ΠΙΝΑΚΕΣ

3.
ΠΙΝΑΚΕΣ
3.1. Ορισµοί, είδη, µορφές, ισότητα πινάκων. Μοναδιαίος και µηδενικός
πίνακας.
Πλοίο πρόκειται να προσεγγίσει το λιµάνι της Πάφου στη νοτιοδυτική
Κύπρο. ∆όκιµος πλοίαρχος που αναζητά περισσότερα στοιχεία για το λιµένα
προορισµού, µπορεί να δει τον παρακάτω πίνακα και να εξάγει χρήσιµα
συµπεράσµατα για τις καιρικές συνθήκες που αναµένεται να συναντήσει.
MONTHS Maximum Minimum Mean Sea Humidity Rainda
daily coastal night coastal daily temperatur ( %) ys
temperature in temperature Sunshine e
O
C in OC ( Hours) in OC
JANUARY 17,3 8,4 6,1 16,5 77 11,4
FEBRUARY 17,5 8,1 7,2 16,6 73 9,1
MARCH 19,4 10,0 8,0 16,9 68 8,9
APRIL 22,6 12,7 9,2 17,4 67 5,0
MAY 26,6 16,5 11,2 19,0 69 2,6
JUNE 30,7 20,1 12,8 21,8 70 0,3
JULY 33,0 22,2 12,6 24,1 71 0,0
AUGUST 33,2 22,6 11,9 25,4 73 0,0
SEPTEMBER 31,3 20,4 10,6 25,8 67 0,3
OCTOBER 28,6 17,7 8,9 23,2 68 3,4
NOVEMBER 23,5 13,4 7,2 20,2 73 7,4
DECEMBER 19,0 10,0 5,8 18,6 81 10,0
Στις σελίδες κάποιου από τα εξειδικευµένα περιοδικά που ασχολούνται µε το χώρο
της ναυτιλίας µπορεί να συναντήσει τους παρακάτω πίνακες οι οποίοι παρουσιάζουν
ένα ηµερολόγιο καθώς και στατιστικά στοιχεία σχετικά µε τη ναυτιλία.
TOP 20 LENDERS TO GREEK OWNERS ΠΟΡΕΙΑ ∆ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ∆ΙΑ
BANK $m* ΘΑΛΑΣΣΗΣ ( ΕΚΑΤΟΜ. ΤΟΝΟΙ )
1 Royal Bank of Scotland 12,945 ΕΤΟΣ ∆ΕΞΑΜΕΝΟ- ΞΗΡΟ ΚΥΡΙΑ
2 HSH Nordbank 5,900 ΠΛΟΙΑ ΦΟΡΤ ΦΟΡΤΙΑ*
ΙΟ
3 Deutsche Schiffsbank 4,800
4 Credit Suisse ** 3,500 1970 1.442 1.124 448
5 Piraeus Bank 3,376 1980 1.871 1.833 796
6 Alpha Bank 2,677 1990 1.755 2.253 968
7 Calyon **
2,500 2000 2.163 3.821 1.288
8 National Bank of Greece 2,392 2006** 2.674 4.742 1.828
9 Marfin Egnatia Bank 2,250 * Σιδηροµετάλλευµα, δηµητριακά, άνθρακας,
βωξίτης, αλουµίνα, φωσφορικό άλας
10 DNB 2,181
** Εκτιµήσεις
11 HVB 2,043
12 Commercial Bank of Greece 1,890
ΜΑΙΟΣ 2014
13 DVB Nedship 1,720
14 Commerzbank 1,707 ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ
15 HSBC 1,700 − − − 1 2 3 4
16 EFG Eurobank 1,610 5 6 7 8 9 10 11
17 Fortis Bank 1,525 12 13 14 15 16 17 18
18 Citibank 1,280 19 20 21 22 23 21 25
19 ABN AMRO 1,150
26 27 28 29 30 31
20 DB/SHL Shipping 966
* At end December 2007 **Market estimates Greek
banks are show in red.
Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 1

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΚΤΗΤΟΥ ΣΤΟΛΟΥ
ΕΤΟΣ ΠΛΟΙΑ DWT GT
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1998 3.358 133.646.831 78.900.843
ΜΑΡΤΙΟΣ 1999 3.424 139.255.184 83.454.890
ΜΑΡΤΙΟΣ 2000 3.584 150.966.324 90.227.491
ΜΑΡΤΙΟΣ 2001 3.618 168.434.370 100.220.348
ΜΑΡΤΙΟΣ 2002 3.480 164.613.935 98.195.100
ΜΑΙΟΣ 2003 3.355 171.593.487 103.807.860
ΜΑΡΤΙΟΣ 2004 3.370 180.140.898 108.929.135
ΜΑΡΤΙΟΣ 2005 3.338 182.540.868 109.377.819
ΜΑΡΤΙΟΣ 2006 3.397 190.058.534 113.603.803
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2007 3.699 218.229.552 129.765.470
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008 4.173 260.929.221 154.599.274
Ορισµός. Ονοµάζοµε πίνακα ή µήτρα (matrix) τύπου µxν ή πιο απλά µxν πίνακα
των πραγµατικών αριθµών αij (i=1,2,3,4,…,µ και j=1,2,3,4,…,ν), µία ορθογώνια
τοποθέτηση των αριθµών αυτών σε µ γραµµές και ν στήλες.
Το πλήθος µ των γραµµών και ν των στηλών ονοµάζονται διαστάσεις του
πίνακα. Οι αριθµοί που σχηµατίζουν τον πίνακα ονοµάζονται στοιχεία του. Συνήθως
οι πίνακες συµβολίζονται µε κεφαλαία γράµµατα Α, Β, Γ κ.ο.κ. ενώ τα στοιχεία τους
µε µικρά. Το στοιχείο ενός πίνακα Α διαστάσεως µxν που βρίσκεται στην i γραµµή
και στη j στήλη, συµβολίζεται aij και ο πίνακας γράφεται ως εξής:
 α11 α12 ... α1j ... α1 ν −1 α1ν 
 α α 22 ... α 2j ... α 2 ν −1 α 2ν 
 21
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
 α i1 αi 2 ... α ij ... αi ν −1 αiν 
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
αµ −1 1 α µ −1 2 ... αµ −1 j ... αµ −1 ν −1 α µ −1 ν 
 α ... αµj ... αµ ν −1 α µν 
 µ1 α µ2
Επίσης γράφεται και ως Αµxν =  aij  ή Αµxν = ( aij ) ή Α =  aij  ή Α = ( aij ) ή
συντοµογραφικά  aij  ή ( aij ) i = 1, 2,3,...,µ και j = 1, 2, 3,..., ν .
Παρατηρούµε ότι όλα τα στοιχεία του πίνακα που βρίσκονται στην ίδια
γραµµή έχουν ίδιο τον πρώτο τους δείκτη ενώ όλα τα στοιχεία που βρίσκονται στην
ίδια στήλη έχουν ίδιο το δεύτερο τους δείκτη.
Εφαρµογή. Ο 2x3 πίνακας δείχνει το πλήθος αξιωµατικών γέφυρας, µηχανής που

απασχολούνται σε δύο πλοία εταιρείας. Ο πίνακας δηλώνει ότι στο πρώτο πλοίο
απασχολούνται 3, 5, 7 και στο δεύτερο 4, 6, 8 αξιωµατικοί Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεως
αντίστοιχα. Είναι α11 =3 , α12=5, α13=7, α21=4, α22=6, α23=8.

Α΄ Β΄ Γ΄
 3 5 7  πλοίο 1
A= 
 4 6 8  πλοίο 2
Άσκηση. Στον πίνακα Α βρείτε τα στοιχεία: α12, α21, α32, α23, α24.
1 2 3 4 
 
A = 5 6 7 8 
 9 10 11 12 
 
Π.χ. Να σχηµατιστεί ο διαστάσεων 2 x3 πίνακας Α όταν aij = i + j .
Είναι: α11 =1+1=2 , α12 =α 21 =1+2=3 , α13 =1+3=4 , α 22 =2+2=4 , α 23 =2+3=5 .
 2 3 4
Συνεπώς ο πίνακας Α είναι A =  .
 3 4 5
Άσκηση. Να σχηµατιστεί ο διαστάσεων 3 x3 πίνακας Α όταν aij = 2i + 3 j .

Εφαρµογή. Στο σχήµα το διάνυσµα Α i Α j δηλώνει ότι το Α i επηρεάζει το Α j .
Περιγράψτε την σχέση επιρροής µε πίνακα αij  αν
1, όταν το Α i επηρρεάζει το Α j
αij = 
0, όταν διαφορετικά
Α1 Α2 Α3 Α4 Α5
0 1 0 1 0  Α1
0 0 1 0 1  Α2
Είναι  
Α= 0 0 0 1 1  Α3
 
0 0 0 0 1  Α4
1 0 0 0 0  Α5
Την εφαρµογή αυτή µπορούµε να δούµε όχι µόνο µε τη στενή µαθηµατική
της διατύπωση, αλλά να φανταστούµε ότι τα σηµεία παριστάνουν τα µέλη οµάδας
ανθρώπων (ή οµάδες συµφερόντων ή επιχειρήσεις ή κράτη και µελετούµε τις µεταξύ
τους σχέσεις επιρροής). Άρα η θεωρία πινάκων είναι ένα χρήσιµο εργαλείο µε
εφαρµογές σε πολλούς τοµείς της επιστήµης. Επίσης µπορούµε να δούµε πόσα και

ποια άτοµα, τουλάχιστον, πρέπει να µεσολαβήσουν για να φτάσει µία πληροφορία
από τον ποµπό στο δέκτη, άρα να την γνωρίζουν.
Πίνακας γραµµή ή διάνυσµα γραµµή ονοµάζεται ένας πίνακας που έχει µόνο µία
γραµµή ( µ=1 ) και η γενική µορφή του είναι Α= [ α11 α12 α13 α14 ... α1ν-1 α1ν ] .
Π.χ. Α1x4 =  −7 5 8 cos 450  , Β1x3 = [ 0 0 7 ] , Γ1x2 =  −2 sin300 

Πίνακας στήλη ή διάνυσµα στήλη ονοµάζεται ένας πίνακας που έχει µόνο µία στήλη
 α11 
α 
 21 
 α 31 
 
(ν=1) και η γενική µορφή του είναι Α=  α 41  .
 ... 
 
αµ-11 
α 
 µ1 
1 
9   −1 
 2
Π.χ. Α 4x1 =   , Β3x1 =  2  , Γ 2x1 =   .
6  ln8 
  3,6 
8 
Πίνακας στοιχείο ονοµάζεται ένας πίνακας που έχει µόνο µία γραµµή και στήλη,
άρα περιέχει ένα µόνο στοιχείο και η γενική του µορφή είναι Α= [ α11 ] .
Π.χ. Α1x1 = [9] , Β1x1 = [ 007]
Τετραγωνικός ονοµάζεται ένας πίνακας που έχει ίδιο αριθµό γραµµών και στηλών
(µ = ν). Αν ν είναι το πλήθος γραµµών και στηλών, θα σηµειώνοµε ότι έχοµε τον νxν
πίνακα Α ή τον πίνακα Ανxν.
 α11 α12 α13 
 α11 α12 
Α 2x2 =   , Α 3x3 = α 21 α 22 α 23 
α 21 α 22  α 31 α 23 α33 
1 1 9 π 
 0 6 −5 sin900  0 2 5
  0 3 6 , 1 3 
Π.χ. Β4x4 =  3  , ∆ 3x3 =   Γ 2x2 = 7 4 
3 7 7  
 5  7 4 8 
 4 8 e 7,2 
Κύρια ή πρωτεύουσα διαγώνιος ενός τετραγωνικού πίνακα νxν ονοµάζεται εκείνη
η διαγώνιος που περιέχει τα στοιχεία αij (i,j= 1,2,3,…,ν) του πίνακα µε i = j .
∆ηλαδή περιέχει τα στοιχεία α11, α22, α33, α44, α55,…, αν-2ν-2, αν-1ν-1, ανν που
ονοµάζονται πρωτεύοντα στοιχεία του πίνακα.
Στον τετραγωνικό πίνακα τα στοιχεία αij που βρίσκονται πάνω από την κύρια
διαγώνιο έχουν την ιδιότητα i< j, ενώ τα στοιχεία που βρίσκονται κάτω από αυτή
έχουν την ιδιότητα i> j.

α11 α12 α13 
α11 α12   
Α2x2 = 
α α  , Α 3 x 3 = α 21 α22 α 23 
 21 22 
α 31 α 32 α33 
∆ευτερεύουσα διαγώνιος ενός τετραγωνικού πίνακα νxν ονοµάζεται η διαγώνιος
που περιέχει τα στοιχεία αij (i,j= 1,2,3,…,ν) του πίνακα για τα οποία ισχύει ότι i+j =
ν+1.
α11 α12 α13 
 α11 α12 
Α2x2 =   µε 1+2 = 2+1 =3, Α 3 x 3 = α 21 α22 α 23  µε 1+3=2+2=3+1=4.
α21 α22   
α31 α 23 α33 
Κλιµακωτός άνω ονοµάζεται ένας πίνακας µxν όταν όλα τα στοιχεία του τα
ευρισκόµενα κάτω από την κύρια διαγώνιο είναι µηδέν. ∆ηλαδή αij =0 όταν i> j.
α11 α12 α13 α14 ... α1ν −1 α1ν 
 0 α α 23 α 24 ... α 2ν −1 α 2ν 
 22
 0 0 α 33 α 34 ... α 3ν −1 α 3ν 
 
 0 0 0 α 44 ... α 4ν −1 α 4ν 
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
 0 0 0 0 ... α µ −1ν −1 α µ −1ν 
 0 0 0 0 ... 0 α µν 

3 6 
 2 1 8
Π.χ. Α 3x2 = 0 4  , Β2x3 =  .
 0 5 9 
0 0 
Κλιµακωτός κάτω ονοµάζεται ένας πίνακας µxν όταν όλα τα στοιχεία του τα
ευρισκόµενα πάνω από την κύρια διαγώνιο είναι µηδέν. ∆ηλαδή αij =0 όταν i< j.
3 0
2 0 0
Π.χ. Α 3x2 = 7 4  , Β2x3 =  .
 1 5 0 
9 5 
Τριγωνικός άνω ονοµάζεται ο τετραγωνικός πίνακας που όλα τα στοιχεία του τα
ευρισκόµενα κάτω από την κύρια διαγώνιο είναι µηδέν. ∆ηλαδή αij =0 όταν i> j.
α11 α12 α13 α14 ... α1ν −1 α1ν 
 0 α α 23 α 24 ... α 2ν −1 α 2ν 
 22
 0 0 α 33 α 34 ... α 3ν −1 α 3ν 
 
 0 0 0 α 44 ... α 4ν −1 α 4ν 
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
 0 0 0 0 ... α ν-1ν-1 αν −1ν 
 0 0 0 0 ... 0 α νν 

2 0 8
1 9 
Π.χ. Α 2x2 =   , Β3x3 =  0 −3 7  .
0 4  0 0 5 

Τριγωνικός κάτω ονοµάζεται ο τετραγωνικός πίνακας που όλα τα στοιχεία του τα
ευρισκόµενα πάνω από την κύρια διαγώνιο είναι µηδέν. ∆ηλαδή αij =0 όταν i< j.
 2 0 0
1 0 
Π.χ. Α 2x2 =   , Β3x3 =  0 −3 0 .
9 4   6 4 5
∆ιαγώνιος ονοµάζεται ο τετραγωνικός πίνακας που όσα στοιχεία του δεν ανήκουν
στην κύρια διαγώνιο, είναι µηδέν. ∆ηλαδή αij=0 όταν i≠j. Κάθε διαγώνιος πίνακας
είναι τριγωνικός άνω και κάτω.
 2 0 0
1 0 
Π.χ. Α 2x2 =   , Β3x3 =  0 −3 0
0 4  0 0 0
 12 x 2 − 1
Π.χ. Αν Α=   , να βρεθεί ο x ∈ ώστε ο Α να είναι διαγώνιος .
 x+1 −3 
Λύση.
x + 1 = 0  x = −1
 
Για να είναι ο Α διαγώνιος πρέπει και άρα και άρα x = −1 .
 x2 − 1 = 0  x = ±1
 
Ανάστροφος ενός πίνακα Α= [αij] διαστάσεων µxν ονοµάζεται ο διαστάσεων νxµ
πίνακας ΑΤ= [αji], δηλαδή ο πίνακας που προκύπτει από τον Α, αν οι γραµµές αυτού
γίνουν στήλες και οι στήλες γραµµές µε την ίδια τάξη.
Ανάστροφός του ανάστροφου είναι ο αρχικός πίνακας, δηλαδή ( Α Τ ) = Α .
Τ
1 4 7  1 2 3
1 0  1 9 
Π.χ. Α 2x2 =  
Τ
Α 2x2 =  , Β3x3 =  2 5 8  Β 3x3 =  4 5 6  ,
Τ
9 4  0 4  3 6 9  7 8 9 
1 2 
1 3 5 Τ
Γ 2x3 =   Γ 3x2 = 3 4  .
 2 4 6 5 6 
Συµµετρικός ονοµάζεται εκείνος ο τετραγωνικός πίνακας Ανxν που τα στοιχεία του
τα συµµετρικά ως προς την κύρια διαγώνιο είναι ίσα. ∆ηλαδή [αij] = [αji] . Άρα αν ο
τετραγωνικός πίνακας Α ισούται µε τον ανάστροφο του (ΑΤ=Α), τότε είναι
συµµετρικός.
 1 2 −3
1 2   
Π.χ. Α 2x2 = 
2 4  , Β3x3 =  2 4 6  .
   −3 6 5 
Αντισυµµετρικός ονοµάζεται ο τετραγωνικός πίνακας Ανxν που τα στοιχεία του τα
συµµετρικά ως προς την κύρια διαγώνιο είναι αντίθετα και όλα τα στοιχεία της
0 , όταν i=j
κύριας διαγωνίου του είναι µηδέν. ∆ηλαδή αij =  .
-α ji , όταν i ≠ j

Άρα, αν ο τετραγωνικός πίνακας Α είναι αντίθετος µε τον ανάστροφο του
( Α Τ = −Α ) , τότε είναι αντισυµµετρικός .
0 2 3
 0 1
Π.χ. Α 2x2 =  Β3x3 =  −2 0 −6  .
,
 −1 0   −3 6 0 
Μηδενικός µxν ονοµάζεται εκείνος ο διαστάσεων µxν πίνακας, κάθε στοιχείο του
οποίου είναι µηδέν και συµβολίζεται ως Oµ xν ή όταν δεν υπάρχει κίνδυνος
συγχύσεως µε το O . Επειδή ο πραγµατικός αριθµός 0 είναι µοναδικός, έπεται ότι και
ο µηδενικός πίνακας θα είναι µοναδικός για κάθε διάσταση πίνακα.
0 0  0 0 0
0 0  0 0 0
Π.χ. Ο1x1 = [ 0] , O2x2 =   , Ο2x3 =   , Ο3x2 = 0 0  , Ο3x3 =  0 0 0  .
 
0 0  0 0 0 0 0   0 0 0 
Αντίθετος ενός πίνακα Α διαστάσεως µxν ονοµάζεται ο ιδίων διαστάσεων πίνακας,
του οποίου όλα τα στοιχεία είναι αντίθετα των αντίστοιχων στοιχείων του πίνακα Α.
Ο πίνακας αυτός συµβολίζεται µε –Α. Προφανώς ισχύει ότι – (–Α ) = Α.
1 0   −1 0 
   
Π.χ. Αντίθετος του Α=  2 −4  είναι ο − Α=  −2 4 .
   
 3 5 3   −3 −5 3 
Μοναδιαίος ονοµάζεται εκείνος ο διαγώνιος πίνακας που όλα τα στοιχεία της κύριας
διαγωνίου του είναι 1 (α11 = α22 = α33 =…ανν = 1). Ο Ιν γράφετε απλούστερα Ι όταν
είναι φανερός ο τύπος του από τις πράξεις µε τους άλλους πίνακες.
 1 0 0 0 0
 0 1 0 0 0
1 0 0   
1 0  0 1 0 ,
Π.χ. Ι 2 =   , Ι = Ι =  0 0 1 0 0 .
3   ν
 
0 1  0 0 1  ... ... ... ... 0 
 0 0 0 ... 1 
Εφαρµογή. Κατά τη διάρκεια ασκήσεως 4 πλοία παίρνουν τις θέσεις (1–∆/Ξ, 2–Υ/Β,
3–Φ/Γ, 4– Π/Κ) και επικοινωνούν µεταξύ τους όπως φαίνεται στο σχήµα.
Κατασκευάστε πίνακα Α=[αij], ώστε κάθε στοιχείο του αij, να δείχνει το πλήθος
καναλιών άµεσης επικοινωνίας µεταξύ των πλοίων. (Π.χ. α34 = 2).
∆/Ξ Υ/Β Φ/Γ Π/Ρ
∆/Ξ 0 1 1 1
Υ/Β 1 0 2 0
Φ/Γ 1 2 0 2
Π/Ρ 1 0 2 0
0 1 1 1
1 0 2 0 
Α= 
1 2 0 2
 
1 0 2 0

Τα κανάλια άµεσης επικοινωνίας περιγράφονται από τον παραπάνω πίνακα διπλής
εισόδου από τον οποίο προκύπτει ο συµµετρικός πίνακας Α.
Ισότητα πινάκων.
∆ύο πίνακες Α, Β ονοµάζονται ίσοι όταν έχουν ίδιο αριθµό γραµµών, ίδιο αριθµό
στηλών (άρα είναι του ιδίου τύπου) και τα αντίστοιχα στοιχεία τους είναι ίσα. Για να
δηλώσοµε ότι δύο πίνακες είναι ίσοι γράφοµε Α=Β.
∆ύο ή περισσότερα στοιχεία ονοµάζονται αντίστοιχα όταν βρίσκονται στην
ίδια γραµµή και στήλη, σε δύο ή περισσότερους πίνακες.
Π.χ. Να βρεθεί ο πραγµατικός αριθµός που ικανοποιεί την εξίσωση Α = Β , όπου

 2 3  2 3
Α=   , Β=  .
 x 1  5 1
Λύση
Έχοµε δύο τετραγωνικούς πίνακες διαστάσεως 2, άρα για να είναι ίσοι αρκεί
τα αντίστοιχα στοιχεία τους να είναι ίσα ένα προς ένα. ∆ηλαδή α11=2=β11 ,α12=3= β12,
α21=x=5= β21, α22=1=β22. Άρα πρέπει x=5 (µοναδική λύση).
Άσκηση
 2 3x   2 6
Αν Α=   , Β=   να δειχθεί ότι Α ≠ Β για κάθε πραγµατικό αριθµό x.
6 5   2x 5 
Άσκηση
Βρείτε, αν υπάρχουν, τις τιµές του x ∈ που επαληθεύουν τις εξισώσεις.
 2 3  2 3  2 3  2 3  10 3   2 3 
(α)   =  (β)   =  (γ)  = 
 4 5  4 x  4 x  4 x   x x  4 x 
1 x   1 0 
12 x 2 -1  12 8
(δ)  2 4  =  2 4  (ε)  = 2 
 -3 -7   x -4x -7 
 3 5   3 5 
Ιδιότητες ισότητας πινάκων.

Από τις ιδιότητες ισότητας πραγµατικών αριθµών, συνάγεται ότι η ισότητα πινάκων
έχει τις ακόλουθες ιδιότητες:
1. Κάθε πίνακας Α είναι ίσος µε τον εαυτό του δηλαδή Α = Α . (ανακλαστική)
2. Αν Α = Β τότε Β=Α. (συµµετρική)
3. Αν Α = Β και Β = Γ τότε Α = Γ (µεταβατική)
3.2. Στοιχειώδεις πράξεις µε πίνακες.

3.2.1. Πρόσθεση πινάκων.
Ναυτιλιακή εταιρεία που έχει δροµολογήσει το σκάφος ΙΚΑΡΙΑ 1 µε
προορισµό Εύδηλο Ικαρίας, έχει κόψει για τη δεύτερη εβδοµάδα Αυγούστου,
εισιτήρια ανά ηµέρα και κατηγορία όπως φαίνονται στον παρακάτω πίνακα Α.
Λόγω µηχανικής βλάβης δε θα εκτελέσει τα προγραµµατισµένα δροµολόγια
του και θα αντικατασταθεί από το σκάφος της ίδιας εταιρείας ΙΚΑΡΙΑ 2, το οποίο

όµως έχει κόψει για την ίδια εβδοµάδα εισιτήρια όπως φαίνονται ανά ηµέρα και
κατηγορία στον παρακάτω πίνακα Β.
Φ/Γ Ι.Χ. ΜΟΤ. VIP ΟΙΚ . Φ/Γ Ι.Χ. ΜΟΤ. VIP OIK.
50 70 30 80 600  ∆ευτέρα  25 30 40 85 300 
 40 60 40 70 500  Τρίτη  20 30 40 76 200 
   
30 80 50 90 400  Τετάρτη 15 40 50 98 200 
   
Α= 50 90 60 100 700  Πέµπτη Β=  25 50 60 104 300 
 20 100 150 150 900  Παρασκευή 10 80 150 153 200 
   
 20 150 100 100 800  Σάββατο 10 700 100 102 400 
 45 100 90 90 700  Κυριακή  40 60 90 91 300 
   
Ο συνολικός αριθµός των φορτηγών αυτοκίνητων, ι.χ., µοτοποδήλατων,
επιβατών διακεκριµένης και οικονοµικής θέσεως που θα χρειασθεί να µεταφέρει ανά
ηµέρα το ΙΚΑΡΙΑ 2, είναι ένας πίνακας Γ, του οποίου κάθε στοιχείο είναι το
άθροισµα των αντίστοιχων στοιχείων των δύο πινάκων Α, Β.
Ο πίνακας Γ ονοµάζεται άθροισµα των δύο προηγουµένων πινάκων. Η πράξη
µε την οποία βρίσκοµε το άθροισµα δύο πινάκων ονοµάζεται πρόσθεση πινάκων.
 50+25 70+30 30+40 80+85 600+300 
 40+20 60+30 40+40 70+76 500+200 

 30+15 80+40 50+50 90+98 400+200 
 
Γ=  50+25 90+50 60+60 100+104 700+300  =
 20+10 100+80 150+150 150+153 900+200 
 
 20+10 150+700 100+100 100+102 800+400 
 45+40 100+60 90+90 90+91 700+300 

 75 100 70 165 900 

60 90 80 146 700 

 45 120 100 188 600 
 
 75 140 120 204 1000  .
30 180 300 303 1100 
 
30 850 200 202 1200 
85 160 180 181 1000 

Ορισµός. Άθροισµα δύο µxν πινάκων Α=[αij], Β=[βij], ονοµάζεται ο µxν πίνακας
κάθε στοιχείο του οποίου είναι άθροισµα των αντιστοίχων στοιχείων των Α, Β .
∆ηλαδή Α+Β = [αij + βij].
 α11 α12 α13 ...... α1ν   β11 β12 β13 ...... β1ν 
α α 22 α 23 ...... α 2ν   β21 β22 β23 ...... β2ν 
 21   
...... ...... ...... ...... ...... + ...... ...... ...... ...... ...... =
   
...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ......
 αµ1 αµ2 αµ3 ...... αµν   βµ1 βµ2 βµ3 ...... βµν 
   

 α11+β11 α12 +β12 α13 +β13
...... α1ν +β1ν 
 α +β ...... α 2ν +β2ν 
α 22 +β22 α 23 +β23
 21 21 
 ...... ...... ......
...... ......
 
 ...... ...... ......
...... ......
αµ1+βµ1 αµ2 +βµ2 αµ3 +βµ3...... αµν +βµν 

∆εν ορίζεται άθροισµα πινάκων διαφορετικού τύπου.
Ιδιότητες προσθέσεως πινάκων.

Οι ιδιότητες προσθέσεως πινάκων είναι ανάλογες µε τις ιδιότητες
προσθέσεως πραγµατικών αριθµών. Αν Α,Β,Γ, τρεις πίνακες διαστάσεων µxν και Ο
ο αντίστοιχος µηδενικός πίνακας διαστάσεων µxν, τότε ισχύουν:
1. Α+Β=Β+Α Αντιµεταθετική ιδιότητα.
2. Α+(Β+Γ)=(Α+Β)+Γ Προσεταιριστική ιδιότητα.
Το ( Α+Β)+Γ ονοµάζεται άθροισµα των Α, Β, Γ και συµβολίζεται ως Α+Β+Γ.

Η προσεταιριστική ιδιότητα επιτρέπει να γράφοµε Α+Β+Γ για καθένα από τα
ίσα αθροίσµατα Α+(Β+Γ), (Α+Β)+Γ.
Οµοίως αν Α, Β, Γ, ∆ πίνακες ιδίου τύπου, ισχύει: [(A+B)+Γ]+∆=(Α+Β)+( Γ+∆) =
[Α+ (Β+Γ)] +∆=Α+ [Β+ (Γ+∆)] =Α+[ (Β+Γ) +∆]=[ (Β+Α) +Γ]+∆ = κ.ο.κ.
Γενικότερα, µε όµοιο τρόπο ορίζεται το άθροισµα περισσοτέρων από τρεις
(κ≥3) πινάκων διαστάσεων µxν, Α1 , Α 2 ,..., Ακ , συµβολίζεται ως Α1 + Α 2 + ... + Ακ
και είναι ίδιο ανεξάρτητα του τρόπου εκτελέσεως της προσθέσεως, διότι ισχύουν η
αντιµεταθετική και προσεταιριστική ιδιότητα.
3. Α + Ο = Ο + Α = Α Ουδέτερο στοιχείο.
Παρατήρηση.
Για κάθε µxν πίνακα Α, υπάρχει ένα και µόνο ένα ουδέτερο στοιχείο προσθέσεως.
∆ηλαδή ο πίνακας Ο που επαληθεύει την ανωτέρω σχέση είναι µοναδικός.
Απόδειξη
Έστω ότι ο µxν πίνακας Α έχει και έναν άλλο, εκτός τον Ο , ιδίων διαστάσεων,
πίνακα Ο′ για τους οποίους ισχύουν οι παρακάτω σχέσεις :
Α + Ο = Ο + Α = Α (1) A + Ο′ = Ο′ + A = A (2)
Η (1) για Α = Ο′ γίνεται : Ο′ + Ο = Ο + Ο′ = Ο′ (3)
Η (2) για Α = Ο γίνεται : Ο + Ο′ = Ο′ + Ο = Ο (4)
Από τις (3), (4) έχοµε ότι αφού είναι ίσα τα πρώτα µέλη θα είναι και τα
δεύτερα. Άρα Ο = Ο′ .
4. Α + ( − Α ) = ( − Α ) + Α = Ο .
Για κάθε µxν πίνακα Α υπάρχει ένας και µόνο ένας αντίθετος πίνακας .
Απόδειξη
Έστω ότι ο Α δεν έχει αντίθετο µόνο τον –Α αλλά και τον ( − Α΄). Τότε πρέπει να
ισχύουν ταυτόχρονα οι παρακάτω ισότητες:

Α + ( − A) = ( − A) + Α = Ο και Α + ( − Α΄) = ( − Α΄) + Α = Ο
.
Από τις ανωτέρω ισότητες είναι: ( − Α΄) = ( − Α΄) + Ο =( − Α΄) +[ Α + ( − A)] =
[( − Α΄) + Α] + ( − A) = Ο + ( − A) = − A
Άρα οι πίνακες –Α και( − Α΄) συµπίπτουν.
5. Αν Α,Β είναι πίνακες διαστάσεως µxν τότε (Α+Β) Τ = Α Τ +Β Τ .
Άσκηση.
Χαρακτηρίστε ως σωστές ή λάθος τις παρακάτω προτάσεις αιτιολογώντας τις
απαντήσεις σας:
1. Τo άθροισµα δύο 2x3 πινάκων είναι πίνακας ίδιας διαστάσεως.
2. Το άθροισµα δύο διαγωνίων πινάκων είναι διαγώνιος πίνακας.
3. Ο µηδενικός πίνακας είναι διαγώνιος.
4. Ένας τετραγωνικός πίνακας διαστάσεως νxν έχει ν2 στοιχεία.
5. Ο µοναδιαίος πίνακας είναι κλιµακωτός άνω.
6. Ο µοναδιαίος πίνακας είναι συµµετρικός.
7. Ο µηδενικός πίνακας είναι συµµετρικός .
8. Ο µοναδιαίος πίνακας διαστάσεως 2x2 έχει 2 στοιχεία.
9. Ο µοναδιαίος πίνακας διαστάσεως 2x2 έχει 2 στοιχεία διάφορα του µηδέν.
10. Ο ανάστροφος ενός πίνακα γραµµή είναι πίνακας στήλη.
11. Η κύρια διαγώνιος τετραγωνικού πίνακα έχει περισσότερα στοιχεία από τη

δευτερεύουσα.
12. Η κύρια διαγώνιος τετραγωνικού πίνακα διαστάσεως 3x3, περιέχει 3 τουλάχιστον

στοιχεία.
13. Αν οι πίνακες Α, Β, Γ είναι διαστάσεως 2x3 τότε και ο Α+Β+Γ είναι 2x3.
14. Αν Α τετραγωνικός πίνακας και ΑΤ ο ανάστροφος του, ο Α+ ΑΤ είναι

15. Οι µηδενικοί πίνακες είναι πάντα ίσοι µεταξύ τους.
16. Οι µηδενικοί πίνακες είναι πάντα τετραγωνικοί.
17. Ο µοναδιαίος πίνακας είναι πάντα διαστάσεων 2x2 ή 3x3.

Εφαρµογή. Οι ηµερήσιες πωλήσεις εφηµερίδων από περίπτερο, για δύο συνεχόµενες
ηµέρες αριθµούν σε φύλλα όπως δείχνουν οι πίνακες:
1η Ηµέρα Αθλητικές Οικονοµικές Πολιτικές
Πρωινές 100 200 300
Απογευµατινές 80 50 900
2η Ηµέρα Αθλητικές Οικονοµικές Πολιτικές

Πρωινές 200 100 100
Απογευµατινές 180 30 500
Κατασκευάστε τους πίνακες Α, Β των πωλήσεων της 1ης, 2ης ηµέρας
αντίστοιχα, υπολογίστε τον Α + Β και ερµηνεύστε τον. Είναι:
Αθλ. Οικ. Πολ.
 200 100 100 
100 200 300  Πρωινές Β=  
Α=   Απογευµατινές 180 30 500 
 80 50 900 
Αθλ. Οικ. Πολ.
100 200 300   200 100 100  300 300 400  Πρωινές
Α+Β=  + =  260 80 1400  Απογευµατινές
 80 50 900  180 30 500   
Ο Α + Β εκφράζει τις συνολικές πωλήσεις εφηµερίδων, πρωινών και
απογευµατινών, το διήµερο, ανά κατηγορία.
Άσκηση.
Ο µέσος όρος των ηµερήσιων πωλήσεων αυτόµατου πωλητή αναψυκτικών
δίνεται από τον πίνακα Α για τις πρωινές και από τον πίνακα Β για τις απογευµατινές
πωλήσεις. Βρείτε τον Α+Β και εξηγήστε τι εκφράζει.
Cola Η 2 Ο Τσάι Cola Η2Ο Τσάι
5 80 40  1 Μηχανή η
30 100 60  1η Μηχανή
Α=   η Β=   η
3 70 30  2 Μηχανή  20 90 50  2 Μηχανή
Άσκηση.
Η κατανάλωση ρεύµατος σε κιλοβατώρες ( kwh ), ανά τετράµηνο, τεσσάρων
διαµερισµάτων πολυκατοικίας φαίνεται στον πίνακα.
Α΄ Τετράµηνο Β΄ Τετράµηνο Γ΄ Τετράµηνο
14/01/2014 – 15/05 16/05 – 17/09 18/09 – 19/01/2015
η
1 Οικογένεια 850 300 650
η
2 Οικογένεια 1200 600 900
η
3 Οικογένεια ---- 300 500
η
4 Οικογένεια 1500 600 1000
Αν η κιλοβατώρα κοστίζει 0,82 € και κάθε τετράµηνο ο λογαριασµός
επιβαρύνεται µε πάγια χρέωση 10€, δηµοτικά τέλη 20 € και 10 € για την Ν.Ε.Ρ.Ι.Τ.,
παραστήστε µε πίνακα Β τα ποσά που θα πληρώσει κάθε οικογένεια ανά τετράµηνο.
Αν η ∆.Ε.Η. αυξήσει την τιµή της κιλοβατώρας στο 1€, βρείτε πόσο θα
επιβαρυνθούν κατ΄ έτος οι οικογένειες.
Αν η 4η οικογένεια, θορυβηµένη από την αύξηση της τιµής της κιλοβατώρας
µειώσει την κατανάλωση της κατά 25% (αλλάζοντας τις λάµπες µε ηλεκτρονικές,

εγκαθιστώντας ηλιακό θερµοσίφωνα και τοποθετώντας στις οροφές φωτιστικά µε
ανεµιστήρα) βρείτε πόσα χρήµατα εξοικονόµησε.
Άσκηση.
1 2 3 7 9 0 11 −2 3 
Αν Α=  , Β=   , Γ=   , να υπολογισθούν τα
 4 5 6  −1 −2 −3  0 −5 0 
αθροίσµατα: A+B, A+Γ, Β+Γ, Α+Β+Γ.
3.2.2. Αφαίρεση πινάκων.

Πλοίο αναχωρεί από τον Πειραιά για Εύδηλο Ικαρίας και Σάµο µεταφέροντας
οχήµατα και επιβάτες όπως φαίνεται ανά κατηγορία στον πίνακα Α. Αν στον Εύδηλο
πρόκειται να αποβιβασθούν τόσα οχήµατα και επιβάτες όσα φαίνονται στον πίνακα
Β, πόσοι επιβάτες και οχήµατα αναµένεται να αποβιβασθούν στη Σάµο προκειµένου
να ενηµερωθεί έγκαιρα το εκεί λιµεναρχείο;
 30  Φορτηγά  10  Φορτηγά
 160  Ι.Χ.  90  Ι.Χ.
   
Α=  200  ∆ίκυκλα Β= 120  ∆ίκυκλα
   
 300  V.I.P. 100  V.I.P.
1.000  Οικονοµική 500  Οικονοµική
Η διαφορά οχηµάτων και επιβατών δίνεται από τον παρακάτω πίνακα, του
οποίου κάθε στοιχείο είναι διαφορά των αντίστοιχων στοιχείων των Α, Β.
 30-10  Φορτηγά  20 
 160-90  Ι.Χ.  70 
   
Γ=  200-120  ∆ίκυκλα Άρα Γ=  80  επιβάτες και οχήµατα, ανά
   
 300-100  V.I.P.  200 
1.000-500  Οικονοµική  500 
κατηγορία, αναµένεται να αποβιβασθούν στη Σάµο.
Ορισµός Αν Α = [αij], Β = [βij] δύο πίνακες διαστάσεως µxν, ονοµάζεται διαφορά

του Β από τον Α, ο διαστάσεων µxν πίνακας του οποίου κάθε στοιχείο είναι η
διαφορά των αντίστοιχων στοιχείων των Α, Β και συµβολίζεται Α − Β.
∆ηλαδή Α − Β = [αij − βij] =Α + ( − Β).
 α11 α12 α13 ...... α1ν   β11 β12 β13 ...... β1ν 
α α 22 α 23 ...... α 2ν   β21 β22 β23 ...... β2ν 
 21   
...... ...... ...... ...... ...... - ...... ...... ...... ...... ...... =
   
...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ......
 αµ1 αµ2 αµ3 ...... αµν   βµ1 βµ2 βµ3 ...... βµν 
   

 α11 − β11 α12 − β12 α13 − β13
...... α1ν − β1ν 
α − β ...... α 2ν − β2ν 
α 22 − β22 α 23 − β23
 21 21 
 ...... ...... ......
...... ......
 
 ...... ...... ......
...... ......
αµ1 − βµ1 αµ2 − βµ2 αµ3 − βµ3
...... αµν − βµν 

Για να ορίζεται η διαφορά δύο πινάκων πρέπει αυτοί να είναι ιδίων
διαστάσεων. Η πράξη µε την οποία βρίσκοµε την διαφορά δύο πινάκων, λέγεται
αφαίρεση πινάκων. Προφανώς ισχύει ότι Α − Ο = Α .
Ιδιότητες αφαιρέσεως πινάκων.

1. Στους πραγµατικούς αριθµούς η εξίσωση α + x = β έχει µοναδική λύση
x = β + ( −α ) = β − α .Οµοίως στο σύνολο Πµxν των πινάκων διαστάσεων µxν ισχύει:
Α+Χ=Β ⇔ Χ = ( − Α)+Β 

ή  ( Μοναδική λύση εξίσωσης ) .
Χ+Α=Β ⇔ Χ = Β + ( − Α) 
Μία ισότητα µεταξύ πινάκων που περιέχει έναν άγνωστο πίνακα ονοµάζεται
εξίσωση µε πίνακες. Η διαδικασία που ακολουθείται µε σκοπό να βρεθεί ο άγνωστος
πίνακας Χ, ονοµάζεται επίλυση της εξισώσεως.
2. Στους πραγµατικούς γνωρίζοµε ότι α + x = β + x ⇒ α = β . Οµοίως, στο Πµxν

ισχύει: Α + Χ = Β + Χ ⇒ Α = Β . (Νόµος διαγραφής)
Π.χ. Αν Α, Β πίνακες διαστάσεων µxν να δειχθεί ότι αν Α=Β τότε Α–Β= Ο .

Πράγµατι Α = Β άρα Α + ( − Β) = Β + ( − Β) άρα Α – Β = Ο .
3. Αν Α πίνακας διαστάσεως µxν, τότε ( − Α) Τ = − Α Τ.
4. Αν Α, Β, Γ πίνακες µxν τότε Α – (Β + Γ) = Α–Β–Γ, – (Α + Β) = –Α–Β.
Άσκηση.
1. Τo άθροισµα δύο πινάκων διαστάσεων 2x3 είναι πίνακας ίδιας διαστάσεως.
2. Το άθροισµα δύο διαγωνίων πινάκων είναι διαγώνιος πίνακας.
3. Αν Α,Β,Γ πίνακες 2x3 τότε και ο πίνακας (Α+Β − Γ)Τ είναι διαστάσεως 2x3.
4. Αν Α τετραγωνικός και ΑΤ ο ανάστροφος του, ο Α − ΑΤ είναι αντισυµµετρικός.
5. Αν Α,Β συµµετρικοί νxν πίνακες, τότε οι Α+Β, Α − Β είναι συµµετρικοί.
Άσκηση.

1 2  5 6  −9 0 
Αν Α=   , Β=   , Γ=   βρείτε τους: ( −Α + Β ) + Γ , Α + ( Β + Γ ) ,
3 4  7 8  10 −11
( −Α ) + ( −Β ) , − ( Α + Β ) , Α − ( Β − Γ ) , ( Α − Β ) + Γ , Α + Α .
3.2.3. Πολλαπλασιασµός πραγµατικού αριθµού επί πίνακα.

Ναυτιλιακή εταιρεία λόγω αυξηµένης κερδοφορίας αποφασίζει εφέτος να
διπλασιάσει το bonus που χορηγεί κάθε πρωτοχρονιά στους αξιωµατικούς των
πλοίων της και το οποίο µέχρι τώρα αντιστοιχούσε σε ένα µισθό, ανάλογου µε την
τάξη και ειδικότητα. Η µισθοδοσία (σε $) ανά ειδικότητα και βαθµό φαίνεται στον
παρακάτω πίνακα Α.
Πλ. Μηχ.
10.000 9.000  Α΄ τάξεως
Α=  8.000 7.000  Β΄τάξεως
 6.000 5.000  Γ΄τάξεως
Ζητείται να υπολογισθεί το ύψος που θα κυµανθούν τα φετινά bonus.
Προφανώς όλα τα ανωτέρω ποσά θα διπλασιασθούν και τα εφετινά bonus φαίνονται
στον 3x 2 πίνακα Β, ίδιας διαστάσεως µε τον Α που κάθε στοιχείο του προκύπτει από
τον πολλαπλασιασµό του αντίστοιχου στοιχείου του Α επί τον αριθµό 2.
Πλ. Μηχ.
 20.000 18.000  Α΄ τάξεως
Β= 16.000 14.000  Β΄τάξεως
12.000 10.000  Γ΄τάξεως
Ορισµός. Γινόµενο ενός πραγµατικού αριθµού λ επι έναν πίνακα Α=[αij], ονοµάζεται
ο πίνακας που προκύπτει αν πολλαπλασιάσοµε κάθε στοιχείο του Α επί λ. Ο πίνακας
αυτός συµβολίζεται λ· Α ή λΑ. ∆ηλαδή λ· Α= [λαij].
Η πράξη µε την οποία βρίσκοµε το γινόµενο αριθµού επί πίνακα ονοµάζεται
πολλαπλασιασµός πραγµατικού αριθµού επί πίνακα. Στον παραπάνω ορισµό δεν
αναφερθήκαµε καθόλου στις διαστάσεις του πίνακα, άρα ορίζεται πολλαπλασιασµός
πραγµατικού αριθµού µε πίνακα τυχαίων διαστάσεων.
 α11 α12 ... α1j ... α1ν-1 α1ν 
α 
 21 α 22 ... α 2j ... α 2ν-1 α 2ν 
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
Αν Α=  αi1 αi2 ... αij ... αiν-1 αiν  τότε για κάθε πραγµατικό
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
αµ-11 αµ-12 ... αµ-1j ... αµ-1ν-1 αµ-1ν 
α 
 µ1 α µ2 ... αµj ... αµν-1 αµν 

 λ ⋅ α11 λ ⋅ α12 ... λ ⋅ α1j ... λ ⋅ α1ν-1 λ ⋅ α1ν 
 λ⋅α λ ⋅ α 22 ... λ ⋅ α 2j ... λ ⋅ α 2ν-1 λ ⋅ α 2ν 
 21
 ... ... ... ... ... ... ... 

 
αριθµό λ ισχύει ότι λ iΑ=  λ ⋅ α i1 λ ⋅ αi2 ... λ ⋅ αij ... λ ⋅ αiν-1 λ ⋅ α iν 
 ... ... ... ... ... ... ... 
 
 λ ⋅ α µ-11 λ ⋅ αµ-12 ... λ ⋅ αµ-1j ... λ ⋅ αµ-1ν-1 λ ⋅ αµ-1ν 
 λ⋅α λ ⋅ αµ2 ... λ ⋅ αµj ... λ ⋅ αµν-1 λ ⋅ αµν 
 µ1
Στη σχέση λ iΑ=  λ ⋅ αij  η τελεία ( • ) στο πρώτο µέλος είναι το σύµβολο για
την πράξη πολλαπλασιασµού πραγµατικού αριθµού επί πίνακα που δίνει αποτέλεσµα
πίνακα, ενώ η τελεία ( ⋅ ) στο δεύτερο µέλος είναι το σύµβολο για το γνωστό
πολλαπλασιασµό µεταξύ πραγµατικών αριθµών.
Επειδή ο πολλαπλασιασµός µεταξύ πραγµατικών είναι αντιµεταθετική πράξη
δηλαδή λ ⋅ αij =αij ⋅ λ , µπορούµε να γράφοµε λ•Α=  λ ⋅ αij  = αij ⋅ λ  .
Ιδιότητες του πολλαπλασιασµού πραγµατικού αριθµού επί πίνακα.

Αν Α,Β µxν πίνακες και κ,λ ∈ , ισχύουν οι παρακάτω ιδιότητες ως άµεση συνέπεια
του ορισµού:
1. λ (Α + Β) = λΑ + λΒ.
2. (κ + λ) Α = κΑ + λA.
3. κ (λΑ) = (κλ) Α.
4. 1Α = Α όπου 1 το µοναδιαίο στοιχείο του πολλαπλασιασµού.
5. Αν O ο µηδενικός πίνακας τότε λ O = O .
6. ( − 1)Α = − Α. Προκύπτει από λΑ, για λ= − 1.
7. Το γινόµενο του αριθµού 0 επί τυχαίο πίνακα Α είναι ο αντίστοιχος µηδενικός

πίνακας. ∆ηλαδή 0Α = O και προκύπτει από λΑ, για λ=0.
8. Αν λΑ = O τότε λ = 0 ή Α= O .
9. Αν Α=Β τότε λΑ = λΒ.
10. Αν λΑ = λΒ και λ≠0 τότε Α=Β.
11. Αν κΑ = λA και Α ≠ O τότε κ = λ.
( λΑ )
Τ
12. Αν Α πίνακας µxν και λ ∈ τότε = λΑ Τ .

Εφαρµογή. Ο πίνακας Α δείχνει τις τιµές πωλήσεως τριών ηλεκτρικών συσκευών σε
δύο υποκαταστήµατα .
T.V. DVD ΙPΑD
1000 200 300  Υποκατάστηµα 1
Α=  
1500 250 200  Υποκατάστηµα 2
Αν κατά την περίοδο των εκπτώσεων οι συσκευές προσφέρονται στους καταναλωτές
µε έκπτωση 10%, υπολογίστε µε χρήση πινάκων τις νέες τους τιµές.
Αφού τα προϊόντα πωλούνται µε έκπτωση 10%, η τιµή πωλήσεως τους είναι
το 90% της αρχικής τιµής ή διαφορετικά τα 9/10 αυτής.
Οι νέες τιµές φαίνονται στον πίνακα Β, για τον οποίο ισχύει ότι Β = 0,9 · Α.
T.V. DVD IPAD
1000 200 300   900 180 270  Υποκατάστηµα 1
B=0,9  = 
1500 250 200  1350 225 180  Υποκατάστηµα 2
Εφαρµογή. Αποδείξτε ότι το παρακάτω άθροισµα είναι διαγώνιος πίνακας.

 cosΑ −sinΑ   sinΑ cosΑ 
cosΑ   +sinΑ  .
 sinΑ cosΑ   −cosΑ sinΑ 
Λύση.
 cosΑ −sinΑ   sinΑ cosΑ 
Πράγµατι, cosΑ   +sinΑ  =
 sinΑ cosΑ   −cosΑ sinΑ 
cosΑ ⋅ cosΑ −sinΑ ⋅ cosΑ   sinΑ ⋅ sinΑ cosΑ ⋅ sinΑ 

 sinΑ ⋅ cosΑ cosΑ ⋅ cosΑ  +  −cosΑ ⋅ sinΑ sinΑ ⋅ sinΑ  =
   
 cos 2 Α −sinΑ ⋅ cosΑ   sin 2 Α cosΑ ⋅ sinΑ 

  +  =
sinΑ ⋅ cosΑ cos 2 Α   −cosΑ ⋅ sinΑ sin 2 Α 
cos 2 Α+sin 2 Α 0  1 0 
 = .
 0 cos 2 Α+sin 2 Α  0 1 
Εφαρµογή. Βιοµηχανία επεξεργασίας ξύλου χρησιµοποιεί τέσσερις µηχανές µε τις

οποίες κατασκευάζει τραπέζια, καρέκλες, και κρεβάτια. Το πλήθος των παραγόµενων
προϊόντων ανά ώρα και µηχανή δίνεται από τον πίνακα:
Τρ Καρ Κρεβ
10 80 5  1η µηχανή
30 0 50  η
Α=   2 µηχανή
 0 100 0  3η µηχανή
  η
70 5 20  4 µηχανή
Στο τέλος µίας εργάσιµης ηµέρας (8 ώρες εργασίας) πόσες µονάδες από το
κάθε προϊόν έχει κατασκευάσει κάθε µηχανή; Προφανώς όλα τα ανωτέρω ποσά θα
οκταπλασιαστούν και φαίνονται στον πίνακα Β που ακολουθεί.

Τρ Καρ Κρεβ
10 80 5   80 640 40  1η µηχανή
30 0 50   240 0 400  η
Β=8Α=8  =  2 µηχανή
 0 100 0   0 800 0  3η µηχανή
    η
70 5 20   560 40 160  4 µηχανή
Ο Β είναι ίδιας διαστάσεως (4x3) µε τον Α και κάθε στοιχείο του προκύπτει
από τον πολλαπλασιασµό του αντίστοιχου στοιχείου του Α επί τον αριθµό 8.
Εφαρµογή. Τα τρίποντα, δίποντα και οι ελεύθερες βολές που πέτυχαν, εντός και
εκτός έδρας στις δύο πρώτες αγωνιστικές του πρωταθλήµατος µπάσκετ τέσσερις
οµάδες µπάσκετ φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.
ΠΟΝΤΟΙ ΤΡΙΠΟΝΤΑ ΤΡΙΠΟΝΤΑ ∆ΙΠΟΝΤΑ ∆ΙΠΟΝΤΑ ΕΛΕΥΘ ΕΛΕΥΘ
ΒΟΛΕΣ ΒΟΛΕΣ
ΟΜΑ∆ΕΣ ΕΝΤΟΣ ΕΚΤΟΣ ΕΝΤΟΣ ΕΚΤΟΣ ΕΝΤΟΣ ΕΚΤΟΣ
Ε∆ΡΑΣ Ε∆ΡΑΣ Ε∆ΡΑΣ Ε∆ΡΑΣ Ε∆ΡΑΣ Ε∆ΡΑΣ
ΑΣΤΡΑΠΗ 10 8 21 15 10 8
ΚΕΡΑΥΝΟΣ 9 7 18 14 12 11
ΘΥΕΛΛΑ 6 5 17 13 2 0
ΑΝΙΚΗΤΟΣ 1 4 16 3 20 19
Να γραφούν τα δεδοµένα υπό µορφή τριών πινάκων Α, Β, Γ, που περιέχουν
αντίστοιχα τα τρίποντα, δίποντα και τις ελεύθερες βολές κάθε οµάδας.
Να βρεθεί πίνακας που δίνει τους συνολικούς πόντους που σηµείωσε κάθε µία
οµάδα εντός και εκτός έδρας.
Ο πίνακας Α δίνει τα τρίποντα που σηµειώθηκαν εντός και εκτός έδρας.
Ο πίνακας Β δίνει τα δίποντα που σηµειώθηκαν εντός και εκτός έδρας.
Ο πίνακας Γ δίνει τις ελεύθερες βολές που σηµειώθηκαν εντός και εκτός έδρας.
10 8   21 15  10 8 
 9 7 18 14  12 11
Α=  , Β=  , Γ=  .
 6 5 17 13 2 0
     
 1 4 16 3   20 19 
Ο πίνακας ∆ που δίνει τους συνολικούς πόντους κάθε µίας οµάδας στις δυο πρώτες
αγωνιστικές του πρωταθλήµατος.
10 8   21 15  10 8   30 24   42 30  10 8 
 9 7  18 14  12 11  27 21 36 28  12 11
∆=3   +2   +1  =  + + 
 6 5  17 13  2 0  18 15  34 26   2 0 
           
 1 4  16 3   20 19   3 12  32 6   20 19 
Εντός Εκτός
30+42+10 24+30+8  82 62  Αστραπή
 27+36+12 21+28+11  75 60  Κεραυνός
= = 
 18+34+2 15+26+0  54 41 Θύελλα
   
 6+32+20 12+6+19  58 37  Ανίκητος
Εφαρµογή Τέσσερις ναυτιλιακές εταιρείες καταλαµβάνουν από έναν όροφο µεγάρου,

του οποίου η ανάλυση των εξόδων µηνός Μαρτίου φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΦΥΛΑΞΗ ΕΙ∆ΙΚΑ ΕΞΟ∆Α
3.500 € 200 € 1.000 € 5.000 € 500 €
Αν η αναλογία επιβαρύνσεως κατά όροφο είναι:
1ος ΟΡΟΦΟΣ 2ος ΟΡΟΦΟΣ 3ος ΟΡΟΦΟΣ 4 ος ΟΡΟΦΟΣ
100 ‰ 150 ‰ 350 ‰ 400 ‰
(α) Κατασκευάστε πίνακα που αναλύει κατά κατηγορία, τα έξοδα κάθε ορόφου.
(β) Το µήνα Απρίλιο λόγω ανόδου της θερµοκρασίας, θα µειωθεί κατά 10% η δαπάνη
θερµάνσεως αλλά θα αυξηθούν κατά 20% τα ειδικά έξοδα, λόγω συντηρήσεως
αποχετεύσεων και κηπευτικών εργασιών στον περιβάλλοντα χώρο.
Βρείτε µε βάση τα νέα δεδοµένα, τι ποσό θα πληρώσει ο κάθε όροφος το
µήνα Απρίλιο.
(α) Γνωρίζοµε ότι 100 ‰ = 100 / 1.000 = 0,1 και 150 ‰ = 150 / 1.000 = 0,15 και
350 ‰ = 350 / 1.000 = 0,35 και 400 ‰ = 400 / 1.000 = 0,4.
Κατασκευάζοµε τον πίνακα στήλη που περιέχει τις αναλογίες (χιλιοστά)
επιβαρύνσεως κάθε ορόφου.
 0,1 
0,15
 
0,35
 
 0,4 
Τα έξοδα ανά κατηγορία προκύπτουν από τους πολλαπλασιασµούς:
 0,1   350 
0,15  525 
3.500  =  για την καθαριότητα,
0,35 1.225 
   
 0,4  1.400 
 0,1   20 
0,15 30 
200   =   για τους ανελκυστήρες,
0,35  70 
   
 0,4  80 
 0,1  100 
 0,15 150 
1.000  =  για τη θέρµανση
 0,35 350 
   
 0,4   400 
 0,1   500 
0,15  750 
5.000  =  για τη φύλαξη,
0,35 1.750 
   
 0,4   2.000 

 0,1   50 
0,15  75 
500  =  για τα ειδικά έξοδα
0,35 175 
   
 0,4   200 
Ο αναλυτικός πίνακας εξόδων, µηνός Μαρτίου, κατά κατηγορία για κάθε όροφο είναι
ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΕΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΦΥΛΑΞΗ ΕΙ∆ΙΚΑ
ΕΞΟ∆Α
1ος 350 € 20 € 100 € 500 € 50 € 1.020€
ΟΡΟΦΟΣ
2ος 525 € 30 € 150 € 750 € 75 € 1.530€
ΟΡΟΦΟΣ
3ος 1.225 € 70 € 350 € 1.750 € 175 € 3.570€
ΟΡΟΦΟΣ
4ος 1.400 € 80 € 400 € 2.000 € 200 € 4.080€
ΟΡΟΦΟΣ
3.500 € 200 € 1.000 € 5.000 € 500 € 10.200€
(β) Τον Απρίλιο η δαπάνη για θέρµανση θα µειωθεί κατά 10%, συνεπώς θα
ανέρχεται στο 90% της αντίστοιχης δαπάνης του Μαρτίου και ο καταµερισµός της
ανά όροφο προκύπτει από τον παρακάτω πολλαπλασιασµό:
 0,1   0,1   90 
0,15 0,15 135 
1.000 ⋅ 0,9 ⋅   =900  = 
0,35 0,35 315 
     
 0,4   0,4  360 
Οµοίως, η δαπάνη για ειδικά έξοδα θα σηµειώσει αύξηση 20%, συνεπώς θα
ανέρχεται στο 120% της αντίστοιχης δαπάνης του Μαρτίου και ο καταµερισµός της
ανά όροφο προκύπτει από τον παρακάτω πολλαπλασιασµό:
 0,1   0,1   60 
0,15 0,15  90 
500 ⋅ 1,2 ⋅   =600  = 
0,35 0,35  210 
     
 0,4   0,4   240 
Οι υπόλοιπες δαπάνες παραµένουν αµετάβλητες (3.500€ για καθαριότητα,
200€ για συντήρηση ανελκυστήρων και 5.000€ για υπηρεσίες φυλάξεως).
Η δαπάνη ανά όροφο (άρα και ανά ναυτιλιακή εταιρεία) για τον Απρίλιο
προκύπτει από τον παρακάτω πολλαπλασιασµό:
 0,1 
0,15
( 3.500 + 200 + 0,9 ⋅1.000+ 5.000 + 500 ⋅ 1,2 ) ⋅   =
0,35
 
 0,4 
 0,1  1.020  Ναυτιλιακή εταιρεία 1ου ορόφου

0,15 1.530 
    Ναυτιλιακή εταιρεία 2ου ορόφου
10.200 ⋅ =
0,35 3.570  Ναυτιλιακή εταιρεία 3ου ορόφου
    ου
 0,4   4.080  Ναυτιλιακή εταιρεία 4 ορόφου

Εφαρµογή. Κάθε διάνυσµα του επιπέδου µπορεί να γραφτεί µε τη βοήθεια πίνακα
γραµµή ή πίνακα στήλη. Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα,
 Α1 3
ΟΑ=[Α1,Α2]=[3,5] ή ΟΑ=   =  
 Α2  5
 Β1 7 
ΟΒ=[Β1,Β2]=[7,2] ή ΟΒ=   =  
 Β2   2 
Για να προσθέσοµε ή αφαιρέσοµε δύο διανύσµατα, προσθέτοµε ή αφαιρούµε
τις αντίστοιχες συντεταγµένες τους. Συνεπώς είναι:
 Α1  Β1 3 7  10 
ΟΑ+ΟΒ=   +   =   +   =  
 Α2   Β2  5  2   7 
 Α1  Β1 3 7   −4 

ΟΑ − ΟΒ=   −   =   −   =  
 Α2   Β2  5   2   3 
Όταν ένα διάνυσµα πολλαπλασιάζεται επί πραγµατικό αριθµό, το διάνυσµα

που προκύπτει έχει ως συντεταγµένες τις αντίστοιχες συντεταγµένες του αρχικού
πολλαπλασιασµένες επί τον πραγµατικό αριθµό.
 −2   −2   −4 
Στο σχήµα είναι ΟΓ=   , Ο∆=2 ΟΓ=2   =   , άρα ο πολλαπλασιασµός
 −2   −2   −4 
αριθµού επί διάνυσµα ανάγεται σε πολλαπλασιασµό αριθµού επί πίνακα.
3.2.4. Πολλαπλασιασµός πινάκων.

Οι αξιωµατικοί που απασχολούνται σε ναυτιλιακή εταιρεία, ανά ειδικότητα
(πλοίαρχοι, µηχανικοί) και βαθµό (Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεως) φαίνονται στον πίνακα Α.
Πλ. Μηχ.
30 40  Α΄ τάξεως
Α= 35 45  Β΄ τάξεως
50 60  Γ΄ τάξεως
Λόγω ιδιαίτερα αυξηµένης κερδοφορίας, η εταιρεία κατέβαλε πέρυσι πριµ
8.000 € σε κάθε αξιωµατικό γέφυρας και 7.000 € στον αντίστοιχο µηχανής,
ανεξαρτήτως τάξεως. Για εφέτος προγραµµατίζει να κάνει το ίδιο προσφέροντας
10.000€ και 9.000€ αντίστοιχα.
Ζητείται από το λογιστήριο να υπολογίσει πόσα χρήµατα δόθηκαν πέρυσι
στους αξιωµατικούς (πλοιάρχους και µηχανικούς) κάθε τάξεως ξεχωριστά και πόσα
θα δοθούν εφέτος. Ο λογιστής, θα σχηµατίσει τον 2x2 πίνακα Β των bonus και θα
κάνει τις παρακάτω πράξεις:

Πέρυσι Εφέτος
8.000 10.000  Πλοίαρχοι
Β=  
7.000 9.000  Μηχανικοί
Για το περσινό πριµ των αξιωµατικών Α΄ τάξεως (πλοιάρχων και µηχανικών)
έδωσε 30 ·8.000 € + 40 ·7.000 € = 240.000 € + 280.000 € = 520.000 €.
Η παραπάνω διαδικασία περιγράφεται µε τη βοήθεια πινάκων ως εξής:
8.000 
[30 40] ⋅ 7.000  = [30 ⋅ 8.000 + 40 ⋅ 7.000] = [520.000]
 
Για το εφετινό πριµ των αξιωµατικών Α΄ τάξεως (πλοιάρχων και µηχανικών)
θα δώσει 30 ·10.000 € + 40 ·9.000 € = 300.000 € + 360.000 € = 660.000 €.
10.000 
[30 40] ⋅ 9.000  = [30 ⋅10.000 + 40 ⋅ 9.000] = [660.000]
 
Για το περσινό πριµ των αξιωµατικών Β΄ τάξεως (πλοιάρχων και µηχανικών)
έδωσε 35 ·8.000 € + 45 ·7.000 € = 280.000 € + 315.000 € = 595.000 €.
8.000 
[35 45] ⋅ 7.000  = [35 ⋅ 8.000 + 45 ⋅ 7.000] = [595.000]
 
Για το εφετινό πριµ των αξιωµατικών Β΄ τάξεως (πλοιάρχων και µηχανικών)
θα δώσει 35 ·10.000 € + 45 ·9.000 € = 350.000 € + 405.000 € = 755.000 €.
10.000 
[35 45] ⋅ 9.000  = [35 ⋅10.000 + 45 ⋅ 9.000] = [755.000]
 
Για το περσινό πριµ των αξιωµατικών Γ΄ τάξεως (πλοιάρχων και µηχανικών)
έδωσε 50 ·8.000 € + 60 ·7.000 € = 400.000 € + 420.000 € = 820.000 €.
8.000 
[50 60] ⋅ 7.000 = [50 ⋅ 8.000 + 60 ⋅ 7.000] = [820.000]
 
Για το εφετινό πριµ των αξιωµατικών Γ΄ τάξεως (πλοιάρχων και µηχανικών)
θα δώσει 50 ·10.000 € + 60 ·9.000 € = 500.000 € + 540.000 € = 1.040.000 €.
10.000 
[50 60] ⋅ 9.000  = [50 ⋅10.000 + 60 ⋅ 9.000] = [1.040.000]
 
Όλα τα αποτελέσµατα των παραπάνω πράξεων µπορούν να συνοψιστούν υπό
τη µορφή πίνακα διπλής εισόδου ως εξής:
ΠΕΡΥΣΙ ΕΦΕΤΟΣ
Αξιωµατικοί (Πλοίαρχοι & µηχανικοί) Α΄ τάξεως 520.000 660.000
Αξιωµατικοί (Πλοίαρχοι & µηχανικοί) Β΄ τάξεως 595.000 755.000
Αξιωµατικοί (Πλοίαρχοι & µηχανικοί) Γ΄ τάξεως 820.000 1.040.000
ή υπό µορφή πίνακα

Πέρυσι Εφέτος
 520.000 660.000  Αξιωµατικο ί (Πλοίαρχοι & Μηχανικοί ) Α΄ τ άξεως

Γ=  595.000 755.000  Αξιωµατικο ί (Πλοίαρχοι & Μηχανικοί )Β΄ τ άξεως
 820.000 1.040.000  Αξιωµατικο ί (Πλοίαρχοι & Μηχανικοί )Γ΄ τ άξεως
Ο πίνακας Γ ονοµάζεται γινόµενο του πίνακα Α µε τον πίνακα Β και
συµβολίζεται ΑΒ. Παρατηρούµε ότι το στοιχείο γ11 προκύπτει αν πολλαπλασιάσοµε
τα στοιχεία της πρώτης γραµµής του Α µε τα αντίστοιχα της πρώτης στήλης του Β
και αθροίσοµε τα γινόµενα.
Το στοιχείο γ12 προκύπτει αν πολλαπλασιάσοµε τα στοιχεία της πρώτης
γραµµής του Α µε τα αντίστοιχα στοιχεία της δεύτερης στήλης του Β και αθροίσοµε
τα γινόµενα, κ.ο.κ.
Ορισµός. Αν Α=[αik] πίνακας µxν, Β=[βkj] πίνακας νxρ, ορίζοµε ως γινόµενο του
πίνακα Α επί τον πίνακα Β και συµβολίζοµε ως ΑΒ ή Α·Β, τον µxρ πίνακα του
οποίου κάθε στοιχείο γij είναι άθροισµα των γινοµένων των ν στοιχείων της i γραµµής
του Α επί τα αντίστοιχα στοιχεία της j στήλης του Β. ∆ηλαδή : γij = αi1β1j + αi2β2j +
αi3β3j + … + αiνβνj . Σχηµατικά αυτό περιγράφεται ως εξής:
j στήλη
 α11 α12 ... α1ν  β11 β12 ... β1j ... β1ρ 
α β ... β 2ρ 
 21 α 22 ... α 2ν   21 β 22 ... β 2j
 ... ... ... ...  ,  ... ... ... ... ... ...  και
Α µxν =   Β=  
 αi1 αi2 ... αiν  i γραµµή  β i1 β i2 ... βij ... β iρ 
 ... ... ... ...   ... ... ... ... ... ... 
   
 αµ1 αµ2 ... α µν  β ν1 β ν2 ... β νj ... β νρ 
j στήλη
 α11 α12 ... α1ν   β11 β12 ... β1j ... β1ρ 
α ... α 2ν  β 21 β 22 ... β 2j ... β 2ρ 
 21 α 22
 ... ... ... ...   ... ... ... ... ... ... 
  =
i γραµµή  αi1 αi2 ... αiν   βi1 β i2 ... β ij ... β iρ 
 ... ... ... ...   ... ... ... ... ... ... 
  
αµ1 αµ2 ... αµν  β ν1 β ν2 ... β νj ... β νρ 
j στήλη
 γ11 γ12 ... γ1j ... γ1ρ 
γ ... γ 2j ... γ 2ρ 
 21 γ 22
 ... ... ... ... ... ... 
 
 γ i1 γi2 ... γij ... γiρ  i γραµµή
 ... ... ... ... ... ... 
 
 γµ1 γµ2 ... γ µj ... γµρ 
Κάνοντας µεγέθυνση έχοµε ότι:

Παρατηρούµε ότι ο πολλαπλασιασµός ΑΒ των πινάκων Α, Β δεν ορίζεται
για όλους τους πίνακες αλλά µόνο για αυτούς στους οποίους ο αριθµός των στηλών
του πρώτου πίνακα ισούται µε τον αριθµό των γραµµών του δευτέρου πίνακα.
Ορισµός. ∆ύναµη ενός τετραγωνικού πίνακα διαστάσεως ν, µε εκθέτη φυσικό αριθµό

k ≠ 0 ορίζοµε τον πίνακα Α κ = ΑΑΑ Α . Όταν k = 1 ορίζοµε Α1 =Α .
...

κ φορές
Εφαρµογή. Το παρακάτω δίκτυο παρουσιάζει τις συνδέσεις των λιµανιών Λ1, Λ2 µε

τα λιµάνια Λ3, Λ4, Λ5 µίας άλλης χώρας και τις συνδέσεις αυτών µε τα λιµάνια Λ6,
Λ7. Ο αριθµός των ναυτιλιακών εταιρειών που συνδέουν τα λιµάνια φαίνεται στο
δίκτυο πάνω από κάθε γραµµή.
1. Να δοθούν µε τη µορφή πίνακα Α οι πληροφορίες του δικτύου για τα
δροµολόγια από τα λιµάνια Λ1, Λ2 προς τα λιµάνια Λ3, Λ4, Λ5.
2. Οµοίως µε τη µορφή πίνακα Β για τα δροµολόγια από τα λιµάνια Λ3, Λ4,
Λ5 προς τα λιµάνια Λ6, Λ7.
3. Γράψτε πίνακα Γ που να δίνει πληροφορίες για το πλήθος όλων των
δυνατών δροµολογίων µεταξύ των Λ1, Λ2 και Λ6, Λ7.
4. Υπολογίστε το γινόµενο ΑΒ και συγκρίνετε το µε τον πίνακα Γ.
Να γίνει εφαρµογή για a=3, b=6, c=1, d=5, e=2, f=3, g=4, h=2, i=1.
1. Οι πληροφορίες δίνονται από τον πίνακα διπλής εισόδου καθώς και τον πίνακα Α
Λ3 Λ4 Λ5 3 6 1 
Α=  
Λ1 a=3 b=6 c=1 0 5 2 
Λ2 0 d=5 h=2
2. Οι πληροφορίες δίνονται από τον πίνακα διπλής εισόδου καθώς και τον πίνακα Β
Λ6 Λ7 0 0
Λ3 0 0 Β= 1 2 
Λ4 i=1 e=2  4 3 
Λ5 g=4 f=3

3. Οι πληροφορίες δίνονται από τον πίνακα διπλής εισόδου καθώς και τον πίνακα Γ
Λ6 Λ7 10 15 
Γ=  
Λ1 bi + cg = 6 + 4 = 10 be +cf = 12 + 3 = 15 13 16 
Λ2 di + hg = 5 + 8 =13 de + hf= 10 + 6 =16
4. Εκτελούµε τις πράξεις και παρατηρούµε ότι ΑΒ = Γ.
0 0
3 6 1    = 10 15  =Γ .
ΑΒ=    1 2   
 0 5 2   4 3  13 16 
 
Άσκηση.
Η µπίλια στο παρακάτω σχήµα µπορεί να κινηθεί από την κορυφή του
πλέγµατος προς τα κάτω, µόνο πλαγίως, όπως δείχνουν τα βέλη και µόνο κατά ένα
τετράγωνο την κάθε φορά.
(α) Να συµπληρωθούν οι παρακάτω κινήσεις της από γραµµή σε γραµµή του

πλέγµατος ακολουθώντας τον εξής κανόνα: Γράφοµε 1 αν η µπίλια µπορεί να
µετακινηθεί από το ένα τετράγωνο στο άλλο και 0 αν δεν µπορεί.
Στο γ1 γ2 γ3 γ4
Στο α1 α2 Στο β1 β2 β3
β1 ... ... ... ...
... ... , α1 ... ... ... , ,
Από την αρχή   Από   Από β2 ... ... ... ...
... ... α2 ... ... ...
β3 ... ... ... ...
Στο ε1 ε2 ε3 ε4 ε5 ε6
Στο δ1 δ2 δ3 δ4 δ5
δ1 ... ... ... ... ... ...
γ1 ... ... ... ... ...
δ2 ... ... ... ... ... ...
γ2 ... ... ... ... ... , .
Από Από δ3 ... ... ... ... ... ...
γ3 ... ... ... ... ...  
  δ4 ... ... ... ... ... ...
γ4 ... ... ... ... ...
δ5 ... ... ... ... ... ...
(β) Αν Α1 ,Α2 ,Α3 ,Α4 ,Α5 είναι κατά σειρά οι παραπάνω πίνακες, να βρεθεί το
γινόµενο Α1 Α2 Α3 Α4 Α5 και να εξηγηθεί τι παριστάνει.
3x − y=3 
Εφαρµογή. Το γραµµικό σύστηµα   µπορεί µε χρήση πινάκων να γραφεί
5x+2y=16 
3 −1
µε τη µορφή Α·Χ=Β, όπου Α=   ο πίνακας των συντελεστών των αγνώστων
5 2 

x 3
Χ =   ο πίνακας των αγνώστων και Β=   ο πίνακας των σταθερών όρων.
 y 16 
Άσκηση.
 x + y + 2z = 8 
 
Το γραµµικό σύστηµα 2x − y + 3z = 15  να γραφεί στη µορφή ΑΧ=Β.
3x + 2y − z = −3
 
3.2.5. Ιδιότητες πολλαπλασιασµού πινάκων.

1. Ο πολλαπλασιασµός πινάκων δεν είναι πράξη αντιµεταθετική, όπως ο
πολλαπλασιασµός πραγµατικών αριθµών, διότι υπάρχουν οι εξής πέντε περιπτώσεις:
(α) Να µην ορίζονται τα ΑΒ και ΒΑ. Π.χ. Α1Χ2 , Β 3Χ4
(β) Να ορίζεται µόνο το ΑΒ αλλά όχι το ΒΑ. Π.χ. Α1Χ2 , Β 2Χ3
(γ) Να ορίζεται µόνο το ΒΑ αλλά όχι το ΑΒ. Π.χ. Β 3Χ4 , Α 4Χ1
(δ) Να ορίζονται τα ΑΒ, ΒΑ, αλλά να είναι πίνακες διαφορετικών διαστάσεων, άρα
όχι ίσοι µεταξύ τους.
Π.χ. Α 2Χ3 Β 3Χ2 → (ΑΒ)2Χ2 και Β 3Χ2 Α 2Χ3 → (ΒΑ)3Χ3 .
(ε) Να ορίζονται τα ΑΒ, ΒΑ να είναι πίνακες ιδίων διαστάσεων αλλά ΑΒ≠ΒΑ.
2 3 1 0 
Π.χ. Αν Α=   και Β=   τότε
1 4  2 7
 2 3  1 0   2 ⋅1+3 ⋅ 2 2 ⋅ 0+3 ⋅ 7  8 21
ΑΒ=    = = 
 1 4   2 7  1 ⋅1+4 ⋅ 2 1 ⋅ 0+4 ⋅ 7  9 28
1 0   2 3   1 ⋅ 2+0 ⋅1 1 ⋅ 3+0 ⋅ 4   2 3 
ΒΑ=    = = 
 2 7  1 4   2 ⋅ 2+7 ⋅1 2 ⋅ 3+7 ⋅ 4  11 34 
Πιθανό στην εκφώνηση κάποιων ασκήσεων, να αναφέρεται ότι ΑΒ=ΒΑ. Αυτό
είναι µία ειδική περίπτωση, δεν είναι κάτι γενικό και σε καµία περίπτωση δε σηµαίνει
ότι ισχύει η αντιµεταθετική ιδιότητα στον πολλαπλασιασµό πινάκων.
2. Αν ΑΒ= Ο δε συνεπάγεται ότι Α= Ο ή Β= Ο όπως συµβαίνει στους πραγµατικούς

αριθµούς.
0 0  0 0 0 0  0 0  0 0 
Αν Α=   ≠ Ο , Β=   ≠ Ο τότε ΑΒ=    =  =Ο .
1 0  0 1  1 0   0 1   0 0 
3. Αν κ,λ ∈ και Α, Β, Γ πίνακες, ισχύουν οι παρακάτω ιδιότητες υπό την

προϋπόθεση ότι ορίζονται οι πράξεις που σηµειώνονται.
Α (Β+Γ) = ΑΒ + ΑΓ επιµεριστική

(Β+Γ) Α = ΒΑ + ΓΑ επιµεριστική
(κΑ) (λΒ) = (κλ) ΑΒ
λ(ΑΒ) = (λΑ)Β = Α (λΒ)
ΑΙν = Ιµ Α =Α όπου µ, ν οι διαστάσεις του Α.
Αν Α οποιοσδήποτε τετραγωνικός πίνακας διάστασεως ν, ισχύει ΑΙν = Ιν Α=Α.
Α (ΒΓ) = (ΑΒ) Γ προσεταιριστική
Η ιδιότητα αυτή επιτρέπει να γράφοµε ΑΒΓ για καθένα από τα ίσα γινόµενα
Α(ΒΓ), (ΑΒ)Γ.
Αν Α, Β, Γ, ∆ πίνακες τέτοιοι ώστε να ορίζονται τα γινόµενα ΑΒ, ΒΓ, Γ∆, έχοµε:
(ΑΒ)(Γ∆) = [(ΑΒ)Γ]∆ = Α[Β(Γ∆)] = [Α(ΒΓ)]∆ και µπορούµε να γράφοµε ΑΒΓ∆ για
καθένα από τα γινόµενα αυτά.
Γενικά επειδή ισχύει η προσεταιριστική ιδιότητα, µπορεί να αποδειχθεί ότι
όταν πολλαπλασιάζοµε έναν αριθµό πινάκων Α1, Α2 , Α3 ,…Αν-1 ,Αν , το γινόµενο θα
είναι ίδιο κατά οποιονδήποτε τρόπο και αν εκτελεστεί ο πολλαπλασιασµός, χωρίς
όµως να αλλάξει η σειρά των παραγόντων και συµβολίζεται Α1Α2 Α3…Αν-1Αν .
4. Αν κ,λ φυσικοί αριθµοί διάφοροι του µηδέν και ρ πραγµατικός αριθµός ισχύουν:
( Ιν )
κ
Ακ Αλ = Ακ+λ , (Ακ )λ = Ακλ, (ρΑ)κ = ρκ Ακ, Α1 =Α , =Ι ν ,κ ≠ 0 .
5. Αν Α πίνακας νxµ, Β πίνακας µxρ τότε (ΑΒ)Τ = ΒΤΑΤ. Επαγωγικά αποδεικνύεται

ότι: ( Α1 Α 2 Α3 ... Α ν ) =Α Τν Α Τν-1 Α Τν-2 ... Α3Τ Α Τ2 Α1Τ .
Τ
6. Αν Α, Β διαγώνιοι πίνακες διαστάσεως ν τότε οι ΑΒ, ΒΑ είναι διαγώνιοι και

ΑΒ=ΒΑ.
α 0 α 2 0 3 α
3
0 α ν 0
7. Αν Α=   τότε Α2 =   , Α =  3
,…, Α ν
=   όπου ν
0 β 0 β2  0 β  0 βν 
φυσικός αριθµός.
α 0 0 α 2 0 0 α3 0 0
   
Επίσης αν Β=  0 β 0  τότε Β2 =  0 β 2 0 , Β3 =  0 β3 0  ,…,
 0 0 γ  0 0 γ 2  0 0 γ 3 
 
α ν 0 0
 
Βν =  0 βν 0  όπου ν φυσικός αριθµός.
0 0 γ ν 

8. Αν για τους πίνακες Α, Β, Γ ισχύει ότι ΑΒ=ΑΓ, δε συνεπάγεται ότι Β=Γ (νόµος
διαγραφής).

1 2   −1 0   −3 −2 
Π.χ. Θεωρούµε τους Α=   , Β=   , Γ=   . Προφανώς Β ≠Γ.
3 6   1 −1 2 0
1 −2 
Όµως ΑΒ=ΑΓ=  .
 3 −6 
Αν Α πίνακας διαστάσεως µxν δείξτε ότι οι πίνακες ΑΑΤ και ΑΤΑ είναι συµµετρικοί.
Απόδειξη
Γνωρίζοµε ότι (ΑΒ) =Β Α καθώς επίσης ότι αν Α=ΑΤ τότε ο πίνακας Α είναι
Τ Τ Τ
( Α Α ) = ( Α ) Α = Α Α , θα είναι ο πίνακας ΑΑΤ συµµετρικός.
Τ Τ
Τ Τ Τ Τ
Αφού
Οµοίως ( Α Α ) = Α ( Α ) = Α Α . Συνεπώς ο πίνακας ΑΤΑ είναι συµµετρικός.

Τ Τ
Τ Τ Τ Τ
Αδύναµος ονοµάζεται ο τετραγωνικός πίνακας Ανxν για τον οποίο ισχύει Α2=Α. Ένας
αδύναµος πίνακας ονοµάζεται και περιοδικός µε περίοδο 1. Οι αδύναµοι πίνακες
έχουν πολλές εφαρµογές στη στατιστική.
Ορθογώνιος ονοµάζεται ο τετραγωνικός Ανχν για τον οποίο ισχύει AAT = AT A = I .
Άσκηση.
 cosθ sinθ 
Εξετάστε αν είναι ορθογώνιος ο Α=  .
 −sinθ cosθ 
3.2.6. Παραδείγµατα και ασκήσεις.

Εφαρµογή. Εµπορική επιχείρηση έχει υποκαταστήµατα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και
Ηράκλειο, από τα οποία πούλησε σε µία ηµέρα, τρία προϊόντα σε ποσότητες ανά
υποκατάστηµα, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
ΠΡΟΙΟΝ 1 ΠΡΟΙΟΝ 2 ΠΡΟΙΟΝ 3
ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ Laptop Printer Scanner
ΑΘΗΝΩΝ 90 80 20
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 70 50 45
ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 60 150 100
Αν οι τιµές πωλήσεως για τα προϊόντα 1, 2, 3 είναι 600 €, 50 €, 40 €
αντίστοιχα, ανεξάρτητα από το υποκατάστηµα που πωλούνται, να βρεθούν µε τη
βοήθεια των πράξεων των πινάκων τα έσοδα του κάθε υποκαταστήµατος.
Ο 3x3 πίνακας Α δείχνει τις πωλήσεις ανά προϊόν και υποκατάστηµα.
Ο 3x1 πίνακας Β δείχνει τις τιµές πωλήσεως κάθε προϊόντος.
Ο 3x1πίνακας Γ =Α⋅Β δείχνει τα έσοδα κάθε υποκαταστήµατος.
Lap Pr Scan
90 80 20  Αθήνα 600  Laptop
Α 3Χ3 = 70 50 45  Θεσ/νίκη B3X1 =  50  Printer
60 150 100  Ηράκλειο  40  Scanner

90 80 20   600   90 ⋅ 600+80 ⋅ 50+20 ⋅ 40 
Γ=Α 3x3B3x1 = 70 50 45   50  =
 
 70 ⋅ 600+50 ⋅ 50+45 ⋅ 40  =
 
60 150 100  40  60 ⋅ 600+150 ⋅ 50+100 ⋅ 40 
 54.000+4.000+800   58.800  Αθήνα

=  42.000+2.500+1.800 =  46.300  Θεσ/νίκη
36.000+7.500+4.000   47.500  Ηράκλειο
1 −1 1 1 
Π.χ. Θεωρούµε τους πίνακες Α=   , Β=   . ∆είξτε ότι Α 2 +Β2 =(Α+Β) 2 .
 2 −1  4 −1
Ποιο είναι το συµπέρασµα σας.
1 −1 1 −1  −1 0 
Είναι : Α 2 = ΑΑ =   =  και
 2 −1  2 −1  0 −1
1 1  1 1   5 0 4 0
Β2 = ΒΒ =   =  άρα Α 2 +Β2 =  .
 4 −1  4 −1  0 5  0 4
2 0  2 0  4 0 
Επίσης είναι (Α+Β)2 = (Α+Β)(Α+Β) =   = .
 6 −2   6 −2   0 4 
Άρα Α 2 +Β2 = (Α+Β) 2 . Το συµπέρασµα είναι ότι γενικά στους πίνακες δεν ισχύουν οι
ταυτότητες που γνωρίζαµε στους πραγµατικούς αριθµούς διότι δεν ισχύει στους
πίνακες η αντιµεταθετική ιδιότητα του πολλαπλασιασµού.
Στο συγκεκριµένο παράδειγµα µπορούµε να υπολογίσουµε τον (Α+Β)2 και ως
εξής: (Α+Β)2 =(Α+Β)(Α+Β)=Α 2 +ΑΒ+ΒΑ+Β2 .
Άσκηση.
1. Για να ορίζετε ο Α2 πρέπει ο πίνακας Α να είναι τετραγωνικός.
2. Αν Α πίνακας 2x2 τότε ισχύει ότι Α· Α2 = Α2 · Α.
3. Αν ο Α έχει διαστάσεις µxν και ισχύει ότι Α· Ιν = Ιν · Α = Α τότε είναι µ=ν.
4. Αν ο Α είναι 2x3 και ο Β 3x2, τότε ορίζονται τα Α· Β, Β· Α και Α· Β= Β· Α.
Άσκηση.
Ποιοι από τους παρακάτω πίνακες είναι σίγουρα ίσοι µε τον (Α+Β)2 ;
(1) (Β+Α)2 (2) Α2 +2ΑΒ+ Β2
(3) Α(Α+Β) + Β(Α+Β) (4) Α2+ΑΒ+ΒΑ+Β2
Άσκηση.
Σηµειώστε την σωστή απάντηση.
1. Αν δύο πίνακες είναι 2x3 τότε ορίζεται:
(α) Το άθροισµα τους (β) Το γινόµενο τους (γ) Και τα δύο (δ) Τίποτα από τα δύο.

2. Αν για δύο πίνακες 2x2 ισχύει Α2=Β2, τότε:
(α) Α=Β (β) Α = − Β
(γ) Ισχύουν και τα δύο (δ) Μπορεί να µην ισχύει κανένα από τα δύο.
3. Αν για δύο πίνακες διαστάσεως νxν ισχύει (Α − Β)2 = Ο , τότε:

(α) A=B (β) Α = Β = Ο (γ) ∆εν είναι απαραίτητο να ισχύουν τα (α), (β).
4. Αν για τον τετραγωνικό πίνακα Α, διαστάσεως 2 ισχύει ότι Α2 = Ο , τότε:

(α) A = I2 (β) Α = Ο (γ) ∆εν είναι απαραίτητο να ισχύουν τα (α), (β).
Άσκηση.
Οι διαστάσεις που πρέπει να έχουν δύο πίνακες Α, Β αντίστοιχα, ώστε να ορίζεται το
γινόµενο τους και να είναι πίνακας στοιχείο είναι:
(α) µxν , νx1 (β) 1xν , νx1 (γ) 1xν , νxλ.
Άσκηση.
Αν Α, Β τετραγωνικοί πίνακες ιδίου τύπου δείξτε ότι ( Α − Β ) =Α 2 − ΑΒ − ΒΑ+Β2 .
2
Πότε ισχύει η ισότητα ( Α±Β ) =Α 2 ±2ΑΒ+Β2 ;

2
Άσκηση.
Βιοµηχανία επίπλων έχει δύο εργοστάσια Ε1, Ε2. Οι πίνακες Α, Β δίνουν τις
ώρες εργασίας που απαιτούνται για την κατασκευή κάθε επίπλου και τις ωριαίες
αµοιβές σε ευρώ (€) του προσωπικού αντιστοίχως.
Κατασκευή Βάψιµο Συσκευασία Ε1 Ε 2
 2 0,5 0,3 Τραπέζι  5 6  Κατασκευή
 
Α=  1 0,25 0,2  Κρεβάτι Β=  4 5  Βάψιµο
0,5 0,2 0,1 Καρέκλα  3 2  Συσκευασία
Βρείτε τον ΑΒ και εξηγήστε τι εκφράζει. Ποιο το κόστος εργασίας για την
παραγωγή µίας καρέκλας στο εργοστάσιο Ε1 και ενός τραπεζιού στο Ε2;
Άσκηση.
Έστω τετραγωνικοί πίνακες Α, Β διαστάσεως 3. Σηµειώστε ποιους από τους
παρακάτω ισχυρισµούς θεωρείτε σωστούς ή λάθος. ∆ικαιολογήστε την απάντηση σας
στους σωστούς ισχυρισµούς και δώστε ένα αριθµητικό αντιπαράδειγµα στους λάθος.
(α) Αν η πρώτη και τρίτη στήλη του Β είναι ίδιες, τότε η πρώτη µε την τρίτη στήλη
του ΑΒ είναι ίδιες.
(β) Αν η πρώτη και τρίτη γραµµή του Β είναι ίδιες, τότε η πρώτη µε την τρίτη
γραµµή του ΑΒ είναι ίδιες.
(γ) Αν η πρώτη και τρίτη γραµµή του Α είναι ίδιες, τότε η πρώτη µε την τρίτη γραµµή
του πίνακα ΑΒ είναι ίδιες.

Άσκηση.
Βρείτε, µε δοκιµές, πίνακες 2x2 τέτοιους ώστε:
(α) Α 2 = −Ι µε στοιχεία του Α πραγµατικούς αριθµούς.
(β) Β 2 = Ο µε κάποια στοιχεία του Β διάφορα του µηδέν.
(γ) Γ∆ = − Γ∆ , µε Γ∆≠ Ο (δ) ΕΖ = Ο , µε όλα τα στοιχεία των Ε και Ζ µη µηδενικά.
Άσκηση.
∆είξτε ότι το γινόµενο δύο άνω τριγωνικών πινάκων διαστάσεως 3 είναι άνω
τριγωνικός ίδιας διαστάσεως.
Άσκηση.
Αν για τους Α, Β ορίζονται τα Α+Β, ΑΒ δείξτε ότι οι πίνακες είναι τετραγωνικοί.
Άσκηση.
π  cos x tan x   sin x −1  1 0 
Για x ≠ kπ+ , k ∈ δείξτε ότι cos x   + sin x  = .
2  − sin x cos x  cos x sin x  0 1 
3.3.Στοιχειώδεις πράξεις επί των γραµµών πίνακα - Βαθµός πίνακα.

Αν ένας πίνακας έχει µία µόνο γραµµή και ν στήλες, τότε ονοµάζεται πίνακας
γραµµή ή διάνυσµα γραµµή. Αν έχει µόνο µία στήλη και µ γραµµές ονοµάζεται
πίνακας στήλη ή διάνυσµα στήλη. Έτσι µπορούµε για τον πίνακα Α=[αij],
i=1,2,3,…,µ , j=1,2,3,…,ν να λέµε ότι τα διανύσµατα γραµµές αυτού είναι τα:
Γ1 = [ α11 α12 ... α1ν ] , Γ 2 = [ α 21 α 22 ... α 2ν ] ,…, Γµ = αµ1 αµ2 ... αµν 
και τα διανύσµατα στήλες αυτού είναι τα:
 α11   α12   α1ν 
α  α  α 
Σ1 =  21 
, Σ2 =  22 
, …, Σ ν =   .
2ν
 ...   ...   ... 

     
αµ1  αµ2  αµν 
Ορισµός. Τα διανύσµατα στήλες Σ1, Σ2, …,Σκ του πίνακα Αµxν ονοµάζονται
γραµµικώς εξαρτηµένα αν και µόνο αν υπάρχουν πραγµατικοί αριθµοί λ1, λ2,…, λκ
µε έναν τουλάχιστο διάφορο του µηδέν, ώστε λ1 Σ1+ λ2 Σ2 + … +λκ Σκ = Ο , όπου
Ο ο µηδενικός πίνακας µx1.
Για τα διανύσµατα γραµµές έχοµε τον ίδιο ορισµό µόνο που το Ο του
δευτέρου µέλους συµβολίζει το µηδενικό πίνακα 1xν.
1  10 
2  20 
Π.χ. Αν Σ1 =   , Σ =   τότε οι στήλες Σ1, Σ2 είναι γραµµικώς εξαρτηµένες διότι
 3  2 30 
   
4  40 
Σ2 =10 Σ1.

Οµοίως αν Γ1 = [5 −6 7 ] , Γ 2 = [15 −18 21] , τότε οι γραµµές Γ1, Γ2 είναι
γραµµικώς εξαρτηµένες διότι Γ2= 3 Γ1.
Ορισµός. Τα διανύσµατα στήλες Σ1, Σ2, …,Σκ λέγονται γραµµικώς ανεξάρτητα

όταν η σχέση λ1 Σ1+λ2 Σ2+ …+λκΣκ = Ο , όπου λ1, λ2,…, λκ πραγµατικοί αριθµοί και
Ο ο µηδενικός πίνακας µx1, ισχύει µόνο όταν λ1=λ2=…=λκ=0.
Όµοιο ορισµό έχοµε και για τις γραµµικώς ανεξάρτητες γραµµές Γ1 ,Γ2 ,…,Γκ
µόνο που µε Ο συµβολίζοµε το µηδενικό πίνακα 1xν.
1  0 
Π.χ. Αν Σ1 =   , Σ 2 =   τότε οι στήλες Σ1, Σ2 γραµµικώς ανεξάρτητες διότι
0 1 
1  0  λ  λ 
λ1Σ1 +λ 2 Σ 2 =λ1   +λ 2   =  1  και από λ 1 Σ1 + λ 2 Σ 2 = Ο έχοµε  1  =Ο άρα
0 1   λ 2  λ 2 
λ1 =λ 2 =0 .
Ορισµός. Σε κάθε πίνακα Α το µέγιστο πλήθος ρ των γραµµικώς ανεξάρτητων

στηλών ή γραµµών του, ονοµάζεται βαθµός του πίνακα και συµβολίζεται rank Α=ρ.
Πορίσµατα.
1.Αν ο Α είναι διαστάσεων µxν και ρ ο βαθµός αυτού τότε ρ≤µ και ρ≤ν.
2.Αν ρ ο βαθµός πίνακα, τότε υπάρχουν ρ στήλες ή ρ γραµµές αυτού που είναι
γραµµικώς ανεξάρτητες, ενώ οποιεσδήποτε ρ+1 στήλες ή ρ+1 γραµµές αυτού είναι
γραµµικώς εξαρτηµένες.
1 2 0 3 0 
Π.χ. Να βρεθεί ο βαθµός του Α= 0 0 1 5 0  . Ο πίνακας έχει 3 γραµµές και 5
0 0 0 0 1 
στήλες. Άρα rank A ≤ 5. Επειδή 2Σ1 = Σ2 οι στήλες Σ1 και Σ2 είναι γραµµικά
εξαρτηµένες άρα rank A ≤ 4.
Οι Σ1 ,Σ3 ,Σ5 είναι γραµµικά ανεξάρτητες διότι λ1Σ1 +λ 3Σ3 +λ 5 Σ5 = Ο ισοδυναµεί µε
 λ1  0
 λ  = 0 . Άρα 3≤ rank A ≤4. Παρατηρούµε ότι ισχύει 3Σ +5Σ +0Σ = Σ άρα οι Σ
 3   1 3 5 4 1
 λ 5  0
,Σ3 ,Σ5 , Σ4 γραµµικά εξαρτηµένες άρα rank A=3.
Ασκήσεις.
1 0 0 
1 0 
Να αποδειχθεί ότι rank Α=2, rank B=3, όπου Α=   , Β= 0 1 0  .
0 1  0 0 1 
3.4. Αντιστρέψιµοι πίνακες. Ορισµός αντιστρόφου πίνακα.
3.4.1.Αντιστρέψιµοι πίνακες. Ορισµός αντιστρόφου πίνακα .

Γνωρίζοµε ότι για κάθε πραγµατικό αριθµό a ≠ 0 υπάρχει ο αντίστροφος του,
1
που συµβολίζεται ως ή α −1 , για τον οποίο ισχύει ότι αα −1 =α −1α=1 . Αναρωτιόµαστε
α
αν κάτι αντίστοιχο συµβαίνει και στους πίνακες. ∆ηλαδή αν δοθέντος του πίνακα Α
υπάρχει πίνακας Χ τέτοιος ώστε ΑΧ=ΧΑ=Ι.
Ορισµός. Έστω Α τετραγωνικός πίνακας διαστάσεως ν. Αν υπάρχει τετραγωνικός

πίνακας διαστάσεως ν τέτοιος ώστε ΑΧ=ΧΑ=Ιν, τότε ο Α ονοµάζεται αντιστρέψιµος
και ο πίνακας Χ αντίστροφος του Α και συµβολίζεται ως Α −1 .
Είναι προφανές εκ του ορισµού, ότι αντίστροφος του αντιστρόφου, είναι ο
( )
−1
ίδιος ο πίνακας, δηλαδή Α −1 =Α .
 −2 1 
1 2 
Π.χ. Αν Α=   , Χ=  3 1  τότε ΑΧ = ΧΑ = Ι 2 , άρα ο Χ είναι αντίστροφος
3 4   −
 2 2 
του Α.
Άσκηση.
 2 −5  3 5 
∆είξτε ότι ο Χ είναι αντίστροφος του Α, όταν Α=   , Χ=  .
 −1 3  1 2 
Αν ο τετραγωνικός νxν πίνακας Α έχει αντίστροφο, τότε αυτός είναι µοναδικός.
Απόδειξη.
Έστω ότι ο Α δεν έχει ως αντίστροφο του µόνο τον Α −1 , αλλά και τον Β−1 . Τότε
ισχύουν ΑΑ −1 =Α −1Α=Ι και ΑΒ−1 =Β−1Α=Ι . Θα δείξοµε ότι Α −1 =Β−1 .
( ) (
Πράγµατι Β−1 =Β−1Ι=Β−1 ΑΑ −1 = Β−1Α Α −1 =ΙΑ −1 =Α −1 . )
(Α ) = (Α )
−1 Τ
−1
Αν Α αντιστρέψιµος πίνακας τότε ο ΑΤ είναι αντιστρέψιµος και Τ
.
Απόδειξη.
Αφού ο πίνακας Α είναι αντιστρέψιµος ισχύει ότι ΑΑ −1 =Α −1 Α=Ι .
( ΑΑ ) = ( Α ) (Α ) ( )
Τ Τ Τ Τ
−1 −1 −1
Άρα Α =ΙΤ . Συνεπώς Α Τ =Α Τ Α −1 =Ι .
(Α )
Τ
−1
∆ηλαδή ο ΑΤ είναι αντιστρέψιµος και αντίστροφος του είναι ο . ∆ηλαδή
( ) ( )
−1 Τ
ισχύει ότι Α Τ = Α −1 .
Αν Α ορθογώνιος νxν πίνακας τότε Α Α Τ = Α Τ Α = Ι . Άρα Α −1 =Α Τ . Συνεπώς οι
ορθογώνιοι πίνακες είναι αντιστρέψιµοι.
Π.χ. Αν Α, Β αντιστρέψιµοι πίνακες και ΑΒ=Α, ΒΑ=Β, δείξτε ότι Α2=Α και Β2=Β.
Είναι Α2 = ΑΑ = ( ΑΒ) Α = Α(ΒΑ) = ΑΒ = Α και
Β2 = ΒΒ = (ΒΑ)Β = Β( ΑΒ) = ΒΑ = Β

Π.χ. Αν Α, Β αντιστρέψιµοι και ΑΒ=ΒΑ, δείξτε ότι ΑΒ−1 =Β−1Α και Α −1Β = ΒΑ −1 .
Είναι ΑΒ=ΒΑ άρα ( ΑΒ ) Β−1 = ( ΒΑ ) Β−1 άρα Α ΒΒ−1 = Β ΑΒ−1 άρα ( ) ( )
ΑΙ=Β ( ΑΒ−1 ) άρα Α = Β ( ΑΒ−1 ) άρα Β−1Α=Β−1  Β ΑΒ−1  ( ) άρα
Β−1Α = ( Β−1Β )( ΑΒ−1 ) άρα Β−1Α = Ι ( ΑΒ−1 ) άρα Β−1Α = ΑΒ−1 .
Οµοίως αποδεικνύεται και ότι Α −1Β = ΒΑ −1 .
Ιδιότητες των αντιστρέψιµων πινάκων.

1.Ο µηδενικός νxν πίνακας δεν είναι αντιστρέψιµος.
2. Ο µοναδιαίος νxν πίνακας Ι είναι αντιστρέψιµος και Ι = Ι −1 .
(Α ) ( )
−1 ν
3. Αν Α αντιστρέψιµος τότε ο Αν αντιστρέψιµος µε ν
= Α −1 = Α− ν .
4. Αν Α, Β αντιστρέψιµοι πίνακες τότε ο ΑΒ αντιστρέψιµος µε ( ΑΒ ) = Β−1Α−1 . Η

−1
ιδιότητα αυτή επεκτείνεται και για περισσότερους πίνακες.

Αν Α1, Α2, Α3,…, Αν είναι αντιστρέψιµοι τότε αποδεικνύεται ότι ο Α1Α2Α3
−1
…Αν αντιστρέψιµος και ( Α1Α 2 Α 3 ...Α ν ) =Α −ν 1...Α 3−1Α 2−1Α1−1 .
−1
Ειδικά για 3 πίνακες ισχύει ότι ( ΑΒΓ ) = Γ −1Β−1Α −1 .
5.Αν Α, Β αντιστρέψιµοι πίνακες και Α = Β τότε Α −1 = Β −1 .
6. Αν Α αντιστρέψιµος πίνακας και ΑΒ=ΑΓ ή ΒΑ=ΓΑ τότε είναι Β=Γ.
7. Αν Α αντιστρέψιµος πίνακας και ΑΒ= Ο ή ΒΑ= Ο τότε είναι Β= Ο .
8. Αν ΑΒ=Ι οι Α, Β πίνακες είναι αντιστρέψιµοι µε Α −1 = Β και Β−1 = Α .
9. Αν Α, Β αντιστρέψιµοι δεν έπεται ότι οι Α + Β ή Α − Β είναι αντιστρέψιµοι.

Έτσι αν Α αντιστρέψιµος πίνακας δεν έπεται ότι ο Α + λΙ είναι αντιστρέψιµος.
Άσκηση.
Αν ο πίνακας Α είναι αντιστρέψιµος, δείξτε ότι και ο πίνακας λΑ, λ ≠ 0 είναι
1
αντιστρέψιµος και ισχύει ( λΑ ) = Α −1 .
−1
3.4.2.Εύρεση αντιστρόφου 2x2 πίνακα .

α β 
Θεωρούµε πίνακα Α=   και θα εξετάσοµε αν υπάρχει ο αντίστροφος του. Έστω
γ δ
x y 
ότι υπάρχει και είναι ο Α −1 =   .Τότε από ΑΑ −1 = Α −1Α = Ι έχοµε ισοδύναµα
 z ω
α β   x y  1 0  αx+βz αy+βω  1 0 
 γ δ   z ω  = 0 1  άρα  γx+δz γy+δω  = 0 1  άρα
        

αx+βz=1 αy+βω=0 
  και   . Στη συνέχεια λύνοµε τα δύο συστήµατα.
 γx+δz=0   γy+δω=1 
 −1 3  −1  x y
Π.χ. Έστω ότι Α=   , Α =  z ω  ο αντίστροφος του που θέλοµε να
 2 −5   
υπολογίσοµε.
 −1 3   x y   1 0   − x + 3z − y + 3ω   1 0 
Από ΑΑ −1 =Ι έχουµε     =  άρα  = 
 2 −5   z ω   0 1   2x − 5z 2 y − 5ω   0 1 
− x + 3z = 1  − y + 3ω = 0   x = 5  y = 3 −1  5 3
Άρα   και   άρα   και   άρα Α =  .
 2x − 5z = 0   2y − 5ω = 1   z = 2 ω = 1   2 1
α β 
Ορισµός. Ορίζουσα του τετραγωνικού πίνακα Α=   ονοµάζοµε τον πραγµατικό
γ δ
α β
αριθµό D = = αδ − βγ .
γ δ
Αποδεικνύεται ότι αν D≠0 τότε ο πίνακας Α αντιστρέφεται και αντίστροφος του είναι
1  δ −β 
ο Α −1 =  .
D  − γ α 
2 5  2 5
Π.χ. Ο Α=   δεν αντιστρέφεται διότι D = = 2 ⋅10 − 4 ⋅ 5 = 0 .
 4 10  4 10
2 0  2 0
Ο B=   αντιστρέφεται διότι D = = 2 ⋅10 − 4 ⋅ 0 = 20 − 0 και
 4 10  4 10
 1 
 0
1 10 0  2
B −1 =   = .
20  −4 2   1 1 
−
 5 10 
∆εν έχουν όλοι οι τετραγωνικοί πίνακες αντίστροφο, αλλά όσοι εξ΄ αυτών έχουν µη
µηδενική ορίζουσα.
Εφαρµογή. Λογιστής πλήρωσε το πρωί τους υποπλοίαρχο, ανθυποπλοίαρχο του ∆/Ξ

ΙΚΑΡΙΑ 1 και το µεσηµέρι πέντε υποπλοιάρχους και δύο ανθυποπλοιάρχους των
δεξαµενόπλοιων ΑΚΑΜΑΤΡΑ 1, 2, 3.
Κάθε ναυτικός έλαβε ένα µισθό. Ο λογιστής το πρωί έδωσε συνολικά 14.000
€, ενώ το µεσηµέρι 55.000 €. Βρείτε το µισθό υποπλοιάρχου και ανθυποπλοιάρχου.

Έστω ότι ο µισθός του ανθυποπλοιάρχου είναι x και του υποπλοιάρχου y
 x + y = 14 
(σε χιλιάδες €). Ισχύει ότι   και µπορεί να γραφεί ισοδύναµα ως
2x + 5y = 55 
1 1 x 14 
ΑΧ=Β, όπου Α=   , Χ =   και Β=   .
 2 5  y 55
Ο Α αντιστρέφεται διότι η ορίζουσα του είναι 3 άρα διάφορη του µηδέν και
1  5 −1
ισχύει ότι Α −1 =  .
3  −2 1 
Από ΑΧ=Β έχοµε ότι Α-1 (ΑΧ) = Α-1 Β άρα (Α-1 Α) Χ = Α-1 Β άρα ΙΧ= Α-1 Β
άρα Χ= Α-1 Β.
1  5 −1 14  1 15  5   x  5
∆ηλαδή Χ =     =   =   άρα   =   (σε χιλιάδες €).
3  −2 1  55 3  27  9   y  9 
Άσκηση.
(Α )
−1
Αν Α, Β, Γ αντιστρέψιµοι δείξτε ότι ( ΑΒΓ ) ( ΑΒΓ ) ( ΒΓ ) ( ΒΑ )
−1 2 −1 −1 −1
Β −1 =Α.
Άσκηση.
 2 −1 1 2 4 0
Να βρεθούν, αν υπάρχουν, οι αντίστροφοι των A =   , B=   , Γ=  .
5 3   2 4 0 4
Π.χ. Αν Α τετραγωνικός πίνακας διαστάσεως ν και Α 2 +Α+I ν = O , να βρεθεί ο Α −1

και να δειχθεί ότι Α100 +Α101 +I ν102 = O .
Πράγµατι από Α 2 +Α+I ν = O
είναι I ν = − Α 2 − Α
άρα I ν = Α ( −Α − I ν ) = ( −Α − I ν ) Α δηλαδή Α −1 = − Α − I ν = Α 2
Σχόλιο Αφού Α −1 = Α 2 ισχύει ότι ΑΑ −1 = ΑΑ 2 άρα I ν = Α 3 .
( ) ( )
33 33
Είναι Α100 +Α101 +I ν102 = Α 3 Α + Α3 Α2 + Iν =
I ν 33 Α + I ν 33Α 2 + I ν = I ν Α+I ν Α 2 +I ν = Α+Α 2 +I ν = Ο .
Άσκηση.
Αν Α τετραγωνικός νxν πίνακας και Α 4 +Α 3 +Α 2 +Α+I ν = O , να βρεθεί ο Α −1 .
Άσκηση.
2 1 
∆ίνεται ο Α=   και η πολυωνυµική συνάρτηση f (x) = x 2 − 6x + 5 .
3 4
(α) Να δειχθεί ότι f ( A ) = O
(β) Να δειχθεί ότι ο πίνακας Α είναι αντιστρέψιµος και να βρεθεί ο Α −1 .

Ιστορικό σηµείωµα.
Μέρος της θεωρίας πινάκων αναπτύχθηκε την περίοδο 1800 − 1850 σε
προβλήµατα διαφορικών εξισώσεων που προέκυψαν από τη µηχανική και την
αστρονοµία. Την οριστική της µορφή πήρε το 1850 όταν ο James Sylvestyer
(1814 − 1879) κατασκεύασε µία ορθογώνια διάταξη αριθµών µε σκοπό να
δηµιουργήσει τετράγωνα µε αριθµούς, αποκόπτοντας από αυτή γραµµές και στήλες.
Ο Sylvestyer είχε προτίµηση στο να δίνει φανταχτερά ονόµατα στα
αντικείµενα στα οποία εργαζόταν. Έτσι ονόµασε τις ορθογώνιες διατάξεις matrix
(πίνακες, µήτρες, καλούπια). Η ονοµασία αυτή αποδείχθηκε κατάλληλη διότι µήτρα
είναι ένα όργανο µέσα στο οποίο κάτι αναπτύσσεται ή δηµιουργείται.
Το 1858 ο William Rowan Hamilton *SB *MT (1805 − 1865) και ο Arthur
Cayley *SB *MT (1821 − 1895) διατύπωσαν το βασικό θεώρηµα της θεωρίας
πινάκων «Κάθε τετραγωνικός πίνακας επαληθεύει την χαρακτηριστική εξίσωση
αυτού».
Ο Hamilton σε ηλικία 13 ετών γνώριζε 13 γλώσσες µεταξύ των οποίων και
ελληνικά, σε ηλικία 17 ετών επεσήµανε λάθος στο έργο του Laplace «Πραγµατεία για
την ουράνια µηχανική», σε ηλικία 22 ετών διορίστηκε καθηγητής αστρονοµίας στο
Πανεπιστήµιο του ∆ουβλίνου και διετέλεσε πρόεδρος της Ακαδηµίας της Ιρλανδίας.
Οφείλει την φήµη του στην επινόηση και επεξεργασία ιδιότυπου συστήµατος
αριθµών, το λεγόµενο κβαντέρνιο (λογισµός τετραέδρων) και γι’ αυτό θεωρείται ένας
από τους ιδρυτές του διανυσµατικού λογισµού.
Ο Cayley στην διάρκεια της δεκατετραετούς θητείας του ως δικηγόρος
γνωρίστηκε και έγινε φίλος µε τον J.J. Sylvester και δηµοσίευσε 300 µαθηµατικές
εργασίες. Εγκατέλειψε τη δικηγορία όταν ανέλαβε καθηγητής µαθηµατικών στην
Οξφόρδη, ο νεότερος που είχε εκλεγεί έως τότε, θέση που κράτησε µέχρι το θάνατο
του, διετέλεσε πρόεδρος της London Mathematical Society από το 1868 έως το 1870,
ανακάλυψε την θεωρία πινάκων και επαλήθευσε µε σαφήνεια ότι ο πολλαπλασιασµός
συστήµατος τετραέδρων µπορεί να εκφρασθεί µε πίνακες.
Βαθµιαία οι µαθηµατικοί αναγνώρισαν ότι οι πίνακες ήταν κατάλληλοι
συµβολισµοί για την επέκταση της κοινής έννοιας των αριθµών. Έτσι έγινε αντιληπτό
ότι η θεωρία τους µπορεί να επεκταθεί πέρα από τα σύνορα της Άλγεβρας και να
εκφράσει πολλές ιδέες των εφαρµοσµένων µαθηµατικών.
Το 1910 ο Andrey Markoff (1856 − 1922) εισήγαγε τους πίνακες στις
Πιθανότητες και τη Στατιστική και το 1925 ο Werner Heisenberg στη Κβαντική
Μηχανική.
Στις τελευταίες δεκαετίες µε την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών
έγιναν το κύριο µέσο για την επεξεργασία αριθµητικών δεδοµένων στην επιστήµη και
την τεχνολογία. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα µαγικά τετράγωνα, δηλαδή
τετραγωνικοί πίνακες που το άθροισµα των στοιχείων κάθε γραµµής, στήλης και
διαγωνίου είναι ο ίδιος αριθµός, όπως φαίνεται στους ακόλουθους πίνακες.
16 3 2 13
2 7 6  72 9 54  148 333 74   5 10 11 8 
9 5 1  ,  27 45 62  , 111 185 259 ,  ,
       9 6 7 12 
 4 3 8   36 81 18   296 37 222  
 4 15 14 1 

10 9 3 22 16 
96 11 89 68 17 11 5 4 23
86 69 91 16   
 ,  24 18 12 6 0  .
 61 86 18 99   
   1 20 19 13 7 
19 96 66 81
 8 2 21 15 14 

ΠΙΝΑΚΕΣ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΠΙΝΑΚΕΣ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3.

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 1

Εφαρµογή. Ο 2x3 πίνακας δείχνει το πλήθος αξιωµατικών γέφυρας, µηχανής που

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 2

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 3

Π.χ. Α1x4 =  −7 5 8 cos 450  , Β1x3 = [ 0 0 7 ] , Γ1x2 =  −2 sin300 

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 4

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 5

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 6

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 7

Π.χ. Να βρεθεί ο πραγµατικός αριθµός που ικανοποιεί την εξίσωση Α = Β , όπου

Ιδιότητες ισότητας πινάκων.

2. Αν Α = Β τότε Β=Α. (συµµετρική)

3. Αν Α = Β και Β = Γ τότε Α = Γ (µεταβατική)

3.2. Στοιχειώδεις πράξεις µε πίνακες.

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 8

 75 100 70 165 900 

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 9

Ιδιότητες προσθέσεως πινάκων.

2. Α+(Β+Γ)=(Α+Β)+Γ Προσεταιριστική ιδιότητα.

Το ( Α+Β)+Γ ονοµάζεται άθροισµα των Α, Β, Γ και συµβολίζεται ως Α+Β+Γ.

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 10

5. Αν Α,Β είναι πίνακες διαστάσεως µxν τότε (Α+Β) Τ = Α Τ +Β Τ .

2. Το άθροισµα δύο διαγωνίων πινάκων είναι διαγώνιος πίνακας.

3. Ο µηδενικός πίνακας είναι διαγώνιος.

4. Ένας τετραγωνικός πίνακας διαστάσεως νxν έχει ν2 στοιχεία.

5. Ο µοναδιαίος πίνακας είναι κλιµακωτός άνω.

6. Ο µοναδιαίος πίνακας είναι συµµετρικός.

7. Ο µηδενικός πίνακας είναι συµµετρικός .

8. Ο µοναδιαίος πίνακας διαστάσεως 2x2 έχει 2 στοιχεία.

9. Ο µοναδιαίος πίνακας διαστάσεως 2x2 έχει 2 στοιχεία διάφορα του µηδέν.

10. Ο ανάστροφος ενός πίνακα γραµµή είναι πίνακας στήλη.

11. Η κύρια διαγώνιος τετραγωνικού πίνακα έχει περισσότερα στοιχεία από τη

12. Η κύρια διαγώνιος τετραγωνικού πίνακα διαστάσεως 3x3, περιέχει 3 τουλάχιστον

14. Αν Α τετραγωνικός πίνακας και ΑΤ ο ανάστροφος του, ο Α+ ΑΤ είναι

15. Οι µηδενικοί πίνακες είναι πάντα ίσοι µεταξύ τους.

16. Οι µηδενικοί πίνακες είναι πάντα τετραγωνικοί.

17. Ο µοναδιαίος πίνακας είναι πάντα διαστάσεων 2x2 ή 3x3.

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 11

2η Ηµέρα Αθλητικές Οικονοµικές Πολιτικές

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 12

3.2.2. Αφαίρεση πινάκων.

Ορισµός Αν Α = [αij], Β = [βij] δύο πίνακες διαστάσεως µxν, ονοµάζεται διαφορά

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 13

Ιδιότητες αφαιρέσεως πινάκων.

2. Στους πραγµατικούς γνωρίζοµε ότι α + x = β + x ⇒ α = β . Οµοίως, στο Πµxν

Π.χ. Αν Α, Β πίνακες διαστάσεων µxν να δειχθεί ότι αν Α=Β τότε Α–Β= Ο .

3. Αν Α πίνακας διαστάσεως µxν, τότε ( − Α) Τ = − Α Τ.

4. Αν Α, Β, Γ πίνακες µxν τότε Α – (Β + Γ) = Α–Β–Γ, – (Α + Β) = –Α–Β.

2. Το άθροισµα δύο διαγωνίων πινάκων είναι διαγώνιος πίνακας.

4. Αν Α τετραγωνικός και ΑΤ ο ανάστροφος του, ο Α − ΑΤ είναι αντισυµµετρικός.

5. Αν Α,Β συµµετρικοί νxν πίνακες, τότε οι Α+Β, Α − Β είναι συµµετρικοί.

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 14

3.2.3. Πολλαπλασιασµός πραγµατικού αριθµού επί πίνακα.

Στέφανος Ι. Καρναβάς, Μαθηµατικός (Μ.Εd.), Επίκουρος Καθηγητής Α.Ε.Ν. Οινουσσών. 15

 ... ... ... ... ... ... ... 

Ιδιότητες του πολλαπλασιασµού πραγµατικού αριθµού επί πίνακα.

4. 1Α = Α όπου 1 το µοναδιαίο στοιχείο του πολλαπλασιασµού.

5. Αν O ο µηδενικός πίνακας τότε λ O = O .

6. ( − 1)Α = − Α. Προκύπτει από λΑ, για λ= − 1.

7. Το γινόµενο του αριθµού 0 επί τυχαίο πίνακα Α είναι ο αντίστοιχος µηδενικός

9. Αν Α=Β τότε λΑ = λΒ.

10. Αν λΑ = λΒ και λ≠0 τότε Α=Β.

11. Αν κΑ = λA και Α ≠ O τότε κ = λ.