KISIM C: İMPULS-MOMENTUM

a) Lineer Momentum

Şekil 1
b) Açısal Momentum
Herhangi bir O noktasına göre açısal momentum;

Şekil 2
Sabit bir O noktası etrafında moment-açısal momentum denklemi;

Şekil 3
c) Birbirine Bağlı Rijit Cisimler

Şekil 4

d) Momentumun Korunumu
Örnek Problem 1
40 kg lık disk 𝜔 = 100 𝑟𝑎𝑑/𝑠 açısal hızla dönmektedir. Grafikte
gösterildiği gibi frene P kuvveti uygulandığında, diskin dönmesini
engellemek için gereken süreyi belirleyiniz. Frenin kalınlığını ihmal
ediniz. Disk ve fren arasındaki kinetik sürtünme katsayısı 𝜇𝑘 = 0.3 tür.
Çözüm 1
Fren balatasında kayma meydana geldiğinden,
Şekil-a daki SCD dikkate alındığında,

İmpuls-Momentum prensibi uygulanırsa,

𝜔2 = 0 olması istenmektedir. 𝑡 > 2 𝑠 olduğu kabul edilirse,

𝑡 > 2 𝑠 olduğu için kabul doğrudur.

Örnek Problem 2
40 kg lık kağıt rulosu, kinetik
sürtünme katsayısının 𝜇𝑘 = 0.3
olduğu duvar boyunca durmaktadır.
Kağıda P = 40 N luk dikey bir
kuvvet uygulanırsa, durgun halden
harekete geçerek t = 6 s olduğunda
rulonun açısal hızını belirleyiniz.
Çözülen kağıdın kütlesini ihmal
ediniz ve makaranın O ekseni
etrafındaki atalet yarıçapını 𝑘𝑂 =
80 𝑚𝑚 olarak alınız.
Çözüm 2
Kağıt rulosunun O eksenine göre kütlesel atalet momenti ve temas noktasında kayması
gerektiğinden sürtünme kuvveti,
Eşitlik (1) ve (2) çözülürse,

Açısal impuls-momentum eşitliği,

Örnek Problem 3
Bir tandem tambur silindirinin çerçevesi, iki silindir hariç 4000 lb
ağırlığa sahiptir. Her bir silindirin ağırlığı 1500 lb dir ve aks eksenine
göre atalet yarıçapı 1.25 ft dir. Arka silindir A ya 300 lb.ft lik bir tork
sağlanırsa, durgun halden başlayarak tambur silindirinin 10 s sonraki
hızını belirleyiniz.
Çözüm 3
Silindirlerin aks eksenine göre kütlesel atalet momentleri,
Silindirler kaymadan yuvarlandığı için,
Sırasıyla Şekil-a ve b de arka ve ön silindirlerin SCD ve Şekil-c de silindirlerin momentum diyagramları dikkate
alınarak,
Şekil-d deki SCD dikkate alınarak,

Eşitlik (1) ve (2), Eşitlik (3) te yerine yazılırsa,

Örnek Problem 4
4 kg lık ince çubuk, düz bir zeminde durmaktadır. Gösterildiği gibi
çubuğa A noktasında 8 N.s lik yatay bir impuls alacak şekilde vurulursa,
çubuğun açısal hızını ve kütle merkezinin hızını belirleyiniz.
Çözüm 4
Örnek Problem 5
100 kg lık makara, kinetik sürtünme katsayısının 𝜇𝑘 = 0.1 olduğu
eğimli yüzey üzerinde durmaktadır. Hareketsiz durumdan serbest
bırakıldıktan sonra 𝑡 = 4 𝑠 olduğunda makaranın açısal hızını
belirleyiniz. Kütle merkezi etrafındaki atalet yarıçapı 𝑘𝐺 = 0.25 𝑚 dir.
Çözüm 5
Şekil-a da makaranın ani dönme merkezi (IC) gösterilmiştir. Böylece,

Makaranın ağırlık merkezine göre kütlesel atalet momenti,

Makaranın kayması istendiğinden,

Şekil-b de makaranın SCD kullanılarak,
(1) ve (2) eşitliği çözülürse,
Örnek Problem 6
80 kg kütleli bir adam, dikey bir eksen
etrafında serbestçe dönebilen, ihmal
edilebilir bir kütleye sahip döner bir
tablanın üzerinde dururken iki dambıl
tutmaktadır. Kolları tamamen açıkken,
döner tabla 0.5 dev/s lik bir açısal hız ile
dönmektedir. Adamın, kollarını
gösterilen konuma geri çektiği
pozisyondaki açısal hızını belirleyiniz.
Kolları tamamen açıkken, her bir kolu
650 mm uzunluğa sahip 6 kg lık bir
çubuk ve gövdesi 400 mm çapında 68 kg
lık katı bir silindir olarak dikkate alınız.
Kolları geri çekilmiş pozisyonda iken,
450 mm çapında 80 kg lık katı bir silindir
olarak kabul ediniz. Her dambıl, ihmal
edilebilir boyutta 5 kg lık iki küreden
oluşmaktadır.
Çözüm 6
Hareket sırasında sisteme herhangi bir dış açısal impuls etki etmediğinden, dönme ekseni (z
ekseni) etrafındaki açısal momentum korunur. Adamın kolları tamamen açık ve geri
çekilmiş pozisyonda iken dönme eksenine göre kütlesel atalet momentleri sırasıyla,

Böylece,
Örnek Problem 7
m kütleli ince bir çubuk düzgün bir yüzey üzerinde 𝜔0 açısal hızı ile
dönmektedir. Çubuğun ucu çiviye çarptıktan ve kancaya takıldıktan
hemen sonra P noktası etrafında geri tepmeden dönmeye başlamaktadır.
Çubuğun yeni açısal hızını (a) verilen parametreleri kullanarak (b) 𝑚 =
2 𝑘𝑔, 𝜔0 = 4 𝑟𝑎𝑑/𝑠, 𝑙 = 1.5 𝑚 değerlerini kullanarak belirleyiniz.
Çözüm 7

Sonuçlardan görüldüğü üzere, çubuğun yeni açısal hızı, çubuğun kütlesinden ve boyundan
bağımsızdır.
Örnek Problem 8
Şekildeki sarkaç ince 2 kg lık bir AB
çubuğu ve 5 kg lık bir diskten
oluşmaktadır ve durgun halden dönme
oluşmadan serbest bırakılmaktadır.
Sarkaç 0.3 m düştüğünde, A ucu, kalıcı
bir bağlantı sağlayan S kancasına
çarpmaktadır. Sarkaç 90° döndükten
sonra açısal hızını belirleyiniz. Çarpma
sırasında sarkacın ağırlığını impuls
oluşturmayan bir kuvvet olarak
değerlendiriniz.
Çözüm 8
Örnek Problem 9
Masa ile kendisi arasında sürtünme kuvveti oluşmaması için m kütleli
bir bilardo topuna vurulması gereken h yüksekliğini belirleyiniz. Bilardo
sopasının topa yalnızca yatay bir P kuvveti uyguladığını kabul ediniz.
Çözüm 9
Bilardo topu için impuls-momentum eşitliği,

Bilardo topunun kayması istenmediğinden, 𝑣2 = 𝜔2 𝑟 (3)

h yüksekliği için (1)-(3) eşitliği çözülürse,
Örnek Problem 10
30 kg kütleli A dişlisi, kütle merkezi O etrafında 125 mm lik bir atalet
yarıçapına sahiptir. 20 kg kütleli B kremayer dişlisi 200 N luk bir
kuvvete maruz kalırsa, hareketsiz durumdan başlayarak dişlinin 20 rad/s
lik bir açısal hız elde etmesi için gereken süreyi belirleyiniz. Dişli
kremayeri ile yatay düzlem arasındaki temas yüzeyi pürüzsüzdür.
Çözüm 10
Dişli sabit eksen etrafında döndüğünden, kremayer dişlinin son hızı,

Şekil-a da kremayer dişliye ait SCD kullanılarak x ekseni boyunca lineer impuls-momentum
prensibi uygulanarak,
Dişlinin kütle merkezine göre kütlesel atalet momenti,
𝐼𝑂 = 𝑚𝑘𝑂2 = 30 0.1252 = 0.46875 𝑘𝑔𝑚2
Şekil-b de dişlinin SCD kullanılarak O noktası etrafında açısal impuls-momentum prensibi
uygulanarak,

(2) sonucu, (1) eşitliğinde yerine yazılırsa,