Laboratorium Podstaw Fizyki

Ćwiczenie nr 57c.

Badanie efektu Halla.

1 Wstęp
Efekt Halla polega na powstawaniu napięcia w przewodniku, przez który przepływa prąd elektrycz-
ny, jeśli jest on umieszczony w zewnętrznym polu magnetycznym. Napięcie to powstanie między
przeciwległymi ściankami przewodnika w kierunku prostopadłym do kierunku przepływu prądu i
kierunku wektora pola magnetycznego. Dzieje się tak ze względu na zakrzywienie przez pole ma-
gnetyczne toru ruchu nośników ładunku w przewodniku.
Hallotron to urządzenie wykorzystujące efekt Halla, między innymi do pomiaru pola magnetyczne-
go. Znajduje ono szerokie zastosowanie w technice. Wykorzystywane jest np. w elementach liczących
i logicznych, napędach CD – ROM, wyłącznikach bezkontaktowych czy motoryzacji.

2 Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest zmierzenie charakterystyk statycznych hallotronu, wyznaczenie czułości ką-
towej i polowej oraz koncentracji swobodnych nośników ładunku.

3 Wykaz przyrządów
– Hallotron umieszczony w polu magnetycznym wytworzonym przez magnesy trwałe,
– Zasilacz hallotronu,
– Miliamperomierz,
– Multimetr M-4660A o dokładności ±0, 05%rdg + 3dgt.

1
4 Schemat układu pomairowego

5 Oznaczenia zmiennych
– UH – napięcie Halla,
– Is – natężenie prądu sterującego,
– ux (X) – niepewność pomiarowa,
– Bx – indukcja magnetyczna,
– αx – kąt obrotu,
– γx czułość hallotronu,
– S – maksymalna czułość kątowa,
– d – grubość płytki hallotronu,
– e – ładunek elementarny,
– n – koncentracja swobodnych nośników ładunku.

6 Pomiary
6.1 Przebieg pomiarów - wersja podstawowa
Po sprawdzeniu poprawności połączenia układu przez prowadzącego, zaczęłyśmy mierzyć napięcie
Halla UH dla kątów α od 0◦ do 350◦ co 10◦ dla zadanego natężenia prądu sterującego IS = 11 mA.

2
6.2 Wyniki - w.p.

Rysunek 1: Pomiary parametrów

Rysunek 2: Czułości hallotronu i koncentracja swobodnych nośników ładunku

3
6.3 Przebieg pomiarów - wersja dodatkowa
Po zakończeniu pomiarów wersji podstawowej zaczęłyśmy mierzyć napięcie Halla UH dla natężeń
prądu sterującego IS od 0 mA do 15 mA co 1 mA dla zadanego kąta α = 90◦ .

4
6.4 Wyniki - w.d.

Rysunek 3: Czułości hallotronu i koncentracja swobodnych nośników ładunku

6.5 Przykładowe obliczenia

Obliczenia dla wersji dodatkowej w większości są analogiczne, zostaną tutaj umieszczone jedynie
te, które różnią się od wersji podstawowej.

5
Obliczenie niepewności pomiarowej u(UH ) dla pomiaru 33 w.p. oraz u(IS ):

u(UH33 ) = ±0, 05%rdg + 3dgt = 0, 0005 · (−0, 1564) + 3 · 0, 0001 ≈ 0, 0002218 [V],

klasa · zakres 0, 5% · 15
u(IS ) = = = 0, 075 [mA].
100% 100%
Obliczenie maksymalnej czułości kątowej S na podstawie najdłuższego i niemal prostoliniowego
fragmentu wykresu od α = 140◦ do α = 230◦ w.p.:
∆UH h V i
S= ≈ 0, 2136 .
∆α rad
Obliczenie niepewności kątów obrotu α:
RADIAN Y (5)
u(α) = √ ≈ 0, 05038 [rad].
3
Obliczenie składowej normalnej indukcji magnetycznej Bn oraz jej niepewności uc (Bn ) dla αo , przy
której wartość UH = 0, dla pomiaru 33 w.p.:

Bn33 = Bo · sin(RADIAN Y (α33 − αo )) = −0, 3280 [T],

s
 δB 2  δB 2  δB 2
n33 n33 n33
uc (Bn33 ) = · u(Bo ) + · u(α33 ) + · u(αo ) =
δBo δα33 δαo
r
 2  2  2
= sin(R(α33 − αo )) · u(Bo ) + Bo cos(R(α33 − αo )) · u(α33 ) + − Bo cos(R(α33 − αo )) · u(αo ) ≈

≈ 0, 0424 [T].
Obliczenie czułości hallotronowej γ oraz jej niepewności u(γ) dla pomiaru 33 w.p.:
UH33 −0, 1564 h V i
γ33 = ≈ ≈ 43, 3442 ,
IS · Bn33 0, 011 · (−0, 328030) A·T
s
 δγ33 2  δγ
33
2  δγ
33
2
uc (γ33 ) = · u(UH33 ) + · u(IS ) + · u(Bn33 ) =
δUH33 δIS δBn33
s
 1 2  UH33 2  UH33 2 h V i
= · u(UH33 ) + − 2 · u(IS ) + − 2
· u(Bn33 ) ≈ 5, 6125 .
IS · Bn33 IS · Bn33 IS · Bn33 A·T
Obliczenie czułości polowej γB oraz jej niepewności uc (γB ), dzięki współczynników prostej naj-
lepszego dopasowania dla zmierzonych zależności UH = f (Bn ), obliczonemu za pomocą regresji
liniowej:
a 0, 48003 h V i
γB = = ≈ 43, 6395 ,
IS 0, 011 A·T
s s
 δγ 2  δγ 2  1 2  a 2 h V i
B B
uc (γB ) = · u(a) + · u(IS ) = · u(a) + − 2 · u(IS ) ≈ 0, 5515 .
δa δIS IS IS A·T
Obliczanie koncentracji swobodnych nośników ładunków n i jej niepewności uc (n):
1
n= ≈ 7, 152 · 1022 [m−3 ],
γB · e · d
s s
 δn 2  δn 2  1 2  1 2
uc (n) = · u(γB ) + · u(d) = − 2
· u(γB ) + − · u(d) ≈
δγB δd e · γB · d e · γB · d2

6
 ≈ 3, 6884 · 1021 [m−3 ].
Obliczenie czułości prądowej γI oraz jej niepewności uc (γI ), dzięki współczynników prostej najlep-
szego dopasowania dla zmierzonych zależności UH = f (Is ), obliczonemu za pomocą regresji liniowej
dla w.d.:
a 22, 6531 h V i
γI = = ≈ 45, 3131 ,
Bn 0, 499924 A·T
s s
 δγ 2 δγI 2  1 2  a 2 h V i
I
uc (γI ) = · u(a) + · u(Bn ) = · u(a) + − 2 · u(Bn ) ≈ 4, 5328 .
δa δBn Bn Bn A·T

6.6 Wyniki końcowe

Czułość polowa hallotronu γB –
h V i
γB ≈ (43, 64 ± 0, 56)
A·T
.
Czułość prądowa hallotronu γI –
h V i
γI ≈ (45, 3 ± 4, 6)
A·T
.
Koncentracja swobodnych nośników ładunków dla wersji podstawowej n –

n ≈ (7, 15 · 1022 ± 0, 37 · 1022 ) [m−3 ]

.
Koncentracja swobodnych nośników ładunków dla wersji dodatkowej n –

n ≈ (6, 89 · 1022 ± 0, 78 · 1022 ) [m−3 ]

7 Wnioski
Dzięki przeprowadzonej analizy danych udało się wyznaczyć czułości Hallotronu oraz koncentrację
swobodnych nośników ładunków. Widać, że wyniki dla obu wersji wraz z niepewnościami zazębiają
się, co znaczy, że zadanie zostało wykonane poprawne. Niestety, nie udało nam się znaleźć informacji
z czego jest wykonany badany hallotron.