Hoàn cảnh: nghèo khổ Tráng sống cùng mẹ, là dân ngụ - từng lớp bị coi khinh như cỏ rác ở nông thôn Tràng làm nghề đẩy xe bò thuê - một nghề thấp kém dưới đấy xã hội tiêu biểu cho số phận người lao động VN trong những năm tháng ấy Ngoại hình xấu xí hai con mắt gà gà nhỏ tí quai hàm bạnh thân hình vập vạp cái lưng to rộng như lưng gấu thô kệch lúc nào cũng ngửa mặt lên cười hềnh hệch dáng đi ngật ngưỡng "một sự gọt đẽo sơ sài của tạo hóa" Đặc điểm tính cách:có phẩm chất đáng quý tốt bụng,có lòng thương người, yêu trẻ con "Trước kia mỗi chiều đi làm về, Tràng chỉ đi một mình, anh thường đùa vui với lũ trẻ trong xóm ngụ cư" hào hiệp, nhân hậu sẵn sàng mời người đàn bà xa lạ một bữa ăn, sau đó đưa về đùm bọc, cưu mang "đấy muốn ăn gì thì ăn" vỗ vào túi "Rích bố cu" có trách nhiệm, bổn phận với gia đình tâm lý, yêu thương và quan tâm Thị đưa Thị vào chợ tỉnh "mua cho cái thúng con đựng vài thứ lặt vặt" ra "đánh một bữa thật no nê rồi cùng đẩy xe bò về" chi hẳn " hai hào mua dầu" để thắp sáng hạnh phúc của mình vào đêm tân hôn" tâm trạng trên đường đưa dâu về nhà, Tràng vui như thấy hạnh phúc trước mắt Tràng không cúi xuống lầm lũi như mọi ngày "hắn tủm tỉm cười một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh" "phớn phở khác thường" "hắn tủm tỉm cười một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh" Sự xuất hiện của Mị mang đến một luồng sinh khí mới "lạ lùng, và tươi mát thổi vào cuộc sống đói khát, tâm tối" Sự quý trọng của Tràng với người vợ nhặt, với hạnh phúc Tâm hồn tràng có những thay đổi Diễn tả qua ngoại hình "Cái mặt hắn có vẻ phớn phở"; "Tủm tỉm cười một mình"; "hai mắt sáng lên lấp la lấp lánh" Cho thấy niềm vui sướng , hạnh phúc mới mẻ đang được thắp lên trong tâm hồn nhân vật và giờ đây được tỏa sáng qua nét mặt nụ cười, ánh mắt. Đôi mắt: Hằng ngày vẫn ngà ngà đắm vào bóng chiều nhập nhoạng giờ đây lại sáng lên lấp lánh Ánh sáng của niềm vui, hạnh phúc đang thắp lên trong tâm hồn tràng. Đôi mắt lấp lánh ấy đã xua đi tối tăm của đói khát Diễn tả qua thái độ của Tràng:'Khi những đứa trẻ...không bằng lòng' trở thành người đàn ông chững chạc hơn thái độ coi trọng cúa Tràng với Thị để Thị bớt ngại ngùng mặt Tràng vênh lên tuwh đắc với chính mình tâm lý của người đàn ông khi có vợ tự hào bởi Tràng thấy hạnh phúc lớn quá trân trọng với hạnh phúc khoe 2 hào dầu trong tay để thắp sáng cái đèn đầu tiên của cs vợ chồng niềm trân trọng của Tràng với Thị hi vọng vào cuộc sồng giữa cái tối tăm của đói khát Tổng kết Trong cái đói người nghèo khổ không nghĩ đến cái chết họ nghĩ đến cái sống Trong một thoáng chốc Tràng quên hết những cảnh sốc ê trề, tối tăm trước mắt, trong lòng hắn chỉ còn tình nghĩa với người đàn bà đi đêm Kim Lân đã khẳng định giá trị của hạnh phúc và giá trị của tình người: Hạnh phúc cho con người sức mạnh để vượt qua cái khắc nghiệt của nạn đói, vượt qua hoàn cảnh Cảm xúc quá mới mẻ khiến cho Tràng ngượng nghịu không thể xóa đi sự lạ lẫm trong tâm trạng, niềm vui đến quá bất ngờ vẫn khiến cho Tràng ngơ ngẩn, "đứng ngây ra giữa nhà". Kim Lân cũng cho thấy 1 thoáng lo sợ của Tràng: "Hắn thấy sờ sợ"-phải chăng đó là nỗi lo sợ mơ hồ của nhân vật. Lo mẹ sẽ không chấp nhận cuộc hôn nhân này Lo Thị sẽ chê cảnh ngộ của mình, lo hạnh phúc mới có sẽ vụt mất