ΠΛHPΩMENO

TEΛOΣ
Tαχ. Γραφείο
KΩ∆IKOΣ 094587 Iωαννίνων
Aριθµός. Aδείας 14

ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY

b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b
ETOΣ 38ο u AP. ΦYΛ. 153 u IANOYAPIOΣ - MAPTOΣ 2022
TAX. ∆/NΣH: AΠOΛΛΩNIAΣ 21 u 45332 IΩANNINA u e-mail: doliotika@dolo.gr u www.dolo.gr

ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΠΑΣΧΑ ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΜΑΣ

Αγαπητοί συγχωριανοί, Η φωτεινή η-
Το Άγιον Πάσχα, η εορτή της Αγάπης και της Ανάστασης του µέρα, η απόλυτα
Σωτήρος, που αποτελεί παράδοση για τον ορθόδοξο λαό µας, ξεχωριστή γιορ-
καλεί να το γιορτάσουµε στο Χωριό µας, εκεί όπου διασώζονται τή.
καθαρότερα τα ήθη και έθιµα, οι παραδόσεις και οι ελληνικές Σήµερα την
συνήθειες. Η εκκλησία υµνεί και πανηγυρίζει την Ανάσταση του εποχή της παγ-
Σωτήρος, αποβάλει την πένθιµο περιβολή και φοράει τη λευκή κοσµιοποίησης,
και φεγγοβόλο στολή της, όπου αντανακλάται η λευκότητα και η σε µια εποχή που
λάµψη, όµοια µε αυτή του αναστάντος Κυρίου. Το µήνυµα της τα πάντα τείνουν
ανάστασης ψέλνεται έξω από τις εκκλησίες για να «εκραγεί» να ισοπεδωθούν,
ακράτητη η χαρά µας. Η Ανάσταση είναι η µεγαλύτερη χριστιανι- να αλλοιωθούν
κή γιορτή για τον ελληνικό λαό (οι ∆υτικοί έχουν τα Χριστού- και να εξαφανι-
γεννα). Στην Ανάσταση Χριστός και Πατρίδα συναντώνται ως στούν η διατήρη-
ισοπαθούντες. Κατά τον ση του πανηγυριού, του πανάρχαιου αυτού εθίµου που εµείς κλη-
Αλέξανδρο Παπαδιαµά- ρονοµήσαµε από τους προγόνους µας, είναι ένα στοίχηµα για
ντη ‘’Το έαρ συνεορτάζει τους νεότερους. Στοίχηµα που έχει στοιχεία πολιτισµού και κουλ-
µετά της εκκλησίας και η τούρας της πατρίδας µας και της περιοχής µας, ιστορικής συνέ-
φύσις συναγάλλεται µε- χειας και ιστορικής µνήµης, στοιχεία λειτουργίας σαν συνδετικός
τά της πίστεως’’. Καλή κρίκος για συνεύρεση και κοινό αντάµωµα ανάµεσα µας, µιας και
αντάµωση στο χωριό. είµαστε όλοι µας διασκορπισµένοι δεξιά και αριστερά, µακριά από
τη γενέτειρα γη και τη γη των προγόνων µας. Από εµάς τους ίδι-
Από τον περσινό εορτασµό. Ας ελπίσου- ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ - ους εξαρτάται αν θα πετύχουµε ή αποτύχουµε σε αυτό το στοί-
µε φέτος να γιορτάσουµε καλύτερα. ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ χηµα, αν δηλαδή θα εξακολουθήσει να γίνεται το πανηγύρι και να
ΣΕ ΟΛΟΥΣ υπάρχει και το χωριό µας. I.M.

κοινότητα υπήρξε ένας µέσα από διάλογο κατέληξαν σ’

Ηρωµαλέος οργανισµός
αυτοδιοίκησης και αποτέλεσε ένα
από τα κυριότερα µέσα επιβίωσης
του ελληνικού λαού.
Η Οθωµανική κατοχή σεβά-
στηκε ή µάλλον υποχρεώθηκε εκ
των πραγµάτων να µην αγνοήσει
το σύστηµα αυτό της διοίκησης
δηλ. των κοινοτήτων, στο οποίο
οι κοινοτικοί άρχοντες δεν διορί-
ζονταν αλλά εκλέγονταν από την
γενική συνέλευση των κατοίκων.
Ο πολυσχεδής αυτός θεσµός
της τοπικής αυτοοργάνωσης δια-
τηρήθηκε µέχρι τις µέρες µας·
καταργήθηκε µε τον ν. «Καποδί-
στρια» (τι ειρωνία!, το όνοµα)
όπου, κατ’ αρχήν, συνενώθηκαν
κοντινές κοινότητες και στη
συνέχεια µε το ν. «Καλλικράτη»
(!) όπου και οδηγήθηκαν σε µεγά-
λες απρόσωπες συνενώσεις.
∆ύο νόµοι κατήργησαν αυτό
που επί αιώνες ζωογονούσε την
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: ΚΥΤΤΑΡΟ ΖΩΗΣ
κοινωνική δοµή και την πολιτιστι-
κή ταυτότητα του τόπου, και αυτό
στο όνοµα µιας υποτιθέµενης
ανάπτυξης της περιοχής.
Τ’ αποτελέσµατα είναι ορατά.
Οι άνθρωποι έχασαν, αφού
δεν αποφασίζουν οι ίδιοι, το
ενδιαφέρον τους για τα κοινά (και
όχι µόνο) που αφορούν τον τόπο,
η διαπλοκή µεγάλωσε και κανένα
µεγάλο έργο, στρατηγικής σηµα-
σίας, για την αξιοποίηση των
δυνατοτήτων της περιοχής δεν
έγινε.
Τα αίτια βέβια της κακοδαιµο-
νίας προϋπήρχαν των δυο, ως
άνω, διοικητικών µεταρρυθµίσε-
ων· απλώς οι «µεταρρυθµίσεις»
αυτές, που τότε έπειθαν πολ-
λούς, επιτάχυναν την διαδικασία
απονέκρωσης των περιοχών.
ένα κατάλογο 13 σηµείων που
µπορούσαν να υλοποιηθούν. (Για
λόγος οικονοµίας χώρου τα
Αυτό συνέβη και στην ευρύτερη
παρουσιάζουµε χωρίς την ανάλο-
περιοχή του Πωγωνίου, που και
γη επιχειρηµατολογία και τους
λόγω της γεωγραφικής συνορια-
λόγους που τα επέβαλαν). Έτσι,
κής γραµµής έπρεπε να τύχει του
ετέθηκαν τα θέµατα:
1) Πυροσβεστική µέριµνα µε
του Βασίλη Χρήστου κρουνούς και κινητή µονάδα µε
λάστιχα για την περίπτωση πυρ-
υψίστου ενδιαφέροντος και όχι
καγιάς σ’ αποµακρυσµένα σπίτια,
το αντίθετο, σχετιζόµενο δηλαδή
2) Να γίνει µικρό µνηµείο για τον
µε τις διεθνείς συνθήκες, τις
Πατροκοσµά, 3) Να διαµορφωθεί
ζώνες επιρροής και τις γενικότε-
το περιστύλιο στο καφενείο, 4)
ρες πολιτικές συγκυριακές επιλο-
Να γίνουν καινούρια παγκάκια, 5)
γές.
Να διαµορφωθεί η στέρνα της
Ένα ψήγµα και µακρινός
εκκλησίας, 6) Να αναδειχθεί το
απόηχος της ζωογονοτικής σηµα-
παλιό τρακτέρ σε χώρο κατάλλη-
σίας της αυτοοργάνωσης των κοι-
λο, 7) Nα υπάρχει σταθερή καθα-
νοτήτων είναι και τα δύο παρα-
ριότητα στον πέριξ του καφενεί-
δείγµατα που θα αναφέρουµε.
ου, της εκκλησίας και του σχολεί-
Το πρώτο αφορά όταν τις 16
ου χώρο, 8) Να γίνει βρύση στέ-
Μαρτίου του 2008 όλοι οι ∆ολιώ-
τες µαζεύτηκαν στο καφενείο και * Συνέχεια στην 2η σελίδα
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: ΚΥΤΤΑΡΟ ΖΩΗΣ
* Συνέχεια από την 1η σελίδα
γαστρο και πλάκα σε κάποιο
σηµείο εισόδου στο χωριό, 9) Να
λειτουργεί το καφενείο το Πάσχα
και το καλοκαίρι περισσότερο
καιρό, 10) Να γίνει µνηµείο για
την ∆ολιώτισσα, 11) Η Ευτυχία
Μαργαρίτη έθεσε να υπάρχει
αυτοκίνητο για περίπτωση ανά-
γκης των ηλικιωµένων, 12) Να
φυτευθούν δένδρα: φλαµουριές
στον δρόµο και µουριές για το
καφενείο και 13ο) Να γίνει ο τοί-
χος στο χωράφι της Ευγένος
Ηγουµενίδη.
Αυτά ανατέθησαν προς διεκ-
περαίωση και συγκεκριµένα: το
1ο (πυροσβεστική) στην Κοινότη-
τα, το 2ο, 3ο και 4ο στον σύλλο-
γο, το 5ο και το 6ο στην κοινότη-
τα, το 7ο και το 9ο στον Λεονάρ-
ντο τον καφετζή, το 8ο στον
Πάνο Κούρο να κάνει εκτίµηση,
το 10ο δεν ανατέθηκε, καθώς και
το 11ο, το 12ο και 13ο στον σύλ-
λογο.
Σήµερα ο καθένας µπορεί να
δει ποια υλοποιήθηκαν και ποια
όχι. Αυτό ήταν και το τελευταίο
παράδειγµα συµµετοχικής διδα-
δικασίας στην λήψη αποφάσεων
το οποίο, όπως είπαµε, αµυδρά
και µόνο θυµίζει ένα θεσµό που
έσβησε για πάντα. Για πάντα;
Έχει ο καιρός γυρίσµατα... και
όπως είπε ο ποιητής:
«... αν είναι πλήθος τ’ άσχηµα
κι αν είναι τ’ άδεια αφέντες
φτάνει µια σκέψη, µια ψυ-
χή...», είδοµεν.
Το 2ο παράδειγµα αφορά την
τακτική ενηµέρωση του Γεωργο-
δασικού-εξωραϊστικού Συλλόγου
∆ολού µε υπεύθυνο τον Βαγγέλη
∆άκα όπου τον Αύγουστο του
2021 παρουσίασε τον απολογι-
σµό της περιόδου 11-8-2018 έως
15-8-2020. Το αξιοσηµείωτο αυτή
τη φορά ήταν ότι προσέλκυσε το
ενδιαφέρον όλων των νεώτερων
και πολλών µεγάλων του χωριού.
Το γεγονός αυτό αν και φαίνεται
αξιοπερίεργο, εν τούτοις δεν
είναι άµοιρο των όσων γράψαµε
παραπάνω.
Έγινε διάλογος, τέθηκαν ερω-
τήµατα, δόθηκαν απαντήσεις,
µπήκαν νέα θέµατα, ανατέθηκαν
οι υλοποιήσεις, σε µια συνάθροι-
ση που έσφιζε από ενδιαφέρον
και όλος ο χώρος µπροστά από
το καφενείο ήταν γεµάτος
κόσµο. Για την οικονοµία του
χώρου δεν αναφέροµε τον διάλο-
«∆OΛIΩTIKA»
γο, την κριτική και τα επί µέρους
θέµατα που αναπτύχθηκαν. Επί-
σης όποιος ενδιαφέρεται για την
αναλυτική ειόνα των εξόδων και
εσόδων µπορεί να απευθυνθεί
στον Βαγγέλη.
Εµείς απλά αναφέρουµε το
υπόλοιπο ταµείου ότι τις 15-8-
2021 είναι 3.948,53 ευρώ και ότι
ο Βαγγέλης δεσµεύτηκε κατόπι
της γενικής απαίτησης να δοθεί
το καφενείο στον Θανάση και να
γίνει το στέγαστρο της πόρτας
του σχολείου καθώς και να λει-
τουργήσει ξανά το WC στον
κοινό χώρο. Tέτοιες συµµετοχι-
κές διαδικασίες γίνονται συνέ-
χεια στο χωριό. Eίναι το κοινό
τραπέζι που γίνεται µε την
σύµπραξη µικρών και µεγάλων,
καθώς και όλες οι εκδηλώσεις
του καλοκαιρού: θέατρο, µουσι-
κή, τραγούδι, παρουσιάσεις έρ-
γων, ακόµα, πού και πού καθάρι-
σµα δηµ. χώρων και µονοπατιών.
∆ράσεις οι οποίες ξεκίνησαν
και συνεχίζονται µε έναν κυρίως
γνώµονα, αυτόν της πλατιάς συµ-
µετοχής όλων, και σ’ αυτό οφεί-
λεται η επιτυχία και η συνέχειά
τους.
Aυτόν τον χαρακτήρα πρέπει
να διαφυλάξουµε και δευτερευό-
ντως τι θα παρουσιασθεί και πώς.
Aυτόν διαφυλάσσει το ανοι-
χτό λαϊκό καφενείο, η κοινή
βιβλιοθήκη και οι δράσεις γύρω
απ’ αυτήν.
Aυτά ζωογονούν το αίσθηµα
της κοινότητος, της κοινής χαράς
και όχι το αίσθηµα νοσταλγίας
των ξενιτεµένων µικροαστών ό-
πως υποστήριξαν κάποιοι κάποτε.
Παρ’ όλα αυτά, αυτές είναι
διαδικασίες ενισχυτικές που βρί-
σκονται στον απόηχο αυτών που
κάποτε απηχούσε ο πολυδιάστα-
τος θεσµός των κοινοτήτων.
Aυτό που καταργήθηκε χωρίς
τη σύµφωνη γνώµη των ενδιαφε-
ροµένων.
Θα τολµούσαµε να πούµε ας
έχουµε στο µυαλό µας πώς θα
αναστήσουµε ξανά τον πολύτιµο
αυτό θεσµό. ∆εν είναι εύκολο
αλλά ούτε και δύσκολο. Όπως το
σχολείο µπορεί να γίνει πάλι
κανονικό σχολείο. Mε θάµατα και
οράµατα πορευόµαστε.
«... φτάνεις εσύ, εγώ φτάνω
να δώσει νόηµα
στων πολλών την ύπαρξη,
ένας φτάνει...».
K. Παλαµάς
Τι σηµαίνει λοιπόν Ιπποκαστανιά;
αρόλο που όλοι µας την
Παποκαλούµε καστανιά,
το δέντρο στο χοροστάσι της
εκκλησίας µας είναι αγριοκα-
στανιά. Όπως πληροφορούµα-
στε στο εξαιρετικό βιβλίο του
δασολόγου Σεραφείµ Τσίτσα
«Τ’ αγριόδεντρα του βουνού και
του λόγγου» η αγριοκαστανιά
καλείται και «ιπποκαστανιά» (ή
και πικροκαστανιά) και δεν έχει
καµία βοτανική συγγένεια µε
την καστανιά. «Μονάχα η φυλ-
λωσιά της κόµης της και το
σχήµα των καρπών της έχουν
µια οµοιότητα». Το επιστηµονι-
κό όνοµα της ιπποκαστανιάς
είναι «Aesculus Hippocastanum"
ενώ της Καστανιάς "Castanea
Vesca". «Η Καστανιά», συνεχί-
ζει ο Τσίτσας, «είναι το δέντρο
µε τη δισυπόστατη ιδιότητα,
του άγριου αυτόφυτου δασικού
αλλά και του καλλιεργηµένου
καρποφόρου δέντρου. Είναι
από τα λίγα άγρια δασικά
δέντρα που µπολιάζονται σε
καρποφόρα. Ούτε ο πεύκος,
ούτε ο έλατος, η βαλανιδιά, η
ιπποκαστανιά κλπ. εξευγενίζο-
νται µε µπόλιασµα. Ενώ η
καστανιά, όπως και µερικά
θαµνώδη δασικά φυτά (η αγριε-
λιά, η κοκορεβιθιά, κλπ), µπο-
λιάζονται στα πολύτιµα δέντρα
της ελιάς, της φυστικιάς κλπ.»
Παρόλα αυτά όµως η ιππο-
καστανιά «µας» έχει έναν
πολύτιµο καρπό που περιέχει
τανίνη, αισκουλίνη, φραξίνη και
άµυλο. Βοηθά στη λειτουργία
του κυκλοφορικού συστήµατος,
µε αποτέλεσµα να αντιµετωπί-
ζεται καλύτερα η φλεβίτιδα, οι
αιµορροΐδες, οι κιρσοί και άλλα
προβλήµατα που σχετίζονται µε
2
τη φλεβική ανεπάρκεια και την
κακή κυκλοφορία του αίµατος.
Επίσης η ιπποκαστανιά παράγει
µεγάλες ποσότητες νέκταρ που
ανυπόµονα συλλέγονται από
τις µέλισσες, όπως είναι η
γύρη. Τόσο το νέκταρ όσο και η
γύρη έχουν αναφερθεί να είναι
του Άγγελου Κούρου
τοξικά για τις µέλισσες, όταν
καταναλώνονται ως τη µόνη
πηγή χορτονοµής.
Όλα τα παραπάνω όµως,
που βρίσκει εύκολα κανείς αν
ψάξει σε βιβλία και στο internet,
δεν απαντούν στο αρχικό ερώ-
τηµα. Γιατί αποκαλείται «ιππο-
καστανιά»; Την απάντηση τη
βρίσκουµε πάλι στο βιβλίο του
δασολόγου Τσίτσα όπου ανα-
φέρεται µια ιδιότητα που, µάλ-
λον, ήταν τόσο χρήσιµη τα
παλιά χρόνια που κατέληξε να
δώσει και την ονοµασία στο
δέντρο. Αναφέρει λοιπόν το
βιβλίο ότι «οι καρποί της είναι
πολύ πικροί και δεν τρώγονται
υπήρξαν όµως πολύτιµο φάρµα-
κο για µια ειδική αρρώστια των
αλόγων, το πνευµονικό φύση-
µα. Από το αρχαίο άλογο λοι-
πόν, από τον ίππο, προέρχεται η
ονοµασία Ιπποκαστανιά...
Μπαίνω λοιπόν στον πειρα-
σµό να παραφράσω (να προ-
σθέσω δηλαδή το σχετικό πρό-
θεµα) στον στίχο εκείνου του
παλιού ∆ολιώτη Κιτζώρη (δεν
τον πρόλαβα) που µου ανέφερε
κάποτε ο φίλος ο Λάκης:
Ω (ιππο)καστανιά περήφανη
που σαν οµπρέλα απλώνεις
και το περήφανο ∆ολό
όλο το καµαρώνεις.
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022
Η ∆ηµογεροντία
και ο ντραγάτης
Από το αρχείο
Γιώργου Ντόντη
Παλιότερα γύρω από τα
χωράφια ο καθένας είχε και
µικρά δέντρα, τα λουµάκια όπως
τα λέγαµε, µε σκοπό να τα κόψει
ο νοικοκύρης, όταν τα χρειαζότα-
νε. Πολλές φορές όµως πήγαι-
ναν άλλοι και τα έκοβαν, τα φόρ-
τωναν στο γοµάρι και έφευγαν,
χωρίς να τους δει κανένας. Τότε
οι δηµογέροντες1 κάλεσαν τον
Θύµιο, που ήταν ντραγάτης, και
του είπαν. Θα φυλάξεις και όποι-
οι και να είναι θα τους πιάσεις,
αλλιώς θα σε βγάλουµε. Ο
Θύµιος πράγµατι πηγαίνει, κρύ-
βεται και περιµένει. Μόλις ήρθαν
οι γυναίκες και άρχισαν να
κόβουν, ορµάει και τους παίρνει
τις τσιαλοκόπες από τα χέρια, τις
βάζει στο σακούλι του και αυτού
και στο καφενείο, χωρίς να σκε-
φτεί καθόλου πως αυτές που
έκοβαν ήταν οι κοπέλες των
δηµογερόντων που είχαν πλάτες
και δεν τις πειράζει κανένας.
Μπαίνει ο Θύµιος στο καφενείο.
Εκεί όλοι οι δηµογέροντες. Με
περηφάνια τους λέει. Τις έπιασα.
Nα, τους πήρα και τις τσιαλοκό-
πες. Ποιες ήταν Θύµιο; Ήταν οι
κοπέλες σας, τους απάντησε.
Τότε αυτοί κοιτάχτηκαν και τα
είπαν µεταξύ τους. ∆εν κάνει
αυτός για ντραγάτης και … τον
απέλυσαν. Τον Θύµιο Βαλαή τον
ήθελαν να πιάνει τους άλλους
και όχι τους δικούς τους.
Για την αντιγραφή Ι. Μ.
–––––––––––
1. ∆ηµογέροντες ονοµάζονταν οι
κοινοτικοί άρχοντες στον ελλαδικό
χώρο, ως πρώτη βαθµίδα της αυτοδι-
οίκησης, οι επικεφαλής σε επίπεδο
χωριού και επί Τουρκοκρατίας αλλά
και κατά τα χρόνια µετά την επανά-
σταση του 1821, µέχρι και το 1833.
Οι δηµογέροντες ήταν εκλεγµένοι
σε κάθε χωριό, αλλού µε ετήσια
θητεία, αλλού µε διαφορετική διάρ-
κεια, χωρίς όµως να υπάρχει συγκε-
κριµένος κανόνας για τα χωριά της
Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Ο
θεσµός της δηµογεροντίας αφορού-
σε καθαρά τα διοικητικά θέµατα και
δεν είχε καµιά σχέση µε το σύστηµα
των αρµατολικίων που αφορούσε τη
διατήρηση ένοπλων σωµάτων για
την τήρηση της τάξης. Το 1833, επί
Αντιβασιλείας του Όθωνα, οι δηµο-
γέροντες αντικαταστάθηκαν από τον
θεσµό των µελών του ∆ηµοτικού
Συµβουλίου, µε την έκδοση του
νόµου «περί των ∆ήµων».
«∆OΛIΩTIKA»
∆HMOΓEPONTEΣ KAI ΠPOE∆POI ∆OΛOY
Πίνακας Προέδρων
Eρωτηθείς υπό του ακούρα-
στου διά την ύπαρξη του
∆ολού Γιάννη Mποντίνη, εάν
µπορώ να διορθώσω ή να
συµπληρώσω έναν πίνακα δια-
τελεσάντων Προέδρων της
Kοινότητας από το έτος 1856
και µέχρι σήµερα, µε το γερα-
σµένο και φτωχό µυαλό µου,
κατέληξα στο κατώτερο
συµπέρασµα και γνώµη.
Πρώτα-πρώτα επί
Tουρκοκρατίας δεν υπήρχαν
Πρόεδροι αλλά Mουχτάρηδες!
Mεταφέρνω από το βιβλίο
του Nίκου Yφαντή (TO ∆OΛO
ΣTO ΠΩΓΩNI) έναν πίνακα από
∆ολιώτες Mουχτάρηδες επί
Tουρκοκρατίας, στον οποίον
φαίνεται ότι το όνοµα µε την
χρονολογία 1856, είναι
12/δέκατον εις τον πίνακα του
ανωτέρου βιβλίου και προσπα-
θώ να συνεχίσω µε τους
∆ολιώτες Προέδρους που
εχρηµάτισαν στην νεωιδρυθεί-
σα Kοινότητα ∆ολού υπό του
Eλληνικού Kράτους µετά την
απελευθέρωσή του κατά το
έτος 1913-14 και εξακολουθώ
µέχρι της συγχωνεύσεώς του
εις την Kοινότητα Kαλπακίου.
O πίνακας αναφέρεται από
τον καιρό της Tουρκοκρατίας
και πριν το 1856 από όπου
έχουµε την παραπάνω ηµερο-
µηνία και συνεχίζει µέχρι της
συγχωνεύσεώς της εις την
διευρυµένη κοινότητα Πωγω-
νιανής!
Aκριβής αντιγραφή
και συνέχιση του πίνακος
1) ∆ηµήτριος Παγούνης
2) Γιάννης Nάστος (από το
σπίτι (οικογένεια) Γ. Λιόλι-
ου)
3) Γιάννης Nικοκίτσιος (απ’ το
σπίτι των Kαγιαναίων)
4) Σταύρος Kοψιάς
5) Kύρος Παπάς (από το σπίτι
του Παπαδηµήτρη)
6) Xρήστος Γεωργίου Bάσσης
7) Γιάννης Zιάγγος
8) Xρήστος Λατσούνας
9) Γεώργιος ΛAτσούνας
11) Xρήστος Pάτπης (από το
σπίτι του Mάικα)
12) Γιάννης Kουνάβος (1856)
13) ∆ήµος Kαρακώστας
14) Kώστας Kουβαράς
3
15) Xρήστος Mανιώτης 41-42, συνέβαλαν πολύ διά την
16) Παναγιώτης Mπέτζιος καλήν, άφοβη και ήσυχη λει-
17) Θανάσης Xρήστο Θάνος τουργία του χωριού µας! ∆ιότι
18) ∆ηµήτρης Kουτσός το ∆ολό ήταν και εξακολουθεί
19) Γιάννης Kουβαράς να είναι το Σταυροδρόµι της
20) Παναγιώτης Kουτσός περιοχής!!!)
21) Θανάσης Kούλας 40) Γεώργιος Pάπτης
22) Γιάννης Mπεκιάρης 41) ∆ηµήτριος Zωίδης
23) Xρήστος Zιάγγος (Mυλωνάς)
24) Kώστας Kονόµος 42) και Γεώργιος Λατσούνας
25) Xαράλαµπος Kαρακίτσος 1949-50
26) Mατθαίος Kαρακώστας Oι επόµενοι Πρόεδροι συνέ-
27) Θανάσης Kούρος βαλαν όλοι στην επαναλει-
τουργία του χωριού ως κοινό-
Tου Xριστόφορου Pάπτη τητα µέχρις ότου το ελληνικό
κράτος εξανάγκασε όλο το
28) ∆ήµο Tζήµος Aνατολικό Πωγώνι να συγχω-
29) Kώστα Tζήµος νευθεί εις µίαν Kοινότητα, την
30) Παναγιώτης Λατσούνας Kοινότητα Kαλπακίου εις την
31) ∆ηµήτρης Zώης οποίαν περιήλθε και το ∆ολό
32) Bασίλης Zέρβας το οποίο αντιπροσωπεύεται
33) Γιώργη Zέρβας σήµερα από τον ακάµατο και
34) Zώης Γάτσης ακούραστο ∆ολιώτη τον
35) Nικόλαος ∆ιαµαντούκος Bαγγέλη Nτάκα.
* Kάπου εδώ το Eλληνικό
43) Aθανάσιος Λέκας 1950-54
Kράτος «Eδηµιούργησε 44) Xριστόφορος Pάπτης 1954-
Kοινότητες και Kοινοτικά Συµβού- 56
λια! 45) Kωνσταντίνος Kωσταράς
1956-60
36) Xρήστος Mανιώτης 1914-
46) Aθανάσιος Λέκκας 1968-74
30
47) Bασίλειος Nτάκας 1974-82
37) Θανάση Kούλας 1914-30
48) Kωνσταντίνος Kωσταράς
38) Nικόλας Mπάκουλης 1914-
(του Xρήστου) 1982-90
30
49) Kούρος Σπύρος 1990-94
39) Παναγιώτης Kούλας 1930-
50) Bασίλειος Nτάκας 1994-97
40
ο οποίος παρέδωσε την
Aς σηµειωθεί ότι τον Kοινότητα ∆ολού στην διευρυ-
Oκτώβριο του 1940 κηρύχτηκε µένη Kοινότητα Πωγωνιανής
ο Eλληνο-Iταλικός Πόλεµος και µε πρόεδρο τον Παντελή
ακολούθησε η Kατοχή, η πείνα, Tσέβη (Nόµος Kαποδίστρια
η αντίσταση εναντίον των Γερ- 1997).
µανών, οι επαναστατικές ταρα- Aργότερα δε όλες οι κοινό-
χές, η γκρίνια µας, ο εµφύλιος τητες Πωγωνίου ενσωµατώθη-
πόλεµος και η ερήµωση του καν σε έναν ∆ήµο µε την ονο-
πληθυσµού από τα χωριά! µασία «∆ήµος Πωγωνίου» µε
Σε αυτήν την πολύ δύσκολη έδρα το Kαλπάκι.
δεκαετία του 1940-1950, οι Xριστόφορος
τρεις επόµενοι πρόεδροι, 40-
Aγαπητοί φίλοι.
Eπισκεφθείτε και στηρίξτε µε ιδέες, κείµενα,
βίντεο και προτάσεις την ιστοσελίδα του συλλόγου
µας και την εφηµερίδα µας και γράψτε µας τη
γνώµη σας. www.dolo.gr, ή e-mail:
doliotika@dolo.gr ή Ταχ. ∆/νση: «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ»
Απολλωνίας 21 ταχ. Κωδ. 45332 Ιωάννινα. Το έχου-
µε ανάγκη για να συνεχίσουµε την έκδοση και ενη-
µέρωσή σας.
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022 «∆OΛIΩTIKA»
Σκέψεις - Σχόλια
Ματωµένη Άνοιξη
Καλώς ήρθες άνοιξη…
Αποχαιρετούµε τον Χειµώνα και αν έπρεπε να διαλέξουµε µόνο
ένα χρώµα για να τον αποχαιρετήσουµε, τότε αυτό σίγουρα θα
ήταν το µαύρο όπως του αξίζει! Ο λόγος; Ευνόητος!
Καλωσορίζουµε την Άνοιξη!
Είναι εκείνη η εποχή που τα πουλάκια κελαηδούν, τα λουλούδια
ανθίζουν, οι αµυγδαλιές απλώνουν το µεθυστικό τους άρωµα, η
φύση χαµογελά.. Μας υπενθυµίζει πως υπάρχει ένας συνεχής
κύκλος αναγέννησης. Κάθε µέρα που ξεκινά είναι µια νέα πρόκλη-
ση. Αρχίζει µε την ανατολή του ήλιου. Ανατέλλει µια νέα µέρα και
η προηγούµενη αποτελεί παρελθόν. Γι’ αυτό κάθε µέρα είναι µια
ευκαιρία να έρθουµε πιο κοντά στο στόχο µας, να αφουγκραστού-
µε το χτύπο της καρδιάς µας, να αποδιώξουµε τις περισπάσεις που
κρατάν µακριά από το να βιώσουµε την πραγµατική ευτυχία.
Όλα αυτά εάν η άνοιξη δεν ήταν µατωµένη, καλή ώρα. ∆εν
υπάρχουν πια λουλούδια και πουλιά να κελαηδάνε, παιδικές φωνές,
τραγούδια. ούτε και κούκος ακόµα δεν ακούστηκε …Σήµερα δεν
ηχούν χαρµόσυνες καµπάνες, να προσκαλούν σε χαρές και πανη-
γύρια, ηχούν όµως σειρήνες που καλούν τους ανθρώπους να προ-
στατευθούν από βοµβαρδισµούς. ΠΟΛΕΜΟΣ! Τι θλίψη για την
ανθρωπότητα!!
Η κατάσταση µε τον πόλεµο είναι φρικτή για όλους µας. Μετά
από πολλές δεκαετίες ευηµερίας και χαλάρωσης, ήρθε ο πόλεµος.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει προκαλέσει θλίψη στην
υφήλιο και έχει βυθίσει ολόκληρο τον πλανήτη σε µια ανησυχητική
κατάσταση. Η ανθρωπότητα έρχεται αντιµέτωπη µε έναν πόλεµο
και µια τεράστια οικονοµική κι ανθρωπιστική καταστροφή που πλα-
νιέται πάνω από τα κεφάλια µας. Μια νέα εποχή ξεκινάει και προ-
βλέπεται απάνθρωπη και παράνοµη. Ας ελπίσουµε ότι τα πολλά
χρόνια ειρήνης και το αναπτυγµένο επίπεδο ζωής θα κάνουν την
λογική και την ειρήνη µεταξύ των λαών να επικρατήσει.
Πρόσφυγας και προσφυγιά
Ακούει κανείς;
«Και ‘σεις όταν µας κοιτάτε… να µας ακούτε… και να προσπα-
θείτε να νοιώσετε. Και να προσεύ-
χεστε. Για τα βρεγµένα µάτια του
πρόσφυγα. Για την πληγωµένη του
ψυχή και για να βρει την ειρήνη
που ψάχνει».
Όντως πρέπει να συµπεριφερό-
µαστε στους µετανάστες συναν-
θρώπους µας, όπως θα θέλαµε να
µας συµπεριφέρονται οι γηγενείς
πολίτες της εκάστοτε χώρας υπο-
δοχής, σε περίπτωση που ήµασταν
εµείς µετανάστες. Το διεθνές
δίκαιο δεν κάνει διακρίσεις στο
σεβασµό των ανθρωπίνων δικαιω-
µάτων Τώρα, πιο πολύ παρά ποτέ,
οφείλουµε να είµαστε……. µαζί µε
τους πρόσφυγες.
(«Επιτρέψτε µου την ευαισθησία γι’ αυτή την κατηγορία των ανθρώπων
γιατί αυτό που συµβαίνει τώρα µε επηρεάζει απόλυτα και νιώθω ότι συµ-
µετέχω και ταυτίζοµαι µε όλη την κατάσταση γιατί έχω βιώσει τέτοιες
καταστάσεις - σε µικρή ηλικία, αλλά µέσα στην ίδια µου τη χώρα - όταν
βρέθηκα πρόσφυγας στα Γιάννενα – όντας ανταρτόπληκτος – µαζί µε τους
περισσότερους χωριανούς µου» (Περίοδος εµφυλίου πολέµου 1946-49).1
1. Το 1948 η έκβαση του εµφυλίου πολέµου έγειρε υπέρ του κυβερνη-
τικού στρατού και εις βάρος των ανταρτών. Εν όψη των εκκαθαριστικών
επιχειρήσεων ο στρατός διέταξε την αποµάκρυνση του ορεινού πληθυ-
4
AΠO TON A∆OΛO - ∆OΛIΩTH
BAΣIΛEION THΣ EΛΛA∆OΣ
YΦYΠOYPΓEION
KOINΩNIKHΣ ΠPONOIAΣ
KAI KPATIKHΣ ANTIΛHΨEΩΣ
–––––––––––
ATOMIKON ΠPOΣΦYΓIKON
BIBΛIAPION
σµού προς τις πεδινές περιοχές της χώρας. Το σχέδιο ήταν η έλλειψη τρο-
φίµων µε το σταµάτηµα κάθε παραγωγικής δραστηριότητας στις ελεγχό-
µενες από τους αντάρτες περιοχές. Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασµού
πολλοί κάτοικοι των ορεινών χωριών όχι µόνο δεν επέστρεψαν στα χωριά
τους την άνοιξη όπως το συνήθιζαν αλλά έφυγαν και αυτοί που έµειναν
πίσω τον Χειµώνα.
Οι συνέπειες του πολέµου είναι εµφανείς για τα καλά πλέον
στην χώρα µας µε το τσουνάµι ακρίβειας σε βασικά καταναλωτικά
αγαθά. Από τα µεγάλα µέχρι τα πιο µικρά και καθηµερινά. Ο ορίζο-
ντας µαζεύει συνεχώς µαύρα σύννεφα, ανεβάζοντας τον βαθµό του
συναγερµού για το τι θα ακολουθήσει. Κοιτούµε και ξανακοιτούµε
την απόδειξη του σούπερ µάρκετ και συνειδητοποιούµε ότι βασικά
αγαθά αυξήθηκαν και πάλι. Τα έξοδα για καύσιµα και ηλεκτρικό
ρεύµα είναι πλέον δυσβάστακτα για πολλά νοικοκυριά. Σβήνει… και
γράφει το οικογενειακό τεφτέρι για να βρει τρόπο να βγάλει τα
έξοδα του µήνα. Όλα, λοιπόν, δείχνουν ότι, µετά τον κορωνοϊό, θα
χρειαστεί µάλλον να µάθουµε να ζούµε και µε την ακρίβεια.
Παγκόσµια Hµέρα της Γυναίκας
«Η 8η Μαρτίου, είναι αφιερωµένη στην προσωπικότητα και
στους αγώνες κάθε γυναίκας που περπάτησε, που περπατά και που
θα περπατήσει σε αυτόν τον κόσµο. Αγώνες άνισους, δύσκολους,
που οι γυναίκες τους φέρουν σε πέρας µε θάρρος και απίστευτη
εσωτερική δύναµη και µε µοναδικό όπλο την αγάπη τους για τη
ζωή. Πάλεψαν και παλεύουν την ανισότητα κι έγιναν σύµβολο των
αγώνων θεµελίωσης των ανθρώπινων δικαιωµάτων και της ειρήνης.
Η φετινή Επέτειος, µε φόντο το αιµατοβαµµένο τοπίο στην Ουκρα-
νία, δεν αποτελεί "γιορτή", αλλά πληγή ανοιχτή για την ανθρωπό-
τητα. Είστε στις σκέψεις µας. Είµαστε δίπλα σας.
ΟΡΕΙΝΑ ΧΩΡΙΑ:
Ζωή ποιος θα φέρει στα ερηµωµένα χωριά µας;
Ιδού ο προβληµατισµός όλων µας!!!
Αργοπεθαίνουν τα χωριά µας. Ευλογηµένο Ελληνικό χωριό.
Κύτταρο του Έθνους. Τροφοδότη της πρωτεύουσας και όλων των
πόλεων! Πού πας; Πού πορεύεσαι; Πού θα φτάσεις; Ποιός θα µας
δώσει απάντηση;
Ας βάλουµε αυτές τις σκέψεις, στη θέση τους, στη σειρά τους
και ας δούµε, που βαδίζουµε. Και ας ξεκινήσουµε από τα δικά µας
χωριά, τα χωριά του Πωγωνίου. Τα τελευταία χρόνια τα χωριά µας
έχουν φτάσει σε τραγική κατάσταση. Φυγή νέων στα ξένα, οι ελά-
χιστοι αγρότες – κτηνοτρόφοι, αν και όπου υπάρχουν, ζουν µε την
απόγνωση και µε το κλειδί στο χέρι. Στα πατρικά έχουν µείνει ελά-
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022 «∆OΛIΩTIKA»
Σκέψεις - Σχόλια
χιστοι σεβάσµιοι. Σε λίγα χρόνια θα φύγουν και αυτοί για το αγύρι-
στο ταξίδι. Ήδη είναι σαν να µην υπάρχει το χωριό. Με ποιους
τέλος πάντων θα ζήσει η Ελλάδα;
Οι αρµόδιοι δεν αφουγκράζονται τις φωνές του χωριού, τις
οποίες σκεπάζουν µε την αδιαφορία τους. Κανείς δεν κάθισε να
µελετήσει τι πρέπει να γίνει και να ενδιαφερθεί για τα προβλήµατα
που υπάρχουν. Οι πολιτικοί τα επισκέπτονται τις παραµονές των
εκλογών. Λόγια, υποσχέσεις και µην τους είδατε. Κανένα έργο
υποδοµής, έστω και µικρό που να αποβεί πόλος έλξης. Οι πολιτι-
στικοί σύλλογοι προσπαθούν µε χορούς, πανηγύρια, εκδηλώσεις,
στήριξη των παραδοσιακών εθίµων να δώσουν λίγη ζωή. Αυτό είναι
ανεπαρκές. Αυτοί που µένουν δεν επιζητούν τη φυγή. Πώς όµως να
ζήσουν; Τι πρέπει να γίνει; Ο γράφων δεν προτείνει λύσεις. Απλά
κάνει επισηµάνσεις και µε αδρές λέξεις τονίζει, ότι το χωριό αργο-
πεθαίνει. Οι εκάστοτε κυβερνώντες και οι πολιτικοί µας γενικότε-
ρα, να βροντοφωνάζουν στο Κοινοβούλιο για την κατάσταση που
επικρατεί στην ορεινή ύπαιθρο.
Σύνθηµα όλων, να σωθεί το χωριό.
Το πανηγύρι του χωριού
«Βίος ανεόρταστος µακρά οδός απανδόκευτος», έλεγαν οι
αρχαίοι, που πάει να πει ζωή χωρίς γιορτές µοιάζει µ’ ένα µακρύ
δρόµο χωρίς πανδοχείο.
Ήταν απαραίτητα αυτά τα διαλείµµατα στον καθηµερινό µόχθο
των ανθρώπων της υπαίθρου, για να πάρουν κουράγιο και δύναµη
για τη συνέχεια. Ικανοποιούσαν την διαχρονική ανάγκη που νιώ-
θουν οι άνθρωποι να µαζευτούν, να διασκεδάσουν, να γιορτάσουν,
να χαρούν. Το κρασί, η µουσική, το τραγούδι, ο χορός και η καλή
παρέα ξεκουράζουν και απελευθερώνουν τον άνθρωπο από τα
δεσµά της καθηµερινότητας και του δίνουν ελπίδα και αισιοδοξία.
Εκτός απ’ τις γιορτές και τους γάµους σηµαντική θέση στη ζωή
του χωριού κατείχε το πανηγύρι. Το πανηγύρι παραµένει πάντα ένα
από τα κορυφαία γεγονότα κάθε τόπου. Οι χωριανοί µας στις
δύσκολες στιγµές, στο πόνο και την αρρώστια έβρισκαν παρηγοριά
και καταφύγιο στoν Άγιο Χριστόφορο. Και σήµερα τιµούν τη Χάρη
του, γιορτάζουν και πανηγυρίζουν µε σύνεση και µέτρο, τηρώντας
τα έθιµα και τις παραδόσεις. Πέρυσι ο κορωνοϊός έπληξε και τα
πανηγύρια αφού πολλά από αυτά αναβλήθηκαν ή µαταιώθηκαν.
Φέτος δεν γνωρίζουµε ακόµη µε ποιους κανόνες θα γίνουν. Πάντως
ανεξάρτητα τι θα ισχύσει εκείνο που παραµένει σίγουρο είναι η επί-
σκεψη-προσκύνηµα στον Άγιο, ακόµη και µε µάσκα, αν απαιτηθεί.
Πανηγύρι στην Kαστανιά
Φωτο 1. 1986 Η νεολαία µας µε τις παραδοσιακές στολές. Από το ντο-
κιµαντέρ της ΕΡΤ 2 «Το πανηγύρι του ∆ολού» Υπέροχο ντοκιµαντέρ µε
µεγάλη επιτυχία όπου παρουσιάστηκε όλη η τελετουργία της ηµέρας (µε
όλα τα ήθη και έθιµα του τόπου µας). Όποιος κατέχει το σχετικό βίντεο ας
µας το παρουσιάσει το καλοκαίρι. Νοµίζω αξίζει τον κόπο.
5
Φωτο 2. Πήραν µέρος όλοι οι ∆ολιώτες κρατώντας την πατροπαράδο-
τη συνήθεια της ηµέρας του πανηγυριού, (ένα µέρος του χορού). Η Φανή
είχε το γενικό πρόσταγµα. (∆ιακρίνονται Γ. Κωσταράς, Π. Θανόπουλος, Γ.
Νάστος, Θ. Στάµος, Σ. Καρακίτσος. Χ. Σιούλας, Γ. Μποντίνης, Κ. Λιοντό-
πουλος, Γ. Φωτόπουλος, Χριστόφ. Κωσταράς, Π. Έξαρχος Κ. Κωσταρά,
Βάσω και Αγνή Βραβορίτη).
Χρόνια Πολλά στους απανταχού ∆ολιώτες!
Η λαϊκή φαντασία έδωσε στο Μάρτη ένα σωρό παρατσούκλια,
όπως Ανοιξιάτης, Γδάρτης, Παλουκοκάφτης, Κλαψοµάρτης, Πεντά-
γνωµος και άλλα δηλωτικά της φυσιογνωµίας του, που έχουν
σχέση µε ιδιότητες ή πράξεις που του αποδίδονται...Τα πιο πολλά
από αυτά βρίσκονται µέσα στις παραδόσεις και τις παροιµίες που
έπλασε ο λαός για να εξηγήσει τις απότοµες µεταβολές του καιρού
ή τις βαρυχειµωνιές που παρατηρούνται µέσα στο µήνα και που
πάντα είναι επικίνδυνες για τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
∆υστυχώς φέτος επαληθεύτηκαν όλες. Ότι δεν έφεραν οι χειµω-
νιάτικοι µήνες το ’φερε ο Μάρτης! Έστω και για λίγο, είδαµε
«άσπρη» µέρα µε χιονόπτωση µε χιονόστρωση.
Το τριήµερο όµως της 25ης Μαρτίου µας επιφύλαξε ανοιξιάτι-
κες µέρες. Μας έδωσε την ευκαιρία να επισκεφτούµε το χωριό
(ελάχιστοι βέβαια οι επισκέπτες) και να γιορτάσουµε και την εθνι-
κή γιορτή καταθέτοντας µάλιστα (από τη νεολαία µας) δάφνινο
στεφάνι στο µνηµείο των πεσόντων.
Το βράδυ δε αρκετοί χωριανοί, απουσιάζοντος του καφετζή,
άνοιξαν και το καφενείο, και µε µεζέδες και ποτά από το σπίτι το
διασκέδασαν κατάλληλα.
Μπορεί όµως το καφενείο να είναι κλειστό και οι κάτοικοι ελά-
χιστοι, αλλά η καθαριότητα και η νοικοκυροσύνη που αντικρίζει ο
επισκέπτης φθάνοντας στο µεσοχώρι είναι εντυπωσιακή. Αυτό
ασφαλώς το οφείλουµε στο Βαγγέλη, τον πρόεδρό µας, που µε τη
σκούπα στο χέρι περιποιείται το µεσοχώρι αλλά παράλληλα φρο-
ντίζει και για όλα τα προβλήµατα του χωριού. Να’ σαι καλά Βαγγέ-
λη µου, κολόνα του ∆ολού µας.
Πλησιάζοντας το Πάσχα, και όσοι προγραµµατίζετε επίσκεψη
στο χωριό – και πιστεύω να είµαστε αρκετοί- θα είµαστε τυχεροί,
γιατί µας περιµένει µια όψιµη άνοιξη που θα µας δώσει την ευκαι-
ρία να χαρούµε τις γιορτές. Φροντίστε όµως από νωρίς την παραγ-
γελία σας για τον οβελία τηλεφωνώντας στους κτηνοτρόφους µας.
Πολλοί οι ενδιαφερόµενοι που επιδιώκουν να εντάξουν στο µενού
τους τέτοια ζώα µεγαλωµένα µε απόλυτα φυσικό τρόπο, που έχουν
µόνιµη πρόσβαση σε υπαίθριους καθαρούς και παρθένους βοσκό-
τοπους. Σύντοµα επίσης θα σας ανακοινώσουµε και το πρόγραµµα
ακολουθιών της Μ. Εβδοµάδας, µέσα από το site :www.dolo.gr .
Καλή αντάµωση λοιπόν στο καφενείο του χωριού, που αυτές τις
µέρες θα είναι ανοικτό και µας περιµένει ΟΛΟΥΣ.
Εύχοµαι το φως της Ανάστασης να φέρει ελπίδα, αισιοδοξία και
δύναµη, να ξεπεράσουµε τη δύσκολη συγκυρία που βιώνουµε και
να φωτίσει στις καρδιές µας τις αξίες της υποµονής, της αγάπης
και της αλληλεγγύης. Οι λέξεις αυτές περισσότερο από άλλες επο-
χές απέκτησαν πραγµατική σηµασία, βαρύτητα και αναγκαιότητα
και η ανθρωπότητα κατάλαβε, ότι δεν ήταν αυτονόητα αληθινές.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ ΚΑΙ ΧΡONIA ΠΟΛΛΑ.
ΑΠΟ ΤΟΝ Α∆ΟΛΟ ∆ΟΛΙΩΤH
Εmail: ioabodinis@gmail.com
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022
όσες ώρες κάνοµε,
«Π πατέρα, απ’ το χωριό
ώς τη Βοστίνα;» «Όταν πηγαί-
νοµε, άµα δεν είναι αγκαστρω-
µένη η γοµάρα, δύο κι όταν
γυρίζοµε, τρεις. Κατήφορος στο
«πήγαινε», ανήφορος στο
«έλα». «Κι όταν ανοίξουν τα
Γυµνάσια, κάθε πότε θα ’ρχοµαι
σπίτι;» «Άµα ο χειµώνας δεν
έχει χιόνια, θα σε φέρνω Σάβ-
βατο και θα σε κατεβάζω Κυρια-
κή. Όσο να πας στην «τρίτη»,
γιατί άµα ρίξεις µπόι και δυνα-
µώσεις, θα το παίρνεις µε τα
ποδάρια. Για δε βλέπεις το Λευ-
τέρη, που είναι ογδόη; Με τα
ποδάρια». «Κι αφού είναι εύκο-
λο µε τα ποδάρια, γιατί δεν
έρχεται ο Λευτέρης στη µάνα
του κάθε βράδυ, να κοιµάται
στο σπίτι του; Εγώ, πατέρα, άµα
πάω «τρίτη», θα ’ρχοµαι κάθε
µέρα να σας βλέπω και να κοι-
µάµαι δω». «Αυτά θα ’χουµε
τώρα; Σε στέλλοµε, να µάθεις
γράµµατα. ∆ε σε στέλλοµε, να
σεργιανάς στους δρόµους». «Κι
αν το χειµώνα ρίχνει χιόνι, κάθε
πότε θα σας βλέπω;» «Όταν θα
λιώνουν τα χιόνια». «Μπορεί,
να πάρει και µήνα, πατέρα;»
«Αµ µε τα χιόνια µωρέ Κώτσιο,
να ’ρχοµαι; Να µε φαν οι λύκοι;
Άιντε τώρα. Σύρε να ξαπλώσεις.
Αύριο θα σκωθούµε χαράµατα.
Να κοιµηθείς καλά. Μη σε πάρει
ο ύπνος το πρωί στο σαµάρι και
µου πέσεις. Βασίλω!». «Ορίστε,
Μάνθο». «Τήρα εδώ. Μη κοιµη-
θείς απόψε βαριά και δεν ακού-
σεις τον πέτο, που θα λαλήσει.
Να ’χεις το νου σου. Αύριο θα
πάµε στη Βοστίνα, να γράψω το
παιδί στο Γυµνάσιο. Τελειώνει ο
Σεπτέµβρης». «∆εν τα κουβε-
ντιάσαµε, ωρέ Μάνθο, το µεση-
µέρι; Αµ τόσες ρακές πό ’πιες!
Τήρα, µη ξεχάσεις, να πάρεις
του παιδιού καπέλο». «Αµ για
το καπέλο θα πάρω το παιδί.
Άιντε, βάλε µου µια ρακή, να
πάω, να πέσω».
Ξυπνήσαµε χαράµατα.
Ο πατέρας έβγαλε τη γοµά-
ρα και της έβαλε το καπίστρι.
Της έριξε δυο τρεις µατιές κι
αποφάνθηκε.
«Η γοµάρα είναι ανόρεχτη.
Έχει τ’ αυτιά κατεβασµένα. Η
κοιλιά της είναι νταούλι. Μη µας
αφήκει στο δρόµο, σκιάζοµαι,
«∆OΛIΩTIKA» 6
«Ωραίο καπέλο, Κώτσιο.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΝΗΣ Βελουδένιο. Πρώτης τάξεως,
Το Καπέλο που λένε– ό,τι πρέπει δηλαδή.
Με το µπούφο του µπρο-
στά!» «Κουκουβάγια-κουκουβά-
Το παρακάτω διήγηµα είναι βασισµένο σε πραγµατική ιστορία για, Μάνθο. Το πουλί της
σοφίας» τον διόρθωσε ο µπάρ-
µπα-Γιώτης. Κι ενώ τεντώθηκα
Εισακούστηκε η παράκλησή µας να πάρω το καπέλο, το φοράει ο
Ευχαριστώ θερµά τον φίλο, συνάδερφο και χωριανό (από πατέρας στο κεφάλι του.
τη Βοστίνα) Νίκο Τσούνη για τη συνεργασία και συµµετοχή «Πως φαίνοµαι, ωρέ Γιώτη;»
που θα έχουµε στο εξής µε κείµενά του, λογοτεχνικού και λαο- «Εσένα καλά σό ’ρχεται –για
γραφικού περιεχοµένου, στις στήλες της εφηµερίδας µας. Ο βάλτο και του παιδιού, να ιδού-
λιτός, αλλά ταυτόχρονα τόσο περιεκτικός και γεµάτος εικόνες µε». «Τι να ιδούµε. αφού δεν
λόγος του, κοσµεί τις εκδόσεις µας και δηµιουργεί ιδιαίτερη έχεις άλλα. Θα φέρεις άλλα;».
αίσθηση, διεγείρει τη µνήµη µας και ξυπνά αναµνήσεις. Του «Α, όχι. Του χρόνου τώρα». «Αµ
τότες;
ευχόµαστε να είναι πάντα ακάµατος εργάτης της γραφίδας και
Πλήρωσε ο πατέρας και βγή-
υπηρέτης της παράδοσης, να έχει υγεία και να µας ταξιδεύει, µε
καµε απ’ το κατάστηµα.
το δικό του τρόπο, σε ό,τι η λήθη και ο σύγχρονος τρόπος ζωής
«Άιντε, καλή πρόοδο, Κώ-
προσπαθούν να παραγκωνίσουν. Να είσαι καλά φίλε Νίκο.
τσιο µου. Να µε βγάλεις ασπρο-
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΝΤΙΝΗΣ
πρόσωπο. Ν’ ακούς τους καθη-
γητές σου. Έλα, τώρα θα σ’
θα πάρουµε και το γοµάρι της λάβω τη γοµάρα; Πώς θα κάνο-
αφήκω στο γοµάρι. Θα πάω να
γιαγιάς σου, για σιγουριά». µε τώρα; Θ’ ανεβείς στα καπού-
σε γράψω».
Σε λίγο αναχωρήσαµε και λια του γοµαριού. Θα µπορέσει
∆εν άργησε να γυρίσει ο
πήραµε τον κατήφορο, αφού να µας πάει; Όλο κόκκαλα είναι.
πατέρας.
χαιρετήσαµε µάνα και γιαγιά. Παραγίνηκε ξερακιανός. Απ’
«Για έλα, Κώτσιο. Βάλε το
Το ξηµέρωµα φτάσαµε στη την τσιγκουνιά της γιαγιάς σου.
καπέλο, αν σε ιδώ πως σό
σταυροσκιαδίτικη λούτσα, όπου Μήνα του βάλε ψια άχυρο, που
’ρχεται;» «Όχι εδώ, πατέρα,
συναντήσαµε το µπάρµα-Στύλιο κάνει σα παλαβό, να καρδαµώ-
στον κόσµο µπροστά. Να πάµε
µε το κοπάδι του. σει;»
πίσω στο σοκάκι».
«Καλή µέρα, ωρέ Στύλιο» Μια ώρα αργότερα δέναµε
Έβγαλε ο πατέρας το καπέ-
«Καλή µέρα, Μάνθο– για πού το γάιδαρο σε µια µουριά, δίπλα
λο απ’ το σακούλι και µε χέρια
ώρα καλή;» «Πάµε Βοστίνα, να σ’ ένα τσαγκαράδικο.
τρεµάµενα το φόρεσε στο
πάρω του παιδιού καπέλο. Θα «Πατέρα, πολύς κόσµος.
κεφάλι µου. Με κοίταξε µε
πάει γυµνάσιο φέτο». «Α, µπρά- Πώς θα περάσοµε; Αντρέποµαι
συγκίνηση– έσκυψε και µε φίλη-
βο, µπράβο. Αµ µεγαλώνουν πολύ. Μπερδεύονται τα ποδά-
σε.
γλήγορα τα παιδιά. Αλήθεια, τι ρια µου».
«Σιδεροκέφαλος, Κώτσιο
κάνει ο αδερφός σου; Παντρεύ- Με πιάνει απ’ το χέρι και
µου. Καλή πρόοδο µάτια µου.
τηκε, έµαθα. προχωράµε.
Λεβέντης φαίνεσαι. Πάρε το
Απόχτησε κανά παιδί;» «Α, «Είναι η αγορά της Βοστί-
καθρεφτάκι µου να ιδείς και
το µαύρο. Ήταν αγκαστρωµένη νας. Πάµε, τώρα, να πάροµε το
µονάχος σου».
η νύφη κι απόριξε». Ας το να καπέλο, στο Γιώτη Τόµο».
Καθρεφτίζοµαι και βάζω τα
πάει στο διάολο, Μάνθο. Παλιο- Η καρδιά µου χοροπηδούσε
κλάµατα.
χρονιά. Τριάντα γίδια µ’ απόρι- από αγωνία, σαν το σκαντζόχοι-
«Πατέρα!» «Τι έπαθες,
ξαν εµένα! Να µη στενοχωριέ- ρο, που του βαράνε καζοτενεκέ!
Κώτσιο µου; Συγκινήθηκες; Αµ
ται, πέστον. Τι να πω κι εγώ ο Θα βρίσκαµε καπέλο στα µέτρα
λίγο το ’χεις; Καπέλο του
µαύρος!» µου;
Γυµνασίου έβαλες». «Πατέρα,
Κι ενώ συνεχίζαµε την «Καλή µέρα Γιώτη». «Καλώς
δε µ’ αρέει το καπέλο!» «Τι; ∆ε
πορεία µας και γελούσαµε µε τα το Μάνθο. Καλώς τους». «Έρθα
σ’ αρέει; Καινούριο καπέλο; «∆ε
παθήµατα του µπάρµπα-Στύλι- να πάρω του παιδιού καπέλο,
µ’ αρέει καθόλου. Κοίτα πως
ου, ξαφνικά η γαϊδούρα σταµά- Γιώτη. Θα πάει πρώτη Γυµνασί-
είµαι. Σαν το Λευτέρη τον αγρο-
τησε. ∆υστυχώς, επαληθεύτη- ου εφέτο». «Μπράβο, µπράβο,
φύλακα!» Τον αγροφύλακα; Τι
καν οι προβλέψεις του πατέρα. αλλά...». «Για βγάλε, ωρέ
λες παιδάκι µου;» «Κοίτα µωρ’
«Τη γοµάρα την έπιασαν οι Γιώτη, να δοκιµάσουµε, να ιδού-
πατέρα. Με πούµπωσε. Πού
πόνοι. Θα την αφήκοµ’ εδώ κι µε ποιο του κάνει του παιδιού».
είναι το κεφάλι µου; Μου καπά-
όσο να γυρίσοµε, θα το ’χει γεν- «Αχ, µωρέ Μάνθο. Έρθες αργά.
κωσε και τ’ αυτιά!» «Τ’ αυτιά;
νήσει». «Τι θα κάνει πατέρα; Τα πήραν τα καπέλα. Για να ιδώ.
Ωρέ είσαι µε τα καλά σου ή να
Αρσενικό;» «Τι αρσενικό και Είσαι τυχερός. Έχω ένα. Το
βάλω τις φωνές;» «∆εν το βάνω
θηλυκό µε ρωτάς, ωρέ Κώτσιο, τελευταίο!»
πατέρα».
πρωί-πρωί. Εγώ δεν ήξερα τι θα Το παίρνει ο πατέρας και το
Πιάνω το καπέλο απ’ το
κάνει η µάνα σου, και θα κατα- κοιτάζει µε θαυµασµό.
γείσο και το πετάω δίπλα σ’
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022
αλογίσες κοπριές, ευτυχώς
παλιοκαιρισµένες. Άστραψε και
βρόντηξε ο πατέρας. Άνοιξε
χέρια και πόδια, και έκανε ένα
γύρω επί τόπου, προφανώς
ψάχνοντας για κρανιά. Προς
στιγµή φάνηκα τυχερός. Όταν
όµως έπεσε αγριεµένα το βλέµ-
µα του στο ριγµένο καπέλο,
κατακοκκίνισε σα τούρκικο
φέσι. Ενστικτωδώς πρόλαβα και
κάλυψα µε τα χέρια το κεφάλι
µου σαν ασβός, και την ίδια
στιγµή δέχτηκα σφοδρή χαλα-
ζόπτωση µεγέθους αυγού
χήνας! Αφινιασµένος ο πατέρας
κατευθύνθηκε στο καφενείο,
δίπλα στο µεγάλο πλάτανο.
«Βασίλη, καλή µέρα. Βάλε
µου ωρέ µια ρακή, να πιω».
«Ωρέ, Μάνθο. Πολύ κόκκινο σε
βλέπω. Έφαγες τίποτα ξίγγια;
Μη έχεις πίεση, µαύρε και σε
βαρέσει κανάς κόλπος;»
«Βάλε να πιω, ωρέ, ένα»
«Μπορεί να σε πειράζει κι η
ρακή. Εγώ που λες, Μάνθο, το
’κοψα το πιοτό» «Μπα; Πότε;»
«Σε εντεκάµισι µήνες κλειάω
χρόνο!» «Α, έτσι; Κι εγώ έκοψα
το τσιγάρο!» Τι λες; Πότε» «Σ’
έξι µέρες κλειάω µια βδοµάδα.
Βάλε κι ένα ακόµα και να σε
πλερώσω κι έχω το παιδί, που
µε καρτεράει».
Να ’τος ο πατέρας. Σταµάτη-
σα το κλάµα. Έσκυψα και τίναξα
Υπό το βλέµµα
ενός παρατηρητή
Στο πέρασµα των αιώνων
Σε καιρούς θυελλώδεις
Οι επαναστάσεις κλήθηκαν
Να βγάλουν τη ζωή απ’ τ’
αδιέξοδα
Πορφυροχαράζοντας
Το ρυτιδιασµένο καµβά της
ιστορίας
Ανεξίτηλα…
Στο ξεκίνηµα του παγκοσµιο-
ποιηµένου
Εικοστού πρώτου αιώνα
Κάπου απόµερα
Ένας σκοτεινός µοντέρνος
πίνακας
Φέρει τον τίτλο:
«Σώστε τους νεκρούς».
της Ελένης Καλαγκιά
συλλογή «Του φθινοπώρου η
πικρή καντάδα»
εκδόσεις «ΕΝΤΟΣ», 2013
«∆OΛIΩTIKA»
ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΝΗΣ
Το Καπέλο
το καπέλο.
«Ωρέ, Κώτσιο µου. Για βάλ-
το, ωρέ µάτια µου µοναχός σου
µια φορά ακόµα». Φόρεσα το
καπέλο.
«Μωρέ, παιδί µου. Για καθρε-
φτίσου».
Έπιασα το καθρεφτάκι και
κοιτάχτηκα.
«Σαν καλύτερα µόρχεται
πατέρα!» «Μωρέ, Κώτσιο µου.
Τι έχει το καπέλο; Είναι, δε λέω,
λίγο φαρδύ. Έτσι πρέπει. Το
κεφάλι σου χρόνο µε το χρόνο
θα µεγαλώνει κι όταν πας στην
ογδόη τάξη, θα σό ’ρχεται κουτί.
Κάθε χρόνο θα σου παίρω καπέ-
λο στα µέτρα σου; Πού τα
’βραµε τα λεφτά; «Έχεις δίκιο,
πατέρα. ∆εν ξέρω τι έπαθα.
Μόλις το είδα τρόµαξα!» «Αµ
πρώτη φορά το ’βαλες. Το ίδιο
παθαίνουν όλα τα παιδιά. Κι εγώ
το ίδιο θα πάθαινα».
Άπλωσε τα χέρια του και µ’
έσφιξε στην αγκαλιά του. «
Τι µ’ έπιακε το µαύρο και σε
βάρεσα και σ’ έκανα κι έκλαψες,
µωρέ Κώτσιο µου!»
«Πατέρα, δε φταις εσύ. Εγώ
φταίω που σ’ έκανα και θύµω-
σες. Πώς το πέταξα, καινούριο
καπέλο;»
Άνοιξα τα χέρια κι αγκάλια-
σα τον πατερούλη µου.
«Κι αν µό ’ρχεται λίγο µεγά-
λο, θα µου ράψει η µάνα δυο
κορδόνια, σαν αυτά που ’χω
στην κατσιούλα και θα το δένω,
άµα φυσάει». «Μπράβο, µωρέ
Κώτσιο µου. Τώρα κρίνεις καλά.
Άιντε, να φύγουµε σιγά-σιγά.
Κινήσαµε για το χωριό µας. Να
κι ένα παιδί φορώντας το καπέ-
λο του. Ήταν το ίδιο φαρδύ µε
το δικό µου. Το προτελευταίο
του καταστήµατος, σκέφτηκα.
«Κοίτα, πατέρα. Και αυτό το
παιδί φαρδύ καπέλο έχει».
«Πλατύ πρέπει να ’ναι, ωρέ
Κώτσιο. Το πλατύ, χρόνο µε το
χρόνο στενεύει. Το στενό δε
φαρδαίνει. Έτσι είναι».
Αφήναµε τα τελευταία σπί-
τια της Βοστίνας.
«Πατέρα, ξέχασες να µου
7
το παγούρι µε τη ρακή κι ήπιε
πέντε-έξι γουλιές.
«Άιντε, ωρέ Κώτσιο, να
πούµε κανά τραγούδι παλιακό,
να µας ακούσει κι η µάνα σου!».
Μας πρόλαβε όµως ο γάιδα-
ρος, µ’ ένα τρανταχτό παρατε-
δείξεις το σπίτι που θα κοιµά-
ταµένο γκάρισµα, που φανέρω-
µαι».
νε –έτσι µου φάνηκε– κάποια
Τράβηξε το καπίστρι, σήκω-
συγκίνηση, προερχόµενη απ’
σε τ’ αριστερό του χέρι και γυρί-
την έλευση στον κόσµο του
ζοντας το κεφάλι µό ’δειξε να
νεογέννητου, που ίσως να τον
κοιτάξω στο πλάι του βουνού.
συνδέει µ’ αυτό συγγένεια πρώ-
«Το βλέπεις κείνο το µεγάλο
του βαθµού.
κτήριο; Με τα πολλά τα παράθυ-
«Ωρέ γκάρισµα! Ως τα
ρα; Το τελευταίο απάνω.
ντρουµαδιώτικα ακούγεται. Έ-
Το ψηλό. Είναι παλιό σαράι.
πεσαν όλα τα καρύδια! Πώς τον
Έχει πενήντα δωµάτια, λένε.
λέει η γιαγιά σου, βρωµόστοµο;
Εκεί θα κοιµάσαι». «Μοναχός
και μια σημείωση
«Όχι, πατέρα. Χρυσόστοµο!».
µου, πατέρα;» «Μοναχός σου;
παλιάς ποίησης
Θα ’χεις καµιά πεντακοσαριά
«μόνοις οé γίγνεται
παιδιά παρέα. Πλειότερα
θεοÖσι γÉρας οéδb κατ-
θέλεις;» «Τόσα πολλά παιδιά
θανεÖν ποτε. τa δ’ ôλλα
έχει η Βοστίνα;» «Ποια Βοστίνα.
συγχεÖ πάνθ’ ï
Έρχονται παιδιά απ’ του διαό-
παγκρατcς χρόνος».
λου τη µάνα. Ακόµα κι απ’ τα
«μόνοι οι θεοί δεν γερνά-
Γιάννενα– κι απ’ την Αθήνα
νε κι ούτε ποτέ πεθαί-
ακόµα. Εϊναι το πιο καλό γυµνά-
νουν· όλα τ’ άλλα τα
σιο της Ελλάδας. Από τούτο το
αναποδογυρίζει ο παντο-
γυµνάσιο βγαίνουν, σου λέει,
δύναμος χρόνος»
µεγάλα κεφάλια. Γι’ αυτό κι ο
ΣOΦOKΛHΣ
Γιώτη Τόµος παράγγειλε µεγά-
O¨δίπους âπd Kολων ΅
λα καπέλα. Κατάλαβες;»
(μετάφραση A.K.)
Πλησιάζαµε στη λούτσα.
Γλιστράω απ’ τα καπούλια και
τρέχω κρατώντας το καπέλο,
προς τη γαϊδούρα. « ∆OΛ I ΩT I K A »
«Πατέρα, πατέρα! Γέννησε η Όργανο του Πολιτιστικού Συλλόγου
∆ολού Iωαννίνων
γοµάρα! Έλα γλήγορα!»
Aπολλωνίας 21 T.K. 4523 32
Κατεβαίνει ο πατέρας και Tηλ. 26510 44558
χαµογελάει. E-mail: doliotika@dolo.gr
«Το ’καµε γυαλί». Yπεύθυνος έκδοσης:
Πλησιάζω να χαϊδέψω το Aγνή Bραβορίτη
γαϊδουράκι. Την ίδια στιγµή Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου
νιώθω το χνότο της γαϊδούρας Υπεύθυνος σύνταξης:
Γιάννης Mποντίνης
στο κεφάλι µου και τραβιέµαι.
«Πατέρα, η γοµάρα παρά KΩ∆IKOΣ 4587
λίγο να µου αρπάξει το καπέλο ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH
µε τα δόντια. Σκιάχτηκε απ’ το Γιάννης Mποντίνης
Aγνή Bραβορίτη
καπέλο;» «Τι λες, ωρέ παιδί
∆έσποινα Πορίκη
µου. Σκιάχτηκε µη της πάρεις το Γιάννης Φωτόπουλος
µικρό. Αυτό µας έλειπε. Xαρούλα Zωίδη
Να µας φάει η γοµάρα το Οι συνδροµές να αποστέλλονται στη
καπέλο, ακόµα δεν το πήραµε». ∆/νση:
«Θηλυκό είναι, πατέρα!». Xαρά Zωίδη
Nεοφύτου ∆ούκα 26
«Θηλυκό; Αµ, τι άλλο θέλα-
45332 Iωάννινα
µε. Γιόµισε το χωριό γοµάρια. τηλ. 26510 68865
Κους εκεί θηλυκό. Χίλιες φορές ή στην Tράπεζα Πειραιώς
ν’ απόριχνε καλύτερα!». Aριθ. Λογ. 5407-025725-400
Φορτώσαµε στη γαϊδούρα το IBN GR 140172 4070 0054 0702 57 25 400
Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται
µικρό και πήραµε τον ανήφορο.
ή όχι, δεν επιστρέφονται.
Φάνηκαν και τα πρώτα σπίτια Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν
του χωριού. Έβγαλε ο πατέρας τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022
Kοινωνικά
ΘANATOI
– Απεβίωσε στην Αµερική,
όπου και αναπαύθηκε η Ανθού-
λα Μουστόπουλου (σύζυγος
Χρήστου)
– Απεβίωσε στις 20 Ιουλίου
2021 στην Αθήνα, όπου και
αναπαύθηκε η Ελένη Νάτσικα
(σύζυγος ∆ηµητρίου)
Ας είναι αιωνία η µνήµη
τους.
ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ -
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
Παρακαλούµε θερµά τους
συγχωριανούς µας, όταν έχουν
κάποιο κοινωνικό γεγονός
(βάπτιση ή γάµο ή οποιαδήποτε
επιτυχία ή οποιοδήποτε γεγονός
προς δηµοσιοποίηση, κ.λπ.), να
ενηµερώνουν κάποιο από τα µέλη
του ∆.Σ., στα τηλέφωνα ή στις
ηλεκτρονικές διευθύνσεις τους ή
στην ιστοσελίδα του Συλλόγου,
προκειµένου να δηµοσιεύεται
στην εφηµερίδα µας.
Επίσης όταν γίνεται κατάθε-
ση ποσού, µε φυσική παρουσία
στην τράπεζα ή µέσω e-banking,
θα παρακαλούσαµε, να αναγρά-
φεται το ονοµατεπώνυµο του
ατόµου που πραγµατικά απο-
στέλλει τα χρήµατα
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Πολλές ευχαριστίες του Γιάννη Καρβούνη στο φίλο του Παύλο
Μπέτζιο στην Αµερική.
……και πάλι µιαν άνοιξη θα ’ρθείς και µε καινούργια φορε-
σιά σε καλοστρωµένο τραπέζι θα φάµε, παλιέ µου φίλε, παλιέ
µου φίλε! (Αφιερωµένο µε αγάπη, από Γιάννη Καρβούνη, στον
φίλο του Παύλο Μπέτζιο, στην Αµερική. Μάρτης- Απρίλης 2004)
«∆OΛIΩTIKA»
Για τις ανεµογεννήτριες
Aυτόν τον καιρό, γίνεται
µεγάλη συζήτηση για τις ανεµο-
γεννήτριες. Γνώµες θετικές και
αρνητικές. Πάντοτε έτσι συµβαί-
νει στη ζωή µας.
Aλλά τι είναι τέλος πάντων
αυτές οι ανεµογεννήτριες;
Aνεµογεννήτρια είναι ένα
φτερωτό µηχάνηµα που στηρίζε-
ται πάνω σε σιδερένιο πάσσαλο
και στήνεται στην πιο ψηλή κορυ-
φή των βουνών και µε τον αέρα,
µετατρέπει τη µηχανική ενέργεια
σε ηλεκτρισµό. ∆εν είµαι ειδικός,
εκφράζω όµως µια λογική γενική,
που µε τον αέρα χωρίς έξοδα
µετατρέπεται δωρεά σε ηλεκτρι-
σµό. Πώς γίνεται αυτό; Eίναι
θέµα των ηλεκτρολόγων µηχανι-
κών. Aυτό λοιπόν µπορεί κάλλι-
στα να γίνει στη ψηλότερη κορυ-
φή της Nεµέρτσικας, εδώ στο
Πωγώνι µας, χωρίς να βλάψει το
περιβάλλον. Aλήθεια και βέβαια,
θα ’χουµε φτηνό ηλεκτρικό
ρεύµα, δωρεάν, σήµερα που η
τιµή του ρεύµατος ανέβηκε 15-
20 φορές πάνω. Tώρα πως θα
ανεβούν οι ανεµογεννήτριες εκεί
πάνω και πώς θα στηθούν είναι
θέµα των ειδικών µηχανικών ηλε-
κτρολόγων, από εκεί µε καλώδια
θα µεταφέρεται το ρεύµα στην
πηγή Kεφαλοβρύσου, εκεί θα
υπάρξει µικρός ηλεκτρικός σταθ-
µός (άλλες θέσεις εργασίας για
ηλεκτρολόγους Πωγωνήσιους) κι
Γράφει ο
Σωκράτης
Oικονόµο
υ
έτσι θάχουµε ηλεκτρισµό σ’ όλα
τα χωριά του Πωγωνίου. Όλοι
µας γνωρίζουµε τα καλά του ηλε-
κτρισµού. Πάνω σ’ αυτό το θέµα,
όσοι µε διαβάσουν θα θελήσουν
να µου απαντήσουν.
Aπαντώ σ’ αυτούς λίαν κατα-
φατικά, καµιά µεταβολή στο
ωραίο µας περιβάλλον το τόσο
φυσικό. Oι καιροί αλλάζουν. Όλοι
µας πρέπει να βρούµε τρόπους
να καλυτερεύσουµε τη ζωή µας
κι όχι άνοστες και ανεδαφικές
αντιρρήσεις και όχι αντιφατικές
κρίσεις και απόψεις.
Συµπερασµατικώς οι ανεµο-
γεννήτριες στην κορυφή της Nε-
µέρτσικας καµία αλλοίωση δεν
προξενούν στο περιβάλλον µας!
∆εν βλάπτεται σε τίποτα η
πανίδα και η χλωρίδα της πανώ-
ριας νύµφης της «NEMEP-
TΣIKAΣ« καθώς λανθασµένα και
ανεδαφικά ισχυρίζονται οι αντί-
θετοι της µη τοποθέτησης των
ανεµογεννητριών, στην ωραία
µας «NEMEPTΣIKA» που είναι το
καµάρι µας. Mόνο κέρδος µεγά-
λο θα ’χουµε. ΣYNEΠΩΣ!!!
Όλοι µας πρέπει να βρούµε
τρόπους για να καλυτερεύσουµε
τη ζωή µας, που όπως λέει ο
θυµόσοφος λαός µας:
«Kαι µε τα χίλια βάσανα, πάλι
γλυκειά είν’ η έρµη».
Mακάρι όλα να πάνε καλά!
I∆ΩMEN!
Σωκράτης Mιχ. Oικονόµου
Tέως Σχολικός Σύµβουλος
Eιδικής Aγωγής - ΠΩΓΩNHΣIOΣ
EMBAΣMATA
ΓIA THN EKKΛHΣIA
Παράκληση, τα εµβάσµατά
σας να τα στέλνετε µέσω της
Τράπεζας Πειραιώς στο
λογαριασµό:
TPAΠEZA ΠEIPAIΩΣ:
Aριθ. Λογ/σµού GR
5101713000006300010064720
(∆άκας Eυάγγελος
& Kούρος Παναγιώτης)
ή ταχ. επιταγή
στον Iωάννη Mποντίνη
Aπολλωνίας 21
45332 Iωάννινα ή Western Union
8
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι
ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ
– Καρβούνης Χρήστος 30 E
– Xρήστος Mουστόπουλος 50 E
– Λίτσα Kόκοτα-Παγούνη 50 E
– Iωάννης Tσαγκούλης 50 E
– ∆ηµήτριος Kαρβούνης 10 E
– Οι Μίλτος και Τάσος
Νάτσικας στη µνήµη της µητέ-
ρας τους Ελένης Νάτσικα 50 E
Ενηµέρωση
Για καλύτερη εξυπηρέτηση
παρακαλούµε τα εµβάσµατά
σας, να τα στέλνετε:
1) Mέσω της Τράπεζας Πει-
ραιώς στο λογαριασµό του
Πολιτιστικού Συλλόγου, Αριθ.
Λογ. ΙBAN:
GR
1401724070005407025725400
Με ταχυδροµική επιταγή ή
µέσω του δικτύου Western
Union Zωίδου Xαρά, N. ∆ούκα
26, 45332 Iωάννινα.
ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ
ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
– Στη µνήµη της Ανθούλας
Μουστοπούλου (σύζυγος Χρή-
στου) τα ξαδέλφια της Κώ-
στας και Ευαγγελία Πύλλη,
Αλεξάνδρα Πύλλη – Παππά,
και Ελένη Πύλλη, σύζυγος
Ιωάννη Μήτσου, πρόσφεραν
το ποσό των 250 ευρώ. Ας
είναι αιωνία η µνήµη της.
Στη φωτογραφία Χρήστος και
Ανθούλα Μουστοπούλου.
– Xρήστος Mουστόπουλος
στη µνήµη συζύγου Aνθούλας
και ξαδέρφης Eλένης Nάτσικα
250 δολ.
(επανάληψη στο ορθόν);
– Στη µνήµη Ελένης Νάτσι-
κα τα παιδιά της Μίλτος και
Τάσος Νάτσικας 50 ευρώ.
Eυχαριστούµε πολύ και σας
ευχόµαστε υγεία.
Η Εκκλησιαστική Επιτροπή
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022 «∆OΛIΩTIKA» 9

Όσο περνούν τα χρόνια, Εδώ και δεκαετίες η εξέλιξη

συχνά σκεφτόµαστε πως ο χρό- ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ έφερε και τη µόδα και η µόδα
νος µοιάζει να περνά πιο γρήγο- έβγαλε τελείως από την καθη-
ρα συγκριτικά µε το παρελθόν
και οι µέρες «φεύγουν» πολλές
Το παλιό κέντηµα µερινότητά µας την τέχνη του
κεντήµατος ∆εν φτάνει που
Του Γιάννη Μποντίνη
φορές χωρίς να τις καταλάβου- πάψαµε πλέον να τα διακο-
µε όπως και οι εβδοµάδες, οι σµούµε στα σπίτια µας, µα το
τους, να βλέπουν καλύτερα τις
µήνες ή και τα χρόνια. Αλήθεια πιο λυπηρό είναι ότι έχουµε
βελονιές, έπλεκαν, έραβαν,
πόσο γρήγορα περνά ο καιρός! πάψει να ασχολούµαστε µε
κεντούσαν έκαναν την προίκα
Πέρασαν ήδη δύο χρόνια που
τους µε µεράκι και σχέδια σπά-
χάσαµε τη γιαγιά µας, τη γιαγιά
νια. Τώρα δίκαια τα καµαρώ-
- Φτύχω. Το σπιτικό της όµως
νουµε.
παραµένει ζεστό και όµορφο.
Όλα τα είχε φτιαγµένα µε µερά-
Χειροποίητη υφαντή κουρτί-
κι. Μέσα στο µεγάλο ξεθωρια-
σµένο µπαούλο που βασιλεύει η
ζεστασιά και η ηρεµία, προσε-
κτικά φυλαγµένα, έχει ένα
σωρό αγαπηµένα πράγµατα.
Πολύτιµα µικρά µυστικά και
θησαυρούς που έχουν τη δυνα-
τότητα να θυµίσουν σε όλους
κάτι! Ίσως και κάτι που µπορεί
να µας οδηγήσει σε συγκίνηση.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΑ µπροστά µου
να µε δαντέλα βελονάκι και
κουρτινάκια

E.M.
1953

παλιά κεντητά, δαντέλες, πλε-

κτά σεµέν, κεντηµένα σεντόνια
µε τα µαξιλάρια, τραπεζοµάντι-
λα, ασηµένιο δίσκο στρωµένος
µε το λευκό πλεκτό πετσετάκι,
Απαραίτητο στολίδι που
πολύχρωµες κλωστές και προι-
δέσποζε στον τοίχο κάθε κεντή-
κιά, τοποθετηµένα µε προσοχή. αυτό. Με στόχο την αφύπνιση
στρας η ΚΑΛΗΜΕΡΑ, κεντηµέ- ροποίητα, απαιτούν κόπο, ξενύ-
Πραγµατικά έργα τέχνης. Ανά- του ενδιαφέροντος των νέων
νη , µε πολλαπλούς τρόπους, χτια, γνώση, µεράκι, δουλειά,
µεσα στα στρώµατα έχει παρα- για θέµατα που συνδέονται µε
όπως µε πουλάκια στο διάκο- έγνοια, χρόνο, επιµονή, υποµο-
χώσει µε αγάπη και φροντίδα την πολιτιστική κληρονοµιά, µε
σµο, σχέδια από τη φύση, σχέ- νή, αφοσίωση… Τα έργα που
µοσχοµυριστά κοµµάτια σαπού- την ιστορική εξέλιξη των
δια για νεόνυµφους, περιστέρια µας παραδίδονται δείχνουν
νι για να προστατεύουν τα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων
που ενώνονται µε µια κόκκινη πόσο ταλαντούχες, εµπνευσµέ-
περιεχόµενα από τα έντοµα. και τον σεβασµό στην παράδο-
κορδέλα και µια βέρα που συµ- νες και φιλόπονες υπήρξαν οι
Όλα συνθέτουν το σκηνικό! ση προτείνω τη δηµιουργία
βολίζει την ένωση των νεονύµ- γυναίκες εκείνων των χρόνων.
Με το µπαούλο της γιαγιάς µιας έκθεσης τους καλοκαιρι-
φων, είναι οι πιο συνηθισµένες Πολλές τέτοιες συνήθειες όµως
ταξιδεύω στα χρόνια τα παλιά. νούς µήνες στο χωριό, συµπερι-
εικόνες. εξαφανίστηκαν στις µέρες µας.
∆ιαχρονικές αξίες, υπό το πρί- λαµβανοµένης και της πωγωνί-
Τα κεντήµατα πράγµατα χει-
σµα του πολιτισµού και της σιας φορεσιάς.
τέχνης. Με αυτά τα έργα οι Σηµείωση .Μέχρι και την δεκαε-
∆ολιώτισσες στόλιζαν κάθε τία του ’70 στο ∆ηµοτικό Σχολείο,
άκρη του σπιτικού τους, κρεβά- υπήρχε µαζί µε την ώρα της χειρο-
τια, έπιπλα, κορτίνες και κορτι- τεχνίας για τα αγόρια και η ώρα του
εργόχειρου, για τα κορίτσια. Συνή-
νάκια, το τζάκι, το εικόνισµα…
θως αυτή η απασχόληση των παι-
Ιδιαίτερα δε τις γιορτινές
διών, γίνονταν κατά τις τελευταίες
µέρες, άδειαζε το µπαούλο. διδακτικές ώρες. Στο τέλος της
Χαίρονταν και καµάρωναν τα σχολικής χρονιάς, µαθητές και
έργα τους. Και δεν είχαν άδικο. µαθήτριες, οργάνωναν σε µια
Τι κόπος και τι ξενύχτι χρειά- αίθουσα την ανάλογη έκθεση, µε
στηκε , κάτω από το φως της όλα τα έργα τους
γκαζόλαµπας, χειµώνα- καλο-
καίρι, ή µπρος στο παραθύρι
 IANOYAPIOΣ - MAPTIOΣ 2022
έρασε καιρός, χρόνια, από
Πτις τακτικές τηλεφωνικές
επικοινωνίες που είχε από την
Νέα Υόρκη η θεία µου Βασιλεία
Κωσταρά µε τον πρωτοξάδερφό
της Γιώργο Ζέρβα στην Αθήνα,
και η κουβέντα αναλωνόταν
πάντα γύρω από (που αλλού;) την
κοινή τους αγάπη: το ∆ολό.
Η Βασιλεία εξιστορούσε γεγο-
νότα, περιπέτειες, επεισόδια,
βιώµατα νοσταλγικά, ευτράπελα
ή συγκινητικά από το χωριό αλλά
και από την ξενιτιά όπου πρόκο-
ψαν µε τον άντρα της Σπύρο και
τα παιδιά τους, ιστορίες που απο-
λάµβανε ο πατέρας µου παροτρύ-
νοντας την µε ενθουσιασµό: «Να
τα γράψεις αυτά Βασιλεία, να τα
γράψεις, να µην χαθούν. Γράφε
και στέλνε τα να τα βγάλουµε
βιβλίο» -προτροπή που ο Γιώργο
Ζέρβας συνήθιζε προς γνωστούς
και αγνώστους όταν άκουγε
ενδιαφέροντες ιστορίες που δια-
φαίνονταν ότι θα χαθούν για
πάντα. (Ο ίδιος, βέβαια, δεν έγρα-
ψε τίποτε για τις εξέχουσες προ-
σωπικότητες, τους µεγάλους
καλλιτέχνες, τα ξεχωριστά γεγο-
νότα µε σηµαντικούς και απλούς
ανθρώπους που συνάντησε στο
δικό του µοναδικό ταξίδι –«να τα
γράψεις αυτά πατέρα»- αφήνο-
ντας σε άλλους –άλλον- την
ευθύνη της διάσωσης, έστω κι
από τρίτο χέρι. Ήταν όµως από-
λυτα δικαιολογηµένος –πού χρό-
νος να γράψει;- αφού δεν σταµά-
τησε να δουλεύει µανιωδώς και
να δηµιουργεί µέχρι το τέλος της
ζωής του).
‘Έτσι, πέρα από την τηλεφωνι-
κή επικοινωνία από όπου ο Γιώρ-
γο Ζέρβας κράτησε ότι θυµότανε,
η Βασιλεία έστελνε κάθε τόσο
γράµµατα, σηµειώµατα, σηµειω-
µατάκια, φωτογραφίες µε περι-
γραφές και σχόλια τα οποία ο
πατέρας µου επεξεργάζονταν και
τακτοποιούσε µε ζήλο, τα έβαζε
σε σειρά και τα έκανε κείµενο µε
ροή. Η ενασχόληση αυτή ήταν η
απόλυτη ευχαρίστηση και από-
λαυση, όµως η συνεχής επιµονή
για βελτίωση, συµπλήρωση µε
νέα ή συνοδευτικά στοιχεία (π.χ
γλωσσάρι) ήταν και η βασική αιτία
που το βιβλίο δεν εκδόθηκε όσο
ζούσαν και οι δυο, να το χαρούν.
Και ποιοι δεν παρελαύνουν
µέσα από τις σελίδες του: Ο Θρα-
σύβουλος (ο πατέρας), ο Πίδης (ο
αδελφός) η οικογένεια, εδώ και
στην Αµερική, η Μάλε- Τασσιά, ο
Κλης, η Μανούσω το γοµάρι και
τόσοι άλλοι –∆ολιώτες και µη.
Λογοτεχνία, λαογραφία, ιστορία
της οικογένειας –ιστορία του
χωριού. Ένας αυθεντικός ελληνι-
σµός.
«∆OΛIΩTIKA»
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ
Μνήµη Σπύρου Κωσταρά
(Καλοκαίρι 1996, Σπύρος και Βασιλεία Κωσταρά, Γιώργος και ∆ηµήτρης
Ζέρβας µπροστά στην πόρτα της Βασιλείας, αρχείο ∆. Ζέρβα)
-«Ρίξε µια µατιά και εσύ», µου
έλεγε κάθε τόσο ο πατέρας µου,
θέλοντας να ακούσει και τη δική
µου γνώµη
-«Άσε να έχω λίγο χρόνο, µην
τα δω βιαστικά», ήταν πάντα η
απάντηση.
Τελικά, όσο ζούσε η Βασιλεία
και ο πατέρας µου δεν φιλοτιµή-
θηκα να το διαβάσω. Κι αυτό το
φέρω βαρέως.
Στη µνήµη του θείου Σπύρου
Κωσταρά που χάσαµε πρόσφατα,
λάτρη και νοσταλγό του ∆ολού
και του ηπειρώτικου κλαρίνου, τα
«∆ολιώτικα» κάνουν µια πρώτη
δηµοσίευση από το, προς έκδοση,
βιβλίο της γυναίκας του Βασιλεί-
ας σε επιµέλεια Γιώργου Ζέρβα.
«Σήµερα που σου γράφω
ΨΥΧΗ, µου φάνηκε άλλη µέρα…
Τάχα η νύχτα µου ‘φέρε ορµήνει-
ες, τάχα κοιµήθ’κα ξέσκεπη, µην
είδα είνορα που δέλουν, Παναϊ-
για µου, ν’ανάψω το καντήλι να
µοσκοµυρίσει ο τόπος και µε
θυµίαµα που έχω ακόµα ‘πο τη
Μολυβδοσκπέπαστη να θυµιατί-
σω… καλά τα λέω αυτά, µα τι τα
θέλω πάλε, δε σκωτοκολάω στο
παραγώνι µου, σιµά στα αγγόνια
µου και στο δισέγγονο µου, να το
ξαλλάζω κάθε τόσο… αφού οι
νυφάδες κι οι συνυφάδες, οι σερ-
γιανορούγες, έχουν άλλα στον
νου τους και τρέχουν, αρέντα…
στα χαµένα προσκλητήρια… Έτσι
και ‘γω γυρίζω πάλε σε εσένα
ΨΥΧΗ… Ψυχίτσα µου τι µ’ εύρε
εµένα…»
«…Έχει και το κλαρίνο τα δικά
του ανέκδοτα. Όταν σ’ ένα πανη-
γύρι η πρώτη που έρθε η σειρά
της να χορέψει στην κορφή, λίγο
χοντρή, και λιγότερο χοντρόγνω-
µη, έδινε παραγγελιά στο κλαρί-
νο να το πάρει «βαριά», ο Κλης
άρχιζε βαρύ σκοπό, µ’ αυτή δεν
κινούσε και ξανάλεγε: «βαριά!».
Ο Κλης τόπαιρνε βαρύτερα κι
αυτή µατάλεγε «βαριά!!». Ώσπου
αγαναχτισµένος αυτός σηκώνε-
ται και φωνάζει: «Ταράξτε τη ωρέ
να κινήσει!». Το συµβάν το έχουν
διηγηθεί κι αλλιώς, και το θαρ-
ρεύω: Σαν δεν κινούσε µε το
«βαριά», «βαριά», φωνάζει του
Κλη πιο λαϊκά «Χοντγά, λαϊ».
Σηκώνεται τότε ο Κλης και δεί-
χνοντας της το κλαρίνο τής λέει:
«Λέλε µου χοντρύτερο από τούτο
δεν έχω» και κίνησε η προκοµέ-
νη…».
«…Παναϊγια µου, ας µε σχωρ-
νάνε οι παληοί κι ας µε γελούν οι
νιώτεροι, τα λέω αυτά γιατί η
καρδιά µου φλετουράει πέρα ως
εκεί στο σπιτικό µου, απαριασµέ-
νο, απόµακρα, από την άλλη πάλε
‘χω εδώ το σόι µου ολάκερο που
µαζεύτηκε κι αυτό στην ξενιτιά
και ζούµε εδώ σαν τα µερµήγκια,
που µαζεύουν και µαζεύουν –τ’
αδέρφια µου και τα παιδιά τους
και τα ‘γγονια τους, και παίρνω
στην αγκαλιά µου το δισέγγονό
µου, το πρώτο που έγινε, το
νανουρίζω ∆ολιώτικα ως που να
το πάρει ο ύπνος, όπως το τρα-
γούδαγε σε µένα η µάνα:
Πού το πάµε τούτο
στου παπά την «κάλτσα»…
Τι να το φιλέψωµε,
µέλι και καρύδι…
[…]
10
«…Κι ο Σπύρος µου, ο λεβέ-
ντης µου, σαν το γκεσέµι πρώτος
στη δουλειά, πρώτος καιι στου
κλαρίνου τον αχό, κι εγώ, πότε
µε το καλό, πότε τάχα µε το
άγριο παραστέκω σκύβοντας στο
αυτί του και παίρνοντας ένα
σκοπό, σαν τον ζζούζζανο, παι-
διά τότες που τον δέναµε µ’ ένα
ψιλό ράµµα µεταξωτό από τη
ράχη κι αυτός πετούσε γύρω µας
και τραγουδούσε ζζζζ-ζζζ και
χρύσωνε το κορµί του…»
Και κάποιες προσωπικές ανα-
φορές.
Ο Σπύρος Κωσταράς στο
καφενείο του χωριού (το είχε έως
ότου µετανάστευσε στην Αµερική
οπότε το ανέλαβε ο πατέρας του
Κώστας – ο αείµνηστος Κωστα-
ράς) είναι από τις πρώτες ανα-
µνήσεις όχι µόνο του ∆ολού αλλά
της ζωής µου – θα ’µουν τριών
χρονών. Εκεί πρωτοδοκίµασα
(λίγο αργότερα) … Coca - Cola
νεόφερτη τα χρόνια εκείνα στην
Ελλάδα –µέχρι τότε πίναµε tam-
tam, το οποίο µε την έλευση της
εξαφανίστηκε όπως και ο Πακι-
στανός που είχε πέσει στα καζά-
νια της κατά τη φηµολογία (fake
news) της εποχής.
Στην Αµερική καθ’ όλη τη
διάρκεια των σπουδών µου ο Σπύ-
ρος και η οικογένεια του µε αγκα-
λιάσανε µε αγάπη από την πρώτη
στιγµή και οι τακτικές επισκέψεις
στο φιλόξενο σπιτικό τους, µε
τον Σπύρο να ψήνει µεζέδες πίσω
στη «γιάρδα» και τη Βασιλεία να
λέει ιστορίες ήταν απόλαυση,
χαλάρωση και ζεστασιά.
Αιωνία η µνήµη του σεµνού
λιγοµίλητου – δωρικού Σπύρου
Κωσταρά. Καλή δύναµη στα
ξαδέρφια Φόρη, ∆ηµήτρη και στις
οικογένειες τους, και Κώστα ιδι-
αίτερα για την καλή παρέα και τις
βόλτες µε το αυτοκίνητο στο
Queens (Κώστα άσε τις αναστο-
λές, πάρε το αεροπλάνο και έλα).
Συλλυπητήρια στη µεγάλη
φάρα των Κωσταράδων που για
εµάς δεν είναι απλώς αγαπητοί
συγχωριανοί αλλά τους νιώθουµε
οικογένεια.
∆ηµήτρης Γ. Ζέρβας
Πάσχα 2022
Σηµειώσεις:
1. Το οικογενειακό αρχείο της
Βασιλείας (σταλµένες φώτο από
όπου θα γίνει η επιλογή για την
έκδοση, κλπ) φυλάσσεται µε ευλά-
βεια και είναι στη διάθεση της οικο-
γένειας ανά πάσα στιγµή.
2. Ευχαριστώ τον Άγγελο Κού-
ρο για την πρωτοβουλία - επιθυµία
του να µεταφέρει ηλεκτρονικά το
χειρόγραφο ώστε να αποφεύγεται
η … «ηλεκτροπληξία» από τον γνω-
στό «δαίµονα».