታ T ÁÅ`ѪM ::
¾e` Ñ[³ ÉÓÓVi

 ¾e` Ñ[³¨< ¾T>ËS[¨< እ”ž ‹Ó–< ›Ã’ƒ“ ¾°Éу õØ’ƒ J• uýLe+¡ ¾}ðL ‹Ó˜ e\ ŸýLe+Ÿ<
Ö`´ ›Mö S¨<×~ c=[ÒÑÑØ ’¨<::
 ÉÓÓVg< Là እ”Å}Ökc¨< ¾‹Ó–< °Éу“ õØ’ƒ ÃJ“M :: u=Á”e ð×” KJ’< ´`Á‹ Ñ[³
Ÿ}ËS[ Ñ>²? ›”e„ uG<Kƒ dU”ƒ ›”ÉÑ>²? u=J” ÃS[×M::
 u}Kà e^†¨< c=Ñ[´ ¾T>Å’ÓÖ< ( pÖL†¨< ¾T>Ö¨MÓ' pÖL†¨< ¾T>¨Åp) ‹Ó˜ ¯Ã’„‹
c=ÁÒØS<” Ÿ 2 dU”ƒ v’c Ñ>²? SÓ[²< ¨<Ö?ታ T ÁÅ`ѪM ::
 e` Ñ[³ S"H@É ¾T>•`uƒ ÇS“T uJ’< k“ƒ ¨ÃU çNà k´k´ uT>Mv†¨< c¯ƒ ’¨<::

55
  ¾SÓ[¹ Skc< G<MÑ>²?U u=J” eM J• SÖkU ÁðMÒM ::uÅ’´ Ske SÖkU e\ Ç=qeM“ uui ታ
እ”Ç=Ön ÁÅ`ѪM ::
 ¾}Ñ[²< ‹Ó™‹ ¨Ç=Á¨<’< ¨<H TÖ׃ ÁeðMÒM ::
 Ÿ}Ñ[²< v%EL pÖL†¨<” ¾T>ØK< /Ö¨<KÓ wK¨< ¾T>ታ¿ ‹Ó™‹” ØL e` TÉ[Ó /uÇe Sgð” እ“
እ eŸ=ÁÑÓTS< S”ŸvŸw Ø\ ¨<Ö?ƒ ÁeÑ—M ::
TKTSÉ

‹Ó™‹ u‹Ó˜ ×u=Á ¾T>Å[ÓL†¨< እ”¡w"u?“ u}ŸL x ታ ¾T>ÑØT†¨< G<’@ታ õèU ¾}KÁ¿ “†¨< ::
uSJ’<U u‹Ó˜ ×u=Á¨< ÁK< ›”Ç”É ‹Óa‹” ¾SssU MUÉ እ”Ç=ÁÇw\ TÉ[Ó Ÿ}ŸL u%EL KT>•[¨<
¨<Ö?ƒ ¨d˜ ’¨< :: à ህ U TKƒ u}ŸL x ታ ¾T>ÁÒØU K[ÏU c¯ƒ kØ}— ¾çNà N\`'እ`Øuƒ ¾K?K¨<
S_ƒ (É`p )' Å[p ’óe“ ¨<`ß u‹Ó˜ ×u=Á ÁK SMSÉ Ã•`u ታ M ::à ህ U TKTSÉÃvLM::
TKTSÉ SËS` ÁKuƒ Ÿ4-6 dU”ƒ Ÿ}ŸL kÅU wKA ’¨<
 ¨<H TÖ׃ Ÿ}KSŨ< uÓTi ke uke Sk’e
 uk” 2 Ñ>²? ¾T>Ö× ‹Ó˜ uk” ›”É Ñ>²? TÉ[Ó
 uH>Ń uG<Kƒ k” ›”É Ñ>²? ውሀ ማጠጣት
 ¨<H TÖ׃ c=k”e e\ uõØ’ƒ ¨Å ታ‹ eKT>ÁÉÓ „KA „KA SÓ[´
 Çe S<K< uS<K< S’dƒ Õ`u ታ M
 ‹Ó™‹ ¨Å }ŸL x ታ ŸSÕÕ³†¨< uòƒ 1 k” k ደም wKA ¨<H uÅ”w SÖ׃ Õ`v†ªM::
የችግኝ ጣቢያ ተባዮችና በሽታዎችን መለየትና መቆጣጠር
ተባዮች ችግኞችን የሚያጠቁና የሚጎዱ ነፍሳቶች ናቸዉ፡፡እነዚህ ተባዮች በችግኙ ላይ በሚያደርሱት የጥፋት መጠንና
አደገኝነት በሶስት ይከፈላሉ፡፡
 ዋና የችግኝ ጣቢያ ተባዮች ወይም የአፈር ተባይ ነፍሳቶች ሲሆኑ እነርሱም-ግንደ ቀንጥስ፣ሚስጥ...ወዘተ.....

 መለስተኛ የችግኝ ጣቢያ ነፍሳቶች ሲሆኑ እነርሱም-ቅጠል በሊታዎች፣አንበጦች

 ነፍሳት ያልሆኑ የችግኝ ጣቢያ ተባዮች ሲሆኑ እነርሱም አይጥናአይጠ መጎጥ የመሳሰሉት ናቸዉ፡፡

በሽታዎች የችግኞቹን ሴሎችና አካል የሚያዉኩ እና የህይወትን ሂደት የሚጎዱ ብሎም የሚገድላቸዉ ናቸዉ፡፡ይህንን በሽታ
የሚያባብሱት ነገሮች ደግሞ ከፍተኛ እርጥበት መኖር፣ከመጠን በላይ የሆነ የአፈር እርጥበት፣በጣም ጥላማ የሆነ ቦታና ጥቅጥቅ
ብሎ የተጨናነቁ ችግኞች ያሉበት ቦታ ናቸዉ፡፡

የችግኝ ጣቢያ ተባዮችንና በሽታዎችን የመቆጣጠሪያ መንገዶች

1.ተባዮችን በመያዝና በመግደል

2.የእርሻ ስራዎችን በደንብ በመስራት

56
3. ባዮሎጂካል

4.ኬሚካል

K}ŸL ¾Å[c< ‹Ó™‹” SK¾ƒ

Ö?’—“ wl ¾T>vK< ‹Ó™‹

 Ÿ›ð` uLà ÁK¨< ¾‹Ó–< ¾Lר< ¡õM 1 T@ lSƒ ÁK¨<'

 Ÿui ታ ’é የሆነ &
 ¨õ^U Ó”É ÁL†¨< '
 u›”É ýLe+¡ ›”É ‹Ó˜ w‰ ¾J’'
 Ÿ›[U ’é ¾J’'
 Ö”"^ “ Ø\ የእድገት ደረጃ ላይ የሚገኝ
K}ŸL wl ÁMJ’< ‹Ó™‹ SK¾ƒ ›Kv†¨<:እነርሱም
 um lSƒ ¾K?L†¨<
 uui ታ¾}Öl“ pÖL†¨<” Á^Ññ
 ¾}×SS<“ kØ ÁK ›sU ¾K?L†¨< “†¨<
 የእድገት ደረጃዉን በችግኝ ጣቢያ የጨረሰ፡፡
 በ›ÖnLà ŸU“ðL ው ‹Ó˜ ¨<eØ ¾T>V~“ wl ÁMJ’< ‹Ó™‹ K=•\ eKT>‹K< ŸU”ðMѨ< SÖ” LÃ
Ÿ5-10 uS„ ßT] ‹Ó˜ TõLƒ }Ñu= ’¬:

57
 ክፍል አምስት
5.1. የባለድርሻዎች ተሳትፎ፤
በከተማ አረንጓዴ ልማት አስተባባሪ ሂደት ዉስጥ የመጀመሪያና ወሳኙ ሥራ ባለድርሻ አካላትን መለየት ማለትም
እነማን እንደሆኑ፣ በቡድን ለይቶ ማወቅ ፣ የባለድርሻ አካላት ፍላጎት፣ በልማቱ ዉስጥ ያላቸዉን ተፅዕኖ መለየትና
በእነሱም ላይ የሚፈጠር አሉታዊ ተፅዕኖ ካለ በጥልቀት ማየት ነዉ፡፡
በዚህ ሂደት ዉስጥ የሚፈለገዉን የባለድረሻ አካላት እገዛና አስተዋፅኦ ለማገኘተ በሎም በትብብር አብሮ ለመስራት
የታሰበዉን ስኬት ለማስመዝገብ የሚከተሉትን ጥቂት የአሰራር መረሆዎች መከተል ተገቢ ነዉ፡፡
 ከሚፈጠረዉ ከባለድርሻ አካላት ጋር ያለ ትስስር ሊሳኩ የታሰቡ ዓላማዎችና ግቦችን በዝርዝር መለየትና
ማሳወቅ፤
 የከተማ ልማት ፕሮግራሙን የሚያግዙ በተቃራኒዉ ደግሞ አሉታዊ ተፅዕኖ የሚያሳድሩ ባለድርሻ አካላትን
መለየት፤
 በትክክል አጋር ሊሆኑ የሚክሉና ፈላጎት ያላቸዉን አካላት ማወቅ /አንዳንድ አካላት የማማከር፣ ሌሎች
ደግሞ በተለየ መልኩ ድጋፍ ሊያደርጉ ስለሚችሉ/፡፡
 በዚህ ልማት ላይ የሚሰራዉ ተቋም ከእነዚህ አካላት ጋር አብሮ ለመሰራት ፈቃደኛ መሆኑን ቀደሞ
ማረጋገጥ፤
 ከእነዚህ አካላተ ጋር ወደ ሰራ ከመግባር በፊት ቀድሞ ያላቸዉን አመለካከት፣ ፈላጎት ማጠናት፤
 ከአጋር አካላተ ጋር በሚያግባባ ቋንቋ ትኩረት ሰጥተዉ በሚሰሩበት ዓላማ ዙሪያ መወያየት፡፡
 ከአነዚህ አጋር አካላተ ጋረ የሚኖረዉን ትስስርና የስራ ሂደቶች በጊዜ ከፋፍሎ ፕሮግራም ማዘጋጀት፤
 ከሚሰራዉ ስራ ጋር በተያያዘ የዉይይት መድረኮችን፣ ስብሰባዎችን ስልጠና በማዘጋጀት ግንዛቤ መፍጠር፤
 ከአጋር አካላት የሚነሱ ገንቢ ሀሳቦችን በማካተት የባለቤትነት ስሜት በመፍጠር ስለ ሰኬት መስራት፤
 እንዲሁም ግልፀኝነትና ቅንነተ/ታማኝነት በተሞላበት መልኩ አብሮ መሰራት የሚሉ ናቸዉ፡፡
ዋና ዋና የከተማ አረንጓዴ ልማት ባለድርሻ አካላት
 የጥብቅ ስፍራዎችና የከተማ ማስዋብ ድርጅቶች
 የከተማ ግብርና መስሪያ ቤቶች ኢንዱስትሪዎች
 የኃይማኖት ተቋማት
 መንግሥታዊ ያልሆኑ/የግል ተቋማትና ማህበራት
ከዚህ በላይ የተዘረዘሩትና ሌሎች ባለድረሻ አካላት ለምን እንዲካተቱ ተፈለገ?
በከተማ ዉስጥ አረንጓዴ ስፍራዎች መስፋፋታቸዉ፤
 በእነዚህም ባለድርሻ አካላት መገኛ ስፍራም ተደራሽ እንዲሆኑ ይደረጋል፡፡
 እነዚህ አካላት በተለያየ መልኩ የጥቅም ተካፋይ ስለሚሆኑ፡፡
 አረንጓዴ ስፍራዎችን እነዚህን ባለድርሻ አካላትም የመንከባከብ፣ የማስተዳደር ኃላፊነት ስላለበቸዉ፡፡
 ከእነዚህ አካላት የሰዉ ኃይልና የበጀት ድጋፍ የማድረግ ስሜት ይፈጠራል፡፡
 አካላቱ በአካባቢ ጥበቃና ብዝኃ ህይወት እንክብካቤ ላይም እንዲሰሩ ያደርጋል፡፡

58
  በምርምር ና በትምህርት ዘርፍም የበኩላቸዉ እንዲያበረክቱ ስለሚፈለግ ነዉ፡፡ በከተማ አረንጓዴ ልማት
ዉስጥ ተሳታፊ የሚሆኑ አካላት በምን መልኩ ተጠቃሚ ይሆናሉ??
 የስራ እድል ፈጣሪ /ለሰራ አጥ የህብረሰተብ ክፈሎች/
 የገቢ ምንጭ በመሆን
የከተማ ግብርና፣ የአትክልትና ፍራፍራሬግብርናና የዉበት ስፍራዎች የከተማ አረንጓዴ ልማት ክፍሎች ናቸዉ፡፡
ከምንም በላይ ለዉበት የሚሆኑ ዛፎችን በችግኝ ጣቢያ ለማፍላት ስራዎች ሲሰሩ ከዚህም ቀጥሎ በተከላም ሆነ
ከተከላ በኋላ እንክብካቤ ወቅት ብዛት ያለዉ የሰዉ ኃይል የሚያስፈልግ በመሆኑ ብዙ የማህበረሰብ ክፍል በጉልበቱ
ተጠቃሚ እንዲሆን እድል ይፈጥራል፡፡ በአሁኑ ሰዓትም በሀገራችን ኢንተርፕራይዞችን በማደራጀት በከተማ ልማትና
አካባቢ እንክብካቤና ጥበቃ ዉስጥ የበኩሉን እየተወጣ ይኛል፡፡
ሌላዉ የከተማ አረንጓዴ ልማት ለህብረተሰቡ የገቢ ምንጭ ማስገኛ በመሆን ይጠቅማል፡፡
 የከተማ ግብርና ምርቶችን በመሸጥ ገቢ ማገኘት ፤
 አትክልተና ፍራፍሬዎችን እንዲሁም የዉበት ዛፎችን በመሸጥ፤
 በከተማ ዉስጥ ባሉ ፓረኮችና መዘናኛ ማዕከላት ለመዝናናት ሲገባ በሚከፈለዉ የመገቢያ ክፍያም ተጠቃሚ
መሆን ይቻላል፡፡

3.1.1. ድህረ-ተከላ ስራዎች

N Post- Maintenance Calendar
o planting
operations Jul Au Se Oc No De Ja Fe Marc Apri Ma Jun Detail Activities
y g p t v c n b h l y e
Clean and  Recycling plant
Maintain containers
1
planting site  Removing debris
and pits  Disposal of wastes
Staking  Strength the stems of
2 (Tying) newly planted seedlings
by tying sticks
Manuring  Add organic fertilizers to
3 improve soil fertility
Mulching  Use organic materials for
mulching to conserve
4
moisture and suppress
weeds
Weeding  Practice weeding at least
5
2 times per year
Cultivation  Cultivating the soil
6 around plants to facilitate
water and air circulation
Watering  Watering will take place
7 immediately after the end
of the rainy season
Protecting  Protection from
Vandalism, fire, wild and
8
domestic animals, pests
and disease
Securing a  Installation of guards and
9
plant or protective fencing
10 Inventory 
Replanting  Replacing dead and
(Beating-up) damage plants after
11
primary and secondary
inventory

59
 3.1.1.1. የፅድቀት መጠን ቆጠራ

የፅድቀት መጠን ልኬት (ቆጠራ) ስራ ከተከላ በኃላ ከምንሰራቸው ስራዎች መካከል አንዱና ዋነኛው ነው ፡፡
የሚሰራውም የመጀመሪያውን ዙር ተከላ ካካሄድን ከሁለት ሳምንት በኃላ ነው፡፡ ይህም በሞቱብን ምትክ በአፋጣኝ
ተከላ እንድናደርግ እንደ ግብዓት ይረዳናል፡፡ የፅድቀት ቆጠራ በምናደርግበት ቦታ ላይ የተከላውን ቦታ ይወክላሉ ብለን
የምናስባቸውን 10×10 ሜትር ወይም 0.01 ሄ.ር ናሙናዎች እንወስዳለን ፡፡የናሙናዎች ብዛት በተከላው ቦታ ስፋት
የሚወሰን ሲሆን ቢያንስ የተከላውን ቦታ 1% ያህል መውሰድ ይጠበቅብናል ፡፡/ሜትር ፣ሲባጎ ፣ችካል ፣ካልኩሌተር
፣ጂ.ፒ.ኤስ/ ይህንን ስራ ለመስራት የምንጠቀምባቸው መሳሪያዎች ናቸው ፡፡አለካኩም እንደሚከተለው ይቀርባል ፡-

ሀ. በመጀመሪያ ከዚህ በፊት ተከላ ወዳደረግንበት የተከላ ቦታ በመሄድ ናሙና የምንወስድበትን ቦታ Randomly
እንመርጣለን፡፡ የናሙናውን ቦታ በምንመርጥበት ጊዜ ከተከላው ቦታ ጠርዝ ቢያንስ 20 ሜትር ወደ ውስጥ መግባት
አለብን፡፡

ለ. በመቀጠል 10×10 ሜትር ለክተን በመሬት ላይ በአራቱ ማዕዘኖች ላይ ችካል እንተክልና በችካሎቹ ዙሪያ ሲበጎውን
እናስራለን፡፡ (በይበልጥ ስራውን ለማቅለል በሜትር ምትክ ጂ.ፒ.ኤስ በመጠቀም መለካት እንችላለን፡፡)

ሐ. ቀጥለን በካሬው ውስጥ የወደቁትን በህይወት ያሉትን ፣የተጎዱትንና ፈፅመው የሞቱትን ችግኞች ለየብቻው
እንቆጥራለን፡፡

መ. በመጨረሻም ባገኘነው ውጤት መሰረት በመቶኛ አስልተን የምናገኘው የመጨረሻ ውጤት የፅድቀት መጠን
ውጤት ይሆናል ማለት ነው፡፡

ከዚህ በታች ባለው ቀመር የፅድቀት መጠን ቆጠራ ማስላት እንችላለን፡፡

የፅድቀት መጠን (%) መ = ሀ + ለ ×100% ------------------------------------------ (ቀመር 1)

ሀ+ለ+ሐ

መ- የፅድቀት መጠን (%)

ሀ- በህይወት ያሉ

ለ- የተጎዱ (የተሰበሩ)

ሐ- ፈፅመው የሞቱ /የደረቁ/

ከላይ ያለውን የአሰራር ቀመር ግልፅ ለማድረግ በምሳሌ እንመልከት ፡፡

ለምሳሌ ፡- በአንድ የሀበሻ ጥድ በተተከለበት የተከላ ቦታ የፅድቀት መጠኑን ለማስላት ብንፈልግ ፡፡ እንደሚከተለው
እንሰራለን ፡፡

መፍትሔ

ሀ. በተከላው ቦታ ላይ በመሄድ 5 ናሙናዎችን የምንወስድባቸውን ቦታዎችን እንመርጣለን፡፡

ለ. በአምስቱም ቦታዎች ላይ 10× 10 ሜትር በመለካት በሲባጎ ዙሪያውን እናስራለን ፡፡

60
ሐ. በካሬው ውስጥ ያሉትን በህይወት ያሉ ፣የተጎዱ/የተሰበሩ/ እና ፈፅመው የሞቱ /የደረቁ/ ዛፎችን ለየብቻ
እንቆጥራለን ፡፡ በቆጠራችንም መሰረት በሚቀጥለው ሰንጠረዥ ውስጥ ያለውን ልኬታ ብናገኝ

መ. ባገኘነው ቆጠራ መሰረት መቶኛውን እንደሚከተለው እናሰላለን ፡፡

ናሙና ሀ ለ ሐ ምርመራ
1 25 5 2
2 30 3 1
3 35 8 7
4 26 10 5
5 - - -
ድምር 116 26 15

የተሰጠን

ሀ=116

ለ=26 እና

ሐ=15

የፅድቀት መጠን (%) መ = ሀ + ለ × 100%

ሀ+ለ+ሐ

የፅድቀት መጠን (%) መ = 116 + 26 × 100%

116 + 26 + 15

የፅድቀት መጠን (%) መ = 142 ×100%

157

የፅድቀት መጠን (%) መ = 90.44 %

3.1.1.2. የመተኪያ ተከላ (Replanting)

የፅድቀት መጠን ቆጠራ አድርገን በተከላ ቦታችን የሞቱ ችግኞች ብዛት በጣም ከፍተኛ ከሆኑ በሞቱት ምትክ ተከላ
ማድረግ ይጠበቅብናል ይህም የመተኪያ ተከላ በመባል ይታወቃል ፡፡የተከላ ቦታችን 1250 ዛፍ/ሄር እና ከዚያ በላይ
ችግኞች የተተከሉበት ከሆነ እስከ 20% የችግኞች መሞት ተቀባይነት አለው ፡፡እርጥበት አጠር በሆኑ ቦታዎች እስከ
40% የችግኞች መሞት ተቀባይነት አለው ፡፡የፅድቀት መጠናችን 25% በታች ከሆነ ሙሉ ለሙሉ ተከላ መከናወን
ይጠበቅብናል ፡፡

የመተኪያ ተከላ መከናወን ያለበት የዝናብ ጊዜ ሳያልፍ መሆን አለበት ምክንያቱም ለሚተከሉት ችግኞች የዝናቡ
መኖር ወሳኝ በመሆኑ ነው ፡፡ እንደ ባህር ዛፍ ላሉ በፍጥነት ለሚያድጉ የዛፍ ዝርያዎች ዋናው ተከላ ከተካሄደ በሁለት
ሳምንት ጊዜ ውስጥ መከናወን ሲኖርበት እንደ ጁኒፐረስ ላሉ ዝግ ብለው ለሚያድጉ ደግሞ በሚቀጥለው growing
season የመተኪያ ተከላ መደረግ አለበት ፡፡

ክፍል ሦስት

61
3.1. የከተማ አረንጓዴ መሰረተ ልማቶች ማስዋብ፣ አሰራር ዘዴዎችና (መንገዶች) አይነቶች

በከተሞች አረንጓዴ ልማትና ውበት ስራ ውስጥ ተግባራዊ ሊደረጉ የሚችሉ የተለያዩ አማራጮች ያሉ ቢሆንም
ፕሮጀክቱ ተግባራዊ በሚደረግባቸው ከተሞችና በተመረጡ አካባቢዎች ተግባራዊ እንዲደረጉ የተመረጡ የአረነረጓዴ
ኮምፖናንቶች እና ከዚህ ጋር ተያይዞ መታየት የሚገባቸውን ተጓዳኝ መሰረተ-ልማቶች እንደሚከተለው ለመዳሰስ
ተሞክሯል፡፡

3.1.1. አረንጓዴ ልማት አማራጮች

ሀ/ የመንገድ አካፋይ፡-
የመንገድ አካፋይ በሁለት መንገድ መካከል የሚገኝ ሆኖ ለእፅዋት መትከያ የሚያገለግል ክፍት ቦታ ማለት ነው፡፡

ይህ ቦታ በሚለማበት ጊዜ ቀጥለው የተመለከቱትን ስታንዳርዶች አሟልቶ መፈፀም ይኖርበታል፡፡

በአስፋልት/መንገድ ኣካፋይ የሚግኙ አትክልቶች ሊኖር የሚገባ ርቀት/median tree spacing/

መካከለኛ ርዝመት (ቁመት )ያላቸው ባሉበት ስፍራ ሊኖሩ የሚገባቸው የተለያዩ ዝርያ ያላቸው ሆነው ቢያንስ
ከሁለት ዓመት በላይ ዕድሜ ሊኖራቸው የሚችሉ ተክሎችና ሣሮች እንዲሁም ቁጥቋጦዎች ሲሆኑ የመሬቱንም
እርጥበት መጠበቅ መቻል አለበት፡፡የተለያ ዥርያ ካላቸው መካከል

 የተለያየ ቅርጽ ያላቸው የቅጠላቸው ልስላሴና ሻካራነት የተለያየ ከሆኑ ተክሎች በተጨማሪ አበባ ነክ ተክሎች
 እንደዝርያቸው የተክሎቹ አቀማመጥ ከፍታቸው እያደግ የሚሄድና አንዱን ከሌላው መለየት የሚቻል የሆኑ
ተክሎች ናቸው፡፡

መካከለኛ እርዝመት (median tree) ያላቸው ዛፎች በእግረኛ መንገድ(መተላለፊያ) ሲተከሉ በመካከላቸው ያለው
ርቀት የተመጠነና የተጠበቀ ሆኖ

 ኮርነር( corner property) በሥምንት ሜትር ርቀት መቃረቢያና ከመጋጠሚያ መውጫ በሶስት ሜትር ርቀት
ውስጥ መተከል የለባቸውም፡፡
 በመገጣጠሚያ (intersection) መንገዶች አስራ አምስት ሜትር ርቀት ውስጥ ካሉ የዛፉ ዝቅተኛ ቅርንጫፍ
ከአራት ሜትር በታች ዝቅ እንዳይል መከርከም ይኖርባቸዋል፡፡
5. መካከለኛ ርዝመት ያላቸው ዛፎች
 ቢያንስ አንድ ነጥብ ሁለት ሜትር ወይም ከዚህ በላይ ስፋት ባላቸው ስፍራዎችና መገጣጠሚያ መንገዶች
 እጅግ በክርከማ ሳይጎዱ እይታን እንዳይከለክሉ የደጋን ቅርጽ ያላቸው ወይም ቀጥ ያሉ ሊሆኑ ይገባል
 የተክሎቹ ግንድ 30 ሣ.ሜ ድረስ ዲያሜትር ስፋት ሊኖራቸው የሚያስችሉ ከአንድ ነጥብ ሁለት እስከ አንድ
ነጥብ ሥምንት ስፋት ባለው ስፍራ ሊተከሉ የሚችሉ መሆን አለባቸው፡፡
 ከአንድ ነጥብ ሥምንት ሜትር በላይ ስፋት ባላቸው ስፍራዎች ላይ የግንዳቸው ዙርያ ዲያሜትር ከፍ ያሉ
ተክሎች ሊተከሉ ይችላሉ፡፡
6. አነስተኛ ቁመት (ርዝመት)ያላቸውናከተሟላ እድገት ደረጃ የደረሱ እስከ ሥምንት ሜትር ቁመትያላቸው ዛፎች
 ከአንድ ነጥብ ሁለት እስከ አንድ ነጥብ አምስት ሜትር የሆነ የተከላ ቦታ ይሻሉ
 በዛፎቹ መካከል ከአራት ነጥብ አምስት እስከ ስድስት ሜትር ርቀት ቢኖር ይመረጣል
7. መካከለኛ ቁመት (ርዝመት)ያላቸውና ከተሟላ የእድገት ደረጃ የደረሱ ከዘጠኝ እስከ አስራ አራት ሜትር
እርዝመት ያላቸው ዛፎች
 ከአንድ ነጥብ ስምንት እስከ ሁለት ሜትር ስፋት ያለው የተከላ ቦታ ይሻሉ
 ከሰባት ነጥብ አምስት እስከ ዘጠኝ ሜትር የሚደርስ ርቀት በመካላቸው እንዲኖር ማድረግ ተመራጭ ነው
8. ረዥምቁመት (ርዝመት)ያላቸውናከተሟላ የእድገት ደረጃ የደረሱ ዛፎች

62
 o በትንሹ ሁለት ነጥብ አራት ሜትር ስፋት ያላቸው የመትከያ ስፍራ ይሻሉ
o በዛፎቹ መካከል በትንሹ ዘጠኝ ሜትር ርቀት ሊኖር ይገባል፡፡ተመራጩና የሚመከረው በአስራ ሁለት ሜትር
ርቀት ቢተከሉ ነው፡፡

በመንገድ አካፋይ እንዲተከሉ የሚመረጡ ዛፎች በተቻለ መጠን የትራፊክ እይታ እንዳይከልሉ ረጅም ቁመት ያላቸው
አንድ ግንድ ብቻ ያላቸው ሰፊ እና ወደ ጐን የሚሰፋ ቅርንጫፍ የሌላቸው የዛፍ አይነቶች መሆን ይኖርባቸዋል፡፡
በዚህም መሠረት፣ቴምር ዘንባባ፣ ሾጣጣ፣ፒኮክ ዘንባባ፣ድራሴና፣ኮርዲሊን… ወዘተ ቢሆኑ ይመረጣል፡፡

ለ/አደባባዮችን ማስዋብና ላንድ ስኬፕ/TRFFIC CIRCLE LANDSCAPING AND GREENIG/

የመንገድ ላይ አደባባይ ከሁለት በላይ የሆኑ መንገዶች የሚገናኙበትና ለተሸከርካሪዎች ፍሰትን ለማሳለጥ የሚያግዝ
ሆኖ በተለያዩ እፅዋትና አበቦች፣ ሀውልቶች፣ ቅርፃ ቅርፆች፣ ፋውንቴን፣ ወ.ዘ.ተ የሚለማ ቦታ ነው::
ይህ ቦታ በሚለማበት ጊዜ ቀጥለው የተመለከቱትን ስታንዳርዶች አሟልቶ መፈፀም ይኖርበታል፡፡

አደባባዮች የትራፊክ ፍሰትን የሚያሳልጡ ከመሆናቸው በተጨማሪ እንደትራፊክ ምልክት ሆነው ዝውውሩን
(እንቅስቃሴውን) ሥርዓት እንዲኖረው ያስችላሉ፡፡ አደባባዮችን በተክል ለመሸፈን (ለማስዋብ) ሲታሰብ የተክሎቹ
ዝርያ፤የተከላው አላማና የመሬት አቀማመጥን የተመለከቱ ዝርዝር ጉዳዮች ታሳቢ ሊሆኑ ይገባል፡፡

እነዚህ አደባባዮች ተመሳሳይና የተለያዩ ዝርያ ባላቸው ዓመቱን በሙሉ ልምላሜ በማይለያቸው ተክሎችና
ዙርያቸውም በተነጠፈ ወይም በጠጠር ድንጋይ መከለል ይኖርባቸዋል፡፡ አደባባዮች እይታን እንዲስቡ (እንዲማርኩ)
በኮንክሪት ወይም ውበት ባላቸው ለስላሳ የድንጋይ ንጣፎች አሊያም ለእግረኛ መተላለፊያ በሚሆኑ ሌሎች ቁሶች
መለየት አለባቸው፡፡ ይህ አጠቃላይ መርህ ቢሆንም የእያንዳንዱ አደባባይ ዲዛይን ከሌላው የተለየና የስፍራውን ልዩ
ሁኔታ ያገናዘበ መሆን አለበት፡፡ በዚህም፡-
63
IV. ከ 4.5 ሜትር በታች ስፋት (ዲያሜትር) ባላቸው የትራፊክ ማሳለጫ አደባባዮች አማካይ ቦታ ላይ አንድ ዛፍ
(ተክል) ብቻ መኖር አለበት፡፡ ከዚህ አንድ ብቸኛ ዛፍ በተጨማሪ በሌሎች አነስተኛ ተክሎች የአደባባዩን ዙርያ
መሸፈን ይቻላል፡፡
V. አራት ነጥብ አምስት ሜትር ዲያሜትር ስፋት ላቸው የትራፊክ ማሳለጫ አደባባዮች ውስጥ ተመሳሳይ
ርቀታቸውን ጠብቀውና አደባባዩን ከመኪና መንገድ ከሚለየው 1.2 ሜትር ገባ ብለው የተተከሉ ሶስት ዛፎች
ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ ከዛፎቹ በተጨማሪ ከትራፊክ ዝውውሩ ጋር የሚስማሙ ሌሎች ተክሎችም በአደባባዩ ውስጥ
ሊኖሩ ይችላሉ፡፡

VI. ለአደባባይ ልማት ልንጠቀማቸው የሚችሉ የዕፀዋት ዝርያዎች

በአደባባይ ውስጥ የምንጣፍ አበባና ሣር መተከል የሚገባው ሲሆን አተካከሉንም በተመለከተ፡-

3. የምንጣፍ አበባ

የምንጣፍ አበባ አይነቶች አልተርናታ፣ ኮርኒሽን፣ ካዛኒያ /መሸ ደህና እደሩ/ የመሳሰሉት ሲሆኑ ችግኙ
በግዢ ወይም በማልማት የሚገኝ ሆኖ ያለው ሬሽዮ አንድ እጅ የምንጣፍ አበባ ችግኝ እና ለ 2 እጅ
ቦታ እንዲሆን ታስቦ መተከል ይኖርበታል፡፡ የምንጣፍ አበባ በሚተከልበት ወቅት ከችግኝ ጣቢያ ወደ
ተከላ ቦታ የመጣው አበባ ብዙ ውሎ ሳያድር መተከል ይኖርበታል፡፡ በሚተከልበት ወቅትም ባእድ
አረም እንዳይገባ በጥንቃቄ መበተንና አረሙን ማውጣት፣ ሥሩን በጥንቃቄ መግረዝ የበሰበሱ
ቅጠሎች ካሉ በጥንቃቄ መለየት ያስፈልጋል፡፡ በመጨረሻም የተዘጋጀው መሬት በመቆፈር ስሩ
መሬት ውስጥ እንዲገባ ከተደረገ በኋላ በተወሰነ መልኩ መሬቱን ማጠባበቅ ያስፈልጋል፡፡ ከችግኝ
ጣቢያ የመጣው አንድ ካሬ ሜትር የምንጣፍ አበባ ለ 2 ካሬ ሜትር ቦታ እንዲሸፍን ተደርጐና ዘርዘር
ተደርጐ መተከል ይኖርበታል፡፡ የምንጣፍ አበባው በርቀት እንዲታይና ለከተማው ውበት እንዲሰጥ
አደባባዩ መካከል ላይ ከሚውለው ፋውንቴን ወይንም ሌላ ታሪካዊ ሐውልት ቀጥሎ ባለው ቦታ ቢሆን
ይመረጣል፡፡ በመሆኑም ሊለማ የታሰበውን የቦታ መጠን በመውሰድ በዚሁ ሬሾ መሰረት የቦታውን
የግማሽ መሬት መጠን የፈላ ችግኝ መዘጋጀት ይኖርበታል፡፡
64
4. ሣር

በአደባባይ ውስጥ የሚተከለው ሣር ከምንጣፍ አበባው ጋር ሲነፃጸር እጥፍ መሆን ይኖርበታል፡፡ የሣር
እፀዋት መተከል የሚገባው በአደባባዩ የመጨረሻ ክፍል ማለትም በምንጣፍ አበባውና በመጨረሻው
የአደባባዩ የእግረኛ መንገድ መካከል መሆን ይኖርበታል፡፡ ይህም እንዲሆን የሚፈለገው የሳር እፀዋት
በአግባቡ ውሃ ከተሰጠውና ወቅቱን የጠበቀ ክርከማ ከተደረገለት ለቦታው የሚሰጠው ውበት የጐላ
ሲሆን ከአደባባዩ ወደ ውጪ በዝናብ ውሃ አማካኝነት ታጥቦ የሚሄደው ለም አፈር በመያዝም
የሚጫወተው ሚና ከፍተኛ ስለሆነ ነው፡፡ በአደባባይ ላይ የሚተከለው ሣር ሰርዶ ሣር ቢሆን
ይመረጣል፡፡ ምክንያቱም ሰርዶ ሣር በአጭር ጊዜ ውስጥ ቦታውን የሚሸፍን ከመሆኑም በተጨማሪ
በቀላሉ ግንዱን በመቁረጥ ማራባት ስለሚቻል ነው፡፡ በአደባባይ የሣር እጽዋት በሚተከልበት ወቅት
ለምንጣፍ አበባ የተከተልናቸው ጥንቃቄዎች እንደተጠበቁ ሆነው አንድ ካሬ ሜትር ለሁለት ካ .ሜ
ቦታ ተደርጐ መተከል ይኖርበታል፡፡

ሐ/ የመንገድ ዳርቻ

የመንገድ ዳርቻ ከእግረኛ መሄጃ መንገድ በስተግራና በስተቀኝ የሚገኝ ሆኖ ለዕጽዋት መትከያነት የተተወ ክፍት ቦታ
ማለት ነው፡፡

በመንገድ ዳርቻ ላይ የሚቀመጡ ወንበሮች ከፕላስቲክ፣ ከሲሚንቶ ወይም በቀላሉ ከማይበላሹ የተሰሩ ሆነው በየዛፉ
ስር አንድ ወንበር እንዲኖር ተደርጐ መቀመጥ አለባቸው፡፡ ቀደም ሲል እንደተገለፀው በመንገድ ዳርቻዎች አካባቢ
ማረፊያ ለሚፈልገው ህብረተሰብና ለእፀዋት ተንከባካቢዎች መግቢያ የሚሆን በር የዜብራ መንገዱን ተከትሎ መሆን
አለበት፡፡
በመንገድ ዳርቻና በእግረኛ መንገድ የጥላ ዛፍ ተካላ እጽዋት መረጣ በተመለከተ እንደ አካባቢው የአየር ፀባይ እና
የአፈር ሁኔታ ተስማሚነት መሰረት በማድረግ ሊተከሉ የሚገባቸው የዛፍ አይነቶች ዘንባባ፣ ግራቪሊያ፣ ተርሚናሊያ፣
ፓይነስ ራዲያታ፣ ኒም ሊጠቀሱ ይችላሉ፡፡

65
ይህ ቦታ በሚለማበት ጊዜ ቀጥለው የተመለከቱትን ስታንዳርዶች አሟልቶ መፈፀም ይኖርበታል፡፡ በዚህም፡-

ተከላ ከመካሄዱ በፊት የሚከተሉት የርቀት መስፈርቶች (Spacing Requirments) ከግምት ውስጥ መግባት
ይኖርባቸዋል፡፡ የመንገድ ዳርቻ ዛፎች መትከያ ጉድጓድ ከማዘጋጀታችን በፊት የሚከተሉትን የርቀት መስፈርቶች
ከግምት እንዲገቡና በሚወጡት መመሪያዎች ውስጥ መካተት እንደሚገባቸው መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡
 ለእሳት አደጋ መከላከል ስራዎች፣ ለመኪና መግቢያ እና ለመሳሰሉት ስራዎች አመቺነት ሲባል ወደ ግቢ መግቢያ
ቦታዎች ላይ የዛፍ እጽዋት መተከል የለበትም፣
 በዛፎች መካከል ሊኖር የሚገባው ዝቅተኛው ርቀት ከ 6-9 ሜትር መሆን አለበት ይህም እንደዛፉ ዝርያና
የአካባቢው ሁኔታ ላይ የተመሠረተ ይሆናል፤
 በመንገዶች መብራት ምሰሶ እና ዛፍ መካከል ሊኖር የሚገባው ዝቅተኛ ርቀት 7 ሜትር መሆን አለበት፤
 ዛፎች ከመኪና መቆሚያ ምልክቶች 9 ሜትር መራቅ ይኖርባቸዋል፤
 የመንገድ ዳር ዛፎች ከሌሎች የትራፊክ ምልክቶች 2 ሜትር መራቅ አለባቸው፤

66
 ዛፎች ከመኪና ማቆሚያ መቆጣጠሪያዎች /parking meter/ 1.5 ሜትር መራቅ ይኖርባቸዋል፤
 ዛፎች ከጋዝ ወይንም ውሃ ዝውውር መቆጣጠሪያ 0.6 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከነዳጅ መሙያ ቱቦ 1.2 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከድንጋይ ከሰል ማንሸራተቻ 0.6 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 የዛፎች ጉድጓድ ከእሣት አደጋ ውሃ መቅጃ /ሀይድራንት/ 1 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 ዛፎች ከመንገድ ከርቭ /ኮርዶን/ 2 ሜትር መራቅ አለባቸው፤
 የዛፎች ጉድጓድ ከማንኛውም አይነት በተቃራኒ ቦታ ላይ ካለ ግንባታ /building wall, railing, property line
etc./ የሚኖራቸው ዝቅተኛ ርቀት ለ 1.2 ሜትር እስከ 1.8 ሜትር መሆን አለበት፤
 ሁሉም የዛፍ ጉድጓድ ከመንገድ ከርቭ የተቀራረበ/የተወሰነ መሆን ይኖርበታል፤
 ዛፎች ከእግረኛ መንገድ አንደኛ ጠርዝ ላይ መተከል ይኖርባቸዋል፤
 ዛፎች በአውቶብስ ማቆሚያ ቦታ ላይ መተከል የለባቸውም፡፡

መ/ፓርክ ልማት

የመዝናኛ ፓርክ ግንባታ የሚከናወነዉ ለፓርክ የታሰበዉ መሬት የተወሰነና ከተከለለ በኋላ የሚሰሩ ስራዎችን
የኢንጂኔሪንግ እዉቀትንና ባለሙያዎችን የሚፈልጉ ናቸዉ፡፡

የመዝናኛ ፓርክ ግንባታ ሲባል ባዶ የሆነና ዉበት የሌለዉ ቦታን/መሬትን/ አመቺና ማራኪ ወደ ሆነ ጥብቅና የተከለለ
አካባቢ የመለወጥ ሂደት ነዉ፡፡

መዝናኛ ፓርክ የሚባለው ከፍተኛ የእጽዋት ሽፋን ያለውና የተለያዩ የመዝናኛ ቁሳቁሶችን ያካተተ ከሕጻን እስከ
አዋቂ ያለው የሕብረተሰብ ክፍል የሚዝናናበትና የተለያዩ ማኅበራዊ አገልግሎቶች የሚያገኝበት ቦታ ነው፡፡ የመዝናኛ
ፓርኮች በስፋታቸው፣ ለመኖሪያ አካባቢ ካላቸው ቅርበትና በሚሰጡት አገልግሎት ዓይነት መሰረት በአራት
ይከፈላሉ፡፡
ተ.ቁ የመዝናኛ ፓርክ አይነት ስፋት ለመኖሪያ አካባቢ ካላቸው ቅርበትና እና አገልግሎቱን የሚያገኘው
በሄ/ር ዜጋ አንፃር
5. የመንደር 0.5 500 ሜትር ራዲየስ ውስጥ እስከ 5,000 ሰዎች ማለትም
(Neighborhood) ፓርክ 0.1 ሄር/1000 ሰዎች አገልግሎቱ ተደራሽ ማድረግ፣
6. ዲስትሪክት (Woreda) 3 ከ 1,000 እስከ 1,500 ሜትር ራዲየስ ውስጥ የሚገኙና እስከ 40,000
ፓርክ የሚደርሱ ሰዎችን ማለትም 0.075 ሄር/1000 ሰዎች አገልግሎቱን
ተደራሽ ማድረግ፣
7. የከተማ (City) ፓርክ 15 6,000 m ራዲየስ ውስጥ እስከ 300,000 ሰዎች ማለትም
0.05 ha/1000 ሰዎች አገልግሎቱን ተደራሽ ማድረግ፣
ምንጭ፡ ETHIOPIA NATIONAL URBAN GREEN INFRASTRUCTURE STANDARD November 2015
ከፓርኩ አጠቃላይ ቦታ ስፋት 80% በዕፅዋት የሚሸፈን ሲሆን ቀሪው ቦታ ከመናፈሻ አገልግሎት ጋር ተዛማጅነት
ላላቸው አነስተኛ ግንባታዎች /መረማመጃ፣ ፏፏቴ፣ ሀውልቶች፣ መጠለያዎች፣ ወዘተ…/ አገልግሎት የሚውል
ይሆናል፡፡

67
ሠ/ የመንደር ውስጥ ያሉ ክፍት አረንጓዴ ቦታዎች

በከተሞች የሚኖረው የህብረተሰብ ክፍል ከሚያስፈልጉት ነገሮች አንዱ በአቅራቢያው መዝናኛና መናፈሻ ቦታዎችን
ማግኘት ነው፡፡ በተለይ በመሃል ከተሞች በሚኖር የቤቶች ብዛት ምክንያት መጨናነቅ ስለሚኖር ለመናፈሻ
አገልግሎት የሚውሉ ቦታዎች አስፈላጊነት የጎላ ይሆናል፡፡ በመሆኑ በየአካባቢው የሚገኙና ለአረንጓዴ ልማት የተያዙ
ቦታዎች ለታለመላቸው አላማ እንዲውሉ ማድረግ ይገባል፡፡
በሀገራችን በሚገኙ ከተሞች በተለያየ መንገድ መኖሪያ ቤቶች በመሰራት ለዜጎች እየተላለፉ ያሉ ሲሆን በመንግስት
የሚሰሩ የጋራ መኖሪያ ቤቶች፣ በማህበር በተደራጁ አካላት የሚሰሩ፣ በሪል እስቴት የሚገነቡ እንዲሁም በግል የሚሰሩ
ቤቶች በተወሰነ አካባቢ ከፍተኛ ቁጥር ያለው ህዝብ የሚኖርባቸው በመሆናቸው በአካባቢው ለመናፈሻ አገልግሎት
የሚውል የአረንጓዴ ቦታዎች አስፈላጊነት እየጨመረ መጥቷል፡፡
በመሆኑም በመኖሪያ ቤቶች አካባቢ የሚካሄድ የአረንጓዴ ልማት ሥራ በከተሞች የሚካሄድ የአረንጓዴ መሠረተ
ልማት አንድ አካል ከመሆኑም በላይ ለነዋሪዎች ተደራሽ የሆነ የመዝናኛ አገልግሎት በመስጠት ከፍተኛ አስተዋጽኦ
ስለሚያበረክት በመኖሪያ አካባቢ በሚኖር ክፍት ቦታ የአረንጓዴ ልማት ማካሄድ በአካባቢ ፕላን ላይ ተመስርቶ
ተግባራዊ ሊደረግ ይገባል፡፡

በመኖሪያ መንደር ግቢ የተተከለ አፕል እና ዘይቱን ዛፍ

68
በመንደር መኖሪያ አካባቢ መናፈሻ የሚተከሉ የእጽዋት ዓይነቶች

በመናፈሻው ውስጥ የሚተከሉ የእጽዋት ዓይነቶች የፍራፍሬ እና የጥላ ዛፍ፣ ቁጥቋጦ፣ ሣር፣ ሀረግ መሰል ተንጠልጣይ
እጽዋት፣ የተለያዩ አበባዎች ይሆናሉ፡፡ እያንዳንዱ የእጽዋት ዓይነት ቦታውን ለማስዋብ የተለያየ አገልግሎት
ይኖረዋል፡፡ የሚተከሉት እጽዋቶች ሃገር በቀልና የውጭ ዝርዎችን ያካተተ እንዲሆን ይደረጋል፡፡ ከላይ የተገለጹት
እጽዋቶች አተካከል በቦታው ስፋት የሚወሰን ሆኖ መናፈሻው ማራኪ እንዲሆን የተሻለ የአተካከል ዲዛይንን በተከተለ
መንገድ እንዲሆን ይደረጋል፡፡

ረ/ ፕላዛ ልማት

ፕላዛ በከተማ ውስጥ የሚገኙ ክፍት ቦታዎችን ለምሳሌ በሕንጻዎች መካከል፣ መንገድ ዳር እና በመስቀለኛ መንገዶች
አካባቢ የሚገኙ እንዲሁም ከቤተመንግስት፣ ከቤተክርስቲያን እና ትላልቅ የገበያ አዳራሾች ፊት ለፊት የሚገኙና
ለሁሉም የሕብረተሰብ ክፍሎች የተለያዩ አገልግሎቶችን መስጠት የሚችሉ ክፍት ቦታዎችን ያጠቃልላል፡፡ የክብረ
በዓል ቦታዎች የሚባሉት ደግሞ የሕዝብ መሰብሰቢያ እና የኃይማኖታዊ፣ ባሕላዊና አገራዊ በዓላት የሚከበሩባቸው
ቦታዎች ናቸው፡፡

69
የፕላዛና ክብረ-በዓል ቦታዎችን በጥላና በውበት እጽዋት እንዲለሙና ዳርቻዎቻቸው በሳርና ውበት በሚሰጡ ዛፎች
እንዲሸፈኑ ማድረግ፤ በፕላዛና ክብረ-በዓል ቦታዎች የሚተከሉ እጽዋቶች መምረጥ፣ አተካከልና አያያዝ ለከተማው
ውበት ሊያላብስ በሚችል መልኩ ማከናወን፤ እና የላንድስኬፒንግ ዲዛይን ማዘጋጀትን ያካትታል፡፡
የፕላዛ ቦታ

ሰ/ የተቋማት አረንጓዴ ቦታ ልማት

መንግስታዊና መንግስታዊ ባልሆኑ ተቋማት ለምሳሌ ጤና ተቋማት፣ት/ቤቶችና ሌሎች አገልግሎት መስጫ

አካባቢዎች የአረንጓዴ ልማት ሥራው የሚከናወን ሲሆን ተቋማቱ በዘለቂነት የለማውን አካባቢ መንከባከብ
ያስፈልጋል፡፡

70
 ክፍል አራት

ችግኝ ጣቢያ ማቋቋም

ችግኝ ጣቢያ፡- ማለት የተለያዩ የእጽዋት አይነቶች ችግኝ የሚዘጋጅበት በተለይም ለተከላ እስኪደርሱ እንክብካቤ እየተደረገ
የሚቆዩበት ቦታ ሲሆን ችግኝ ጣቢያዉን ለማቋቋም ቦታ መምረጥ፣የአየር ንብረቱን ማጥናት እና ምቹ የአፈር ሁኔታን መፈተሽ
ተገቢ ነዉ፡፡

የችግኝ ጣቢያ አይነቶች

ችግኝ ጣቢያዎች ከአካባቢያዊ፣ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ አንፃር የራሳቸዉ የሆነ ባህሪ
ያላቸዉ ሲሆን በሁለት አይነት ይከፈላሉ፡፡ እነርሱም፡-
1.ጊዜያዊ ችግኝ ጣቢያ፡-ስፋታቸው አነስተኛ እና ለአጭር ጊዜያት ማለትም ከአምስት አመት በታች ችግኝ ለማፍላት
እንዲሁም ለተከላ ቦታ ቅርብና ብዙ ካፒታል የማይፈልግ የችግኝ ጣቢያ አይነት ነዉ፡፡

2.ቋሚ ችግኝ ጣቢያ፡-ትልቅ ስፋት ያላቸው፣በየአመቱ ከግማሽ ሚሊዮን በላይ ጥራት ያላቸዉን ችግኞች ለማፍላትና ለረዥም
አመታት የምንጠቀምባቸው የችግኝ ጣቢያ አይነቶች ናቸዉ፡፡

የችግኝ ጣቢያ ቦታ መረጣ

ችግኝ ጣቢያ ከመቋቋሙ በፊት በቦታ መረጣ ወቅት መታየት ያለባቸዉ ዋናዋና ነጥቦች ፡-

 የመሬት አቀማመጥ  ችግኝ ጣቢያው መገኘት ያለበት ቦታ

 ውሃ
 አፈር
 የቦታው ስፋት
 ለትራንስፖርት አመቺነቱ

የመሬት አቀማመጥ
 ችግኝ ጣቢያ ለማቋቋም የሚመረጠው ቦታ ለጎርፍ፣ለንፋስ እና ለውርጭ የሚያጋልጠው እንዳይሆን እና
የአፈር መሸርሸር እንዳይከሰት ተዳፋትነቱ 2-3% የሆነ ቢሆን ተመራጭ ነው፡፡
 አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ በከፍተኛ የዝናብ ወቅቶች የሚከሰተውን ፍሳሽ ለመከላከል እንዲቻል ች/ጣቢያ ውስጥ
የፍሳሽ ማስወገጃ ማዘጋጀት ተገቢ ነዉ፡፡
 ቦታው ሙሉ ለሙሉ የጸሀይ ብርሀን ሊደርሰው የሚችል መሆኑን ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡

ውሀ
 ቦታው አመቱን በሙሉ አስተማማኝና የማይቋረጥ የውሀ አቅርቦት እንዳለው በቅድሚያ መረጋገጥ አለበት፡፡
በተለይም ጣቢያው በበጋ ወራት የሚኖረው የውሀ ፍላጎት ከሌላው ጊዜ በተለየ ከፍተኛ ስለሚሆን በማቋቋሙ
ሂደት ይህ ሁኔታ ግምት ውስጥ ማስገባት ያስፈልጋል፡፡

71
አፈር
 ለችግኝ ማብቀያ የሚመረጠዉ ቦታ ለተከላ ተስማሚ የሆኑ ጤነኛና ጠንካራ ችግኞችን ለማብቀል
የሚያስችል ተስማሚ አፈር ሊኖረዉ ይገባል፡፡

 በፖት ለሚዘጋጁ ችግኞች ቅይጥ አፈር ለማዘጋጀት የሚረዱ የአፈር አይነቶች በቅርብ እና በበቂ
መኖራቸውን ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡

 ለም አፈር ለችግኞች እድገት ጠቃሚ/ተፈላጊ ንጥረ ነገሮችን የያዘ በመሆኑ ውሀ ማሳለፍ

የሚችል፣እርጥበት ይዞ መቆየት የሚችል እና አሲዳማነት/ ኮምጣጣነት/ የሌለው ባህሪ ሊኖረው ይገባል፡፡

የቦታው ስፋት
 የች/ጣቢያው ስፋት የሚወሰነው በሚፈላው ችግኝ መጠን መሰረት ነው፡፡አጠቃላይ የችግኝ ጣቢያውን ስፋት
ለመወሰን ችግኝ የሚፈላበትን ቦታ እና በመደቦች መካከል ሊኖር የሚገባውን አጠቃላይ ስፋት ካወቅን በኋላ
60 በመቶ በመጨመር አጠቃላይ የችግኝ ጣቢያ ቦታ ስፋት ማወቅ ይቻላል፡፡

 አንድ ችግኝ ጣቢያ ቢያንስ ከ 250,000 እስከ 5,000000 ችግኞችን በአመት የማምረት አቅም ሊኖረዉ
ይገባል፡፡

 የቦታ ስፋቱን ለመወሰን

 በየአመቱ የሚፈላው የችግኝ መጠን

 ችግኝ ለማፍላት የሚወስደው ጊዜ

 ችግኝ የሚፈላበት የፕላስቲክ ቲዩብ መጠን ግምት ዉስጥ ማስገባት ተገቢ ይሆናል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 8 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 340 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 10 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 225 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 12 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 196 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 በአንድ ካሬ ሜትር ውስጥ በባለ 16 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 100 ፕላስቲክ ፖት ከረጢት ይይዛል፡፡

 የመደብ ስፋቱ 1 ሜ ሲሆን ቁመቱ ከ 5- 20 ሜትር ሊሆን ይችላል፡፡

 ለምሳሌ፡- 500 ሺህ ችግኝ በባለ 8 ሳ/ሜትር ፕላስቲክ ፖት 10 በ 1 ሜትር ቁመት ላይ ለማፍላት

የሚያስፈልገው የቦታ መጠን 500000/340 =1471 ካ/ሜ ቦታ ወይም 147 መደብ ያስፈልጋል፡፡

ለትራንስፖርት አመቺነቱ
 የሚመረጠው ቦታ ከዋና መንገድ ጋር የሚያገናኝ መጋቢ መንገድ ሊኖረው ይገባል፡፡

 ለችግኝ ዝግጅቱ የሚያገለግሉ ግብአቶች እና ችግኙ ለተከላ ከደረሰ በኋላ በመኪና ገብቶ ለማጓጓዝ የሚያስችል
መንገድ መኖር ይኖርበታል፡፡

72
ችግኝ ጣቢያው መገኘት ያለበት ቦታ
 ችግኝ ጣቢያው የሚቋቋምበት ቦታ ከተከላ ቦታ ያራቀ ቢሆን ይመረጣል፡፡

 በቂ የፀሐይ ብረሃን የሚያገኝበት ቦታ መሆን ይኖርበታል፡፡

 ለገበያ ቅርብ የሆነና ለትራንስፖርት ምቹ መሆን አለበት፡፡

የችግኝ ጣቢያ ሊኖረው የሚገባው መሰረታዊ ነገሮች

 የአፈር ማከማቻ፣

 በቁሳቁስ የተሟላ ቢሮ፣

 መጸዳጃ ቤት/የወንዶችና የሴቶች፣

 የመኪናና የእግረኛ መግቢያ በር፣

 የዘር መደብ/የፕላስቲክ ፖት መደብ፣

 መተላፊያ መንገዶች/የመኪናና የእግረኛ መንገዶች፣

 ኮምፖስት ማዘጋጃ ቦታ፣

 መጋዘን/ንብረት ክፍል፣

 የሰራተኞች መመገቢያና የልብስ መቀየሪያ ቤት፣

 ግሪን ሀውስ፣

 የዛፍ ዘር ማዘጋጃ ቦታ፣

 አጥር/ከግንብ ፣ ከብረት ወይም ከእንጨት የተራሰ ሊሆን ይችላል፡፡ነገር ግን እንስሳትንና ሌሎች ነገሮችን
ሊከላከል የሚችል መሆን አለበት፡፡

 የችግኝ ጣቢያው አቀማመጥ በሚከተለው መልክ መዘጋጀት ይኖርበታል

73
2.1.1. የችግኝ ጣቢያ ቦታ አዘገጃጀት
የተመረጠው የችግኝ ጣቢያ ቦታ ከተቀየሰ በኋላ ቀጣዩ ሥራ ቦታውን ለችግኝ ማፍላት ሥራ ማዘጋጀት ነው፡፡ የችግኝ
ጣቢያ ዝግጅት ሥራ የሚከተሉትን ሥራዎች ያካትታል፡-

ሀ) ምንጣሮና ጽዳት
ለችግኞች ዕድገት የፀሐይ ብርሃን አስፈላጊ ስለሆነ በቦታው ላይ እና ከችግኝ ጣቢያው ድንበር 10 ሜትር ድረስ
ትልልቅ ዛፎች ካሉ ማስወገድ እንዲሁም በአካባቢው የምስጥ ኩይሳ የሚገኝ ከሆነ ማፈራረስና ማስወገድ ተገቢ ነው፡፡

ለ) ቦታውን ማረስና ማስተካከል

 ቦታውን በደንብ በማረስ ሥራ ሥሮችን፣ ጉቶዎችን፣ ትልልቅ ድንጋዮችን ማስወገድ፤
 ቋሚ የችግኝ ጣቢያ ከሆነ መጋዘን፣ ቢሮ፣ የብቅለት መጠን የሙከራ ክፍል እንዲኖረው ማድረግ፤
 የአፈር ማከማቻ ቦታ ማዘጋጀት፤
 አፈር ለመጠቅጠቅ እንዲያስችል ከፀሐይ ለመከላከል ከሣር የተሠራ ዳስ መሥራት፤
 የውሃ ማከማቻ ጉድጓድ ወይም ቧንቧ አማካይ በሆነ ሥፍራ ላይ ማዘጋጀት፡፡

ሐ) ማጠር
 በችግኝ ጣቢያ ውስጥ እየተዘጋጁ ያሉ ችግኞችን ከእንስሳትና ከነፋስ ለመከላከል የችግኝ ጣቢያውን ዙሪያ
ማጠር፤
 የችግኝ ጣቢያው አጥር ቁመት ቢያንስ ሶስት ክንድ ያህል (1.5 ሜትር) ሊሆን ይገባል
 የሚመሠረተው የችግኝ ጣቢያ ለረዥም ጊዜ የሚያገለግል ከሆነ በዕፅዋት ሄጅ /Hedge/ ማጠር ይመረጣል፡፡

መ) የንፋስ መከላከያ የሚሆን እጽዋት መትከል

74
በችግኝ ማምረቻ መደቦች ዙሪያ ለንፋስ መከላከያ የሚሆን የኮሽምና የፅድ ዛፎች መትከልና ከ 50 ሳ.ሜ. - 150 ሳ.ሜ.
ድረስ በየደረጃው መከርከም ያስፈልጋል፡፡

የችግኝ ጣቢያ ቦታ ቅየሳ

 ለችግኝ ጣቢያ የተመረጠው ቦታ ላይ የቅየሳ ስራ ከመጀመሩ በፊት ቦታው ላይ የሚገኙ እጽዋቶችን
ሌሎች አላስፈላጊ ነገሮችን ማስወገድና ቦታውን መቆፈር፣መከስከስ ና መደልደል ያስፈልጋል፡፡
 ቦታው ነጻ ከሆነ በኋላ የቦታውን ዳር ድንበር በችካልና በሲባጎ መከለል

 እንደቦታው ሁኔታ በብሎክ መከፋፈል እና በእያንዳንዱ ብሎክ ውስጥ የሚገኙ መደቦች የጸሀይ ብርሀን
እንዲያገኙ አቀማመጡ ምስራቅ ምእራብ የሆነ መደብ ማዘጋጀት

የችግኝ ማፍያ መሬት ዝግጅት

 ምንጣሮ-ለችግኝ ማፍያ በተመረጠ ቦታ ላይ የሚገኙ አላስፈላጊ ነገሮች ሁሉ በመመንጠር እና ቦታዉን

በማፅዳት ለቁፋሮ ዝግጁ ማድረግ፡፡

 ቁፋሮ- መሬት ዉስጥ ተቀብሮ የቀሩ ስሮችን ለማዉጣትና እንዲሁም የላይኛዉና የታችኛዉን አፈር ለማዋሃድ
ለችግኝ ማፍያነት ብቻ ሊዉል የሚችል ቦታ እንደየ መሬቱ ሁኔታ ከ 20-25 ሴ/ሜትር በደንብ ተቆፍሮ ቢያንስ
ለሶስት ቀናት በቀላሉ እንዲከሰከስ ለፀሃይ ማጋለጥ፡፡
75
  ክስካሶ-ከቁፋሮ በኋላ የበቀሉ አረሞችን ለማጥፋት፣የአፈር ጓሎችን ለመበተን፣የላይኛዉንና የታችኛዉን አፈር
በደንብ ለማዋድ አፈሩ መከስከስ ይኖርበታል፡፡

 ድልዳሎ-የተከሰከሰዉንና የለሰለሰዉን አፈር በጥንቃቄ በመደልደሊያ መሳሪያ(ሬክ) በማስተካከል መደልደል

ያስፈልጋል፡፡በደንብ ከተደለደለ በኋላ ከተከላ በፊት የተፈጥሮ ማዳበሪያ ወይም ሰዉ ሰራሽ ማዳበሪያ በመበተን
ከአፈሩ ጋር ወጥ በሆነ ሁኔታ መዋሃድ ይኖርበታል፡፡

የመደብ ዝግጅት

መደብ በቀጥታ ዘር የሚዘራበት ወይም የፕላስቲክ ፖት የሚደረደርበት ሲሆን እንደ ቦታዉ ስፋት እና የችግኝ
ፍላጎት መጠን ከ 5-20 ሜትር ቁመትና 1 ሜትር የጎን ስፋት በሆነ መልኩ የሚዘጋጅና በየመደቦቹ መካከል
በ 1 ሜትር ስፋት ለእንቅስቃሴ በሚያመች መንገድ መዘጋጀት ይኖርበታል፡፡ መደብ በሚዘጋጅበት ጊዜ ዘሩ
በጥሩ ሁኔታ ለመብቀል የሚያስፈልገዉን እርጥበት እንዲያገኝ ዘሩም መብቀል ሲጀምር ስሩ ተስፋፍቶ
እንዲያድግ የሚረዳና በመብቀል ላይ ያለዉ የመጀመሪያዉ ቅጠል የተጫነዉን አፈር በቀላሉ ጥሶ ለመዉጣት
እንዲያስችለዉ የሚረዳ ሊሆን ይገባል፡፡መደቡ ከሚፈለገዉ በላይ እንዳይደርቅ ከሚፈለገዉም በላይ እርጥበት
እንዳየኖረዉና ዉሃ እንዳይቋጥር ለማድረግ ለዘር ተስማሚ የሆነ የአፈር ቅይጥ መጠቀም አስፈላጊ ነዉ፡፡
መደቡ ሲዘጋጅ አንድ እጅ ደቃቅ አሸዋና አንድ እጅ የተነፋ ለም አፈር መጠቀም ይቻላል፡፡መደብ
በሚዘጋጅበት ወቅት ከምስራቅ ወደ ምዕራብ ቢሆን ይመረጣል፡፡ምክንያቱም ዘሮቹ ወይም ችግኞቹ በቂ
የፀሐይ ብርሃን እንዲያገኙ ይረዳል፡፡

ለችግኝ ጣቢያ የተመረጠ ቦታ ከተከሰከሰና ከተደለደለ በኋላ ለችግኝ ማፍያነት የሚያገለግል መደብ በሁለት አይነት
ይዘጋጃል፡፡

1.የዘር መደብ -የተዘራዉ ዘር በቅሎ ወደ ችግኝ ማሳደጊያ መደብ እስኪዛወር ድረስ የሚቆይበት ነዉ፡፡

2.የማዛወሪያ ወይም ማሳደጊያ መደብ- በዘር መደብ ላይ የበቀሉት ችግኞች ከ 6-8 ሴ/ሜ ቁመት እና የችግኞቹ ስር
ከ 4-6 ሴ/ሜትር ሲደርስ የሚዛወሩበት የመደብ አይነት ነዉ፡፡

ሀ/ የዘር መደብ
የዘር መደብ በሚዘጋጅበት ጊዜ ዘሩ በጥሩ ሁኔታ ለመብቀል የሚያስፈልገውን እርጥበት እንዲያገኝ ማድረግ ተገቢ
ነው፡፡ የአፈሩ ዓይነትም ዘሩ በቀላሉ መብቀል እንዲችልና ሥሩ ተስፋፍቶ እንዲያድግ የሚረዳ ሊሆን ይገባል፡፡ የዘሩ
መደብ ከሚፈለገው በላይ እንዳይደርቅና ከሚፈለገው በላይ ረጥቦ ውሃ እንዳይቋጥር ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ
ያስፈልጋል፡፡ የዘር መደብ በሚዘጋጅበት ወቅት የሚከተሉትን ነጥቦች ማጤን ያስፈልጋል፡፡
 የመደቡ ርዝመት ከ 10 እስከ 20 ሜትር ሆኖ ስፋቱ 1 ሜትር ይሆናል፤
 የመደቡ አቅጣጫ ከምሥራቅ ወደ ምዕራብ መሆን ይኖርበታል፤
 በእያንዳንዱ መደብ መካከል ከአንድ እስከ ሁለት ክንድ ያህል /ከ 50 ሴ.ሜ. እስከ 1 ሜትር/ ስፋት ያለው
መተላለፊያ መንገድ ይኖራል፤
 የችግኙ ቦታ ተዳፋትነት ካለው መደቡ ውሃ ልኩን መጠበቅ ይኖርበታል፤
 የመደቡ ዙሪያ በጣውላ፣ በአፈር፣ በድንጋይ፣ በቀርከሃ ወይም በአርማታ ሊገነባ ይችላል፤
 የችግኝ መደቡ ዘር ከመዘራቱ ከአንድ ወር በፊት ቀድሞ መዘጋጀት ይኖርበታል፤
 መደቡ የተስተካከለና ለጥ ያለ መሆኑ መረጋገጥ አለበት፡፡

76
ለ/ የማዛወሪያ መደብ
የማዛወሪያውን መደብ ዓይነት ከመወሰኑ በፊት ችግኙ የሚያድገው በፕላስቲክ ከረጢት ወይም ያለ ፕላስቲክ
ከረጢት መሆኑን ማወቅ ተገቢ ነው፡፡ ያለ ፕላስቲክ ከረጢት የሚዘጋጅ ከሆነ አፈሩን አለስልሶ በውሃ ልክ በማስተካከል
መደቡን ማዘጋጀት ያስፈልጋል፡፡ የላይኛው የመደብ ክፍልም በችግኝ ጣቢያው በተዘጋጀ የአፈር ድብልቅ መሞላት
ይኖርበታል፡፡ ችግኞችን በፕላስቲክ ከረጢት ለማሳደግ የተመረጠ ከሆነ ግን መደቡ እንደየአካባቢው የአየር ንብረት
ሁኔታ በሁለት መንገድ ሊዘጋጅ ይችላል፡፡ ይኸውም አካባቢው ከፍተኛ ዝናብ ያለበትና አፈሩም ውሃ ሊቋጥር የሚችል
ከሆነ የችግኝ ማዛወሪያ መደቡ ከመሬት ከፍ ብሎ ይሠራል፡፡ አካባቢው ደረቅና፣ ከፍተኛ ሙቀት ያለውና አፈሩም ውሃ
የማይቋጥር ከሆነ ሊሰራ የሚገባው የማዛወሪያ መደብ ጎድጎድ ያለ መሆን አለበት፡፡
እንደየ አካባቢዉ የአየር ንብረት ሁኔታ በሁለት አይነት መልኩ መደቦች ይዘጋጃሉ

 ከፍ ብሎ የሚሰራ መደብ -ይህ አይነት መደብ ከመሬት ከ 5-10 ሴ/ሜ ከፍ ብሎ የሚሰራ ሲሆን ከፍተኛ
ዝናብ ባለበትና ዉሃ ሊቋጥር በሚችልበት አካባቢ የሚያገለግል ነዉ፡፡

 ጎድጎድ ብሎ የሚሰራ መደብ- ይህ አይነት መደብ ደግሞ ከመሬት ዝቅ ብሎ የሚሰራ ሲሆን ከፍተኛ ሙቀት
ባለበትና ዉሃ የማይቋጥር በሚችልበት አካባቢ የሚያገለግል ነዉ፡፡

የችግኝ ማፍያ አፈርና ፖት ዝግጅት

አፈር ዝግጅት
በፕላስቲክ እና በተለያዩ መያዣ እቃዎች ለሚፈሉ ችግኞች የአፈር ዝግጅት ስራ ሶስት እጅ የጫካ አፈር፣ሁለት እጅ ኮምፖስት
እና አንድ እጅ አሸዋማ አፈር ወጥ በሆነ መልኩ በማዋሃድ ወደ ፕላስቲክ ወይም መያዣ በጥንቃቄ እየጠቀጠቁ መጨመር
ያስፈልጋል፡፡

የተዋሃደዉ አፈር ሊይዝ የሚገባው ዋና ዋና ግብዓቶች እና ጠቀሜታቸዉ

 የጫካ አፈር- በናይትሮጂን ንጥረ ነገር የተሞላ ና የአፈሩን ለምነት የሚያጎለብት ከሌሎች አስፈላጊ አፈሮች ጋር
እንዲብላላ የሚያደርግ ነዉ፡፡

 ኮምፖስት- የአፈሩን ለምነት ያጎለብታል፤የአፈሩን ዉሃ የመያዝ ሃይሉን ይጨምራል እና በዉስጡ የተለያዩ ንጥረ
ነገሮችን የያዘ ነዉ፡፡

 አሸዋማ አፈር- በአፈር ዉስጥ የሚኖረዉን የዉሃና የአየር ምልልስ በጥሩ ሁኔታ ያመቻቻል፡፡ስሮቹ በቀላሉ አፈሩን
ሰርስረዉና ተስፋፍተዉ እንዲያድጉ ይረዳል፡፡

የፖት ዝግጅት

 ፕላስቲኩ በፋብሪካ የሚመረት ሲሆን እንዳስፈላጊነቱ ከፋብሪካ ወይም ከማንኛውም ገበያ መግዛት ይቻላል፡፡ የፕላስቲኩ ውፍረት

0.0015 - 0.0005 ኢንች ( 0.0375 - 0.0625 ሚ/ሜ) ወይም 12 ማይክሮ ሜትር ቢሆን ይመረጣል፡፡የፕላስቲክ ስፋቱ
የሚወሰነው በችግኝ ጣቢያ ቆይታ ጊዜያቸው፣የዘሩ አይነት እና በዘሩ መጠን ነው፡፡ባለ 8፣10፣12፣14 አስከ 30 ሳንቲ ሜትር ስፋት
ያላቸውን ፕላስቲኮች መጠቀም ይቻላል፡፡ ፕላስቲኩ አፈር በሚጠቀጠቅበት ጊዜ የማይተረተር መሆኑን ግዢ ከመፈፀሙ በፊት
ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡
 መጠን
77
የፕላስቲኩ ቁመት እንደ ችግኞቹ የሚለያይ ቢሆንም ከ 12-15 ሳንቲ ሜትር መሆን ይኖርበታል፡፡

በአንድ መደብ ላይ ለሚዘጋጅ ችግኝ የሚያስፈልግ የፕላስቲክ መጠን መወሰን፣

የፕላስቲክ ስፋት በአንድ ካሬ ሜትር የሚያስፈልግ ፕላስቲክ ፖት

ባለ 8 ሳ/ሜ 340

ባለ 10 ሳ/ሜ 225

ባለ 12 ሳ/ሜ 196

ባለ 16 ሳ/ሜ 100

ባለ 20 ሳ/ሜ 42

ባለ 30 ሳ/ሜ 16

አፈር ጥቅጣቆ/ SS<Lƒ/

ýLe+Ÿ< ¾T>VL¨< u²ðk ደ dÃJ” ²È¨<” uSŸ}M u}‰K SÖ” ØL e` uSJ” ’¨<::
 ›ð\” uƒ¡¡M SªHÆ” T[ÒÑØ'
 u×U `Øw ¨ÃU Å[p ›KSJ’<” T[ÒÑØ'
 ¾}ðKѨ< eóƒ ያለው ýLe+¡ Ÿ[Ö=ƒ Tp[w'
 ›ð\ እ”ÇÃð^`e ›Øwq SÖpÖp ያለበት c=J” ŸLà Ÿ›“~ በጣም እንዳይጠቀጠቅ TÉ[Ó“ ከጫፍ
Ÿ1-2
 የጥራት ደረጃቸው የቀነሰና ያልደረሰ ዘር ሊለቀም ይችላል፡፡

 ዘሮቹ ለብዙ ጊዜያት መሬት ላይ የቆዩ ከሆኑ በተባይና በነፍሳት ሊጎዱ ይችላሉ፡፡

 ለለቀማ ያልደረሱ ዘሮች ሊሰበሰቡ ይችላሉ፡፡

ዘራቸው በአጭር ጊዜ ደርሰው መሬት ላይ ለሚበተኑ ሸራ ወይም የፕላስቲክ ምንጣፍ መሬት ላይ በመዘርጋት
መጠባበቅ አስፈላጊ ነው፡፡

²` በ SÅw ¾T>²^በት ምክንያት

7. ¾²` እ Ø[ƒ c=•`

8. ¾²\ SwkM ችሎታ "M ታ¨k

9. ²\ ¾T>upMuƒ ¨ÃU KSwkM ¾ ሚ ðÏuƒ Ñ>²? Ÿ ታ¨k'

10. ‹Ó–<” KT³¨` um ¾c¨< GÃM ŸK?K
11. ›”Ç”É ¾³õ ´`Á‹ Ya‰†¨<” uõØ’ƒ ¨Å S_ƒ eKT>cÆ '
12. ‹Ó–<” uT>³¨<ር uƒ Ñ>²? Y^†¨< }uØf eKT>ÔÆ

78
¾›²^\ G<’@ታ

¾²` SÅw ¾T>ÁÑKÓK¨< ²\ እ eŸT>upM w‰ ’¨<::

1. SÅu< Ÿ3 dU”ƒ uòƒ }²ÒÏ„ ¨<H እ ¾Ö× ›[S< እ ¾ ታ [S ÃqÁM::

2. ²\ ŸS²^~ ሶስት k” በፊት ¾SÅu< G<’@@ታ  à ታ ÁM'
ÃIU SÅu<” KTe}"ŸM እ`Øu~” uSK"ƒ እ`Øw ŸJ’ Öðõ እ eŸ=M Tq¾ƒ Å[p ŸJ’እ eŸT>ðKѨ<
እ`Øuƒ ድረስ ¨<H TÖ׃ ÁeðMÒM::

upÉT>Á K}ከ L ¾T>ÁeðMѨ<” ‹Ó˜ KTõLƒ U” ÁIM ²` ÁeðMѪM ;

5. ¾T>ðL¨< ‹Ó˜ አይነት

6. ¾T>ðL¨< ‹Ó˜ w³ƒ
7. uŸ=KA Ó^U U” ÁIM ”èI ²` እ”ÇK T¨p
8. ¾SwkM HÃK< U” ÁIM እ”ÅJ’ T¨p ÁeðMÒM
uSÅw በብተና ¾T>²^ ዘር u "_ T@ƒ` U” ÁIM ²` ÁeðMÒM;

uØ“ƒእ”Å}Ñ–¨< u1 "_ T@ƒ` uJ’ ¾²` SÅw Là Ånp ²a‹ ŸJ’< 2000 ‹Ó˜ TwkM ÉLM:: ²\ ƒLMp ŸJ’
Ÿ800-1500 w‰ TwkM ÉLM::

KUXK?:- ¾ð[”Ï ØÉ u1 Ÿ=KA 200000 ”ì<I ²` ÃÑ—M:: ¾SwkM HÃK< 50% u=J” :-

200000 X50/100 , 100000 ‹Ó˜ Ÿ›”É Ÿ=KA ÃÑ—M::

eK²=I u›”É "_ T@ƒ` ¾²` SÅw 2000 ‹Ó˜ KTwkM U” ÁIM Ó^U ¾ð[”Ï ØÉ ²` ÁeðMÒM:: 2000

X1000/100000 , 20 Ó^U ²` ÁeðMÒM::

²` uƒ• uSÅw የ S´^ƒ ሂደት

6. ²\ ¾T>²^uƒ SÅw }K¡„ Ãe}"ŸM“ UM¡ƒ ÃÅ[Óu ታ M::

7. ¾}ðKѨ< ¾²` ¯Ã’ƒ K}ðKѨ< x ታ ¾T>un }S´• Ãk`vM::

8. Ånn ²`‹ ŸJ’< ²\ G<K< uSÅw እ”Ç=u}” eKT>Áe†Ó` ¾²\ G<Kƒ እ Øõ ¾J’ ”ì<“ Å[p ›gª

ÃÚS`u ታ M::
9. ²\ u}¨c’uƒ x ታ Ãu}“M::
10. ²\” Ÿ›ð` Ò` KTÑ“–ƒ ²\” K=gõ’¨< ¾T>‹M ›ð` ¨ÃU ›gª TÉ[Ó U¡”Á~U Ÿ›ð` Ò` "M}Ñ“–

እ”Ç=G<U Ÿ}}¨ u¨<H K=ታ Öu<“ u¨ö‹ K=KkU eKT>‹M ’¨<::

6. uSÅu< Là X` ¨ÃU K?L ’Ñ` Sgð” ÁeðMÒM::U¡”Á~U ¾SÅu< እ`Øuƒ uìNà S<kƒ እ”ÇÃ}”
KTÉ[Ó ÃÖpTM::

79
kØ ታ በ ýLe+¡ ከረጢት S´^ƒ

ÃI ¯Ã’ƒ ›²^` ¨<Ö?ƒ ¾T>k”e c=J” uK?L uŸ<M ÅÓV ¾‹Ó–<” ÅI”’ƒ ¾T>Öwp ÃJ“M:: u›Ñ^‹”U u›w³

—¨< ¾T>W^uƒ ¾²=I ¯Ã’ƒ ›²^` ²È ’¨<:: uSËS]Á እ”Å}Ökc¨< um ¾c¨< GÃM“ ²` c=•` kØ ታ¨Å
ýLe+¡ Ÿ[Ö=ƒ S´^ƒ ¾}hK ÃJ“M::

¾›²^` ²È

6. SÅw ¨ÃU ›ð` ¾}VL¨< ýLe+¡ Ÿ[Ö=ƒ ከ 3 dU”ƒ እ eŸ ›”É ¨` }²ÒÏ„ ¨<H እ ¾Ö× ÃqÁM'
7. ¾T>ðKѨ< ²` }S´• KS´^ƒ òÒÍM'
8. ›”É g<M ¾J’ እ”Úƒ ²\ ¾T>²^uƒ” x ታ KSqð` ÁeðMÒM'
9. SÅu< um እ`Øuƒ እ”ÇK¨< Ã[ÒÑ×M'
10. ²\” ከተዘጋጀው ýLe+Ÿ ›ð` SHM ›É`Ô ƒ”i ›ð` Sgð” ÃIU c=vM ²\ u×U Sku` ¾KuƒU:: U¡”Á~U
¨Åታ‹ u×U Ÿ}ku[ KSwkM [ÏU Ñ>²? ÃðMÒM:: ŸLà ŸJ’ ÅÓV u¨<H ታ Øx K=H@É
ËLM:: ²\ ýLe+¡ ¨<eØ Ÿ}²^ ›ð` ÃKwdM kØKAU X` ÃKwdM::
²\ u×U Ånp ŸJ’ Ÿ4-6 u›”É ýLe+¡ S´^ƒ ÉLM::ƒMp ²` ŸJ’ Ÿ›”É ¨ÃU G<Kƒ SwKØ ¾KuƒU'
u›”É x ታ Ÿ›”É ²` uLà ¾T>²^uƒ U¡”Áƒ ›”Æ” ²` "MukK K?L¨< K=upM eKT>‹M ’¨<::

‹Ó˜ በጉማጅ ወይም በቁርጥራጭ ማፍላት

በአለማችን በአሁኑ ወቅት ለውበት የሚተከሉ ዛፎች በስፋት እየተለመዱ ይገኛሉ፡፡

 ከእናት ዛፉ ላይ ከመካከለኛው ግንድ ከ 1-2 ሳንቲ ሜትር ከፍ ብሎ ጉማጆችን ወይም

ቁርጥራጮችን በሁለቱም በኩል ስለት ባለው መቀስ በስላሽ በመቁረጥ ይዘጋጃል፡፡
 ጉማጁ ወይም ቁርጥራጭ ከ 15-30 ሳንቲሜትር መሆን ይገባዋል፡፡
 ከ 3-4 ጉንቁል በየአንጓው ሊኖረው ይገባል፡፡
 የጉማጁ ወይም የቁርጥራጩ የታችኛው ክፍል ከጉንቁሉ ስር መሆን አለበት፡፡
 የላይኛው ጉንቁል ካለበት አንድ ሳንቲ ሜትር ከፍ ብሎ በስላች መቆረጥ አለበት ጉማጁ ቅጠሎች
ካሉት ማራገፍ ያስፈልጋል፡፡
 ጉማጁ ወይም ቁርጥራጩ የሚተከለው ጫፉ ወደላይ ተደርጎ ወደ ጎን ጋደል ማድረግ ያስፈልጋል፡፡
ምክንያቱም ጉማጁ ወይም ቁርጥራጩ ቶሎ ስር በማውጣት እንዲጸድቅ ይረዳል፡፡
 ከግማሽ በላይ የሚሆነው የጉማጁ አካል አፈር ውስጥ መቀበር አለበት፤ነገር ግን ጉንቁል ያለበት
የጉማጁ ወይም የቁርጥራጭ አካል ወደ ላይ መቅረት ይኖርበታል፡፡

80
የችግኝ አያያዝና እንክብካቤ
d` TMue

²` Ÿ}²^ u%EL Ÿ1-2 d/T@ uT>J” ud` Sgð” Á ስ ðMÒM:: U¡”Á~U K}²^ ²` ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØpV‹ Ãc×M:-

 ²\ KSwkM ¾Te>ÁðMѨ<” S<kƒ ÃcÖªM፣

 ¨<ሀ ukLK< }• ²\ እ`Øuƒ እ”ÇÁ× ÁÓ³M፣

 ¾ukK<ƒ” ²a‹ ukØ}— ¾çNà NÃM }ÔÉ}¨< እ”ÇÃÅ`l ÁÓ³M፣
 የ ukK<ƒ” ²a‹ K=ÔÇ ŸT>‹M GÃK— ´“w ÁÉ“M፣
 የአፈር ቅርጽ ይጠብቃል፣
 ዘሮቹ በተለያዩ ወፎች እንዳይለቀሙ ይከላከላል፣ነገር ግን በዝናባማ ወቅት የተዘሩትን ዘር መሸፈን ዘሮቹ
በአየር እጥረት ምክንያት በስብሰው እንዲቀሩ ስለሚያደርግ መጠቀም ተገቢ አይደለም፡፡
KTMue ¾U”ÖkUuƒ d`

 ¾›uv“ ¾²` Ñ>²?¨<” ¾Ú[c፣

 S<K< KS<K< ¾Å[k፣
 ²\” S<K< KS<K< ¾u}’ ፣
 d` TMue ¨<Ö?ታ T ¾T>J’¨< u}KÃ uÅ[p“ çNÁT ¨^ƒ LÃ ’¨<
 ÁMÅ[k d` TMue ²\” uSueue Kui ታ eKT>ÁÒMÖ¨< ›ÃSŸ`U ::
Çe Se^ት

²\ ŸukK u%EL እ ÁÅÑ c=H@É SÅw Là የለበሰውን d` T”dƒ ÁeðMÒM :: u²=I ¨pƒ ‹Ó™‡ KkØ}—
¾çNà NÃM K[ÏU c¯ƒ እንዳይጋለጡ ዳስ መስራት ያስፈልጋል፡፡

Çc<” KT²Ò˃ ¾T>ÁðMÑ< Ø_ °n‹

 ›“~ ¾vL p`ê ÁK¨< Ÿ 60-100 c?.T@ lSƒ ÁL†¨< እ”Ú„‹፣

 gUuq / kÝß” እ”Ú„‹፣
 KÇe ¾T>J” /KTMue ¾}ÖkU”uƒ ¯Ã’ƒ d`፣
 KTc]Á ¾T>J” ÑSÉ እና ሚስማር፣
 Çc< Ÿ}²ÒË እ“ ²\ S<K< uS<K< ¨ÃU Ÿ75 uS„ uLà SwkK<” "[ÒÑØ” u%EL ¾Kuc¨<
d`እ ¾}’d uÇe S}"ƒ Õ`u ታ M :: ¨p~” Öwk” ÁKue’¨< d` "M}’d ¾ukK¨< ²` uT×SU ‹Ó–<
K=•[¨< ¾T>Ñv¨<” kØ ÁK }ðØa K=ያ uLi ËLM::
¨<H TÖ׃- ¾›ð` እርጥበት ለዘር ብቅለትና ለችግኞቹ ዕድገት እጅግ ባጣም አስፈላጊ ነው፡፡ተክሎች
ከሚያስፈልጓቸው ማናቸውም ነገሮች በይበልጥና በብዛት የሚያስፈልግ ነገር ቢኖር ውሃ ነው፡፡ስለዚህ ዘሮች በበቂ
81
 ሁኔታ እንዲበቅሉ ወይም መብቀል እንዲችሉ አፈሩ በቂ እርጥበት ሊይዝ ይገባዋል፡፡ነገር ግን እርጥበቱ ከመጠን በላይ
መሆን የለበትም፡፡

ምክንያቱም ውሃ ወይም እርጥበት ሲበዛ፡

 የአፈሩ ለምነት ይቀንሳል፤ ለአፈር ለምነት የሚያስፈልጉት ንጥረ ነገሮች ታጥበዉ ወደመሬት ዘልቀው
ስለሚወርዱ፤
 ዉሃ አፈሩን በሚያጥለቀልቅበት ጊዜ የአየር ቀዳዳዎቹ በዉሃ ይሞላሉ፤በዚህ ምክንያት በአፈር ዉስጥ አየር
በቀላሉ መዘዋወር ስለማይችል ችግኞቹ ለመተንፈስ ይቸገራሉ፡፡
 ችግኞች ዉሃ በሚበዛባቸዉ ጊዜ ለፈንገስ በሽታ ይጋለጣሉ፡፡

ዉሃ ከመጠን በታች ከሆነ የራሱ የሆነ ተፅእኖ አለዉ ይኸዉም፤

 ትክክል ያልሆነ የዘሮች አበቃቀል ይከሰታል፣
 ደካማ የሆኑ የችግኞች እንድገት ይከሰታል፣
 ችግኞቹ ለምርት ከመድረሳቸዉ በፊት የመሞት እድላቸዉ ከፍተኛ ነወ፡፡

በአፈርና ችግኝ ዉስጥ ያለዉን የዉሃ መጠን የሚወስኑ ዋና ዋና ነገሮች

 የአፈሩ አይነት፣
 የችግኞቹ ተፈጥሮዓዊ ሁኔታ፣
 የአካባቢዉ የሙቀት ሁኔታና የትነት መጠን፣
 በአካባቢዉ ላይ ያለዉ የእርጥበት አዘል ሁኔታ፣
 በአካባቢዉ ላይ ያለዉ የንፋስ ሁኔታ፣

ችግኞቹን ዉሃ በምናጠጣበት ወቅት የሚከተሉትን ነጥቦች ማስተዋል ይኖርብናል

 ማንኛዉንም ተከላም ሆነ ዘር ከመዝራታችን በፊት አፈሩን እርጥበታማ ማድረግ ይኖርብናል፡፡
 ማርከፍከፊያ ወንፊት ያለዉ ዉሃ ማጠጫ ባልዲ በመጠቀም ዘሮቹን ሳንረብና ሳንጎዳ በጥንቃቄ ማጠጣት
ያስፈለጋል::
 የእርጥበቱን ሁኔታ ለማቆየትና ለመቆጣጠር ዉሃ ካጠጣን በኋላ መደቦቹን በመሸፈኛ ነገር ለምሳሌ ሳር
ወዘተ በመጠም መሸፈን ይኖርብናል፡፡
 ዘሮቹ በደንብ መብቀል ከጀመሩ በኃላ መደቡን የሸፈንበትን ነገር ማንሳት ይኖርበታል፡፡
 በቀን ሁለት ጊዜ ማለትም ጠዋትና ማታ ማጠጣት ተገቢ ነዉ፡፡

ችግኝ ማዛመት ወይም ማሳሳት

²` u²` SÅw Là Ÿ}²^ ¨Ã”U ukØ ታ ýLe+¡ Là }²`„ Ÿ 1 uLà J• ¾ukK ‹Ó˜ Ÿ²` SÅw ukØ ታ እ ¾}’kK
¨ÅT>ÁÉÓuƒ ýLe+¡ T³ መት ÁeðMÒM :: ‹Ó˜ uT>³ መት uƒ ¨pƒ Ÿõ}— Ø”no ÃðMÒM :: u²=I ¨pƒ
‹Ó™‹ K=Å’ÓÖ<“ S<K< uS<K< K=Å`l ËLK< ::›w³—¬” Ñ>²? ¾SËS]Á‡ G<Kƒ Ø”É pÖKA‹
"ukK< u%EL“ Ӕdž¬” KT³¨` uT>’kK<uƒ c¯ƒ SssU ¾T>‹Muƒ G<ኔታ Là c=Å`c< ’¬::
82
K²=G<U ‹Ó™‹” KT³ መት

 ፅ É KSdcK<ƒ ‹Ó™‹ ‹Ó–< Ÿ²\ S¨<׃ c=ËU` T³ መት Ø\ ¨<Ö?ƒ ÁeÑ—M

 cò pÖM LL†¨< K?KA‹ ´ር Á‹ G<Kƒ ቅጠል እ ÉT@ Là እ”ÇK T³ መት ¾}ሻ K ’¨< ::
 ችግኞች መዛመት ያለባቸው ጠዋትና ማታ ሆኖ ዳመናማ ቢሆን ይመረጣል፡፡
ቅድመ ዝግጅት

 G<K~U SÅw /¾T>³ መተ¨<U J’ ¾T>³ መት uƒ SÅw dU”~” S<K< ¨<H TÖ׃ Á ስ ðMÒM
 ‹Ó–< uT>³ መት uƒ k” SÅu< /›ð\ u×U Å ረ p /u×U ¨<H ¾u³uƒ ßn SJ” ¾KuƒU
እ”ÅG<’@ታ¨< um እ`Øuƒ እ”Ç=ô TÉ[Ó ÁeðMÒM ::
KT³Sƒ ¾U”ÖkUv†¨< Sd]Á‹

 u¨<H ¾}VL እ n
 Ýñ g<M ¾J’ እ”Úƒ /u እ`de p`ê ¾}k[ç gUuq
¾T³Sƒ H>Ń

 ¾T>³Sƒuƒ SÅw Ç ሱ ØpØp wKA Sc^ት Õ`u ታ M

 Ÿ²` SÅw ¨ÃU G<Kƒ“ Ÿ²=Á uLà J• ŸukKuƒ ýLe+¡ Là ug<M እ”Úƒ ›Ò»’ƒ Ã’kLM
 ¾}’kK¨< ‹Ó˜ ukØ ታ ¨<H uÁ²¨< q`qa ¨<eØ ÃkS×M
 K›”É Ñ>²? ›”É c¨< u›”É c¯ƒ ¨<eØ w‰ }¡KA SÚ[e ¾T>‹K¨<” ‹Ó˜ w‰ S”kM ›Kuƒ
 uT>’kMuƒ Ñ>²? ›LeðLÑ> Ñ<M በ ƒ }ÖpV e\ እ”ÇÃuÖe Ø”no SÅ[Ó ÁeðMѪM
uT>}ŸMuƒ SÅw

 ¾T>Á³U~ƒ c^}™‹ uØ”É uSJ” u}n^’> ›p×Ý uSkSØ ¾SÅu<” ÓTi ÓTi u=}¡K< ÃS[×M
 uT>}ŸMuƒ ýLe+¡ SHM KSHM ug<KA እ”Úƒ TÔÉÔÉ
 ‹Ó–<” uØ”no uÔÅÔŨ< kÇÇ S¡}ƒ“ u›ð\“ u‹Ó–< e` S"ŸM ›¾` እ”ÇÕ` u እ”Ú~ /u እ Ï
¾²<]Á¨<” ›ð` SÖpÖp
 ¾T>³S}¨< ‹Ó˜ u²` SÅw Là w²< Ÿq¾ w²< e` eKT>Á¨×“ e”}¡M ukÇǨ< ¨<eØ ስለሚታጠፍ
ጥሩ ‹Ó˜ KTÓ–ƒ Áe†Ó^M :: eK²=I መገረዝ ይኖርበታል ( Ÿ2-3 c?.T@)
 Ÿ}}ŸK u%EL ›ð\ uƒ¡¡ል }ÖpØq SS<Lƒ Õ`u ታ M ::
 u›ÖnKà ¾T³Sƒ e^ c=c^ Ø”no እ“ õØ’ƒ ÃÖÃnM ::
ችግኝ ሲዛመት ትኩረት መሰጠት ያለበት Ñ<ÇÃ

 ¾T³Sƒ e^ Sc^ት Á ለ uƒ ŸÖªƒ'እ eŸ 4 W¯ƒ እ”Ç=G<U Ÿk’< 10 c¯ƒ u%EL u=J” ÃS[×M::
 ‹Ó™‡” SÁ´ ¾T>•`w” uØ”no pÖK< Là SJ” ›Kuƒ Ó”Æ uU”ôuƒ Ñ>²? ›L ስ ðLÑ> ß’ƒ ›w
´}” KSueue M“ÒMÖ¨< እ”‹ML”“ ›ÃSŸ`U ፡፡
 ‹Ó–< እ”Å}³¨[ ¨Ç=Á¨<’< ¨<H TÖ׃ ÁeðMÒM ::
83
  ÃI”” e^ Se^ƒ ¾T>Ñv†¨< MUÉ ÁL†¨< ¨ÃU /u}Kà c?„‹ u=J’< ÃS[×M/
 SÅu< ¾U“Öר< ¨<H SÖ”“ ÉÓÓVg< እ”Å ›ð\ ›Ã’ƒ እ“ ¾¨<H SÁ´ ›pU èc“M::
 u›ÖnLà ¾¨<H¨< SÖ” ÃI” ÁIM SJ” ›Kuƒ KTKƒ vÉMU u×U ßn J• uSÅu< /uýL ስ+Ÿ<
Là ¨<H እ eŸ=}— É[e TÖ׃ ›ÁeðMÓU ¨ÃU እ eŸ=Å`p É[e S}¨< ›ÁeðMÓU ::
 uS³Sƒ Là LK ‹Ó˜ Ÿ2-4 Ñ>²? kKM ›É`Ô ¨<H TÖ׃ እ“ ke uke ÉÓÓVg<” እየቀነሱ ማ U׃
ÁeðMÒM፡፡ uØL e` SwkM KT>ðMÑ< ¾³õ ²a‹ "MJ’ ue}k` Ÿ 4 dU”ƒ ÁKð ¾ ታ ð’ Çe Se^ƒ
‹Ó™‡ }×S¨< እ”Ç=ÁÉÑ< K=ÁÅ`Ó eKT>‹M ›ÃSŸ`U
 Çc< uT>’duƒ ¨pƒ u›”É Ñ>²? KkØ}— ¾çNà w`H” እ”ÇÃÒKØ ke uke uTddƒ TKTSÉ
ÁeðMÒM ::
 u›ÖnLà Çe S<K< uS<K< ŸS’d~ uòƒ Öªƒ“ T ታ çNà u[É c=M K[ÏU c¯ ƒ እያነሱ ‹Ó™‡”
እ”Ç=KTSÆ uTÉ[Ó Ÿ²=Á u%EL S<K< uS<K< uT>’duƒ c¯ƒ ‹Ó™‡ Ø”"_ እ”Ç=•^†¨<
Ã[ÇM ::
አረምና ኩትኳቶ

Ÿ<ƒ"D„

u}ÅÒÒT> ¨H TÖ׃“ ¾›ð` SÉ[p c=Ÿcƒ ¾Lר< ›ð` uSÁÁ´ ¨<H uƒ¡¡M ¨Å e\ እ”ÇÃÅ`e ÁÅ`ÒM '
uSJ’<U uS¢ƒ¢ƒ ¾¨<H e`Ñ~”“ u›ð` ¨<eØ S•` ÁKuƒ” ÁIM ›¾` እ”Ç=•` TÉ[Ó Ø\ እ ÉÑ ት ÁK¨<
‹Ó˜ KTÓ–ƒ Ã[ÇM ::

 Ÿ<ƒ"D„ Ñ“ uSwkM LÃ ÁK< ›[V‹” KTØóƒ Ã[ÇM::

 ‹Ó™‹ u=Á ን e u¨` 1 Ñ>²? S¢ƒ¢ƒ ÁeðMÒM::
 ‹Ó™‹” e”¢}Ÿ<ƒ u×U uØMkƒ SÓvƒ ¾KuƒU :: e\” uS”"ƒ K=ÁqeK¨<“ K=Áucwc¨< eKT>‹M
ŸLà ŸLà w‰ S¢ƒ¢ƒ ›Kuƒ::
 ‹Ó™‹” KS¢ƒ¢ƒ KT³Sƒ ¾}ÖkU”uƒ” ›Ã’ƒ g<M እ”Úƒ SÖkU ÉLM::

አረሞችን መለየትና መቆጣጠር

ተክሎችን ዉሃ ካጠጣናቸዉ በኋላ መብቀላቸዉ የግድ ነዉ፡፡ነገር ግን አብሮ የሚያድጉ አረሞችን መዘንጋት የለብንም፡፡
አረም ስንል ምን ማለታችን ነዉ?አረም ማለት ከሚፈለገዉ የተክል አይነት ዉጪ የሚበቅል ማንኛዉንም አይነት
እፅዋት የሚያጠቃልል ነዉ፡፡
አረም በችግኞች ላይ የሚያደርሰዉ ጉዳት
 ዉሃ፣ብርሃን ና በአፈር ዉስጥ የሚገኙ ንጥረ ነገሮችን በመሻማት ችግኞቹን እንዲቀጭጩ ያደርጋል
 ቦታ ያጣብቧቸዋል
 ችግኞቹን ለተለያዩ ተባዮችና በሽታ ያጋልጣል
አረሞች የሚወጡበትና የሚራቡባቸዉ መንገዶች
 ዘሩ ንፁህ ካልሆነ ከምንዘራቸዉ ዘሮች ጋር ሊመጡ ይችላሉ
84
  ከከብቶች መኖ ጋር አብረዉ ሊመጡ ይችላሉ
 በዉሃና በንፋስ አማካኝነት
 በሰዉ እና በእንሰሳት
 ከስራ መሳሪያዎች
›[U” uG<Kƒ ¯Ã’ƒ S”ÑÉ Sq×Ö` ÉLM

 ¾ እ`h }Óv^ƒ” uSÖkU:እነዚህም

በመቆፈር፣በእጅ በማረም፣ሽፋን በማድረግ ወይም ጉዝጓዝ ፣በማቃጠል፣የችግኞቹን አይነት በማፈራረቅ፣በዉሃ
በማጥለቅለቅ እና ቦታዉን ለተወሰነ ጊዜ ከምርት ነፃ ማድረግ
 uŸ?T>"M
ÃI S”ÑÉ በእርሻ ተግባራት ዘዴ መቆጣጠር ካልተቻለ እና አማራጭ ከሌለዉ በስተቀር ባንጠቀመዉ
ይመረጣል፡፡›[U” KTØó ት }wK¨< ¾T>S[~ Ÿ?T>"KA‹ ¤ር u=dÃÉ ÃvLK<::uŸ?T>"M ›[U” ¾Te¨ÑÉ e^
u›w³—¨< uÓw`“ /›´`እ ƒ MTƒ Ñ>²? ¾}KSÅ ’¨< ::Ÿ?T>"KA‹ እ”ÅT>ÁÖ÷†¨< ¾›[U ¯Ã’„‹ ¾}KÁ¿
“†¨< UdK?. 2 4 Ç=::ŸªÒ እ“ Ÿ›"vu= ከ SuŸM ›”é` K‹Ó˜ ×u=Á አገልግሎት ›ÃSŸ`U /›ÃÅÑõU

e` SÓ[´

u›ð` SÅwU Là J’ uýLe+¡ Là ¾T>upK< ‹Ó™‹ e^†¨< ŸT>ðKѨ< ØMkƒ uLà H@Ê S_ƒ SÁ´
›Ã•`uƒU :: U¡”Á~U K}ŸL uU”’pMuƒ ¨pƒ e\ uSu××e ‹Ó ኞቹ እ”Ç=Å’Ó ጡ፣እ”Ç=V ቱና ¨<Ö?ታ T
እ”ÇÃJ ኑ ÁÅ`ጋቸዋል:: uSJ’<U e` SÓ[´

 ¨Å }ŸL x ታ uT>ÕÕ´uƒ ¨pƒ ukLK< እ”Ç=’d ÁÅ`ÒM

 ¨Ç ታ‹ ÁÅÑ w‰ dÃJ” Ö”ካ^“ }Õǘ ea‹ እ”Ç=•\ƒ ÁÓ³M
 u}ŸL x ታ¾T>ÑÖS¨<” ‹Ó` SssU ¾T>‹M ‹Ó˜ KTÓ–ƒ Ã[ÇM
¾e` SÓ[¹ S”ÑÊ‹

4. K²=I }Óv` ¾}²ÒË Ske /c”Ö= uSÖkU እ Á”ǔƔ ýLe+¡ uT”dƒ e\” Sl[Ø c=J” e^¨< Ñ>²?“
Ø”no ¾T>ÖÃp eKJ’ uk” ›”É c¨< Ÿ 500 ‹Ó˜ uLà e` SÓ[´ ›Áe‹K¨<U::
5. u¾Ñ>²?¨< ýLe+Ÿ<” uT”dƒ u^c<እ”Ç=q[Ø TÉ[Ó
 ÃI ‚¡’>¡ Ÿ›[UÒ` ›wa SŸ“¨” ËLM
 ¾uKÖ ¨<Ö?T ¾T>J’¨< ŸLר< S”ÑÉ /uSke Sl[Ø /Ò` c=×S` ’¨< ::
6. ukß” ix SÖkU
 uýLe+¡ SÅw /uר<L /እ”Úƒ ¾}c^ SÅw e` 2 T@ƒ` ¾J’ kß” ix ue\ uTdKõ
¾T>Å[Ó e` Ñ[³ ’¨< ::
 kß’< ix uG<K~U Ýõ ¾ እ”Úƒ SÁÁ¹ K=•[¨< ÃÑvM ::
 ›”Ç”É ¾‹Ó˜ ea‹ dÃq[Ö< K=k\“ ¨Å ›”Å—¨< ¨Ñ” K=ታ Öõ ËLM:: uSJ’<U uG<K}
—¨< Ñ[³ u}n^’>¨< S”ÑÉ uTdKõ ‹Ó\ K=ð ታ ËLM ::
85
  u}ÇÒÒT> ¾T>Ÿ“¨” ŸJ’ ¨<Ö?ታ T እ“ ð×” ¾J’ e` Ñ[³ S”ÑÉ ’¨< ::
 ix¨< kß” uSJ’< u×U Ö”"^ J• e` ¾cÅÅ ‹Ó˜ KSÓ[´ ›ÇÑ‹ c=J” ’Ñ` Ó” SÖkU ›eðLÑ> J•
Ÿ}Ñ– uÑ>²? TŸ“¨’< ÃuMØ ¨<Ö?ታ T ÁÅ`ѪM ::
¾e` Ñ[³ ÉÓÓVi

 ¾e` Ñ[³¨< ¾T>ËS[¨< እ”ž ‹Ó–< ›Ã’ƒ“ ¾°Éу õØ’ƒ J• uýLe+¡ ¾}ðL ‹Ó˜ e\ ŸýLe+Ÿ<
Ö`´ ›Mö S¨<×~ c=[ÒÑÑØ ’¨<::
 ÉÓÓVg< Là እ”Å}Ökc¨< ¾‹Ó–< °Éу“ õØ’ƒ ÃJ“M :: u=Á”e ð×” KJ’< ´`Á‹ Ñ[³
Ÿ}ËS[ Ñ>²? ›”e„ uG<Kƒ dU”ƒ ›”ÉÑ>²? u=J” ÃS[×M::
 u}Kà e^†¨< c=Ñ[´ ¾T>Å’ÓÖ< ( pÖL†¨< ¾T>Ö¨MÓ' pÖL†¨< ¾T>¨Åp) ‹Ó˜ ¯Ã’„‹
c=ÁÒØS<” Ÿ 2 dU”ƒ v’c Ñ>²? SÓ[²< ¨<Ö?ታ T ÁÅ`ѪM ::
 e` Ñ[³ S"H@É ¾T>•`uƒ ÇS“T uJ’< k“ƒ ¨ÃU çNà k´k´ uT>Mv†¨< c¯ƒ ’¨<::
 ¾SÓ[¹ Skc< G<MÑ>²?U u=J” eM J• SÖkU ÁðMÒM ::uÅ’´ Ske SÖkU e\ Ç=qeM“ uui ታ
እ”Ç=Ön ÁÅ`ѪM ::
 ¾}Ñ[²< ‹Ó™‹ ¨Ç=Á¨<’< ¨<H TÖ׃ ÁeðMÒM ::
 Ÿ}Ñ[²< v%EL pÖL†¨<” ¾T>ØK< /Ö¨<KÓ wK¨< ¾T>ታ¿ ‹Ó™‹” ØL e` TÉ[Ó /uÇe Sgð” እ“
እ eŸ=ÁÑÓTS< S”ŸvŸw Ø\ ¨<Ö?ƒ ÁeÑ—M ::

TKTSÉ

‹Ó™‹ u‹Ó˜ ×u=Á ¾T>Å[ÓL†¨< እ”¡w"u?“ u}ŸL x ታ ¾T>ÑØT†¨< G<’@ታ õèU ¾}KÁ¿ “†¨< ::
uSJ’<U u‹Ó˜ ×u=Á¨< ÁK< ›”Ç”É ‹Óa‹” ¾SssU MUÉ እ”Ç=ÁÇw\ TÉ[Ó Ÿ}ŸL u%EL KT>•[¨<
¨<Ö?ƒ ¨d˜ ’¨< :: à ህ U TKƒ u}ŸL x ታ ¾T>ÁÒØU K[ÏU c¯ƒ kØ}— ¾çNà N\`'እ`Øuƒ ¾K?K¨<
S_ƒ (É`p )' Å[p ’óe“ ¨<`ß u‹Ó˜ ×u=Á ÁK SMSÉ Ã•`u ታ M ::à ህ U TKTSÉÃvLM::
TKTSÉ SËS` ÁKuƒ Ÿ4-6 dU”ƒ Ÿ}ŸL kÅU wKA ’¨<
 ¨<H TÖ׃ Ÿ}KSŨ< uÓTi ke uke Sk’e
 uk” 2 Ñ>²? ¾T>Ö× ‹Ó˜ uk” ›”É Ñ>²? TÉ[Ó
 uH>Ń uG<Kƒ k” ›”É Ñ>²? ውሀ ማጠጣት
 ¨<H TÖ׃ c=k”e e\ uõØ’ƒ ¨Å ታ‹ eKT>ÁÉÓ „KA „KA SÓ[´
 Çe S<K< uS<K< S’dƒ Õ`u ታ M
 ‹Ó™‹ ¨Å }ŸL x ታ ŸSÕÕ³†¨< uòƒ 1 k” k ደም wKA ¨<H uÅ”w SÖ׃ Õ`v†ªM::
የችግኝ ጣቢያ ተባዮችና በሽታዎችን መለየትና መቆጣጠር
86
ተባዮች ችግኞችን የሚያጠቁና የሚጎዱ ነፍሳቶች ናቸዉ፡፡እነዚህ ተባዮች በችግኙ ላይ በሚያደርሱት የጥፋት መጠንና
አደገኝነት በሶስት ይከፈላሉ፡፡
 ዋና የችግኝ ጣቢያ ተባዮች ወይም የአፈር ተባይ ነፍሳቶች ሲሆኑ እነርሱም-ግንደ ቀንጥስ፣ሚስጥ...ወዘተ.....

 መለስተኛ የችግኝ ጣቢያ ነፍሳቶች ሲሆኑ እነርሱም-ቅጠል በሊታዎች፣አንበጦች

 ነፍሳት ያልሆኑ የችግኝ ጣቢያ ተባዮች ሲሆኑ እነርሱም አይጥናአይጠ መጎጥ የመሳሰሉት ናቸዉ፡፡

በሽታዎች የችግኞቹን ሴሎችና አካል የሚያዉኩ እና የህይወትን ሂደት የሚጎዱ ብሎም የሚገድላቸዉ ናቸዉ፡፡ይህንን በሽታ
የሚያባብሱት ነገሮች ደግሞ ከፍተኛ እርጥበት መኖር፣ከመጠን በላይ የሆነ የአፈር እርጥበት፣በጣም ጥላማ የሆነ ቦታና ጥቅጥቅ
ብሎ የተጨናነቁ ችግኞች ያሉበት ቦታ ናቸዉ፡፡

የችግኝ ጣቢያ ተባዮችንና በሽታዎችን የመቆጣጠሪያ መንገዶች

1.ተባዮችን በመያዝና በመግደል

2.የእርሻ ስራዎችን በደንብ በመስራት

3. ባዮሎጂካል

4.ኬሚካል

K}ŸL ¾Å[c< ‹Ó™‹” SK¾ƒ

Ö?’—“ wl ¾T>vK< ‹Ó™‹

 Ÿ›ð` uLà ÁK¨< ¾‹Ó–< ¾Lר< ¡õM 1 T@ lSƒ ÁK¨<'

 Ÿui ታ ’é የሆነ &
 ¨õ^U Ó”É ÁL†¨< '
 u›”É ýLe+¡ ›”É ‹Ó˜ w‰ ¾J’'
 Ÿ›[U ’é ¾J’'
 Ö”"^ “ Ø\ የእድገት ደረጃ ላይ የሚገኝ
K}ŸL wl ÁMJ’< ‹Ó™‹ SK¾ƒ ›Kv†¨<:እነርሱም
 um lSƒ ¾K?L†¨<
 uui ታ¾}Öl“ pÖL†¨<” Á^Ññ
 ¾}×SS<“ kØ ÁK ›sU ¾K?L†¨< “†¨<
 የእድገት ደረጃዉን በችግኝ ጣቢያ የጨረሰ፡፡
 በ›ÖnLà ŸU“ðL ው ‹Ó˜ ¨<eØ ¾T>V~“ wl ÁMJ’< ‹Ó™‹ K=•\ eKT>‹K< ŸU”ðMѨ< SÖ” LÃ
Ÿ5-10 uS„ ßT] ‹Ó˜ TõLƒ }Ñu= ’¬:

87
 ክፍል አምስት

5.1. የባለድርሻዎች ተሳትፎ፤

በከተማ አረንጓዴ ልማት አስተባባሪ ሂደት ዉስጥ የመጀመሪያና ወሳኙ ሥራ ባለድርሻ አካላትን መለየት
ማለትም እነማን እንደሆኑ፣ በቡድን ለይቶ ማወቅ ፣ የባለድርሻ አካላት ፍላጎት፣ በልማቱ ዉስጥ ያላቸዉን
ተፅዕኖ መለየትና በእነሱም ላይ የሚፈጠር አሉታዊ ተፅዕኖ ካለ በጥልቀት ማየት ነዉ፡፡
በዚህ ሂደት ዉስጥ የሚፈለገዉን የባለድርሻ አካላት እገዛና አስተዋፅኦ ለማግኘት ብሎም በትብብር አብሮ
ለመስራት የታሰበዉን ስኬት ለማስመዝገብ የሚከተሉትን ጥቂት የአሰራር መርሆዎች መከተል ተገቢ ነዉ፡፡
 ከሚፈጠረዉ ከባለድርሻ አካላት ጋር ያለ ትስስር ሊሳኩ የታሰቡ ዓላማዎችና ግቦችን በዝርዝር መለየትና
ማሳወቅ፤
 የከተማ ልማት ፕሮግራሙን የሚያግዙ በተቃራኒዉ ደግሞ አሉታዊ ተፅዕኖ የሚያሳድሩ ባለድርሻ
አካላትን መለየት፤
 በትክክል አጋር ሊሆኑ የሚችሉና ፍላጎት ያላቸዉን አካላት ማወቅ /አንዳንድ አካላት የማማከር፣
ሌሎች ደግሞ በተለየ መልኩ ድጋፍ ሊያደርጉ ስለሚችሉ/፡፡
 በዚህ ልማት ላይ የሚሰራዉ ተቋም ከእነዚህ አካላት ጋር አብሮ ለመሰራት ፈቃደኛ መሆኑን ቀድሞ
ማረጋገጥ፤
 ከእነዚህ አካላት ጋር ወደ ስራ ከመግባት በፊት ቀድሞ ያላቸዉን አመለካከት፣ ፍላጎት ማጥናት፤
 ከአጋር አካላት ጋር በሚያግባባ ቋንቋ ትኩረት ሰጥተዉ በሚሰሩበት ዓላማ ዙሪያ መወያየት፡፡
 ከእነዚህ አጋር አካላት ጋር የሚኖረዉን ትስስርና የስራ ሂደቶች በጊዜ ከፋፍሎ ዕቅድ ማዘጋጀት፤
 ከሚሰራዉ ስራ ጋር በተያያዘ የዉይይት መድረኮችን፣ ስብሰባዎችን ስልጠና በማዘጋጀት ግንዛቤ
መፍጠር፤
 ከአጋር አካላት የሚነሱ ገንቢ ሀሳቦችን በማካተት የባለቤትነት ስሜት በመፍጠር ስለ ስኬት መስራት፤
 እንዲሁም ግልፀኝነትና ቅንነት/ታማኝነት በተሞላበት መልኩ አብሮ መስራት የሚሉ ናቸዉ፡፡
ዋና ዋና የከተማ አረንጓዴ ልማት ባለድርሻ አካላት
 የከተማ ውበትና ፅዳት ጽ/ቤት
 የከተማ ግብርና መስሪያ ቤቶች ኢንዱስትሪዎች
 የኃይማኖት ተቋማት
 መንግሥታዊ ያልሆኑ/የግል ተቋማትና ማህበራት
ከዚህ በላይ የተዘረዘሩትና ሌሎች ባለድርሻ አካላት ለምን እንዲካተቱ ተፈለገ?
በከተማ ዉስጥ አረንጓዴ ስፍራዎች መስፋፋታቸዉ፤
 በእነዚህም ባለድርሻ አካላት መገኛ ስፍራም ተደራሽ እንዲሆኑ ይደረጋል፡፡

1
  እነዚህ አካላት በተለያየ መልኩ የጥቅም ተካፋይ ስለሚሆኑ፡፡
 አረንጓዴ ስፍራዎችን እነዚህ ባለድርሻ አካላትም የመንከባከብ፣ የማስተዳደር ኃላፊነት ስላለበቸዉ፡፡
 ከእነዚህ አካላት የሰዉ ኃይልና የበጀት ድጋፍ የማድረግ ስሜት ይፈጠራል፡፡
 አካላቱ በአካባቢ ጥበቃና ብዝኃ ህይወት እንክብካቤ ላይም እንዲሰሩ ያደርጋል፡፡
 በምርምር ና በትምህርት ዘርፍም የበኩላቸዉ እንዲያበረክቱ ስለሚፈለግ ነዉ፡፡ በከተማ አረንጓዴ
ልማት ዉስጥ ተሳታፊ የሚሆኑ አካላት በምን መልኩ ተጠቃሚ ይሆናሉ??
 የስራ እድል ፈጣሪ /ለሰራ አጥ የህብረሰተብ ክፈሎች/
 የገቢ ምንጭ በመሆን
የከተማ ግብርና፣ የአትክልትና ፍራፍራሬግብርናና የዉበት ስፍራዎች የከተማ አረንጓዴ ልማት ክፍሎች
ናቸዉ፡፡ ከምንም በላይ ለዉበት የሚሆኑ ዛፎችን በችግኝ ጣቢያ ለማፍላት ስራዎች ሲሰሩ ከዚህም ቀጥሎ
በተከላም ሆነ ከተከላ በኋላ እንክብካቤ ወቅት ብዛት ያለዉ የሰዉ ኃይል የሚያስፈልግ በመሆኑ ብዙ
የማህበረሰብ ክፍል በጉልበቱ ተጠቃሚ እንዲሆን እድል ይፈጥራል፡፡ በአሁኑ ሰዓትም በሀገራችን
ኢንተርፕራይዞችን በማደራጀት በከተማ ልማትና አካባቢ እንክብካቤና ጥበቃ ዉስጥ የበኩሉን እየተወጣ
ይኛል፡፡
ሌላዉ የከተማ አረንጓዴ ልማት ለህብረተሰቡ የገቢ ምንጭ ማስገኛ በመሆን ይጠቅማል፡፡
 የከተማ ግብርና ምርቶችን በመሸጥ ገቢ ማግኘት ፤
 አትክልትና ፍራፍሬዎችን እንዲሁም የዉበት ዛፎችን በመሸጥ፤
 በከተማ ዉስጥ ባሉ ፓረኮችና መዘናኛ ማዕከላት ለመዝናናት ሲገባ በሚከፈለዉ የመገቢያ ክፍያም
ተጠቃሚ መሆን ይቻላል፡፡