Kabanata 39

“Ang Katapusan”

Nagmamadaling umalis si Don Tiburcio dahil akala ay siya ang pinadadakip na Kastila. Ngunit
ang tinutukoy ay si Simoun na nasa puder ni Don Florentino.
Natagpuan niya si Simoun na sugatan at sinabi naman ng alahero na nakuha niya ang sugat sa
isang aksidente.
Naghihinala naman ang pari sa katotohanan. Nalaman niyang isang tulisan si Simoun nang
mabasa ang telegrama. Tanging si Don Tiburcio lamang ang nais ni Simoun na mag-alaga sa
kaniya.
Tumigil sa pagtugtog ng kaniyang harmonya ang pari. Naisip kasi nito ang pakutyang pag-ngiti
ni Simoun.
Nanumbalik ang lahat ng ginawa ni Simoun—ang pagpapalaya ni Simoun kay Isagani sa piitan
at ang paggawa nito ng paraan upang makasal sina Paulita at Juanito.
Agad na pinuntahan ng pari si Simoun sa silid nito. Nakita niyang tila nanghihina na ang alahero,
tila may malubhang sakit. Nalaman ng pari na nagpatiwakal ito at uminom ng lason. Dinasalan
ng pari ang binata hanggang nalagutan ng hininga.

Mga tauhan sa kabanata 39

Don Tiburcio - Pinagtaguan ang asawang si Donya Victorina; nagtungo kay Padre Florentino
upang doon magtago
Simoun - Siya ang nagbabalik na si Juan Crisostomo Ibarra sa nobelang Noli Me Tangere; mag-
aalahas; pangunahing tauhan sa El Filibusterismo
Padre Florentino - Ang amain ni Isagani na pinagtapatan ni Simoun ng tunay niyang katauhan
bago siya malagutan ng hininga.

Bisa ng Akda
Kamatayan ang naiisip na sagot ng ilan sa mga paghihirap na sila din naman ang naging sanhi.
Ngunit ang totoo, mas marami pang ibang solusyon sa mga kapighatiang hinaharap.

Mga matatalinhagang pahayag

"Ang kapuotan ay lumilikha lamang ng mga dambuhala, mga kasamaan, mga salarin. Tanging
ang pag-ibig ang nakalilikha ng mga kahanga-hanga. Tanging kabutihan ang makapagliligtas.
Ang kaligtasan ay nangangahulugan ng kabutihan. Ang kabutihan ay pagpapakasakit. At ang
pagpapakasakit ay pag-ibig." - Padre Florentino
"Kung ano ang Panginoon, gayon din ang alipin. Kung ano ang pamahalaan ay gayon din ang
bayan." - Padre Florentino
"Nasaan ang kabataang maglalaan ng kanilang magagandang sandali, ng kanilang mga pangarap,
at ng kanilang kasiglagan sa ikabubuti ng kanilang bayan? Nasaan ang kabataang magbubuo ng
dugo upang hugasan ang ganyan karaming kahihiyan sa gayong karaming krimen at sa gayong
karaming bagay na nakamumuhi? Malinis at walang bahid dungis ang kailangang buhay na alay
upang ang handog ay maging karapat-dapat! Saan kayo nangaroon, mga kabataang nagtataglay
ng lakas ng buhay na nanlamig na sa aming mga ugat at ng lagablab ng kasiglahang namatay na
sa aming puso? Hinihintay namin kayo! Halikayo! Hinihintay namin kayo!" - Padre Florentino
"Itago ka nawa ng kalikasan sa kalalim-laliman ng dagat, ang kasama ng mga korales at mga
perlas sa walang katapusang dagat... Kung sa isang banal at dakilang layunin ay kakailanganin
ka ng tao, matututuhan kong kunin ng Diyos sa sinapupunan ng mga alon. Samantala, diyan ay
hindi ka na maghahasik ng kasamaan hindi mo ililiko ang katuwiran, at hindi ka mag-uudyok ng
kasakiman!"

Isyung Bayan
Pananalig/ Paniniwala sa Diyos
Pagpapatiwakal
Kayamanan

Mga Tauhang Aming Hinangaan

Padre Florentino – Sa kabila ng kanyang hindi magandang karanasan kay Simoun, nanaig pa rin
sa kanyang puso ang kabutihang loob at bukas sa loob na kinupkop ang Ginoo sa oras na ito ay
labis na nangangailangan.