Predmet i metode socijalne psihologije

Covjek je drustveno bice (zoon politikon) i kao takav je uvijek u

korelaciji. Socijalna psihologija proucava ponasanje pojedinca u grupi.
Socijalnu sredinu cine ljudi, zagtim formalne I neformalne grupe kojima
pripada covjek. Pored navedenih socijalnih faktora imamo jezik,
umjetnost, religiju, norme, prava koja su dio covjekove socijalne
sredine. Ono sto je bitno naglasiti jeste socijalna interakcija I uzajamno
razumijevanje koje na neki nacin odredjuje zrelost I pripadnost covjeka
u drustvenoj zajednici.
Postoje 3 vida socijalne interakije:
1. Neposredna interakcija izmedju pojedinca i grupe
2. Uticaj socijalne situacije na pojedinca I njegove psihicke funkcije
(opazanje, misljenje, motivacija)
3. Uticaj psihickih karaktera pojedinca na drustvena zbivanja.
Socijalna psihologija je naucna disciplina koja je nastala u bliskoj vezi
vise naucnih disciplina psihologija, sociologija I antropologija.
1. Psihologija se bavi proucavanjem psihickog zivota in nacinima
ponasanja ljudi, tj pojedinaca.
2. Sociologija se bavi problemom drustva I svim aspektima koji se ticu
samog drustva
3. Antropologija se bavi problemom covjeka
Covjek je bice koje stvara kulturu I kultrna dobra, On je uspio da se
uzdigne iznad drugih bica.

Metode i tehnike u socijalnoj psihologiji

Metoda predstavlja put ili nacin kako doci do istine koristeci se
metodologijom. Postoje tri metode Kojima se soc psihologija koristi
1.Posmatranje je najrasprostranjenija metoda i ona je usmjerena
neposredno na predmet ili pojavu koju istrazuje. Posmatrac mora biti
objektivan. Imamo vise oblika posmatranja:
a) naturalisticko – posmatranje golim okom
b)posmatranje bez ucesca – posmatrac je na distanvi
c)strukturisano posmatranje – posmatrac ima unaprijed spremljen
protokol I sistem kategorija u koji on biljezi ucestalost javljanja nekog
vida ponasanja
d)nestrukturisano – istrazivac nema jasno odredjen predmet vec tokom
istrazivanja dobija odredjene podatke
2. Eksperiment je metodicki postupak gdje istrazivac namjerno i ciljano
mijenja pojavu da bi uvidio reakciju.
3. Korelaciono istrazivanje se odnosi na uzrocno posljedicne veze koje
mogu biti predmet za istrazivanje, npr. uspjeh u skoli je povezan sa
porodicom iz koje dolazi ucenik
Tehnike istrazivanja u soc psihologiji
1.Anketa predstavlja tehniku kojom se mogu istrazivati socijalne pojave
ili masovne pojave u jednom drustvu. Istrazivac u pisanoj formi
postavvlja pitanja koja se ideje ispitanivima trazeci od njih da budu
objektivni.
2. Skala procjene je nasla svoju primjenu u skolskom sistemu, prilikom
ocjenjivanja ucenika.
3. Skala socijalne distance je tehnika kojom istrazivaci zele da utvrde
koliko su neke grupe medjusobno bliske ili udaljene.

Pojam i znacaj socijalizacije

Pojam socijalizacija oznacava covjekovo odrastanje i formiranje od
bioloske jedinke u licnost.
Proces socijalizacije se odvija na 2 nacina:
1. Primarna socijalizacija – odvija se u porodici tokom djetinjstva. Ona
je vazna za formiranje karaktera, bazicnih znanja i vjestina.
2. Sekundarna socijalizacija se tice covjekovog zrelog doba u kojem on
formira porodicu, stice prijatelje, uspostablja saradnju sa drugim
ljudima. Tokom odrastanja covjek formira uvjerenje, vrijednosti i
stavove.
Izvori socijalizacije

Kultura predstavlja sve duhovno i materijalno stvaralastvo koje ima svoj

kontinuitet. Kulturu mozemo odrediti eksplicitno i implicitno.
Eksplicitna kulutra predstavlja obicaje, obrede, nacin zivota, oblacenja,
obrasce ponasanja.
Implicitna kultura predstavlja moralne vrijednosti, ideale, vjerovanje i
ideje.
Za proces socijalizacije je vazna implicitna kultura iz razloga sto nju
prenose roditelji nastavnivi kroz socijalizaciju licnosti kojoj je
usmjerenja socijalizacija.
Drustvo je organizovana ljudska zajednica koja ima cilj da odrzi i
unaprijedi ambijent u kojem zivi i stvara.

Agensi socijalizacije

To su prenosioci socijalizacije koji predstavljaju cinioce koji prenose

norme i obrasce ponasanja na pojedinca.
1.Porodica je primarni agens socijalizacije gdje dijete uci od svojih
roditelja/staratelja obrasce koji se ticu govora, oblacenja,
komunikacijae, uvjerenja i vrednovanja.
2. Skola kao agens planske socijalizacije u kojoj imamo program po
kojem se djeca socijalizuju. Skola na taj naci uci djecu obrascima
kulture, tolerancije, timskog rada, prihvatanja drugog, stvaranje radne
navike..
3. Vrsnjaci su neformalne grupe u kojima djeca rado pristupaju ili hoce
da pristupe. Ono sto je zajednicko vrsnjacima jesu njihov stavovi i
uvjerenja koja se kose sa uvjerenjima svojih roditelja i nastavnika. Njima
su vazniji stavovi njihovih prijatelja stavovi roditelja.
4. Radno mjesto predstavlja bitan agens koji se odnosi na odraslu
osobu, kako ona pristupa radnoj zajednici, kolegama, kako se uklapa,
kako prihvata dryge.. Pored ovih imamo i druge agense kao sto su
masovni mediji, religija, politicke sranke i razna udruzenja i ideologije
koje bitno utivu na misljenje pojedinca u njegovom odrastanju
Oblici ucenja
1. Ucenje uslovljavanjem. Imamo klasicno i emocionalno uslovljavanje.
Klasicno predstavlja navike koje sticemo, stajanje na crveno, pruzanje
ruke.. Emocionalno je npr strah od psa koji nas je nekada davno ujeo.
Instrumentalno uslovljavanje. Tu imamo da osoba radi neke stvari zbog
nagrade, ili kazne.
3. Ucenje uvidjanjem igra veliku ulogu u formiranju stavova, uvjerenja i
vrijednosnih sistema gdje osoba uvidja od druge osobe ili zajednice
prihvatajuci ili odbijajuci odredjena uvjerenja.
4. Ucenje po modelu predstavlja jedan slozen sistem ucenja po kojem
se pojedinac ugleda na svoje idole ili uzore kao sto su roditelji,
profesori, poznate licnosti. Oni ih u nekim momentima imitiraju tj oni se
identifikuju sa njima
Uloga pojedinca u socijalizaciji
Od rodjenja svako od nas zauzima neku ulogu u drustvu koja ga
odredjuje. Svaki covjek ima razlicite uloge kao sto su uloga djeteta,
ucenika, oca, politicara.. Svaka od ovih uloga odredjuje covjeka. Koju
ulogu neko igra zavisi od njegovog polozaja u drustvu. Socijalni polozaj
pojedincu odredjuje njegove obaveze, duznosti, prava.. Socijalni polozaj
odredjuje pojedinca u nacinu ponasanja i komunikaciji.
Pored socijalne uloge imamo i polnu/rodnu ulogu koja je novijeg
datuma i koja se tice ljudskih prava i problema diskriminaciije prema
zenama. Da bi prevazisli taj negativni odnos moramo prihvaiti prava
koja dolaze iz ralicitosti po polnoj ili rodnoj razlicitosti. Ulofe muskaraca
ili zene se razlikuju po mnogo cemu ali se one mijenjaju u zavisnosti od
drustvenih promjena.
Sugestija, konforizam i poslusnost
Sugestija je postupak namjerenog i ciljanog navodjenja druge osobe da
promijeni svoj stav. Onaj koji daje sugestije daje ih u formi savjeta,
prijedloga ili nagovora. Primjer za sugestiju imamo u vrijeme izbornog
ciklusa kada ljudi zaduzeni za prikupljanje podataka o glasacima daju
sugestiju koga glasati.
Konforizam odredjuje prihvatanje drustvenih normi koje se namecu
pojedincu od strane roditlja skole ili radne org. Tu se stvara jedan oblik
pritiska na pojedinca gdje pojedinac popusta pod pritiskom vecine i na
taj nacin prihvata stavove i mijenja misljenja. Razlikujemo spoljasnji
(kad osoba javno iskazuje da je promijenila misljenje a zapravo unutar
sebe nije), i unutrasnji kad osoba zapravo mijenja misljenje.
Poslusnost predstavlja nekriticko pokoravanje autoritetu koji se moze
naci u porodici, politici, nauci i drugim oblicima moci. Osoba prihvata
autoritet i poslusna je svakoj njegovoj naredbi i izvrsava je. Osoba na taj
nacin gubi samopostovanje i autonomnost.
Oblici ponasanja pojedinca
Imamo prosocijalno, antisocijalno i proindividualno ponasanje
pojedinca.
1.Prosocijalno ponasanje doprinosi zajednici gdje vladaju skladni
odnosi u kojima razlikujemo afilijativni motiv i alturizam. A.M. se
ogledava kroz ponasanje pojedinca da uspostavi socijalni kontakt i da se
emotivno poveze sa drugima. Alturzam predstavlja motivisanost
pojedinca da pomaze drugima bez interesa, cak i na svoju stetu.
2. Antisocijalno ponasanje predstavlja oblike destruktivnog ponasanja
koje dovodi do konflikta medju ljudima. Takvo ponasanje se ispoljava
kroz agresivnost i teznju za moc. Agresivnost predstavlja rusilacki i
destruktivan motiv koji pojedinac bastini. Cilj agresije je unistavanje
neke osobe ili objekta kao i nanoseje povrede psihicke ili fizicke. Teznja
za moc predstavlja motiv covjeka da vlada nad drugim kao i da
kontrolise njihovo misljenje i djelovanje.
3.Proindividualno ponasnje je motivisano interesom pojedinaca, gdje
on vidi samo svoj interes i dobrobit. U ovaj oblik ponasanja mozemo da
uvrstimo takmicarski, egoisticki i asertivni nacin ponasanja. Takmicarski
nacin ponasanja se vidi principom pobjede i zasluge pojedinca.
Egoisticki nacin ponasanja se odlikuje sopstvenim porebama i
interesima pojedinca. Asertivno ponasanje je konstruktivno i pozitivno
ponasanje pojedinca koji postue pravila i bori se podjednako sa svim
ucesnicima.
Sapir Vorfova hipoteza.
Americki lingvista Edvard Sapir i njegov ucenik Bendzamin Vorf su
osnivaci Sapir-Vorfove hipoteze. Sapir je u svojim radovima isticao da
jezici upravo zahvaljujuci razlicitosti svoje strukture na razlicit nacin
odslikavaju stvarnost. Ova hipoteza u lingvistici je naziv za pretpostavu
o medjuzavisnosti jezicke strukture i nacina na koji ljudi percipiraju
stvarnost. Imamo glavne podjele teorija: teorija jezickog plasta i teorija
jezickog kalupa.

Pojam i vrste stavova

Svaki covjek ima mnostvo razlicitih stavova. Covjek se ne radja sa
stavovima vec ih formira tokom odrastanja. Kroz socijalizaciju
poprimamo razlicite stavove koji su razliciti od stavova sredine i na taj
nacin dolazi do konflikata sa drugima koji ne dijele isti stav.
Stav mozemo da odredimo kao spremnost pojedinca da na neku pojavu
vrijednosno reaguje bilo pozitivno ili negativno. Stavovi su relativne
kategorije i mijenjaju se u zavisnosti od stepena socijalizacije.
Svaki stav ima jednu od 3 komponente
a)saznajna – znanje uvjeerenje i ocjena
b)emotivna – pozitivna ili negativna
c)akciona – spremnost da se preduzme neka akcija
Stavove dijelimo na personalne i socijalne
Personalni stavovi se odnose na individualne stavove koje ima skoro
svaki pojedinac, a oni se odnose na njegov stav prema porodici, okolini,
moralu, religiji.
Socijalni stavovi se odnose na samo drustvo i opsteprihvacene norme
koje pojedinci prihvataju ili odbaciju. Taj odnos se moze odrediti kroz
stavove koji se odnose prema drugim narodima, gej populaciji, ljudskim
pravima, OSI..
 Uloga stavova
Motivaciona uloga – da usmjeravaju nase reakcije pozitivno ili
negativno u odnosu na objekat stava.
-postupke koji cine ljudi mozemo razumjei ako poznajemo njihove
stavove
-poznavajuci stavove mozemo predvidjati ponasanje ljudi
Vrste stavova
Steceni: -oni se zadrzavaju. Tokom zivota uticu na nase opazanje,
pamcenje, misljenje, emocije, motivaciju, ponasanje..
-istrazivaci ispituju stavove prema politickim pitajima (ulazak drzave u
NATO) ocekuju od odgovora da ce na neki nacin predvidjeti rezultate
izbora.
-reklamne kampanje npr o plasticnim i metalnim slamcicama. Vise vode
racuna o ocuvanju zivotne sredine nego o kvalitetu proizvoda